Afstemmingsverordening Wet werk en bijstand gemeente Urk

Aldus besloten in de openbare vergadering van de raad der gemeente Urk, gehouden op 15 december 2011,

De griffier,                                                                     De voorzitter,

TOELICHTING

De regeling in de Wet werk en bijstand

Artikel 18 WWB bevat de opdracht aan gemeenten het beleid om de bijstand af te stemmen in verband met schendingen van de aan de wet verbonden verplichtingen in een verordening vast te leggen. Dit artikel luidt:

1. Het college stemt de bijstand en de daaraan verbonden verplichtingen af op de omstandigheden, mogelijkheden en middelen van de belanghebbende.

2. Indien de belanghebbende naar het oordeel van het college tekortschietend besef van verantwoordelijkheid betoont voor de voorziening in het bestaan dan wel de uit deze wet dan wel de artikelen 28, tweede lid, of 29, eerste lid, van de Wet structuur uitvoeringsorganisatie werk en inkomen voortvloeiende verplichtingen niet of onvoldoende nakomt, waaronder begrepen het zich jegens het college zeer ernstig

misdragen, verlaagt het college overeenkomstig de verordening, bedoeld in artikel 8, eerste lid, onderdeel b, de bijstand of de langdurigheidstoeslag. Van een verlaging wordt afgezien indien elke vorm van verwijtbaarheid ontbreekt.

3. Het college heroverweegt een besluit als bedoeld in het tweede lid binnen een door hem te bepalen termijn die ten hoogste drie maanden bedraagt.

4. Bij de toepassing van het eerste lid wordt onder belanghebbende mede verstaan het gezin.

In het eerste lid van artikel 18 wordt gesproken over het afstemmen van de bijstand en de daaraan verbonden verplichtingen op de omstandigheden, mogelijkheden en middelen van de belanghebbende. In deze bepaling wordt benadrukt dat het vaststellen van de hoogte van de uitkering en de daaraan verbonden verplichtingen voor de uitkeringsgerechtigden maatwerk is, waarbij recht wordt gedaan aan de individuele situatie en de persoonlijke

omstandigheden van uitkeringsgerechtigden. In het tweede lid wordt een directe koppeling gelegd tussen de rechten en verplichtingen van uitkeringsgerechtigden: het recht op een uitkering is altijd verbonden aan de plicht zich in te zetten om weer onafhankelijk van de uitkering te worden. Dit betekent dat de vaststelling van de hoogte van de uitkering niet

alleen afhangt van de toepasselijke uitkeringsnorm en de beschikbare middelen van de belanghebbende, maar ook van de mate waarin de opgelegde verplichtingen worden nagekomen. Wanneer het college tot het oordeel komt dat een bijstandsgerechtigde zijn verplichtingen niet of in onvoldoende mate nakomt, wordt de uitkering verlaagd. Er is dus

geen sprake van een bevoegdheid, maar van een verplichting. Alleen wanneer iedere vorm van verwijtbaarheid ontbreekt, ziet het college af van een dergelijke verlaging.

Verlaging van de uitkering moet plaatsvinden in overeenstemming met een door de gemeenteraad vast te stellen verordening. Dit is de afstemmingsverordening. Een zorgvuldige afweging van het individuele belang van de belanghebbende en het belang van de gemeente bij een zo spoedig mogelijke uitstroom staat bij de toepassing van het afstemmingsbeleid voorop. Dit stelt enerzijds hoge eisen aan de kwaliteit van de besluitvorming (uitvoerige rapportage, zorgvuldige motivering), maar biedt anderzijds ook de mogelijkheid tot het leveren van maatwerk toegespitst op de individuele omstandigheden van de belanghebbende en de ernst van de gedraging.

Het verlagen van de bijstand

Op grond van artikel 18, tweede lid, WWB kan zowel de bijstand (dat wil zeggen: algemene bijstand en bijzondere bijstand) als de langdurigheidstoeslag worden verlaagd.

