Notitie Inboedelverwijdering bij huisuitzettingen

Op verzoek van het MT is de geldende regeling met betrekking tot inboedelverwijdering bij huisuitzettingen nog eens tegen het licht gehouden. De gemeente krijgt per jaar een tiental aankondigingen van huisuftzettingen. In de meeste gevallen betreft het huurders die niet tijdig de huur hebben voldaan. Vaak worden de problemen tussen huurder en verhuurder alsnog opgelost en vindt de ontruiming dus niet plaats. Slechts in een zeer uitzonderlijk geval komt het daadwerkelijk tot een uitzetting. In 2004 is dat één keer voorgekomen, waarbij overigens de eigenaar van de ontruimde goederen zelf een oplossing voor zijn spullen wist te vinden. Toch is het niet uit te sluiten dat de gemeente in de toekomst vaker met deze problematiek te maken krijgt. Een reden om een heldere beleidslijn voor de toekomst uit te zetten. Alvorens te komen tot een voorstel wordt nader ingegaan op de Juridische aspecten die aan deze materie kleven.

Bij een ontruimingsactie is een aantal partijen te onderscheiden:- opdrachtgever- eigenaar c.q. houder ontruimde goederen- gerechtsdeurwaarder- gemeente<onderstreept>Opdrachtgever</onderstreept>De opdrachtgever, ook wel executant genoemd, eist en bewerkstelligt de ontruiming. De executant is vaak een verhuurder, bijvoorbeeld de woningbouwvereniging. Hij moet er rekening mee houden dat er sprake kan zijn dat hij handelt in strijd met een verbodsbepaling in de APV en dat hij eventueel ook onrechtmatig handelt jegens de gemeente.De gemeente kan van de opdrachtgever eisen dat hij zelf zorgdraagt voor de afvoer van de goederen. Dit kan via een kort geding bij de civiele rechter (privaatrechtelijk) of door middel van (preventieve) bestuursdwang (bestuursrechtelijk).<onderstreept>Eigenaar ontruimde goederen</onderstreept>Zaken die op Straat komen te staan, blijven onder de verantwoordelijkheid van de eigenaar resp. houder vallen. Als deze bekend is, is hij aan te spreken op het verwijderen van de goederen. In veel gevallen blijkt dat de eigenaar of houder na uitzetting de zaken niet (direct) van de straat haalt of daartoe niet in staat is. De gemeente staat dan voor de vraag of zij de goederen moet afvoeren en opslaan, Zolang de zaken het normaal gebruik van de weg niet hinderen en geen overlast bezorgen voor de woon- of leefomgeving is opruimen door de gemeente strikt genomen juridisch niet geboden.<onderstreept>Gerechtsdeurwaarder </onderstreept>De deurwaarder is verplicht de gemeente te informeren omtrent het tijdstip van ontruiming. Door de mededeling van de deurwaarder krijgt de gemeente zicht op aard en omvang van de op straat te zetten goederen. De deurwaarder voert de ontruiming uit in opdracht van de executant. In de jurisprudentie is duidelijk bepaald dat de deurwaarder door de gemeente niet kan worden aangeschreven om de gewraakte overtreding te voorkomen.<onderstreept>Gemeente </onderstreept>De gemeente heeft verschillende mogelijkheden. Zij kan de verantwoordelijkheid voor de op straat geplaatste goederen zoveel mogelijk laten liggen waar die ligt, namelijk bij de eigenaar c.q. houder. De gemeente kan hem of haar meedelen dat hij/zij zelf verantwoordelijk is voor de zaken en voorts dat hij deze niet op straat mag laten plaatsen of laten staan. De gemeente kan ook bij voorbaat de eigenaar c.q. houder aanschrijven sri meedelen dat indien er overlast of onveiligheid door de aanwezigheid van de (resterende) zaken op de weg ontstaat of dreigt te ontstaan bestuursdwang zal worden toegepast. Alsdan zullen de kosten van verwijdering en opslag worden verhaald, terwijl zaken die niet binnen drie maanden zijn afgehaald kunnen worden verkocht, weggegeven of zo nodig vernietigd.Een andere mogelijkheid is dat de gemeente de executant aanschrijft onder waarschuwing van bestuursdwang (bij voorkeur op grond van de APV) dat hij/zij de zaken binnen een bepaalde termijn na de uitzetting van de straat verwijdert als de uitgezette persoon dit niet zelf heeft gedaan.Als een derde mogelijkheid kan worden genoemd dat de gemeente zonder moer de zaken van de straat verwijdert en dan als zaakwaarnemer gaat optreden. In verband met het kostenverhaal is dit echter een mogelijkheid die niet wordt aangeraden.

