Water- en rioleringsprogramma Uithoorn

Water- en rioleringsprogramma Achtergronddocument

1.Inleiding

In dit achtergronddocument is de detailinformatie opgenomen voor de vaktechnici, inclusief op hoofdlijn het activiteitenprogramma met budgetten en een planning voor de komende planperiode. De beleidskaders en -keuzes zijn opgenomen in het hoofdrapport, bedoeld voor het bestuur en de beleidsadviseurs. Het doel van dit achtergronddocument is het beschrijven en toelichten van de gehanteerde bronnen, de gebruikte informatie, de overwegingen en de uitgevoerde analyses. In opbouw is het achtergronddocument geschreven als een bijlagerapport aanvullend op het hoofdrapport en geeft het achtereenvolgens inzage in:

Visie

Het Water- en rioleringsprogramma (Wrp) beschrijft de uitwerking van de visie en ambitie van de gemeente omtrent de wettelijke riool- en watertaken. De uitwerking van deze ambities is gekoppeld aan de strategische doelen en pijlers uit de vigerende Omgevingsvisie Uithoorn 2040.

Het Wrp geeft toetsbare kwaliteitskaders voor het in stand houden van de huidige voorzieningen en het toekomstbestendig, waterrobuust en klimaatadaptief maken van riolering, watersysteem en leefomgeving. Hiervoor is het huidige areaal inzichtelijk gemaakt en het voorgaande Gemeentelijke Rioleringsplan 2018-2022 geëvalueerd.

Afspraken en verplichtingen uit het verleden én vanuit het beleid dienen realistisch te zijn. In het Wrp is eenduidig vastgelegd hoe hiermee wordt omgegaan en op welke wijze invulling wordt gegeven aan de zorgplichten, zodat onze inwoners en ondernemers weten waar zij aan toe zijn.

Programma

Het Wrp geeft inzicht in de programmering van de activiteiten voor inzameling, transport en verwerking van stedelijk afval‐, hemel‐ en grondwater en het beheer en onderhoud van gemeentelijk oppervlaktewater in de gemeente Uithoorn. Voor de periode 2023 t/m 2027 zijn de onderzoeken, activiteiten en maatregelen per jaarschijf geagendeerd en gebudgetteerd. Voor de lange termijn geeft het Wrp een doorkijk.

Financiering

De manier van omgang en wijze van invulling is vervolgens omgezet in een consequentie voor zowel de tariefontwikkeling van de riool- en waterzorgheffing als de personele middelen.

Reacties en besluiten

Basisgedachte achter het Wrp is dat een gedegen en integrale beleidsafweging plaatsvindt op het terrein van de verbrede watertaken, met raakvlakken naar de openbare ruimte, financiën en personeel. Dit is van toepassing voor zowel de gemeentelijke organisatie als bij externe partijen die hierbij belang hebben. Ingekomen reacties en besluiten zijn verwerkt.

Begrippenkader

Het vakgebied van de gemeentelijke watertaken kent een eigen begrippenkader. De belangrijkste begrippen zijn door de Stichting Rioned in algemene bewoordingen toegelicht. Deze zijn te vinden op:

www.riool.info/home en www.rioolenraad.nl/

Meer verdieping is te vinden op:

https://www.riool.net/begrippen-en-definities

2.Context van de gemeentelijke watertaken

De gemeentelijke watertaken omvatten meer dan de zorg voor een stelsel van buizen in de ondergrond. Om de inhoud van het Wrp te begrijpen is kennis nodig van de (milieu) technische, financiële, organisatorische en juridische aspecten. Dit hoofdstuk beschrijft de context van de gemeentelijke watertaken. De zorg en verantwoordelijkheid voor het water in de gemeente Uithoorn ligt, behalve bij de gemeente, ook in de handen van het waterschap Amstel, Gooi en Vecht (met als uitvoeringsorganisatie Waternet), de provincie Noord-Holland, het drinkwaterbedrijf PWN, de inwoners en ondernemers. De volgende figuur geeft een indicatie van de verdeling van de werkvelden en verantwoordelijkheden.

