| Organisatie | Kampen |
|---|---|
| Organisatietype | Gemeente |
| Officiële naam regeling | Preventie- en handhavingsplan Alcoholwet 2024-2028 |
| Citeertitel | Preventie- en handhavingsplan Alcoholwet 2024 - 2028 |
| Vastgesteld door | gemeenteraad |
| Onderwerp | openbare orde en veiligheid |
| Eigen onderwerp |
Geen
artikel 43a van de Drank- en Horecawet
Geen
Datum inwerkingtreding | Terugwerkende kracht tot en met | Datum uitwerkingtreding | Betreft | Datum ondertekening Bron bekendmaking | Kenmerk voorstel |
|---|---|---|---|---|---|
| 04-04-2024 | nieuwe regeling | 21-03-2024 | 9959-2024 |
1. Hoofddoelstellingen - Ambities
2.2. Alcoholgebruik onder jongeren
2.3. Alcoholgebruik boven de 18 jaar
2.4. Landelijk nalevingsonderzoek leeftijdsgrens
4.2. Vergunningen, Toezicht en Handhaving
Vanuit de Alcoholwet zijn we als gemeente Kampen verplicht om een preventie en handhavingsplan door de gemeenteraad vast te laten stellen. Het biedt gemeenten de mogelijkheid om de gescheiden werelden van preventie en handhaving dicht bij elkaar te brengen. Eén integraal plan met één gezamenlijke missie: het voorkomen van alcoholgerelateerde schade met name onder jongeren.
De gemeente Kampen vindt opgroeien in een kansrijke omgeving belangrijk. En dat alle inwoners gezond en veerkrachtig zijn, meedoen in de samenleving en een betekenisvol leven kunnen leiden.
De gemeente Kampen heeft in de Lokale Gezondheidsagenda 2022-2025 haar ambitie uitgesproken met betrekking tot de gezondheid van haar inwoners in de breedste zin. In 2019 is het Plan van Aanpak Middelengebruik opgesteld. Dit Preventie- en handhavingsplan ziet toe op het gebruik van één middel, alcohol.
Alcoholgebruik kan leiden tot schadelijke gevolgen voor de (mentale) gezondheid, de veiligheid en de leefbaarheid. Om deze reden stelt de gemeente een preventie- en handhavingsplan 2024-2028 op, waarin de doelen, de activiteiten en de samenwerkingspartners op het gebied van alcoholpreventie en -handhaving worden beschreven. In dit preventie- en handhavingsplan starten we met de doelstellingen. Daarna lichten we toe wat we doen om deze doelstellingen te bereiken.
Dit preventie- en handhavingsplan is gebaseerd op de Alcoholwet, die per 1 juli 2021 de Drank- en Horecawet heeft vervangen. De Alcoholwet stelt strengere eisen aan de verkoop en verstrekking van alcohol, met name aan minderjarigen. Daarnaast geeft de Alcoholwet de verplichting aan de gemeenteraad om elke vier jaar een preventie- en handhavingsplan vast te stellen.
Nationaal preventieakkoord Alcohol
Dit preventie- en handhavingsplan sluit ook aan bij het Nationaal Preventieakkoord, dat in 2018 is gesloten tussen de Rijksoverheid en meer dan zeventig maatschappelijke organisaties. Het akkoord heeft als doel om roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik terug te dringen. Voor alcoholgebruik onder jongeren is de ambitie om het percentage dat drinkt onder de 18 jaar te verlagen van 45% naar 25% in 2040, met als uiteindelijke doel 0%.