Zoals hiervoor reeds is aangegeven kunnen twee instrumenten worden gebruikt om het achterlaten na ontruiming van goederen op de openbare weg tegen te gaan.<onderstreept>Privaatrechtelijk</onderstreept>Zoals hiervoor gezegd kan de gemeente via een kort geding bij de President van de rechtbank een rechterlijk verbod tot plaatsing proberen te verkrijgen. In de vordering kan tevens worden gevraagd voor elke overtreding een (privaatrechtelijke) dwangsom op te leggen. In de praktijk is gebleken dat dit instrument alleen te gebruiken is bij grote hoeveelheden, omdat vaak de daaraan verbonden kosten zodanig zijn, dat die niet voor rekening van de zaakwaarnemer (de gemeente) kunnen worden genomen.De vraag moet worden gesteld in hoeverre de privaatrechteljke weg nog een begaanbare is. De rechtspraak hanteert een zeer strenge tweewegenleer. Er zijn beperkte mogelijkheden om naast of in plaats van de publiekrechtelijke de privaatrechtelijke weg te hanteren. Eén van de criteria is of door gebruik te maken van de publiekrechtelijke regeling een met de privaatrechtelijke weg vergelijkbaar resultaat kan worden behaald. Als dat zo is, is dat een belangrijke aanwijzing dat er geen plaats is voor de pnvaatrechtelijke weg. Met toepassing van de regeling in de Awb kan voor wat betreft de verwijdering en opslag van zaken een met de privaatrechtelijke weg vergelijkbaar resultaat worden behaald. Recente jurisprudentie bevestigt dit.Voor wat betreft het kostenverhaal ligt dit anders. De Hoge Raad heeft in een aantal arresten aangegeven dat de regeling in de Gemeentewet van invordering van kosten verbonden aan het uitvoeren van bestuursdwang geen exclusieve rechtsgang is. Aangenomen moet worden dat hetzelfde geldt voor de regeling in de Awb. Dat betekent dat kostenverhaal via de onrechtmatige daadsprocedure ook mogelijk is, evenals het toepassen van de constructie van de zaakwaarneming, inclusief het retentierecht.<onderstreept>Publiekrechtelijk</onderstreept>a. WegbeheerderDe Wegenwet en de Wegenverkeerswet geven de gemeente de wettelijke zorg om de veiligheid van zowel de weg als van het verkeer te waarborgen. In vele gevallen haalt de gemeente de goederen van de weg. Dit in het kader van de verantwoordelijkheid als wegbeheerder en in verband met het risico van aansprakelijkheid als wegbeheerder (en transporteert deze naar een gemeentelijke opslagplaats). In dat geval zal het verhaal van kosten moeilijker zijn omdat de gemeente dan als zaakwaamemer wordt aangemerkt. In de meeste gevallen zullen echter geen kosten in rekening gebracht worden. Bij zeer kleine hoeveelheden goederen is dit wellicht de aangewezen weg.b. Overtreding APVHet plaatsen op de weg van goederen is in strijd met een verbodsbepaling uit de APV. Een aantal artikelen uit de APV is van belang: Artikel 2.15.1: Het is verboden zonder vergunning van burgemeester en wethouders de weg of een weggedeelte (waaronder begrepen het trottoir) te gebruiken anders dan overeenkomstig de bestemming daarvan. Artikel 4.2.3.9: Het is verboden huishoudelijke afvalstoffen op andere dan bepaalde dagen en tijden ter inzameling aan te bieden. Artikel 4.2.4.3: Het is verboden andere categorieën van afvalstoffen dan huishoudelijke afvalstoffen aan te bieden aan de inzameldienst. Artikel 4.4.2: Het is verboden afval of vuilnis die/dat aanleiding kan geven tot verontreiniging etc. van de weg, buiten een daarvoor bestemde verzamelplaats te plaatsen, te storten, te werpen, etc.c. Uw college heeft de verantwoordelijkheid voor de handhaving van deze bepalingen. De Awb geeft u de bevoegdheid om op kosten van de overtreder aan de overtreding van deze bepalingen een einde te maken in de vorm van bestuursdwang. Bestuursdwang is een publiekrechtelijk handhavingsinstrument. Het geeft naast de mogelijkheid om feitelijk op te treden tevens de mogelijkheid om goederen mee te nemen en op te slaan. De kosten hiervan worden aangemerkt als kosten van bestuursdwang.d. Op grond van het voorgaande kan worden geconcludeerd dat in het kader van verwijdering van inboedels van de openbare weg bestuursdwang het meest voor de hand liggende instrument is.