Figuur 2-SEQ Figuur \* ARABIC1; waterkringloop en verantwoordelijkheden

2.1Verdeling taken en verantwoordelijkheden

De vrijheid voor gemeenten om invulling te geven aan haar taken schept echter ook de verplichting naar de bewoners en bedrijven om helder te communiceren wat van ons als gemeente te verwachten is. Het volgende schema toont op hoofdlijn de taken en verplichtingen van de betrokkenen.

2.2 Koppeling met het Programma Klimaatadaptatie

Het Programma Klimaatadaptatie beschrijft de integrale aanpak voor klimaatadaptatie met het doel om in 2050 klimaatadaptief te zijn. Het reikt hiervoor kaderstellende doelen aan voor een uitwerking in de sectorale plannen: een waterplan, een groenplan en een hitteplan.

De effecten van de klimaatverandering raken nauw aan de gemeentelijke watertaken en zorgplichten. De juiste uitvoering van de riool- en watertaken draagt bij aan de integrale aanpak van droogte, toenemende hitte en wateroverlast. Een deel van de klimaat-maatregelen is bovendien te financieren vanuit de riool- en waterzorgheffing, vanuit onderhavig programma. Door klimaatadaptatie mee te nemen bij de invulling van de watertaken, wordt een groot deel van de kaderstellende doelen voor het waterplan uitgewerkt.

Met het samenvoegen van het waterplan en de opvolger van het GRP tot onderhavig Wrp ontstaat een samenhangend geheel. Hiermee is de reikwijdte van het Wrp afgebakend. De drinkwatervoorziening (PWN) en rioolwaterzuivering (waterschap) vallen buiten de scope van de gemeentelijke zorgplichten bij de riool- en watertaken. Dit geldt ook voor thema’s als waterrecreatie, viswater en de bluswatervoorzieningen. De uitwerking van deze thema’s krijgt een plek in de overige (nog op te stellen) programma’s. Het volgende schema geef de relaties tussen het Wrp en de Klimaatadaptatieprogramma weer.

2.3Omgevingswet en zorgplichten

De Omgevingswet wordt per 1 januari 2024 van kracht. Deze nieuwe wet integreert de vele wetten die betrekking hebben op de fysieke leefomgeving, zoals de Wet milieubeheer (Wm) en de Waterwet. De Omgevingswet omvat de belangrijkste delen van het omgevingsrecht, zowel procedureel als materieel. Dit nieuwe stelsel moet leiden tot:

• •

  meer inzichtelijkheid, voorspelbaarheid en gebruiksgemak binnen het omgevingsrecht;

• •

  snellere en verbeterde besluitvormingsprocessen;

• •

  integratie van plannen en toetsingskaders;

• •

  een grotere bestuurlijke afwegingsruimte.

De Omgevingswet heeft twee doelen:

• •

  Beschermen: het bereiken en in stand houden van een veilige en gezonde fysieke leefomgeving en een goede omgevingskwaliteit.

• •

  Benutten: de fysieke leefomgeving doelmatig beheren, gebruiken en ontwikkelen om er maatschappelijke behoeften mee te vervullen.

Vanuit de wetgever is gesteld dat elke gemeente over een Gemeentelijk RioleringsPlan (GRP) dient te beschikken waarin invulling aan de zorgplichten wordt gegeven (artikel 4.22 Wm). Met de komst van de Omgevingswet vervalt de planverplichting voor een GRP. De strekking voor de zorgplichten voor afvalwater, hemelwater en grondwater voor de gemeente wijzigt niet. In het volgende kader zijn de ‘nieuwe’ wetteksten opgenomen.