In deze verordening is er voor gekozen dat verlagingen in beginsel worden toegepast op de algemene bijstand (uitgaande van de toepasselijke bijstandsnorm, dus de op belanghebbende van toepassing zijnde norm plus eventuele toeslagen en verlagingen op grond van de toeslagenverordening). De uitzondering hierop vormt de bijzondere bijstand voor jongeren van 18 tot 21 jaar. Deze groep ontvangt een lage inkomensvoorziening op grond van de WIJ die wordt aangevuld door middel van aanvullende bijzondere bijstand in de kosten van levensonderhoud. Indien de verlaging alleen op de lage jongerennorm wordt toegepast, zou dit leiden tot rechtsongelijkheid ten opzichte van de groep 21-jarigen en ouder. Voorts voorziet de verordening in de mogelijkheid om de 'gewone' bijzondere bijstand en de langdurigheidstoeslag af te stemmen.

De relatie met de reïntegratieverordening

Naast de afstemmingsverordening heeft de gemeenteraad een re-integratieverordening vastgesteld. In deze verordening is geregeld hoe het college dient om te gaan met het ondersteunen bij de arbeidsinschakeling en zijn regels omtrent het aanbieden van voorzieningen gericht op arbeidsinschakeling opgenomen. Een belanghebbende die bijstand

ontvangt is verplicht van een aangeboden voorziening in het kader van de re-integratie gebruik te maken. Het gevolg van schending van deze re-integratieverplichtingen is geregeld in de onderhavige afstemmingsverordening.

Artikelsgewijze toelichting

Artikel 1 Begripsomschrijving

De begrippen die in de verordening worden gebruikt hebben een gelijkluidende betekenis als de omschrijving in de WWB en de Algemene wet bestuursrecht. Indien relevante begrippen niet in deze wetten zijn gedefinieerd is een definitie in dit artikel opgenomen.

Artikel 2 Het verlagen van de uitkering

Lid 1

De WWB verbindt aan het recht op een bijstandsuitkering de volgende verplichtingen:

1. Het tonen van voldoende besef van verantwoordelijkheid voor de voorziening in het bestaan (artikel 18, tweede lid).

2. De plicht tot arbeidsinschakeling (artikel 9). Deze plicht bestaat uit twee soorten verplichtingen:

de plicht om naar vermogen algemeen geaccepteerde arbeid te verkrijgen en deze te aanvaarden; en de plicht gebruik te maken van een door het college aangeboden voorziening gericht op ondersteuning bij arbeidsinschakeling. Deze verplichtingen zullen nader moeten worden uitgewerkt in specifieke verplichtingen die zijn toegesneden op de

situatie en mogelijkheden van de bijstandsgerechtigde. De reïntegratieverordening vormt de juridische basis voor het opleggen van deze specifieke verplichtingen. Deze verplichtingen zullen in het besluit tot het verlenen van bijstand moeten worden neergelegd.

3. De informatieplicht (artikel 17, eerste lid). Op een uitkeringsgerechtigde rust de verplichting aan het college op verzoek of onverwijld uit eigen beweging mededeling te doen van alle feiten en omstandigheden waarvan hem redelijkerwijs duidelijk moet zijn dat zij van invloed kunnen zijn op zijn arbeidsinschakeling of het recht op bijstand.

4. De medewerkingsplicht (artikel 17, tweede lid). Dit is de plicht van

uitkeringsgerechtigden om desgevraagd het college de medewerking te verlenen die redelijkerwijs nodig is voor de uitvoering van de wet. De medewerkingsplicht kan uit allerlei concrete verplichtingen bestaan, zoals:

het toestaan van huisbezoek;

het meewerken aan een psychologisch onderzoek. Artikel 18, tweede lid, noemt een gedraging die in ieder geval een schending van de

medewerkingsplicht inhoudt: 'het zich jegens het college zeer ernstig misdragen'.

Lid 2

In de verordening zijn voor allerlei gedragingen die een schending van een verplichting betekenen, standaard verlagingen vastgesteld in de vorm van een vaste (percentuele) verlaging van de bijstandsnorm.

In het tweede lid is de hoofdregel neergelegd: het college dient de verlaging af te stemmen op de individuele omstandigheden van de belanghebbende en de mate van verwijtbaarheid. Deze bepaling brengt met zich mee dat het college bij elke verlaging van de bijstand zal moeten nagaan of gelet op de individuele omstandigheden van de betrokken uitkeringsgerechtigde afwijking van de hoogte en de duur van de voorgeschreven standaard

verlaging geboden is. Afwijking van de standaard verlaging kan zowel een verzwaring als een matiging betekenen. Dit betekent dat het college bij het beoordelen of de bijstand moet worden verlaagd telkens de volgende drie stappen moet doorlopen:

- Stap 1: vaststellen van de ernst van de gedraging.

