Mantelzorgbeleid Geldermalsen, Lingewaal en Neerijnen 2016-2018

In hoofdstuk 1 wordt de definitie van mantelzorg beschreven. Het geeft een beeld van de aantallen mantelzorgers in de gemeenten en de diverse soorten mantelzorgers.

In hoofdstuk 2 wordt kort uitgelegd wat mantelzorgondersteuning en waardering is.

In hoofdstuk 3 wordt ingegaan op het huidige beleid en hoe Welzijn en de gemeenten dit uitvoeren.

Hoofdstuk 4 beschrijft de richting voor het nieuwe beleid met de speerpunten vinden, versterken, verlichten en verbinden. Deze onderdelen zijn apart uitgewerkt. Tot slot wordt aangegeven hoe de doelstelling wordt bereikt en wie we hierbij nodig hebben.

In hoofdstuk 5 wordt het financiële kader beschreven. Hoofdstuk 6 geeft een overzicht van de speerpunten. In hoofdstuk 7 kort is het vervolg proces weergegeven in tijd.

Waar over gemeenten wordt gesproken, kan gelezen worden Geldermalsen, Neerijnen en Lingewaal (GNL). Ditzelfde geldt voor Welzijn. Elke Welzijnsorganisatie heeft een consulent die aanspreekpunt is voor de mantelzorgers, in deze nota wordt dit het Steunpunt Mantelzorg genoemd.

1.1 Wat is mantelzorg

Mantelzorg is de gemeenschappelijke noemer voor een vorm van informele zorg. Er schuilt een grote variatie van verzorgers en zorgsituaties achter.

Definitie mantelzorg

“Intensieve zorg of ondersteuning, die niet in het kader van een hulpverlenend beroep wordt geboden aan een hulpbehoevende, ten behoeve van zelfredzaamheid of participatie, rechtstreeks voortvloeiend uit een tussen personen bestaande sociale relatie, die de gebruikelijke hulp van huisgenoten voor elkaar overstijgt".

Mantelzorgers zijn personen die langdurig en onbetaald zorgen voor een chronisch zieke, gehandicapte of hulpbehoevende persoon uit hun omgeving. Dit kan een partner, ouder of kind, ander familielid, vriend of kennis zijn. Meestal is de zorg kortdurend. Als het om een chronische ziekte of beperking gaat, is de mantelzorg vaak langer.

Het is gebruikelijk dat ouders, partners, (inwonende) kinderen en huisgenoten in bepaalde mate de zorg voor een gezinslid, huisgenoot, vriend of kennis op zich nemen, dit noemen we “gebruikelijke zorg”. Mantelzorg is zorg die de gebruikelijke zorg te boven gaat. Bij mantelzorg wordt de zorg vaak verleend zonder dat het een bewuste keuze is. Door de persoonlijke relatie met de zorgontvanger, wordt de zorg vaak als vanzelfsprekend gezien.

Het verschil met vrijwilligerswerk is dat een mantelzorger uit liefde of vanzelfsprekendheid zorg verleend als iemand uit zijn omgeving zorg nodig heeft. Zij bieden (soms) 24 uur per dag zorg, verrichten daarbij (regelmatig) verpleegkundige handelingen en kunnen de zorg vaak niet zomaar beëindigen. Vrijwilligers kiezen ervoor om te zorgen, zij werken in georganiseerd verband, verlenen geen verpleegkundige handelingen en kunnen de zorgverlening op eigen initiatief beëindigen.

1.2 Huidige mantelzorgers in de gemeenten

Veel mantelzorgers herkennen zichzelf niet als mantelzorger. Zorgen voor je kind, partner, vader of moeder is toch heel gewoon? Daardoor zijn mantelzorgers vaak niet georganiseerd of geregistreerd. Exacte lokale cijfers zijn hierdoor niet beschikbaar. Informatie van het Sociaal Cultureel Planbureau van 16 december 2015 geven de volgende cijfers van mantelzorgers van 18 jaar en ouder:

Tabel 1: Aantal mantelzorgers (SCP 16-12-2015)

* Langdurig of intensief: > 8 uur per week of > dan drie maanden

** Langdurig en intensief: > 8 uur per week en > dan drie maanden

In de gezondheidsmonitor 2012 van GGD Gelderland-Zuid staat per dorp hoeveel mensen mantelzorg ontvangen en geven. Voor alle gegevens per gemeente zie bijlage 2.