1. Hoofddoelstellingen - Ambities
De gemeente Kampen streeft naar een omgeving waar haar (jonge) inwoners gezond, veilig en kansrijk kunnen opgroeien. In deze omgeving is geen plaats voor alcohol, in ieder geval niet onder de 18 jaar. Het advies van de Gezondheidsraad aan volwassenen is: drink geen alcohol of in ieder geval niet meer dan één glas per dag. Op grond van de Alcoholwet dient de gemeente haar hoofddoelstellingen te formuleren. In de gemeente Kampen zijn dit:
Als gemeente hebben wij de volgende ambities om bovenstaande doelen te bereiken:
Het is niet zonder reden dat de gemeente Kampen haar inwoners wil beschermen tegen de schadelijke gevolgen van alcohol. Over de schadelijkheid van alcohol wordt steeds meer bekend. Het gebruik van alcohol gaat gepaard met fysieke, mentale, sociale en maatschappelijke problemen. Hoe meer alcohol genuttigd wordt, hoe schadelijker. Alcohol kan schade veroorzaken aan o.a. de lever, de maag, de hersenen en het vergroot de kans op hart- en vaatziekten. Daarnaast beïnvloedt het o.a. het reactievermogen, ontremming in gedrag (roekeloos gedrag) en de nachtrust.3 Bij overmatig alcoholgebruik kan het zelfs leiden tot een alcoholvergiftiging. Voor jongeren is alcoholgebruik nog schadelijker. De acute gevolgen treden bij jongeren vaak eerder op, zij raken bijvoorbeeld eerder bewusteloos en zijn vaak eerder dronken. Jongeren hebben bij het drinken van een gelijk aantal glazen alcohol een hoger alcoholpromillage dan volwassenen, omdat zij kleiner en lichter zijn en minder lichaamsvocht hebben waarover de alcohol zich verdeelt. Op de langere termijn verstoort alcohol de hersenontwikkeling van jongeren. Hun hersenen groeien immers door tot ongeveer hun 25e levensjaar.4 Dit kan bijdragen aan een negatief effect op de schoolprestaties zoals het behalen van mindere resultaten en (het risico op) uitval. Jongeren die op vroege leeftijd alcohol drinken lopen op latere leeftijd een risico op het ontwikkelen van een alcoholprobleem (de hersenen zijn op jonge leeftijd namelijk extra gevoelig voor de belonende werking van alcohol).
2.2. Alcoholgebruik onder jongeren
Tussen de 12 en 16 jaar is er door 47,5% ooit alcohol gedronken. 27,8% heeft de laatste maand alcohol gedronken en 20,8% doet aan bingedrinken.5
Het alcoholgebruik onder jongeren in onze gemeente wordt gemeten aan de hand van de vierjaarlijkse info GGD Gezondheidsmonitor Jeugd voor jongeren in klas 2 en klas 4, jongvolwassenen van 16-25 jaar. Uit de laatste GGD-monitor (2021) bleek dat het percentage jongeren dat ooit alcohol heeft gedronken en de afgelopen 4 weken 5 of meer drankjes bij een gelegenheid heeft gedronken hoger ligt vergeleken met Nederland en de GGD-regio IJsselland. Dit is te zien in onderstaande tabel.
Tabel 1: Alcohol onder jongeren in Nederland, Kampen en GGD-regio IJsselland. Bron: Gezondheidsmonitor jongeren 2021
Tabel 2: Alcohol onder jongvolwassenen in Nederland en GGD-regio IJsselland. Bron: Gezondheidsmonitor jongvolwassenen 2021
2.3. Alcoholgebruik boven de 18 jaar
In 2022 dronk 6,5% van de 18-plussers overmatig alcohol: 8,0% van de mannen en 4,9% van de vrouwen. Overmatig drinken betekent meer dan 21 glazen alcohol per week drinken (mannen), of meer dan 14 glazen per week (vrouwen). Overmatig drinken komt het meest voor bij jongvolwassenen onder de dertig en het minst bij veertigers.
Van de totale bevolking boven de 18 jaar drinkt 43,5% geen alcohol of maximaal één glas per dag: 33,5% van de mannen en 53,3% van de vrouwen.6
Ook voor volwassenen wordt de gezondheidsmonitor van de GGD gebruikt. Bij volwassenen is te zien dat een groter percentage inwoners van de gemeente Kampen voldoet aan de alcoholrichtlijn7 vergeleken met Nederland en de GGD IJsselland regio.