- Stap 2: vaststellen van de verwijtbaarheid.

- Stap 3: vaststellen van de omstandigheden van de uitkeringsgerechtigde.

De ernst van de gedraging komt tot uitdrukking in het standaardpercentage waarmee de bijstand wordt verlaagd. Wat betreft de beoordeling van de mate van verwijtbaarheid wordt verwezen naar de toelichting bij artikel 6.

Matiging van de verlaging wegens persoonlijke omstandigheden kan bijvoorbeeld in de volgende gevallen aan de orde zijn:

bijzondere financiële omstandigheden van de belanghebbende, zoals

bijvoorbeeld hoge woonlasten of andere vaste lasten of uitgaven van

bijzondere aard waarvoor geen financiële tegemoetkoming mogelijk is;

sociale omstandigheden;

bij een opeenstapeling van verlagingen: de zwaarte van het geheel van

verlagingen is niet evenredig aan de ernst van de gedraging en de mate van

verwijtbaarheid.

Artikel 3 De berekeningsgrondslag

Lid 1

In dit lid is het uitgangspunt vastgelegd dat een verlaging wordt berekend over de bijstandsnorm. Overeenkomstig artikel 5 onderdeel c WWB wordt onder bijstandsnorm verstaan de toepasselijke norm vermeerderd of verminderd met de op grond van de toeslagenverordening door het college vastgestelde verhoging of verlaging;.

Lid 2

Onderdeel a: de 18 tot 21-jarigen ontvangen een lage jongerennorm, die indien noodzakelijk wordt aangevuld door middel van aanvullende bijzondere bijstand in de kosten van levensonderhoud. Indien de verlaging alleen op de lage jongerennorm wordt toegepast, zou dit leiden tot rechtsongelijkheid ten opzichte van de 21-jarigen.

Onderdeel b: deze bepaling maakt het mogelijk dat het college in incidentele gevallen de bijzondere bijstand als bedoeld in artikel 35 WWB of de langdurigheidstoeslag verlaagd. Er moet dan wel een verband bestaan tussen de gedraging van een belanghebbende en zijn recht op bijzondere bijstand of de langdurigheidstoeslag. Deze situatie zal zich evenwel

slechts zelden voordoen. Het niet, onvolledig of onjuist verstrekken van inlichtingen zal meestal leiden tot afwijzing van de aanvraag of intrekken van het toekenningsbesluit, waarna de verstrekte bijzondere bijstand of de langdurigheidstoeslag in zijn geheel zal worden teruggevorderd.

Artikel 4 Het besluit tot verlaging van de bijstand

Het verlagen van de bijstand vindt plaats door middel van een besluit. Wanneer de verlaging bij een lopende uitkering wordt toegepast, wordt een besluit tot vaststelling van de algemene bijstand op grond van artikel 45 WWB genomen.

Wordt een verlaging met terugwerkende kracht toegepast, dan moet een besluit tot herziening van de bijstand worden genomen (artikel 54, derde lid). Tegen beide besluiten kan door de belanghebbende bezwaar en beroep worden aangetekend.

In dit artikel wordt aangegeven wat in het besluit in ieder geval moet worden vermeld. Deze eisen vloeien rechtstreeks voort uit de Algemene wet bestuursrecht (Awb) en dan met het motiveringsbeginsel. Het motiveringsvereiste houdt onder andere in dat een besluit kenbaar

is en van een deugdelijke motivering wordt voorzien.

Artikel 5 Horen van belanghebbende

Op grond van afdeling 4.1.2. van de Awb is in een aantal gevallen het horen van de belanghebbende verplicht bij de voorbereiding van beschikkingen. Deze hoorplicht geldt echter niet bij de voorbereiding van beschikkingen die betrekking hebben op een financiële aanspraak (artikel 4:12).

In dit artikel wordt het horen van de belanghebbende voordat een verlaging wordt toegepast in beginsel voorgeschreven. Het tweede lid bevat een aantal uitzonderingen op deze hoorplicht. De onderdelen a en b. staan ook genoemd in artikel 4:11 van de Algemene wet bestuursrecht.