Door Welzijn worden de mantelzorgers die met een vraag komen geregistreerd. In Geldermalsen zijn dit er 372, in Lingewaal 90 en in Neerijnen 155. Dit geeft geen totaalbeeld per gemeente, omdat er ook mantelzorgers bekend zijn bij de kerk, wijkverpleegkundigen etc.

1.3 Wie zijn de mantelzorgers

Er is een grote variëteit aan zorgsituaties en daarmee aan soorten mantelzorgers. De volgende type mantelzorgers worden onderscheiden.

Werkende mantelzorgers

Van de 18-64 jarige mantelzorgers heeft 5 op de 6 betaald werk (SCP 16-12-2015). Door de vergrijzing stijgt dit aantal, de werknemer van de toekomst is steeds vaker een werkende mantelzorger. De kans op overbelasting vergroot en daarmee het risico op ziekteverzuim, sociale uitsluiting, emotionele kwetsbaarheid en ontspoorde zorg. Ook bestaat het risico dat er dure professionele zorg nodig is. Investeren in de ondersteuning van mantelzorgers en het stimuleren van mantelzorgvriendelijk bedrijfsklimaat maakt dat inzet van duurdere professionele zorg minder tot niet nodig zal zijn.

Mantelzorgers die zorgen voor een kind met een beperking

De zorg voor je kind lijkt op gebruikelijk zorg. Maar als het kind langdurige hulp en ondersteuning nodig heeft behoort deze zorg ook tot mantelzorg. Mantelzorgers rondom jeugdigen zijn voor de gemeente een onbekende doelgroep in de mantelzorg. Door de nieuwe Jeugdwet gaan we uit van getransformeerd werken. Net als in de Wmo 2015 ligt de nadruk op versterken van eigen regie bij de burger, zelfredzaamheid, participatie, sociaal netwerk en burgerkracht. Deze manier van werken biedt kansen voor informele zorg. Omdat het risico op terugval in de jeugdzorg hoog is (S. Bot, Terecht in de Jeugdzorg, 2013), zien we ook een hoger risico op overbelasting bij mantelzorgers in de jeugdzorg. Er is goede afstemming tussen informele en formele zorg nodig en aandacht voor mantelzorgers in de jeugdzorg om terugval te voorkomen en (het risico op) overbelasting te verminderen.

Jonge mantelzorgers

Onopvallend zijn de jonge mantelzorgers. Ze lopen niet te koop met hun zorgen en in veel gevallen zijn deze ook niet op school bekend. Jonge mantelzorgers zijn kinderen en jongeren t/m 24 jaar die opgroeien met een familielid dat chronisch ziek, verslaafd of gehandicapt is of een psychische aandoening heeft. Deze situatie kan een grote impact hebben op hun leven. Ze hebben vaak taken en zorgen die niet passen bij een normale ontwikkeling van jongeren. Ook is bekend dat kinderen in allochtone families vaak fungeren als mantelzorgers in het gezin. Mede omdat zij niet weten waar ze met zorgvragen terecht kunnen en ze niet vertrouwd zijn met de gang van zaken in de Nederlandse zorg. Ook taalproblemen spelen hierbij een rol. Jonge mantelzorgers doen op latere leeftijd vaker een beroep op de (geestelijke) gezondheidszorg dan andere jongeren. Aandacht voor het vinden van jonge mantelzorgers en bieden van voldoende ondersteuning is dus van essentieel belang.

Oudere mantelzorgers die intensief voor een partner/ vriend/ kennis zorgen

Een groeiende groep mantelzorgers zijn ouderen (65+) die voor een partner/ vriend/ kennis zorgen. Door de dubbele vergrijzing, en doordat er steeds minder kinderen zijn per gezin of kinderen niet in de buurt woonachtig zijn, neemt hun aandeel alleen maar toe. Vooral ouderen (75+) die zelf vaak ook gezondheidsproblemen hebben en voor een partner/ vriend/ kennis zorgen, vormen een risicogroep. De verwachting is dat de groep dementerende ouderen die thuis zijn toeneemt, wat een belasting voor het netwerk en dus de mantelzorger betekent.

