Beleidsregels inkomstenvrijlating Pw, IOAW en IOAZ 2024

Toelichting Beleidsregels inkomstenvrijlating Pw, IOAW en IOAZ 2024

Algemeen

De Participatiewet kent een inkomstenvrijlating. Op basis van deze vrijlating hoeft een deel van de inkomsten uit arbeid niet op de algemene bijstand te worden gekort. Er zijn vier vormen van inkomstenvrijlating van toepassing:

• •

  De reguliere inkomstenvrijlating, geregeld in artikel 31, tweede lid onder n van de Pw;

• •

  De aanvullende inkomstenvrijlating voor alleenstaande ouders. Deze geldt pas nadat de reguliere inkomstenvrijlating volledig is benut. Deze vrijlating is geregeld in artikel 31, tweede lid, onder r, van de Pw;

• •

  De inkomstenvrijlating voor personen met een medische urenbeperking, geregeld in artikel 31, tweede lid, onder y, van de Pw.

• •

  De inkomstenvrijlating voor een persoon die behoort tot de doelgroep loonkostensubsidie en de aanvullende inkomstenvrijlating doelgroep loonkostensubsidie. Deze vrijlating is geregeld in artikel 31, tweede lid, onder z en aa, van de Pw.

De vrijlatingsregeling geldt alleen voor personen die recht hebben op algemene bijstand. Degene met een eigen inkomen dat uitstijgt boven de voor hem geldende bijstandsnorm (inclusief vakantietoeslag) heeft geen recht op bijstand en kan derhalve geen beroep doen op de vrijlatingsregeling om zodoende eventueel aanspraak te maken op aanvullende bijstand.

De inkomstenvrijlatingen van artikel 31, tweede lid, onder n, r, y, z en aa, van de Pw zijn beperkt tot inkomsten uit arbeid/dienstbetrekking. Overige inkomsten dienen volledig gekort te worden op de algemene bijstand, denk hierbij aan alimentatie.

De situatie kan zich voordoen dat beide partners tot de doelgroep behoren die recht heeft op inkomstenvrijlating en dat beide partners beperkte inkomsten uit arbeid genieten. Voor iedere partner afzonderlijk bestaat er dan recht op de inkomstenvrijlating.

Het recht op (gedeeltelijke) vrijlating van inkomsten kan er toe leiden dat er minder huurtoeslag wordt ontvangen dan in de situatie zonder inkomstenvrijlating. Het gemis aan huurtoeslag kan in dat geval, op aanvraag door de klant, mogelijk met een woonkostentoeslag worden gecompenseerd.

Artikelsgewijze toelichting

Artikelen 1., 4. en 10. tot en met 13. behoeven geen nadere toelichting.

Artikel 2. Doel

Het doel van de inkomstenvrijlating in de Pw is het bevorderen van het aanvaarden van betaalde arbeid door personen die al langere tijd een uitkering op grond van de Pw hebben ontvangen. Door een gedeelte van de inkomsten vrij te laten wordt het interessanter om betaalde arbeid te verrichten, het verrichten van betaalde arbeid geeft dan ook feitelijk meer financiële ruimte.

Artikel 3. Bijdrage aan arbeidsinschakeling

In de Pw staat dat er recht is op vrijlating ‘als de belanghebbende algemene bijstand ontvangt’. Dat betekent dat het tijdstip van werkaanvaarding moet gelegen zijn na de ingangsdatum van de algemene bijstandsuitkering. Dit kan vanuit een situatie van deels of volledige werkloosheid.

Doel van de Participatiewet is dat iedereen naar vermogen deelneemt (participeert) aan de samenleving en zoveel mogelijk in het eigen onderhoud voorziet. Dit betekent dat een belanghebbende die afhankelijk wordt van een uitkering, niet direct beloond hoeft te worden als hij/zij een andere betaalde baan vind. Het is heel normaal dat iemand die werkloos wordt, zelf alles in het werk stelt om de periode van bijstand zo kort mogelijk te houden. Sommige mensen hebben echter, door diverse omstandigheden, meer moeite met het vinden van ander betaald werk, waardoor de periode van bijstand langer duurt. In deze situatie kan de inkomstenvrijlating als stimulans voor werkaanvaarding worden ingezet. Vandaar de voorwaarde van een jaar bijstand voordat inkomsten worden vrijgelaten.