Tabel 3: Volwassenen die voldoen aan alcoholrichtlijn in Nederland, gemeente Kampen en GGD-regio IJsselland. Bron: Gezondheidsmonitor volwassenen 2022
De gezondheidsmonitor wordt ook gespecificeerd per stad/dorpskern en per wijk/buurt.
Tabel 4: Volwassenen die voldoen aan alcoholrichtlijn in de verschillende wijken in de gemeente Kampen. Bron: Gezondheidsmonitor volwassenen 2022
Tabel 5: Volwassenen die voldoen aan alcoholrichtlijn in de verschillende buurten in de gemeente Kampen. Bron: Gezondheidsmonitor volwassenen 2022
Voor het GALA (Gezond en Actief Leven Akkoord) gemeentebeeld is op basis van de data uit de gezondheidsmonitor van GGD IJsselland onderstaand overzicht gemaakt met aanvullingen van beschikbare data (o.a. www.regiobeeld.nl en www.waarstaatjegemeente.nl)
Afbeelding 1: Volwassenen die voldoen aan alcoholrichtlijn in de regio GGD IJsselland en bijbehorende trend. Bron: Gezondheidsmonitor volwassenen 2022
Overmatig drinken betreft het percentage mensen van 18 jaar en ouder dat meer dan 21 glazen alcohol per week (mannen) of meer dan 14 glazen alcohol per week (vrouwen) drinkt. Zwaar drinken betreft het percentage mensen van 18 jaar en ouder dat minstens één keer per week meer dan vier (vrouwen) of zes (mannen) glazen alcohol op één dag drinkt. Alcohol gebruik volgens de richtlijn is het percentage personen van 18 jaar en ouder dat geen of maximaal één glas alcohol per dag drinkt. Zoals in onderstaande tabel is te zien, drinkt 6% van de 65-plussers in de gemeente Kampen overmatig veel alcohol. Dat is vergelijkbaar met de regionale percentages. Van de 18 tot 65-jarigen drinkt, net als in de regio, 7% overmatig alcohol.
Tabel: Volwassenen die overmatig drinken in de gemeente Kampen en de GGD-regio IJsselland. Bron: Gezondheidsmonitor volwassenen 2022
2.4. Landelijk nalevingsonderzoek leeftijdsgrens
Uit landelijk onderzoek van Bureau Objectief blijkt dat het in 2020 voor 37,9% van de gevallen nog mogelijk is om als minderjarige alcohol te kopen.8 Dit getal is tussen 2018 en 2020 niet verbeterd. In onderstaand figuur is per sector aangegeven hoe hoog de naleving van de leeftijdsgrens was in 2020.
Aansluiting bij andere beleidsterreinen
Dit preventie- en handhavingsplan borduurt voort op het Plan van Aanpak Middelengebruik 2019-2022. De lokale gezondheidsagenda draagt bij aan dit plan. In het programma Opgroeien in een kansrijke omgeving (OKO) en het leefstijlakkoord is er ook aandacht voor alcoholpreventie. De handhaving op grond van de Alcoholwet is geregeld in het Vergunning, Toezicht en Handhaving (Hierna: VTH) beleidsplan en het VTH-uitvoeringsprogramma.
De Lokale Gezondheidsagenda is binnen de gemeente Kampen de kapstok voor de uitvoer van het lokale gezondheidsbeleid. De ambitie is om Kampen gezonder te maken, in aansluiting op de ambities van het Rijk met het Nationaal Preventieakkoord.
In februari 2019 is het plan van aanpak Middelengebruik 2019-2022 vastgesteld, nadat de raad het college eerder had gevraagd een voorstel te doen om te komen met effectief beleid en concrete maatregelen om de gezondheidsrisico’s van drugsgebruik en overmatig alcoholgebruik te beperken. Het plan van aanpak is destijds tot stand gekomen in samenwerking met partners en is gebaseerd op uitkomsten van een onderzoek over middelengebruik onder jongeren in Kampen.