Artikel 6 Afzien van verlaging van de bijstand

Lid 1

Het afzien van verlaging 'indien elke vorm van verwijtbaarheid' ontbreekt, is geregeld in artikel 18, tweede lid, WWB. Het college kan in beleidsregels neerleggen hoe het van plan is om te gaan met de beoordeling van de verwijtbaarheid, door bijvoorbeeld aan te geven welke gedragingen in principe altijd verwijtbaar worden geacht en welke gedragingen in

beginsel nooit. Een andere reden om af te zien van verlaging is dat de gedraging te lang geleden heeft plaatsgevonden. Omwille van de effectiviteit ('lik op stuk') is het nodig dat de verlaging spoedig nadat de gedraging heeft plaatsgehad, wordt toegepast. Om deze reden wordt onder b. geregeld dat het college de bijstand niet verlaagt voor gedragingen die langer dan

één jaar geleden hebben plaatsgevonden. Voor gedragingen die een schending van de informatieplicht inhouden en als gevolg waarvan ten onrechte bijstand is verleend of een te hoog bedrag aan bijstand is verstrekt, geldt in de verordening een verjaringstermijn van vijf jaar. Met deze termijn wordt aangesloten bij de termijn die ten tijde van de Abw werd gesteld in verband met het opleggen van een boete wegens niet-nakoming van de informatieplicht. Een termijn van vijf jaar ligt voor de hand gelet op de ernst van de gedraging (fraude) en gelet op het feit dat de gemeente vaak tijd nodig zal hebben om de omvang van de fraude (het benadelingsbedrag) vast te stellen.

Lid 2

Hierin wordt geregeld dat het college kan afzien van verlaging indien het daarvoor dringende redenen aanwezig acht. Wat dringende redenen zijn, is afhankelijk van de concrete situatie en kan dus niet op voorhand worden vastgelegd.

Lid 3

Het doen van een schriftelijke mededeling dat het college afziet van verlaging wegens dringende redenen is van belang in verband met eventuele recidive.

Artikel 7 Ingangsdatum

Lid 1

Afstemming vindt plaats door het verlagen van de uitkering. Verlaging van de uitkering kan in beginsel op twee manieren:

1. met terugwerkende kracht,(let op: bij deze uitleg was toegevoegd 'd.m.v. herziening van de uitkering' wij (Schulinck) zijn van mening dat er naast het afstemmingsbesluit met terugwerkende kracht geen apart herzieningsbesluit noodzakelijk is om tot terugvordering over te kunnen gaan. Wij beschouwen het afstemmingsbesluit als een bijzonder herzieningsbesluit. Afstemmen is immers al het herzien van de hoogte van de bijstand. Indien u toch een apart herzieningsbesluit naast het afstemmingsbesluit wenst te nemen dan moet deze toelichting herzien worden, of

2. door middel van verlaging van de lopende bijstand.

Het verlagen van de uitkering die in de nabij toekomst wordt verstrekt, is de gemakkelijkste methode. Gemeenten hoeven in dat geval niet over te gaan tot terugvordering van de bijstand. Dit klemt temeer omdat bij afstemming van de lopende bijstand de beslagvrije voet niet in acht behoeft te worden genomen, waarmee het lik op stuk beleid wordt benadrukt.

Terugvordering van bijstand in verband met afstemming met terugwerkende kracht brengt met zich mee dat de beslagvrije voet in acht moet worden genomen bij de invordering ervan. Afstemming van de lopende bijstand is dan ook het uitgangspunt en in het eerste lid opgenomen. Afstemming met terugwerkende kracht vindt bij voorkeur alleen plaats als de bijstand inmiddels is beëindigd of ingetrokken en is om die reden in het tweede lid

opgenomen.

Artikel 8 Periode van verlaging

Lid 1

Het eerste lid regelt de duur van de verlaging bij een eerste gedraging (sub a) en bij recidive binnen twaalf maanden (sub b). Een eerste gedraging kan hoogstens leiden tot een verlaging voor de duur van een kalendermaand (onderdeel a), een tweede gedraging tot maximaal twee kalendermaanden (onderdeel b). Dit lid regelt voorts de verlenging van de duur bij volharding van de gedraging (onderdeel c)

Lid 2

Van verlaging kan wegens dringende redenen worden afgezien. Dit laat onverlet dat bij herhaling van de gedraging de recidiveregel van lid 1 wordt toegepast.