De voorwaarde van minimaal 12 uur per week is gebaseerd op het feit dat het bij dit aantal uren pas interessant is om de inkomstenvrijlating toe te passen. Bij een dienstverband van minder dan 12 uur per week wordt een gedeelte van de vrijlating mogelijk niet benut.

Voor de in dit artikel genoemde periode van 6 maanden is aansluiting gezocht bij de referteperiode voor de Werkloosheidswet (WW), de zogenaamde “26 uit 39 weken eis”. Mocht er na zes maanden weer sprake zijn van werkloosheid, dan kan eerst worden teruggevallen op de WW. Ook voor het in het tweede lid genoemde aantal uren van 5 is aansluiting gezocht bij de WW, waarbij het recht pas ontstaat bij een verlies van arbeid van tenminste 5 uur per week.

Artikel 4. Gelijkgesteld met inkomsten uit arbeid

Dit artikel behoeft geen toelichting.

Artikel 5. Vaststelling recht

Bij inkomsten uit arbeid wordt ambtshalve getoetst of er recht bestaat op een inkomstenvrijlating. Hiervoor hoeft de belanghebbende in principe geen aanvraag voor in te dienen. In de gevallen waarbij het niet mogelijk is om dit ambtshalve te toetsen kan een aanvraag worden ingediend.

Artikel 6. Geen recht op inkomstenvrijlating

Er is geen vrijlating mogelijk voor jongeren. Zowel de reguliere inkomstenvrijlating als de aanvullende inkomstenvrijlating voor de alleenstaande ouder, is niet van toepassing voor personen jonger dan 27 jaar. Dit ingevolge artikel 31, vijfde lid van de Pw. Van jongeren wordt verwacht dat ze op eigen kracht uitstromen en daar is naar het oordeel van de wetgever geen extra activerend instrument voor nodig.

De leeftijdsgrens van 27 jaar geldt niet voor de vrijlatingen genoemd onder lid y, lid z en lid aa van de Participatiewet.

Artikel 7. Pensioengerechtigden

Voor belanghebbenden die de pensioengerechtigde leeftijd hebben bereikt, geldt niet de voorwaarde dat de vrijlating moeten bijdragen aan de arbeidsinschakeling. Inkomsten uit arbeid van een belanghebbende die de pensioengerechtigde leeftijd heeft bereikt, komen dus altijd in aanmerking voor de reguliere inkomstenvrijlating.

Artikel 8. Inkomstenvrijlating en bijzondere bijstand

De inkomstenvrijlating is enkel van kracht op de algemene bijstand. In de Pw wordt in artikel 31, tweede lid bepaald welke middelen niet tot het inkomen van belanghebbende worden gerekend. De middelen als bedoeld in dit artikel worden ook voor de bijzondere bijstand vrijgelaten; dit deel van het inkomen wordt niet in aanmerking genomen als draagkrachtinkomen. De toepassing van de inkomstenvrijlating kan dus niet leiden tot een toename van de draagkracht voor de bijzondere bijstand.

Artikel 9. Hoogte en duur inkomstenvrijlating

Lid 1

De zinsnede "gedurende een periode van ten hoogste zes maanden" in artikel 31, tweede lid onderdeel n van de Pw heeft betrekking op de inkomstenvrijlating en niet op de arbeidsinkomsten of op de arbeid. De omstandigheid dat arbeid onderbroken wordt, verandert op zich niets aan de maximale duur van de inkomstenvrijlating. Er is geen sprake van een periode van inkomstenvrijlating gedurende 6 aaneengesloten maanden, zoals in het verleden wel is geweest.