De financiële positie van de gemeente heeft uiteindelijk geleid tot een versoberde uitvoering van het plan van aanpak. Dit heeft helaas tot gevolg gehad dat een aantal acties niet zijn uitgevoerd.
De focus van de werkgroep ‘Gezonde keuze als makkelijkste keuze’ van het Kamper Leefstijlakkoord (zoals genoemd in paragraaf 3.2) ligt momenteel op de volgende punten:
Daarnaast zorgt het Gezond en Actief Leven Akkoord momenteel dat er geoormerkt geld beschikbaar is om (meerjarige) afspraken te maken met partners. Zo wordt momenteel Opgroeien in een Kansrijke Omgeving verder geïmplementeerd en wordt gewerkt aan het uitbreiden van de coalitie Kansrijke start.
In 2023 is een start gemaakt met Opgroeien in een Kansrijke omgeving (OKO). Met OKO werken we gebaseerd op recente cijfers, samen met lokale partners, op een duurzame manier, aan een gezonde en kansrijke leefomgeving voor jongeren.
Kampen is één van de 36 gemeenten in Nederland die is gestart met het implementeren van dit preventiemodel. Binnen het project willen we in vier jaar tijd dit model implementeren in gemeente Kampen.
Met dit preventiemodel richten we ons op jongeren en hun mentale gezondheid, een bijkomend effect is het voorkomen van (veel) middelengebruik. OKO richt zich op de belangrijkste factoren in de leefomgeving van jongeren die het risico op middelengebruik verkleinen (beschermende factoren) of het risico vergroten (risicofactoren). Deze factoren zijn uit wetenschappelijk onderzoek naar voren gekomen.
Met OKO werkt iedereen in de gemeente samen aan het vormen van een positieve leefomgeving voor jongeren op de volgende plekken: thuis (het gezin), op school, in de vriendenkring (peergroep) en in de vrije tijd. Dit zijn de vier domeinen die in OKO centraal staan. Tweejaarlijks vullen jongeren in de 2e en 4e klas van het Voortgezet onderwijs een monitor in van de GGD. Deze vragen gaan over deze vier levensgebieden. Daarnaast worden ook ouders bevraagd in een oudermonitor. De uitkomsten van deze onderzoeken bespreken we in dialooggesprekken met alle professionals, vrijwilligers, ouders en jongeren zelf. Met elkaar worden speerpunten geformuleerd. In elk van de vier domeinen gaan samenwerkingspartners in werkgroepen met de speerpunten aan de slag. Daarvoor worden de beschermende factoren en risicofactoren leidend.
Samen met maatschappelijke partners zetten we specifiek in op het bevorderen van de leefomgeving en het (mentaal) welbevinden van jongeren om het middelengebruik (alcohol, drugs en gamen) te voorkomen dan wel terug de dringen. We versterken de verbinding tussen jeugdhulp en onderwijs. De gemeente coördineert de aanpak. Zij brengt ouders en lokale partners bij elkaar zodat er een ‘community’ ontstaat rond de opgroeiende jongeren.