Omgevingswet artikel 2.16 (gemeentelijke taken voor de fysieke leefomgeving)

*2.17, 2.18 en 2.19 gaan in op de taken van de andere overheden voor de fysieke leefomgeving.

* 2.20 gaat in de mogelijkheid van het aanwijzen van locaties met afwijkend beheerverantwoordelijkheid.

We bepalen zelf welke voorzieningen we gebruiken en hoe we deze beheren voor de inzameling, het transport en de (lokale) behandeling van het vrijkomend stedelijk afvalwater en het verwerken van overtollige hemelwater. Uiteraard in overleg met het waterschap en andere partijen. Hiernaast hebben wij een regierol in de aanpak van structurele grondwateroverlast.

Vanuit andere overheidslichamen is het onder de Omgevingswet, als gezamenlijk bestuurlijk besluit tussen gemeente en het waterschap, als ministeriële regeling of onder een omgevingsverordening, ook mogelijk de taak voor het beheer van watersystemen of de zuivering van stedelijk afvalwater bij de gemeente neer te leggen. Naar verwachting is dit binnen onze gemeente Uithoorn niet aan de orde.

Koppeling met omgevingsvisie

De integrale omgevingsvisie bevat onder meer een beschrijving van de samenhang tussen boven- en ondergrond, grondwaterkwantiteit en -kwaliteit, grondwater- en oppervlaktewatersysteem en de maatschappelijke opgaven, inclusief de rol van de diverse overheden hierin. Daarnaast moet erin staan hoe het toekomstige beheer van het grond- en oppervlaktewater en de bodem eruitziet. Bij het vaststellen van de omgevingsvisie moeten de overheden rekening houden met het voorzorgsbeginsel, het preventiebeginsel en het beginsel dat milieuaantastingen bij voorrang aan de bron moeten worden bestreden. Ook moet de omgevingsvisie aangeven hoe bedrijven, burgers, maatschappelijke organisaties en bestuursorganen bij de voorbereiding zijn betrokken (motiveringsplicht, art. 10.7 Ob).

Koppeling met omgevingsprogramma's

Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen maken hun omgevingsvisies operationeel in programma's (afd. 3.2 Ow). In de programma’s wordt het beleid voor de ontwikkeling, het gebruik, het beheer of de bescherming van de fysieke leefomgeving uitgewerkt en zijn maatregelen op te nemen om aan omgevingswaarden te voldoen of om andere doelstellingen voor de fysieke leefomgeving te bereiken. Programma’s binden alleen het vaststellende bestuursorgaan zelf en kennen dus geen hiërarchie en geen doorwerking in juridische zin. Het omgevingsplan en de verordeningen kennen deze doorwerking daarentegen wel.

Koppeling met omgevingsplan (invoering, decentralisatie en bruidsschat)

De Invoeringswet en het Invoeringsbesluit Omgevingswet regelen de overgang van het bestaande stelsel naar het nieuwe stelsel. Onderdeel hiervan zijn de regels die van het Rijk naar gemeenten en hoogheemraadschappen overgaan. De regels uit de Omgevingswet zijn verder uitgewerkt in vier Algemene Maatregelen van Bestuur (AMvB’s):

• •

  Het Omgevingsbesluit (Ob): dit besluit geeft antwoord op de vraag welke procedurele regels gelden en – in aanvulling op de Omgevingswet – wie het bevoegd gezag is om op een aanvraag te beslissen en te handhaven.

• •

  Het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl): hierin staan algemene regels die erop zijn gericht om nationale doelstellingen te behalen en te voldoen aan internationale verplichtingen. Het Bkl richt zich (alleen) tot overheden. Het bevat instructieregels (bijvoorbeeld voor het beheer van het openbaar vuilwaterriool) en omgevingswaarden. Omgevingswaarden zijn normen die de gewenste staat of kwaliteit van de fysieke leefomgeving vastleggen.