De dag waarop de inkomstenvrijlating eindigt kan op een eerdere datum worden bepaald. Dit volgt uit de zinsnede "ten hoogste" in artikel 31, tweede lid, onderdeel n van de Pw en "maximaal" in artikel 31, tweede lid, onderdeel r van de Pw. Dit behoort tot de beoordelingsvrijheid bij de beantwoording van de vraag in hoeverre de inkomstenvrijlating bijdraagt aan de inschakeling in de arbeid.

Lid 2

Aanvullende inkomstenvrijlating voor alleenstaande ouders

Alleenstaande ouders die de volledige zorg hebben voor een of meer kinderen tot 12 jaar, kunnen na de reguliere inkomstenvrijlating nog voor maximaal 30 maanden in aanmerking komen voor een aanvullende inkomstenvrijlating. De vrijlating is geregeld in artikel 31, tweede lid, onder r van de Pw. De wetgever vindt het belangrijk dat ook alleenstaande ouders gestimuleerd worden om te gaan werken. Daarbij is rekening gehouden met het feit dat zij vanwege de combinatie van werk en zorgtaken vaak langer de tijd nodig hebben om hun arbeidsuren uit te breiden en zo uit te stromen.

Voor toepassing van de aanvullende inkomstenvrijlating voor alleenstaande ouders is vereist dat:

• 1.

  de alleenstaande ouder de volledige zorg heeft voor een tot zijn last komend kind tot 12 jaar;

• 2.

  de periode voor de reguliere inkomstenvrijlating volledig benut is, en;

• 3.

  dit volgens het college bijdraagt aan zijn arbeidsinschakeling.

Lid 3

Inkomstenvrijlating voor een persoon met een medisch urenbeperking

Inkomsten uit arbeid van een persoon met een medische urenbeperking worden niet tot zijn middelen gerekend als deze persoon:

• 1.

  algemene bijstand ontvangt, en;

• 2.

  de reguliere vrijlating of de aanvullende vrijlating voor alleenstaande ouders niet van toepassing zijn.

Lid 4

Inkomstenvrijlating voor personen die behoren tot de doelgroep loonkostensubsidie

Als inkomsten uit een dienstbetrekking als bedoeld in artikel 10d, eerste of tweede lid van de Pw van een persoon die behoort tot de doelgroep loonsubsidiekosten worden niet tot zijn middelen gerekend als deze persoon:

• 1.

  algemene bijstand ontvangt, en;

• 2.

  de periode voor de reguliere inkomstenvrijlating volledig benut is, en;

• 3.

  de inkomstenvrijlating voor een persoon die medisch urenbeperkt is niet van toepassing is.

Lid 5

Aanvullende inkomstenvrijlating voor personen die behoren tot de doelgroep loonkostensubsidie

Als inkomen uit een dienstbetrekking als bedoeld in artikel 10d, eerste of tweede lid van de Pw van een persoon die behoort tot de doelgroep loonsubsidiekosten worden niet tot zijn middelen gerekend als deze persoon:

• 1.

  algemene bijstand ontvangt, en;

• 2.

  de periode voor de inkomstenvrijlating onder artikel 31, tweede lid, onder z, van de Pw volledig benut is, en;

• 3.

  als volgens het college op de in de persoon gelegen omstandigheden een uitbreiding van zijn arbeidsomvang niet mogelijk is.

Lid 6

Het toepassen van de vrijlating vindt plaats vóór verhoging van het inkomen met een fictief bedrag aan vakantietoeslag. Het inkomstenvrijlating geldt namelijk over het inkomen exclusief vakantietoeslag.

Lid 7

Het recht op inkomstenvrijlating bestaat slechts één keer per periode van bijstandsverlening. Dit blijkt uit het feit dat er in artikel 31, tweede lid onder n, in tegenstelling tot in andere leden van dit artikel, een zinsnede als "per kalenderjaar" of "per jaar" ontbreekt.