Lid 3

Een afstemmingsbesluit wordt altijd genomen nadat een gedraging heeft plaatsgevonden. Bij het schenden van de inlichtingenplicht kan de tussengelegen periode zelfs een aantal jaren bedragen. Omdat een belanghebbende pas kennis heeft van de gevolgen van zijn gedraging

als hij het afstemmingsbesluit heeft ontvangen, wordt voor de recidivdetermijn niet het moment van de gedraging maar het moment van kennisneming van de gevolgen ervan aangehouden. In beginsel is dit de dag nadat het afstemmingsbesluit aan belanghebbende is verzonden.

Artikel 9 Waarschuwing

In bepaalde situaties kan het verlagen van de uitkering contraproductief werken. In verband daarmee is in dit artikel de mogelijkheid geschapen om een waarschuwing af te geven. Een waarschuwing wordt altijd schriftelijk vastgelegd. In een periode van 24 maanden kan slechts één maal een waarschuwing worden gegeven, ook als er sprake is verschillende

vormen van maatregelwaardig gedrage.

Artikel 10 Heroverweging

Artikel 18, derde lid, WWB schrijft voor dat het college een verlaging moeten heroverwegen binnen uiterlijk drie maanden. Deze heroverweging kan achterwege blijven als de verlaging voor een periode van ten hoogste drie maanden is opgelegd. Binnen drie maanden na de beschikking tot verlaging voor onbepaalde duur moet het college beginnen met het onderzoek in het kader van de heroverweging. Dit onderzoek kan

in sommige gevallen schriftelijk plaatsvinden, afhankelijk van de aard van de verplichting of gedraging. Zo kan, bijvoorbeeld wanneer het gaat om het al dan niet nakomen van de sollicitatieplicht, worden volstaan met het opvragen van schriftelijke bewijzen waaruit blijkt dat de belanghebbende inmiddels aan de sollicitatieplicht is gaan voldoen. In andere gevallen zal het noodzakelijk zijn om de belanghebbende op te roepen. Als de belanghebbende de gevraagde gegevens niet overlegt of geen gehoor geeft aan oproepen, dan vindt heroverweging plaats op basis van de dan bekende gegevens, hetgeen veelal tot voortzetting van de verlaging zal leiden. De heroverweging resulteert in een beschikking.

Het resultaat van de heroverweging kan drieledig zijn.

De belanghebbende laat blijken zich inmiddels niet langer schuldig te maken aan de verwijtbare gedraging waarvoor de verlaging was toegepast. In dat geval zal de verlaging worden herzien met ingang van het moment waarop van verder verwijtbaar gedrag geen sprake meer is.

Beëindiging van de verlaging na drie maanden vindt plaats als de belanghebbende aannemelijk maakt dat hij zich voortaan aan de opgelegde verplichtingen zal houden.

Van voortzetting zal sprake zijn als de belanghebbende zich ook ten tijde van de heroverweging nog steeds aan de verwijtbare gedraging schuldig maakt. Bij voortzetting van de verlaging moet binnen uiterlijk drie maanden opnieuw heroverweging plaatsvinden, indien deze voortzetting een periode van langer dan drie maanden betreft.

Heroverweging kan overigens leiden tot voortzetting met vaststelling van een lager percentage als de belanghebbende blijk geeft zijn gedrag enigszins, maar onvoldoende te hebben verbeterd.

Artikel 11 Samenloop van gedragingen

De regeling voor de samenloop van gedragingen heeft betrekking op verschillende gedragingen van een bijstandsgerechtigde die (min of meer) gelijktijdig plaatsvinden. Indien sprake is van schending van meerdere verplichtingen door één gedraging, dan dient voor het toepassen van de verlaging te worden uitgegaan van de gedraging waarop de zwaarste

verlaging van toepassing is.

Artikel 12 Indeling in categorieën

De gedragingen die verband houden met het geen of onvoldoende medewerking verlenen aan het verkrijgen of aanvaarden van algemeen geaccepteerde arbeid, worden in vier categorieën onderscheiden. Hierbij is de ernst van de gedraging het onderscheidend criterium. Een gedraging wordt ernstiger geacht naarmate de gedraging concretere gevolgen

heeft voor het niet verkrijgen of aanvaarden van betaalde arbeid.

De gedragingen die in dit artikel worden genoemd zijn niet concreet omschreven. De concrete invulling van de verplichtingen dient zoveel mogelijk te worden afgestemd op de mogelijkheden van de individuele bijstandsgerechtigde.

De eerste categorie, onderdeel a, betreft de formele verplichting om als werkzoekende ingeschreven te staan.