Vanuit het Kamper Leefstijlakkoord wordt regelmatig met diverse disciplines om de tafel gezeten en knelpunten besproken. Zo blijkt dat er vanuit de politie en jongerenwerkers veel zorgen zijn over het middelengebruik van jongeren. Zij geven aan dat jongeren moeilijker te bereiken zijn en minder goed te beïnvloeden zijn op gedrag. Wanneer middelengebruik wordt verboden op plekken waar veel jongeren komen, kan het gevolg zijn dat de jongerenwerker de aansluiting mist en nog moelijker met jongeren in gesprek komt. De inzichten van de jongerenwerkers laten het volgende beeld zien:
Met de volgende stakeholders wordt samengewerkt vanuit het Kamper Leefstijlakkoord om bovenstaande doelgroep(en) te bereiken:
Binnen de gemeente Kampen is het Sportakkoord en het Preventieakkoord samengevoegd in het Kamper Leefstijlakkoord. Binnen dit akkoord is aandacht voor preventie van alcohol. Zo is vanuit de Werkgroep Gezonde keuze als makkelijkste keuze samengewerkt met diverse partijen. Er is op het Almere college een gastles vanuit Tactus georganiseerd en op het Pieter Zandt college is een projectdag georganiseerd voor jongeren waar Tactus bij aanwezig was en een onderdeel van het programma heeft uitgevoerd. Er wordt momenteel in samenwerking met Tactus gepoogd deze projectdag op meer middelbare scholen te organiseren. Tevens is Tactus in verbinding gebracht met de jongerenwerker van de Take9 en is bij avonden op de Take aanwezig geweest om voorlichting te geven omtrent middelengebruik.
Roken, overgewicht en problematisch alcoholgebruik veroorzaken veel gezondheidsverlies en dit kan leiden tot een hoge ziektelast. Dat is niet alleen heel vervelend voor mensen zelf, het kost de samenleving veel geld. Het meeste effect is te verwachten van interventies tijdens de eerste levensfasen en preventieve interventies op het gebied van roken, alcohol en overgewicht. Inmiddels is helder dat deze interventies vooral kans van slagen hebben als er ook aandacht is voor achterliggende factoren, zoals gezondheidsvaardigheden, armoede en de directe leefomgeving. Inzet daarop is dan ook nodig. Door middel van het Gezond en Actief Leven Akkoord en Opgroeien in een Kansrijke Omgeving gaat de gemeente inzetten op het verkleinen van gezondheidsachterstanden in samenwerking met de maatschappelijk betrokken partners.
Vanuit de huisartsenzorg is in samenwerking met de GGD, Medrie10 en de gemeente het project Versterken preventie in de eerste lijn (huisartsenzorg en fysiotherapie) goedgekeurd door ZonMw11. De eerste lijn is kartrekker. Dit project zal, door antropologisch onderzoek en groepsbijeenkomsten, nieuwe kennis opleveren over hoe bevorderen van een gezonde leefstijl past in het leven van mensen en in het werk van huisartsen in Kampen. Op basis van die kennis ontwikkelen en implementeren we een aanpak, die helpt leefstijladvisering in de eerstelijns zorg te versterken en te verbinden met het preventieaanbod in de gemeente. Hier zal ook aandacht zijn voor preventie alcoholgebruik.
De Alcoholwet is de basis van de regelgeving omtrent (het gebruik van) alcohol. Deze wet heeft als primaire doel de volksgezondheid. Naast de volksgezondheid is een ander doel de bescherming tegen verstoringen van de openbare orde. In de Alcoholwet staan een aantal regels voor het verstrekken van alcohol. De Alcoholwet laat ook een aantal regels aan de gemeente(raad) over. Voorbeelden die in Kampen zijn opgenomen:
Vergunningsplicht exploitatie horecagelegenheden (Art. 2.3.1.2 APV Kampen)12
Beperken schenktijden para commerciële inrichtingen (Drank- en horecaverordening gemeente Kampen)13
Verboden drankgebruik (Art. 2.4.8 APV Kampen)14
Deze drie opgenomen regels hebben alle drie betrekking op het reguleren van alcohol gebruik en het beperken van overlast. Het is in een para commerciële inrichting (denk bijvoorbeeld aan sportkantines) alleen toegestaan alcohol te drinken één uur voor, tijdens en twee uur na de activiteit in het kader van de statutaire doelstelling. Dit betekent dat er in de sportkantine alleen één uur voor, tijdens en twee uur na de wedstrijd of training alcohol mag worden geschonken. Daarnaast is het alleen toegestaan om zwak alcoholhoudende dranken te schenken. Deze regels hebben primair tot doel het tegengaan van oneerlijke concurrentie. Daarnaast voorkomt het ook dat de sportkantine een verkapte kroeg kan worden, waar veel alcohol wordt genuttigd. Dit moet voorkomen worden in een laagdrempelige gelegenheid als de sportkantine. Onze ambitie is om in de toekomst preventiemiddelen zoals voorlichting omtrent alcoholgebruik in te zetten bij para commerciële inrichtingen.