<onderstreept>Wie wordt aangeschreven </onderstreept>In het algemeen kan pas met bestuursdwang worden opgetreden als er sprake is van een geconstateerde overtreding. Als er nog geen zaken op de weg zijn geplaatst, is er dus nog geen sprake van een overtreding. Toch staat uw college in deze situatie niet met lege handen. Uit jurisprudentie blijkt dat een zogenaamde preventieve bestuursdwangaanzegging mogelijk is als de overtreding op het punt staat te gebeuren, ofwel “klaarblijkelijk” is. Zodra bericht van de deurwaarder over een op handen zijnde ontruiming wordt ontvangen kan dus bestuursdwang worden aangezegd.De vraag daarbij is wie in dat geval moet worden aangeschreven. De Raad van State heeft op 7 november 2001 in de zaak Brunssum bepaald dat degene die opdracht geeft tot ontruiming, in de meeste gevallen de verhuurder, er ook voor moet zorgen dat de inboedel niet op straat achterblijft. Dreigt de inboedel niet te worden opgeruimd, dan kan de gemeente op grond van de APV op voorhand overgaan tot bestuursdwang en de kosten van de toepassing van de bestuursdwang verhalen op de verhuurder.<onderstreept>Horen </onderstreept>Alvorens de aanschrijving bestuursdwang wordt verstuurd, moet degene aan wie de aanschrijving zal worden verstuurd, worden gehoord. Het horen is op grond van artikel 4.8 van de Awb vormvrij, hetgeen inhoudt dat het horen telefonisch mag geschieden, in een gesprek of schriftelijk. Geschiedt het horen mondeling of telefonisch dan is het aan te bevelen dit schriftelijk vast te leggen, teneinde in een beroepsprocedure te kunnen aantonen dat aan de hoorplicht is voldaan.Wordt er schriftelijk gehoord, dan dient daartoe op grond van artikel 4.9 Awb een redelijke termijn te worden gegeven.<onderstreept>Meevoeren goederen </onderstreept>Wordt ondanks de aanschrijving bestuursdwang de inboedel toch op straat gezet en besluit de gemeente de inboedel mee te voeren en op te slaan, dan dient van dit meevoeren een proces verbaal te worden opgemaakt. Dit proces verbaal moet zeer gedetailleerd zijn in verband met de bewijskracht in een eventuele latere procedure. Het is daarom aan te bevelen dit proces verbaal te laten opmaken door één van de buitengewoon opsporingsambtenaren van de gemeente. Ook verdient het aanbeveling dat foto’s worden gemaakt van de hoeveelheid, samenstelling en de staat waarin de mee te voeren zaken zich bevinden. Deze foto’s kunnen deel uitmaken van het proces verbaal. Een afschrift van het proces verbaal wordt toegezonden aan degene die de zaken onder zijn beheer had. Niet alle zaken behoeven te worden meegevoerd en opgeslagen. Het gaat om “daarvoor vatbare zaken”. Bederfelijke waar, afval en andere zaken zonder waarde kunnen worden vernietigd.<onderstreept>Bewaring </onderstreept>Uw college moet zorgdragen voor ordentelijke opslag van de meegevoerde zaken. De zaken moeten aan de rechthebbende worden teruggegeven. Uw college heeft echter een retentierecht: de afgifte kan worden opgeschort totdat de kosten zijn voldaan. Als de eigenaar van de zaken niet de overtreder is, moeten de zaken na betaling van (slechts) het bewaarloon worden teruggegeven.Hoofdregel is dat de zaken 13 weken moeten worden bewaard. Na het verstrijken van deze termijn heeft u de keuze, afhankelijk van de staat van de goederen, tussen:- verkoop- overdragen om niet aan een derde- vernietigen.Uitzondering op de termijn van 13 weken van bewaring is dat indien de kosten van bewaring uitgaan boven de waarde van de goederen, parate executie eerder mogelijk is, doch niet eerder dan twee weken nadat het proces verbaal van medeneming aan de eigenaar is toegezonden, tenzij het gevaarlijke stoffen of eerder aan bederf onderhevige zaken betreft.