• •

  Het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal): dit besluit bevat de algemene (rijks)regels waaraan burgers en bedrijven zich moeten houden als ze bepaalde activiteiten uitvoeren in de fysieke leefomgeving. Dit zijn onder andere de regels voor lozingen in bodem, riolering en oppervlaktewater.

• •

  Het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl): deze regels gelden (alleen) voor burgers en bedrijven. Denk aan regels voor veiligheid, gezondheid, duurzaamheid, gebruik van het bouwwerk en het uitvoeren van bouw- en sloopwerkzaamheden.

Een belangrijk onderdeel van het nieuwe stelsel is decentralisatie. Dit houdt in dat bepaalde onderwerpen die het Rijk nu nog centraal regelt, onder de omgevingswet worden overgelaten aan de gemeente of een andere decentrale overheid, zoals het waterschap. Dat geldt bijvoorbeeld voor de lozingsregels uit het Activiteitenbesluit milieubeheer, het Besluit lozing afvalwater huishoudens en het Besluit lozen buiten inrichtingen. Om te voorkomen dat na inwerkingtreding van de omgevingswet een situatie ontstaat zonder regels voor lozingen, gaan deze regels van rechtswege over naar decentrale overheden. Dit is de zogenoemde bruidsschat.

2.4Wettelijke kaders, landelijke en regionale afspraken

De betrokkenen uit de voorgaande tabel hebben verschillende taken en verplichtingen. Sommige verplichtingen zijn wettelijk vastgelegd, een aantal verplichtingen is vastgesteld in Europees, landelijk, provinciaal of regionaal beleid. Andere verplichtingen komen voort uit ambtelijke afspraken (al dan niet bestuurlijk vastgesteld). Soms gaat het om een resultaatsverplichting, in andere gevallen zijn slechts werknormen bepaald. Een actueel overzicht en toelichtingen is te vinden bij de Stichting Rioned. Link: www.riool.net/kennisbank

Een duidelijk overzicht voor bepaalde onderdelen geeft ook het Infoblad Bouwbesluit, zoals uitgegeven door Stichting Rioned. Link https://www.riool.net/infoblad-bouwbesluit-2012-2015-herziene-versie-

Samenwerking en afspraken waterschappen

De gemeente Uithoorn ligt in het gebied van waterschap Amstel, Gooi en Vecht. Afstemming met de gemeente vindt op reguliere basis plaats, in ambtelijk en bestuurlijk overleg. Ook in de afvalwaterteams en bij projecten (beleid, onderhoud en realisatie) vindt er de nodige afstemming en samenwerking plaats. In de regionale samenwerking sluit de gemeente aan bij Waternet. Voor meer informatie daarover, zie: https://www.waternet.nl/

2.5Belangrijke raakvlakken en ontwikkelingen

Voor het formuleren van de ambitie en de keuzes is aansluiting gezocht bij de verschillende documenten en visies die binnen de gemeente vastgelegd zijn. De belangrijkste zijn opgenomen in de onderstaande tabel:

Andere belangrijke ontwikkelingen die naar verwachting de komende jaren geïmplementeerd moeten worden zijn:

• -

  De nieuwe Kaderrichtlijn Water en de Europese Richtlijn Stedelijk Water

• -

  CSIR, beveiliging van Proces Automatisering van gemeenten

Ontwikkelingen nieuwe Kaderrichtlijn Water en de Europese Richtlijn Stedelijk Water

Update VNG oktober 2022

De Europese Commissie kondigt nieuwe wetgeving aan om de verontreiniging van lucht, water en bodem in Europa terug te dringen. In het ‘Zero Pollution Action Plan’ staat al wetgeving over verontreiniging. Daar komen nu richtlijnen over onder andere stedelijk afvalwater bij. Zodra het wetgevingspakket is aangenomen, zullen ze geleidelijk van kracht worden, met verschillende doelen voor 2030, 2040 en 2050. Dit kan nog wel een jaar duren.