Allochtone mantelzorgers

Mantelzorgers met een migrantenachtergrond zijn vaak zwaarder belast dan autochtone mantelzorgers, maar vragen minder snel om hulp. Daarom hebben zij gerichte ondersteuning nodig. Mantelzorgers met een migrantenachtergrond hebben meer kans om overbelast te raken dan autochtone mantelzorgers. Mede omdat zij vanuit hun familie of gemeenschap vaker sociale druk ondervinden om zorgtaken op zich te nemen.

Mantelzorgers van mensen met psychiatrische problematiek

Dit zijn mensen die zorgen voor een naaste met psychische of psychiatrische problemen. De GGZ patiënten wonen ook steeds vaker thuis, waardoor er meer risico is op overbelasting van de mantelzorgers. Er is ook meer risico op overbelasting doordat bijvoorbeeld de ziekte vaak onvoorspelbaar is, door de emotionele betrokkenheid en door het onbegrip in de samenleving.

2.1 Mantelzorgondersteuning

Mantelzorg geeft veel mensen voldoening en plezier, en wordt vaak zonder problemen verleend. Mantelzorg kan ook leiden tot ongunstige effecten op de gezondheid van de mantelzorger, of overbelasting.

De ondersteuningsbehoeften van mantelzorgers veranderen continue. Door de diversiteit van mantelzorg is er een grote variatie in de ondersteuningsbehoeften. Ook de doelgroep van de mantelzorgers is bepalend voor de soort ondersteuningsbehoeften. Voorbeelden van vormen van mantelzorgondersteuning zijn:

• •

  Informatie, advies en begeleiding;

• •

  Emotionele steun;

• •

  Educatie;

• •

  Praktische hulp;

• •

  Respijt zorg (dagopvang, logeeropvang, aanwezigheidszorg, professionele thuiszorg);

• •

  Financiële tegemoetkomingen;

• •

  Materiële hulp;

• •

  Wegnemen van belemmeringen in wet- en regelgeving.

Het Steunpunt Mantelzorg van Welzijn speelt een belangrijke rol in de mantelzorgondersteuning. Medewerkers van het Steunpunt Mantelzorg organiseren en coördineren een deel van bovenstaande vormen van ondersteuning. In hoofdstuk 3 worden de huidige ondersteuningsvormen vanuit Welzijn en gemeenten verder toegelicht.

2.2 Mantelzorgwaardering

‘Bedankt voor alles wat je voor mij doet’! De zorg die de zorgvrager ontvangt van een mantelzorger is onbetaalbaar. De mantelzorger staat steeds voor de zorgvrager klaar en dat lijkt bijna vanzelfsprekend. Het bieden van een blijk van waardering, op initiatief van de zorgvrager, zorgt ervoor dat de zorgvrager zelf zijn mantelzorger(s) in het zonnetje kan zetten en wordt het gevoel van gelijkwaardig bevordert.

Mantelzorgers verlenen vaak onbetaald langdurig en intensief hulp, veelal uit liefde en betrokkenheid voor degene voor wie zij zorgen. Veel mensen zijn al mantelzorger en met de huidige ontwikkelingen in de zorg wordt de informele hulpverlener steeds belangrijker en intensiever. “Deze kracht in de samenleving is waardevol en daar moet dus zorgvuldig mee worden omgegaan”, aldus de Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Drs. M.J. van Rijn (Ministerie VWS kamerbrief over mantelzorg en langdurige zorg, Versterken. Verlichten en verbinden, 2013).

3.1 Mantelzorgondersteuning en waardering vanuit de gemeente

De gemeente heeft de uitvoering van de mantelzorgondersteuning en waardering belegd bij Welzijn bij het Steunpunt Mantelzorg. De meeste ondersteuning wordt dan ook door hen gerealiseerd. De gemeente biedt de volgende ondersteuning en waardering:

Huidige algemene en maatwerkvoorzieningen

In de Wmo 2015 is vastgelegd dat gemeenten vanaf 2015 verantwoordelijk zijn voor de ondersteuning van mantelzorgers bij hun mantelzorg aan cliënten met algemene voorzieningen en maatwerkvoorzieningen. Algemene voorzieningen zijn voorzieningen die toegankelijk zijn zonder uitgebreid onderzoek naar de behoeften en mogelijkheden van de gebruikers. Er is geen beschikking nodig om gebruik te maken van deze voorzieningen. Een maatwerkvoorziening is specifiek en op maat, gericht op het ondersteunen van een individu bij zijn zelfredzaamheid of participatie of hem beschermd wonen of opvang te bieden.