Onderdeel b betreft de verplichting om het individuele activeringsplan, het (standaard) trajectplan, te ondertekenen. Let op: dit artikel alleen handhaven als er ook echt gewerkt wordt met een standaard individueel activeringsplan.

De tweede categorie betreft de verplichting tot een actieve opstelling op de arbeidsmarkt, de eigen verantwoordelijkheid van de belanghebbende om bijvoorbeeld voldoende te solliciteren en te voldoen aan een oproep.

In de derde categorie gaat het om gedragingen die direct een aanleiding vormen tot een beroep op bijstand of het zonder noodzaak langer voortduren daarvan. Het gaat hier om het stellen van niet verantwoorde beperkingen ten aanzien van de aanvaardbare arbeid en om

gedragingen die de kansen op arbeidsinschakeling verminderen. Voorbeelden van deze categorie zijn negatieve gedragingen bij sollicitaties en onvoldoende meewerken aan het opgestelde trajectplan waaronder ook sociale activering verplicht kan worden gesteld.

De vierde categorie betreft het niet aanvaarden van algemeen geaccepteerde arbeid en het niet of onvoldoende gebruik maken van een aangeboden voorziening waardoor het traject voortijdig moest worden afgebroken dan wel in het geheel geen doorgang heeft kunnen

vinden.

Artikel 13 De hoogte van de verlaging

Deze bepaling bevat de standaard verlagingen voor de vier categorieën van gedragingen die verband houden met het geen of onvoldoende medewerking verlenen aan het verkrijgen of behouden van algemeen geaccepteerde arbeid.

Niet nakomen informatieplicht

In hoofdstuk 3 worden twee vormen van het niet nakomen van de informatieplicht onderscheiden:

1. Artikel 15: het niet tijdig verstrekken van inlichtingen aan de gemeente.

2. Artikel 16: het verstrekken van onjuiste of onvolledige inlichtingen aan de gemeente, waardoor er ten onrechte een uitkering is verstrekt of een te hoog bedrag aan bijstand is verstrekt. In deze situatie heeft de uitkeringsgerechtigde niet voldaan aan de inlichtingenplicht van artikel 17 WWB. Het opzettelijk verzwijgen van relevante informatie tegenover de gemeente, met het oogmerk een (hogere) uitkering te krijgen

(fraude) vormt een schending van de informatieplicht van artikel 17.

3. Artikel 17 het verstrekken van onjuiste of onvolledige inlichtingen aan de gemeente, zonder dat dit gevolgen heeft gehad voor het recht op of de hoogte van de bijstand. Het kan ook voorkomen dat bepaalde gevraagde gegevens niet aan de gemeente worden verstrekt. In dat geval kan het college de rechtmatigheid van de uitkering niet vaststellen. De bijstand moet dan worden geweigerd (in de situatie dat een uitkering wordt aangevraagd) of het besluit tot toekenning van de bijstand moet worden ingetrokken (bij een lopende uitkering). Het verlagen is dus bij het niet-verstrekken van gegevens die noodzakelijk zijn voor het vaststellen van de rechtmatigheid van de uitkering niet aan de orde.

Artikel 14. Onverwijld

Dit artikel behoeft geen nadere toelichting.

Artikel 15 Te laat verstrekken van gegevens

Lid 1

Indien een belanghebbende de voor de verlening van de bijstand van belang zijnde gegevens of gevorderde bewijsstukken niet op tijd verstrekt, kan het college het recht op

bijstand opschorten (artikel 54 lid 1 WWB ) en belanghebbende in de gelegenheid stellen binnen een door hem te stellen termijn het verzuim te herstellen (artikel 54 lid 2 WWB). Als de belanghebbende het verzuim binnen de gestelde termijn herstelt wordt de bijstand op grond van deze verordeningsbepaling afgestemd wegens het niet tijdig verstrekken van

inlichtingen. Herstelt belanghebbende het verzuim niet binnen de gestelde termijn dan wordt de bijstand met toepassing van artikel 54 lid 4 WWB ingetrokken.

Lid 2

Een schriftelijke waarschuwing is geen verlaging. Dit wil zeggen dat bij herhaling van de gedraging in principe een verlaging wordt toegepast zonder toepassing van de recidiveverlaging. Als er evenwel al eerder een waarschuwing is gegeven voor dezelfde gedraging dan kan niet meer met een waarschuwing worden volstaan.