Het college heeft verschillende gebieden in de gemeente Kampen aangewezen waar het op de openbare weg verboden is om alcoholhoudende drank te gebruiken of open bij je te hebben. Met deze grondslag kunnen boa’s en de politie handhaven tegen overlast door middel van alcoholgebruik op de plekken waar dit veel voorkomt.
4.2. Vergunningen, Toezicht en Handhaving
De gemeente Kampen stelt elk jaar een VTH-Uitvoeringsprogramma op, welke inzicht geeft in de uitvoering van toezicht en handhaving in de fysieke leefomgeving. De gemeente Kampen heeft hierdoor een prioritering gemaakt in haar taken. Per taakveld is er een risicoanalyse uitgevoerd die richting geeft aan de prioritering. De actualisatie van de vergunningen op grond van de Alcoholwet worden beide onder klasse I geschaard. Dit wil dus zeggen dat binnen het cluster VTH-prioriteit wordt gegeven aan de actualisatie van de vergunningen op grond van de Alcoholwet.
Op dit moment is één van onze BOA’s bezig met een aanvullende opleiding in het kader van de Alcoholwet. Zodra deze specialisatie is afgerond, zal deze toezichthouder/boa een gedeelte van zijn werkzaamheden gaan inzetten op toezicht houden op de bepalingen uit de Alcoholwet. De toezichthouder houdt toezicht op o.a. het niet-naleven van de leeftijdsgrens bij verkoop van alcohol, het doorgeven van alcohol door een meerderjarige aan een minderjarige en het toelaten van iemand die in kennelijke staat van dronkenschap verkeert in een horecagelegenheid. Gelet op de Alcoholwet en de Alcoholregeling is het noodzakelijk dat een BOA de opleiding toezichthouder Alcoholwet heeft afgerond voordat rechtmatig toezicht kan worden gehouden op de naleving van deze wet.
De gemeente is in 2023 gestart met het controleren van alle benodigde vergunningen van gelegenheden waar alcohol wordt geschonken. De vergunning is immers de basis voor een verantwoorde verstrekking van alcohol. Op de vergunning voor het verstrekken van alcohol worden een of meer leidinggevende vermeld die verantwoordelijk zijn voor het verantwoord verstrekken van alcohol in de gelegenheid. Zij hebben ook de benodigde cursus afgerond in het kader van sociale hygiëne15. De gemeente controleert in eerste instantie of de gegevens op de vergunning nog kloppen. In een later stadium wordt gecontroleerd of er tijdens de uren dat er alcohol verstrekt wordt, ook daadwerkelijk een leidinggevende aanwezig is. Daarnaast wordt er dan gecontroleerd op de naleving van de leeftijdsgrens, en wordt er bij overtreding handhavend opgetreden.
Het huidige ketenbeleid stamt uit 2011. Vanaf 2019 is er aan de keten echter geen prioriteit meer gegeven vanwege bezuinigingen. Zowel de politie, Tactus, WijZ Welzijn als de gemeente hadden door tekort aan budget en bezetting hun prioriteit ergens anders liggen. Hoewel de huidige prioriteit ligt bij de actualisatie van de horecavergunningen is de wens er echter wel om een veilige sfeer binnen de verschillende keten te behouden en te bestendigen. Dit ziet met name toe op alcohol- en middelengebruik en zaken als brandveiligheid. In 2021 zijn alle keeteigenaren aangeschreven om aandacht te vragen voor het bestaan van het huidige beleid en de gemaakte afspraken. Vooruitlopend op de actualisatie komen sinds 2022 weer jongerenwerkers bij keten. Heden ontvangen zij weinig overlastsignalen.