Voorbeelden van algemene voorzieningen zijn:

• •

  De verbetering van de toegankelijkheid van gebouwen en voorzieningen;

• •

  Het lokale vervoer (zoals regiotaxi, buurtbus);

• •

  De toegankelijkheid van informatie;

• •

  Sociaal culturele voorzieningen.

Andere algemene voorzieningen (die organisaties in opdracht van de gemeente uitvoeren):

• •

  Ouderenadviseur;

• •

  Maatschappelijk werk;

• •

  Een klussendienst;

• •

  Opplussen van woningen (zodat mensen langer in hun woning kunnen blijven);

• •

  Een maaltijdvoorziening.

Voorbeelden van maatwerkvoorzieningen zijn:

• •

  Aanpassingen in de woning (bijvoorbeeld een traplift of een verhoogd toilet);

• •

  Huishoudelijke ondersteuning;

• •

  Ondersteuning maatschappelijke deelname (voorheen dagopvang);

• •

  Dagbesteding op maat;

• •

  Rolstoelen;

• •

  Mantelzorgwoningen.

Huidige mantelzorgwaardering

De gemeenten willen dat de lokale zorgvragers hun mantelzorgers in het zonnetje kunnen zetten en dat mantelzorgers jaarlijks een blijk van waardering namens de gemeenten ontvangen, voor het waardevolle werk dat zij leveren aan de samenleving. Waardering zorgt voor erkenning en steun en draagt eraan bij dat de mantelzorgers het langer volhouden. En een gewenste waardering voor de inzet draagt bij aan het behouden van voldoening en plezier.

De gemeenten belegden de uitvoering van het collectieve aanbod (zoals een verwen dag) voor de mantelzorgwaardering bij Welzijn bij het Steunpunt Mantelzorg. Tijdens deze verwendag zijn vouchers uitgereikt die bij verschillende ondernemers kon worden verzilverd. Op deze manier is er vorm gegeven aan de individuele waardering voor de mantelzorger. De zorgvrager kan bij de gemeente Lingewaal jaarlijks een verzoek doen voor een mantelzorgcompliment van 100 euro als hij meer dan acht uur onbetaalde zorg gedurende drie maanden krijgt.

3.2 Mantelzorgondersteuning en waardering vanuit Welzijn

De uitvoering van welzijnswerk is een belangrijk deel van de preventieve en voorliggende voorzieningen binnen de Wmo Het voorkomt de inzet van dure Wmo-verstrekkingen. De Steunpunten Mantelzorg spelen een belangrijke rol in de uitvoering van de welzijnstaak. Voor mantelzorgers is het Steunpunt Mantelzorg herkenbaar en laagdrempelig, zowel digitaal als fysiek.

Het Steunpunt Mantelzorg houdt zich in opdracht van de gemeenten bezig met:

• •

  Ondersteuning op maat. Indien gewenst wordt tijdens een huisbezoek geïnventariseerd wat de behoeftes en noden zijn. Met de mantelzorgers die in beeld zijn, is één keer per jaar een contactmoment om de behoeftes aan ondersteuning te polsen;

• •

  Verstrekken van informatie en advies;

• •

  Bieden van hulp en begeleiding bij het zoeken naar oplossingen om overbelasting van mantelzorgers te voorkomen;

• •

  Bieden van respijtzorg aan mantelzorgers door de inzet van vrijwillige zorg;

• •

  Verzorgen/organiseren van thema-voorlichtingsbijeenkomsten, trainingen en cursussen;

• •

  Bieden van individuele praktische ondersteuning, waaronder het tijdelijk overnemen van de zorg, hulp met financiën en andere materiële zaken;

• •

  Verzorgen van de Dag van de Mantelzorg.

4.1 Doelstelling en doelgroep mantelzorgbeleid

De algemene doelstelling splitst in drie onderdelen: ‘in beeld brengen’, ‘ondersteunen’ en ‘waarderen’. Per onderdeel zijn de volgende subdoelstellingen vastgesteld. Ieder onderdeel is apart uitgewerkt.