Artikel 16 Verstrekken van onjuiste of onvolledige inlichtingen met gevolgen voor

de bijstand

De ernst van de gedraging komt in dit artikel tot uitdrukking in de hoogte van het benadelingsbedrag. Dat is het door de gemeente te veel betaalde bedrag aan bijstand.

De relatie met de strafrechtelijke sanctie

Gemeenten zijn verplicht aangifte te doen bij een nadeelbedrag van € 10.000 of meer (de aangifterichtlijn sociale zekerheid. Indien het college van de inlichtingenfraude aangifte doet bij het Openbaar Ministerie, dient het af te zien van een verlaging wegens de

inlichtingenfraude. Anders zou er sprake zijn van een dubbele bestraffing, hetgeen in strijd is met het beginsel van 'ne bis in idem'. Er is echter geen sprake van dubbele bestraffing indien belanghebbende voor een andere rechtsfeit wordt vervolgd dan voor de inlichtingenfraude. Indien een belanghebbende inkomsten uit de handel in softdrugs heeft verzwegen en hij wordt strafrechtelijk vervolgd voor deze overtreding van de Opiumwet,

staat het beginsel van 'ne bis in idem' niet in de weg aan het toepassen van een verlaging (zie CRvB 26-08-2003, nrs. 00/5907 NABW e.a.).

Artikel 17 Verstrekken van onjuiste of onvolledige inlichtingen zonder gevolgen voor

de bijstand

In dit artikel wordt de zogeheten 'nulfraude' geregeld: het verstrekken van onjuiste of onvolledige inlichtingen, zonder dat deze gedraging gevolgen heeft voor de hoogte van de bijstand. Voorbeelden van nulfraude zijn het niet opgeven van een vermogensbestanddeel onder de vermogensgrens of het niet melden van vrijwilligerswerk.

Artikel 18 Tekortschietend besef van verantwoordelijkheid

De verplichting om voldoende besef van verantwoordelijkheid te tonen voor de voorziening in het bestaan, geldt reeds voordat een bijstandsuitkering wordt aangevraagd. Dit betekent dat wanneer iemand in de periode voorafgaand aan de bijstandaanvraag een tekortschietend besef van verantwoordelijkheid heeft getoond, waardoor hij niet langer beschikt over de middelen om in de kosten van het bestaan te voorzien en als gevolg

daarvan een bijstandsuitkering aanvraagt, de gemeente bij de toekenning van de bijstand hiermee rekening kan houden.

Bij de vaststelling van de hoogte van de verlaging dient beoordeeld te worden hoe lang betrokkene onafhankelijk van bijstand zou zijn gebleven, indien hij wel voldoende besef van verantwoordelijkheid had betoond. Een tekortschietend besef van verantwoordelijkheid kan uit allerlei gedragingen blijken, zoals:

> een onverantwoorde besteding van vermogen;

> geen of te late aanvraag doen voor een voorliggende voorziening;

> het niet nakomen van de verplichting tot instellen alimentatievordering;

> het verwijtbaar niet behouden van algemeen geaccepteerde arbeid.

Het is niet mogelijk om een limitatieve opsomming te geven van alle gedragingen die leiden tot een tekortschietend besef van verantwoordelijkheid.

Lid 2

Het tweede lid regelt de hoogte van de verlaging bij tekortschietend besef van verantwoordelijkheid.

Lid 3

Het niet behouden van algemeen geaccepteerde arbeid is in dit lid apart geregeld, omdat bij verwijtbaar ontslag geen sprake is van eerder of langer of voor een hoger bedrag afhankelijk

zijn van de bijstand. Hier is sprake van een gedraging waardoor belanghebbende bijstandafhankelijk wordt. Overigens dient bij een weigering van het UWV om aan belanghebbende een WW-uitkering toe te kennen niet de conclusie te worden verbonden dat er sprake is van verwijtbaar ontslag. Het college zal in die gevallen zelf moeten beoordelen

of het gedrag ook in verband met het recht op bijstand leidt tot verlaging.