<onderstreept>Vaststellen stappenplan</onderstreept>Teneinde een procedure, zoals die hiervoor is beschreven, goed en zorgvuldig te kunnen voeren is een stappenplan opgezet aan de hand waarvan steeds gecheckt kan worden of alle vereiste handelingen ter voorbereiding zijn verricht. Ik stel uw college voor de procedure van het stappenplan (bijlage 1) vast te stellen, zodat de opdrachtgevers opdraaien voor de kosten van inboedelverwijdering en opslag. Uiteraard kan dit stappenplan ook gehanteerd worden bij bedrjfsuiettingen. De bij de uitvoering van dit stappenplan te gebruiken modelformulieren zijn bij dit rapport gevoegd (bijlage 2 en 3).Tot nu toe wordt bij een huisuitzetting de inboedel door de gemeente spontaan van de Openbare weg verwijderd en opgeslagen. Formeel bezien gaat de gemeente dan optreden als zaakwaarnemer. Het Burgerlijk Wetboek legt de zaakwaarnemer een zorgplicht op. Juist bij de overheid lijkt een positie als zaakwaarnemer niet direct voor de hand te liggen.<onderstreept>Ingangsdatum beleidswijziging en overgangstermijn</onderstreept>Het lijkt me een zaak van behoorlijk bestuur om een overgangstem,ijn te hanteren alvorens dit nieuwe beleid wordt ingevoerd. Ik stel uw college dan ook tevens voor de datum van ingang te zetten op 1 juli 2005 en de wijziging van het beleid bekend te maken in de plaatselijke bladen. Wellicht is het zinvol om woningbouwvereniging Patrimonium bij brief te informeren en jurisprudentie (bijlage 5) bij te voegen.<onderstreept>Verdeling verantwoordelijkheid</onderstreept>Ter bevordering van een snel optreden van de gemeente is het van belang de verantwoordelijkheid voor deze materie zo laag mogelijk in de organisatie te leggen. Het ligt voor de hand de toezichthouder openbare ruimten in dezen als “casemanager” aan te wijzen. Hij is als zodanig dan belast met het versturen van de aanschrijving preventieve bestuursdwang, hoort de aangeschreven partijen en zorgt voor de eventuele afvoer en opslag van de goederen. Tevens dient hij zorg te dragen voor het procesverbaal van meevoering van de goederen en de daarbij behorende foto’s. Omdat de gemeente niet beschikt over opslagruimte voor de meegevoerde goederen, is het verstandig om, indien zich daadwerkelijk een ontruiming voordoet, per geval een extern bedrijf in te schakelen, die de goederen meevoert en gedurende 13 weken opslaat. De kosten van dit externe bedrijf kunnen op de opdrachtgever van de ontruiming worden verhaald of bekostigd worden uit de eventuele opbrengst van de meegevoerde goederen. Is de toezichthouder openbare ruimten juridische bijstand nodig, dan kan hij te rade gaan bij de ambtenaar openbare orde en veiligheid, die als zodanig ook is belast met de uitvoering van de  APV. Moeten de door de gemeente gemaakte kosten onverhoopt middels een juridische procedure worden verhaald, dan komt de medewerker privaatrecht en risicomanagement in beeld.In de nieuwe organisatie (per 1 januari 2006) ligt het primaat bij de afdeling publiekszaken. Een administratief medewerker treedt op als casemanager. In zijn of haar opdracht voert de handhaver openbare ruimte toezichthoudende en controlerende taken uit.