Subdoelstellingen

In beeld brengen (het Vinden):

Mantelzorgers zijn, via lokale vindplaatsen en (zorg)professionals, bekend met het lokale mantelzorgaanbod en kunnen zich vrijblijvend registreren op eigen initiatief, op advies van een professional of door de zorgvrager via het Steunpunt Mantelzorg van Welzijn.

Ondersteunen (het Versterken, Verlichten en Verbinden):

Het lokale mantelzorg ondersteuningsbeleid is enerzijds gericht op het bevorderen van de samenwerking en balans tussen informele en formele zorg, zodat mantelzorgers en professionele zorg elkaar aanvullen wat ten goede komt aan de kwaliteit van leven van de cliënt als aan het leveren van kwalitatief hoogwaardige zorg. Anderzijds gericht op het realiseren van efficiënt en vraaggericht ondersteuningsaanbod passend op de wensen en behoeften van mantelzorgers, ter voorkoming van overbelaste mantelzorgers.

Waarderen (het Versterken):

Mantelzorgers ontvangen jaarlijks een blijk van waardering, voor het waardevolle werk dat mantelzorgers leveren aan de lokale samenleving.

Doelgroep

Wie voor mantelzorgondersteuning in aanmerking komt, is niet goed in kwantificeerbare begrippen te vangen. Het is sterk persoons- en situatie gebonden. Er spelen feitelijke- en belevingsaspecten in mee. Overbelasting is nauwelijks objectief meetbaar. Een aanvaardbaar niveau van belasting door mantelzorg is niet objectief vast te stellen.

Het is belangrijk dat iedere mantelzorger die behoefte heeft aan mantelzorgondersteuning, ook de ondersteuning kan ontvangen die nodig is (maatwerk). Mantelzorgers die zorgen voor hun kind, jonge mantelzorgers, oudere mantelzorgers en werkende mantelzorgers krijgen de prioriteit in het proces van in beeld brengen. Er wordt niet gewerkt met doelgroepenbeleid voor mantelzorg, de mantelzorgvoorzieningen blijven voor alle mantelzorgers beschikbaar.

4.2 ‘In beeld brengen’ van mantelzorgers

Het in beeld brengen van mantelzorgers gaat om het vinden van de mantelzorgers. Vooral het bewustmaken van de mantelzorger en bekend worden mét het mantelzorgaanbod zijn de doelen van het in beeld brengen. Het bereiken van mensen die voor een naaste zorgen is een voorwaarde om hen te kunnen ondersteunen en te waarderen.

Omdat veel mantelzorgers zichzelf niet als mantelzorger zien is het in de praktijk lastig om met ze in contact te komen. Dit zorgt er voor dat lokale mantelzorgers onzichtbaar blijven, het ondersteuningsaanbod ongebruikt blijft en het mantelzorgaanbod mogelijk niet aansluit op de wensen en behoeften.

Het is belangrijk om te weten waar mantelzorgers te vinden zijn, zodat de mantelzorgers bereikt kunnen worden via hun vindplaatsen. Het bereiken slaagt als mensen zich aangesproken voelen, de boodschap aankomt en mensen erop reageren. Van belang hierbij is lokale samenwerking tussen gemeente, huisartsen, zorg- en welzijnsaanbieders, mantelzorgers en werkgevers.

Het bereiken en registreren van mantelzorgers kan gerealiseerd worden door in samenwerking met (lokale) professionals (huisartsen, wijkverpleegkundigen, jeugdzorg etc), welzijn- en vrijwilligersorganisaties, mantelzorgers en werkgevers in te zetten op:

• •

  Stimuleren van bewustwording;

• •

  Bereiken van mantelzorgers dichtbij huis en het dagelijks leven, via lokale vindplaatsen, professionals en werkgevers;

• •

  Vergroten van signaleringsfunctie;

• •

  Vergroten van de zichtbaarheid;

• •

  Vrijblijvende registratie.

Zie bijlage 1 voor een uitwerking hiervan. De samenwerking en de bewustwording van bovenstaande intermediairs over de mantelzorgers is erg belangrijk bij het in beeld brengen van de mantelzorgers.