Artikel 19 Schending verplichting artikel 55 en 57 onderdeel a WWB

Dit artikel is bewust algemeen en in beginsel voor de uitvoering vaag geformuleerd. Aan belanghebbenden kan een nadere verplichting worden opgelegd met toepassing van artikel 55 WWB. De op te leggen verplichtingen variëren. Het zijn verplichtingen die strekken tot

arbeidsinschakeling, dan wel die verband houden met aard en doel van een bepaalde vorm van bijstand of die strekken tot zijn vermindering of beëindiging. Een verplichting kan, op advies van een arts, inhouden het zich onderwerpen aan een noodzakelijke behandeling van

medische aard. Hierdoor varieert het geschonden belang bij een schending van deze verplichting eveneens. Verplichtingen die strekken tot vermindering van de bijstand, bijvoorbeeld door het indienen van een alimentatieverzoek of het aanvragen van een voorliggende voorziening grijpen minder in in de integriteit van de belanghebbende dan het

verplichten een bepaalde medische behandeling te ondergaan. Het zijn ook verplichtingen die zien op de individuele situatie van de belanghebbende. In dat verband is er dan ook uitdrukkelijk voor gekozen geen concrete gedragingen met daaraan verbonden concrete verlagingen vast te leggen. Net als de nadere verplichting, wordt de verlaging afgestemd op

de individuele situatie in het afstemmingsbereik van 0 tot 100% van de bijstandsnorm. Hetzelfde geldt voor de budgetteringsplicht van artikel 57 onderdeel a WWB.

Artikel 20 Zeer ernstige misdragingen

Onder de term 'zeer ernstige misdragingen' kunnen diverse vormen van agressie worden verstaan, zij het dat er sprake moet zijn van verwijtbaarheid en van gedrag dat in het normale menselijke verkeer in alle gevallen als onacceptabel kan worden beschouwd.

Gemeenten kunnen bijstand alleen verlagen indien er een verband bestaat tussen de ernstige misdraging en (mogelijke) belemmeringen voor de gemeente bij het vaststellen van het recht op een uitkering. Vandaar dat in dit artikel wordt bepaald dat de zeer ernstige misdragingen moeten hebben plaatsgevonden onder omstandigheden die rechtstreeks verband houden met de uitvoering van WWB.

In artikel 18, tweede lid, wordt gesproken over 'het zich jegens het college zeer ernstig misdragen'. Dit betekent dat alleen (zeer) agressief gedrag tegenover leden van het college en hun ambtenaren aanleiding is voor verlaging van de bijstand. Er kan dus geen verlaging worden toegepast als een klant zich agressief heeft gedragen tegenover een medewerker

van een andere organisatie die belast is met de uitvoering van de WWB (bijvoorbeeld een reïntegratiebedrijf). Het is in dat geval wellicht wel mogelijk om een verlaging op te leggen wegens het niet of onvoldoende gebruikmaken van een voorziening gericht op arbeidsinschakeling (artikel 9, derde lid, van deze verordening).

Bij het vaststellen van de verlaging in de situatie dat een uitkeringsgerechtigde zich ernstig heeft misdragen, zal gekeken moeten worden naar de ernst van de gedraging, de mate van

verwijtbaarheid en de persoonlijke omstandigheden van de betrokkene.

Wat betreft het vaststellen van de ernst van de gedraging, kunnen de volgende vormen van agressief gedrag in een oplopende reeks (steeds ernstiger) worden onderscheiden:

a. verbaal geweld (schelden);

b. discriminatie;

c. intimidatie (uitoefenen van psychische druk);

d. zaakgericht fysiek geweld (vernielingen);

e. mensgericht fysiek geweld;

f. combinatie van agressievormen.

Voor het bepalen van verwijtbaarheid van de misdraging zal gekeken moeten worden naar de omstandigheden waaronder de misdraging heeft plaatsgehad.

In dit verband is het relevant een onderscheid te maken tussen instrumenteel geweld en frustratiegeweld. Van instrumenteel geweld is sprake als iemand het toepassen van geweld bewust gebruikt om een bepaald doel te bereiken (bijvoorbeeld het verkrijgen van een

uitkering).

Agressie die ontstaat door onmacht, ontevredenheid, onduidelijkheid en dergelijke kan worden aangeduid met frustratieagressie. Het zal duidelijk zijn dat de mate van verwijtbaarheid bij instrumenteel geweld in beginsel groter is dan bij frustratiegeweld.

Het verlagen van de bijstand staat geheel los van het doen van aangifte bij de politie. Het college legt een verlaging op, terwijl de functionaris tegen wie de agressie zich richtte aangifte kan doen bij de politie.

Artikel 21 tot en met 24

Deze artikelen behoeven geen nadere toelichting.