4.3 Ondersteunen van de mantelzorgers

Draaglast en draagkracht

Bij het verlenen van mantelzorg gaat het om het bieden van iets extra’s, iets wat de ‘normale gang van zaken’ overstijgt. Mantelzorgers bieden naast de dagelijkse bezigheden extra tijd, hulp en/of zorg aan de zorgvrager. Het moeten bieden van extra tijd, hulp en zorg levert regelmatig situaties op waarbij de mantelzorger in de knel komt tussen de dagelijkse activiteiten[1], maatschappelijke verantwoordelijkheden[2] en persoonlijke voorkeuren. Dat maakt de draaglast[3] van de mantelzorger groter. Gelukkig ondervinden lang niet alle mantelzorgers problemen met het geven van mantelzorg. Het levert mensen vaak ook voldoening en plezier. Het ervaren van draaglast is daarom voor iedere mantelzorger anders. Dit heeft te maken met de draagkracht[4] van de mantelzorger.

Mantelzorgondersteuning moet bijdragen aan het evenwicht tussen de draagkracht en draaglast van mantelzorgers. Dit kan bereikt worden door aan de ene kant in te zetten op het behouden van voldoening en het plezier in het verlenen van mantelzorg, wat bijdraagt aan het vergroten van de draagkracht. En aan de andere kant door de draaglast te verminderen, door ondersteuning te bieden om (het risico op) overbelasting van mantelzorgers te voorkomen.

Een vraaggericht ondersteuningsaanbod

Door de diversiteit van mantelzorg is er een grote variatie in de ondersteuningsbehoeften. Om aan de ondersteuningsbehoeften te voldoen is een gevarieerd mantelzorgaanbod nodig, dat aansluit op actuele wensen en behoeften van de mantelzorger. Dit aanbod kan bestaan uit informatie en advies, respijt zorg (zoals dagopvang, logeeropvang, aanwezigheidszorg of professionele thuiszorg), lotgenotencontact, mantelzorgwoningen en Wmo voorzieningen. De wetgeving met betrekking tot mantelzorgwoningen is verruimd.

Het aanbieden van laagdrempelige ondersteuning is van groot belang, omdat veel mantelzorgers het vragen naar ondersteuning lastig vinden. Het Steunpunt Mantelzorg speelt een belangrijke rol in de coördinatie en uitvoering van het mantelzorgaanbod. Het aanbod is een ondersteuningsaanbod wat vanuit de Wmo 2015 verplicht is gesteld en waarvan uit onderzoek en ervaring (VWS: Mantelzorgondersteuning is de basis, 2014, www.mezzo.nl en www.expertisecentrummantelzorg.nl) is bewezen dat het aansluit bij de ondersteuningsbehoefte van mantelzorgers.

De verwachting is dat de ondersteuningsbehoefte onder mantelzorgers groeit, hierdoor is het van belang om de ondersteuning doelmatig in te zetten. Hiermee wordt bereikt:

• •

  Dat het lokaal mantelzorgaanbod voor iedere mantelzorger die een ondersteuningsbehoefte heeft beschikbaar is;

• •

  Dat mantelzorgers weten waar het lokale mantelzorgaanbod te vinden is en welke ondersteuning mogelijk is;

• •

  Dat mantelzorgers versterkt worden, bijvoorbeeld door lotgenotencontact;

• •

  Dat onbekende mantelzorggroepen bereikt worden, waarbij mantelzorgers die zorgen voor hun kind, jonge mantelzorgers, oudere mantelzorgers en werkende mantelzorgers de prioriteit krijgen.

Samenwerking informele en formele zorg

Zorgprofessionals zijn opgeleid om te zorgen voor mensen, om zorg uit handen te nemen en problemen op te lossen. Het betrekken van het netwerk rondom de zorgvrager stond in deze zorg niet centraal. In het getransformeerde werken heeft het sociale netwerk juist de focus. Er wordt eerst gekeken naar wat de cliënt zelf of met behulp van het eigen netwerk kan doen om zijn of haar vraag op te lossen. Mantelzorgers vormen een belangrijk onderdeel van de huidige zorg. Dit zorgt ervoor dat het gebruik van professionele hulp minder wordt en dat zorgverleners en mantelzorgers meer op elkaar zijn aangewezen. Professionals hebben naast de rol als zorgverlener ook een belangrijke taak in het signaleren en ondersteunen van mantelzorg. Het besef bij professionals dat zij vanuit een andere optiek kijken en zich realiseren dat de mantelzorger van toegevoegde waarde is, is van groot belang. Om mantelzorgers te ondersteunen is een goede balans tussen informele en formele zorg noodzakelijk. Mantelzorgers stellen zich graag op als vaardig zorgverlener, maar ze geven zelf vaak weinig signalen als het hen te veel wordt. Voor de professionals is het de kunst om een balans te vinden tussen samenwerking en afstemming enerzijds, en tijdig signaleren en ondersteunen van de mantelzorger anderzijds.

De samenwerking kan leiden tot goede resultaten die ieder afzonderlijk niet zou kunnen bereiken, niet alleen voor de zorgvrager maar ook voor de mantelzorger zelf. Een gelijkwaardige samenwerking draagt bij aan hoogwaardige kwaliteit van zorg voor de zorgvrager, daarnaast kan de professional signaleren of de draaglast en draagkracht van de mantelzorger in balans zijn. Indien nodig kan tijdig ondersteuning ingezet worden voor de mantelzorger. Ondersteuning aan mantelzorgers die niet in aanraking komen met zorgprofessionals is een aandachtspunt. Het betrekken van andere professionals en (lokale) vrijwilligersorganisaties kunnen van betekenis zijn.

Er is tevredenheid over de samenwerking wanneer formele en informele zorg gebruik maken van elkaars mogelijkheden, veel met elkaar bespreken en er aandacht is voor de ondersteuningsbehoefte van de mantelzorger. Het bereiken van deze samenwerking vraagt aandacht en aanmoediging vanuit de gemeentelijke organisatie, inclusief het Steunpunt Mantelzorg.

[1]Handelingen die mensen dagelijks in het gewone leven verrichten.

[2]Maatschappelijke verantwoordelijkheden: de verantwoordelijkheden die burgers hebben om zelf vorm te geven aan zijn/haar toekomst en bij te dragen aan de samenleving.

[3]Draaglast duidt het geheel van lasten aan waar de mantelzorger mee te maken heeft.

[4]Draagkracht duidt op het vermogen van de mantelzorger hoe met deze lasten om te gaan.

4.4 Waarderen van mantelzorgers

De gemeenten willen bereiken dat de lokale zorgvragers hun mantelzorger in het zonnetje kunnen zetten en dat mantelzorgers jaarlijks een blijk van waardering namens de gemeente ontvangen, voor het waardevolle werk dat zij leveren aan de samenleving.

Voor het waarderen van mantelzorgers bestaan verschillende vormen. Een onderscheid is waardering in de vorm van een financiële tegemoetkoming of in natura. De gemeente kan een geldbedrag geven aan mantelzorgers als vergoeding voor de onkosten die zij maken, bijvoorbeeld reiskosten. In de praktijk varieert de financiële tegemoetkoming van 50 tot 200 euro. Bij waardering in de vorm van natura kan gedacht worden aan vormen van verwennen en ontspannen, vormen van ondersteuning en respijtzorg, vormen van deskundigheidsbevordering en vormen van tegemoetkomingen en kortingen. Door waardering uit te drukken in de vorm van ondersteuning wordt er gezorgd voor verlichting van mantelzorgertaken.

Door de waardering met een individuele vorm (zoals een mantelzorgcompliment van 100 euro ) en groepsvorm (zoals de mantelzorgsalons) te organiseren wordt waardering geboden die inspeelt op erkenning en voldoening. Gemeenten streven ernaar om gezamenlijk vorm te geven aan de mantelzorgwaardering.

4.5 Realiseren van de doelstelling

Door het betrekken van lokale mantelzorgers, adviesraden en (lokale) professionals wordt er gezorgd dat er op een integrale wijze vorm wordt gegeven aan het mantelzorgbeleid. Om de doelstellingen uit het mantelzorgbeleid te bereiken, wordt in overleg met adviesraden, lokale mantelzorgers, (lokale) professionals, Sociaal Team/ Kernteam, vrijwilligersorganisaties en werkgevers een doelmatig mantelzorgaanbod ontwikkeld. Voor de uitvoering van het mantelzorgaanbod is het Steunpunt Mantelzorg en de samenwerking met deze partijen onmisbaar.

In de klankbordgroep zitten vertegenwoordigers vanuit verschillende organisaties. In de verdere uitwerking van het beleid kan gekeken worden welke partijen nog ontbreken, gedacht kan worden aan de praktijkondersteuner, wijkverpleegkundige, onderwijs etc.

Voor een aantal partijen is een belangrijke rol in dit proces en zijn er de volgende verwachtingen:

Welzijn/ Steunpunt Mantelzorg

De consulenten van het Steunpunt Mantelzorg:

• •

  Coördineren het mantelzorgaanbod en voeren deze uit;

• •

  Dragen er zorg dat het Steunpunt herkenbaar en laagdrempelig is, zowel digitaal als fysiek;

• •

  Zijn betrokken en werken samen om lokale mantelzorgers ‘in beeld te brengen’;

• •

  Zoeken contact met professionals en vrijwilligers om de bewustwording rondom mantelzorg te vergroten, signalen te vertalen etc.;

• •

  Ontwikkelen (samen met andere betrokkenen) waar nodig nieuw zorgaanbod.

(Lokale) zorgorganisaties (huisartsen, schoolmaatschappelijk werk, wijkverpleegkundige, zorgverzekeraar, praktijkondersteuner etc) en vrijwilligersorganisaties (Rode Kruis, Zonnebloem, Nederlandse Patiënten Vereniging, kerken, etc)

De professionals/ vrijwilligers:

• •

  Zijn betrokken en werken samen om lokale mantelzorgers ‘in beeld te brengen’;

• •

  Zijn/ worden bekend met het lokale mantelzorgaanbod en het Steunpunt Mantelzorg. Zodat korte lijnen standhouden en ontwikkelen tussen professionals en het Steunpunt Mantelzorg voor de uitvoering van het mantelzorgaanbod;

• •

  Adviseren mantelzorgers en verwijzen naar het lokale mantelzorgaanbod;

• •

  Signaleren mogelijke gezondheidsproblemen en kenmerken van overbelasting van mantelzorgers;

• •

  Hebben een actieve houding voor het aangaan van het gesprek met mantelzorgers over ondersteuningsbehoeften.

Werkgevers

De werkgevers:

• •

  Zijn betrokken en werken samen om werkende mantelzorgers ‘in beeld te brengen’;

• •

  Staan open voor informatie en advies over een mantelzorgvriendelijk bedrijfsklimaat en waar mogelijk en gewenst zetten ze zich in voor een mantelzorgvriendelijk bedrijfsklimaat;

• •

  Zijn/ worden bekend met het lokale mantelzorgaanbod en het Steunpunt Mantelzorg.

Gemeente (beleidsmedewerkers, Sociaal Team/ Kernteam)

De gemeente:

• •

  Faciliteert de samenwerking tussen overheid, bedrijfsleven, burgers en maatschappelijke organisaties. Door informatie beschikbaar te stellen en partijen lokaal bij elkaar te brengen;

• •

  Stimuleert een gelijkwaardige relatie tussen informele en formele zorg;

• •

  Draagt op passende wijze aan het in beeld brengen van lokale mantelzorgers. Bijvoorbeeld door inwoners op digitale en fysieke wijze te informeren over het mantelzorgaanbod;

• •

  Geeft opdracht aan Welzijn voor het uitvoeren van de welzijnstaak, vorm gegeven door het Steunpunt Mantelzorg;

• •

  Stemt processen af met Wmo consulenten en leden van Sociaal Team/ Kernteam;

• •

  Streeft ernaar om mantelzorgwaardering op in GNL verband op een zelfde wijze te organiseren;

• •

  Neemt zelf een voorbeeldfunctie aan als werkgever en onderzoekt hoe dit intern vorm kan krijgen.

In een nog op te stellen uitvoeringsplan wordt verder uitgewerkt hoe de doelstellingen bereikt wordt. In bijlage 3 wordt een overzicht gegeven van de diverse doelgroepen mantelzorgers, hoe ze bereikt worden en welke mogelijk ondersteuningsbehoefte er zijn.