De inzameling en behandeling van huishoudelijk afvalwater moet aan verschillende eisen voldoen. Het gaat dan bijvoorbeeld om normen voor de lozing van stikstof en fosfaat. Deze normen worden verscherpt. Zo moet de inzameling en zuivering van rioolwater binnen een aantal jaar energieneutraal zijn. Daarnaast wordt het voor alle grote rioolwaterzuiveringen verplicht om een aanvullende zuivering van medicijnresten te doen. Ook wordt het toepassingsgebied van de normen vergroot. De nieuwe richtlijn is van toepassing op alle steden met meer dan 1000 inwoners. De regels hebben vooral betrekking op omgang met regenwater.

Gemeenten voldoen grotendeels al aan de normen voor stedelijk afvalwater. Nederland blijft ruimschoots binnen de nieuwe norm voor lozingen van afvalwater via overstorten. De voorgestelde maatregelen voor infiltratie en opvang van regenwater passen goed in de inzet die Nederlandse gemeenten voor ogen hebben. Wel zijn de richtlijnen voor regenwater onduidelijk. Hierover wil de VNG in gesprek met de Europese Commissie.

Prioritaire stoffen: bescherming van oppervlakte- en grondwater tegen nieuwe verontreinigende stoffen. De urgentie om aan de Kaderrichtlijn Water (KRW) te voldoen wordt verhoogd. De waterkwaliteit moet getoetst worden aan een aantal extra stoffen, zoals PFAS en bepaalde pesticiden.

Cybersecurity Implementatierichtlijn Objecten – CSIR, beveiliging van Proces Automatisering van gemeenten

Update VNG februari 2022

Gemeenten gebruiken Proces Automatisering (PA) voor een veelheid aan taken. PA kom je bij gemeenten tegen bij onder andere, in dit kader relevant:

• -

  Besturing en bediening van afvalwaterinstallaties

• -

  Besturing en bediening van bruggen, sluizen en stuwen

• -

  Besturing van gemalen

Gemeenten gebruiken al de Baseline Informatiebeveiliging Overheid (BIO) als beveiligingsnorm voor ICT. Voor het beveiligingen van PA – procesautomatiseringssystemen bestaan aanvullende beveiligingseisen die niet in de BIO staan. In 2021 heeft Rijkwaterstaat (RWS) hiervoor de CSIR 2.4 (CyberSecurity ImplementatieRichtlijn) uitgegeven. Deze richtlijn bestaat uit de BIO en daar waar nodig aangevuld met de IEC 62443 (International Electrotechnical Commission). De Waterschappen, Rijkswaterstaat en domeinexperts hebben onder aansturing van het Waterschapshuis samengewerkt om deze CSIR 2.4 van RWS te vertalen naar een veralgemeniseerde versie voor de Waterschappen en overige BAW (Bestuursakkoord Water) partners. Deze veralgemeniseerde versie (CSIR 3.4) is tevens breed inzetbaar voor overheidsorganisaties die gebruik maken van industriële automatisering, en daarmee dus ook door Nederlandse gemeenten.

De CSIR 3.4 is toepasbaar op technische PA-installaties behorende bij kunstwerken en objecten die worden gebruikt om te meten, bedienen, besturen en bewaken. Met de CSIR 3.4 heeft de gemeente alle middelen in handen om PA-risicogestuurd te beveiligen. Hiermee verbetert de continuïteit van PA en wordt de kans op cyberincidenten van PA geminimaliseerd. De CSIR en de bijbehorende bijlagen, zoals de proces- en systeemtechnische eisen, evenals de template voor het cybersecurity beveiligingsplan, het format voor de CMDB en de tool voor objectclassificatie, zijn te verkrijgen via het Waterschapshuis csir@hetwaterschapshuis.nl.

3.Riolering in Uithoorn

Totdat de Omgevingswet daadwerkelijk in werking treedt (1 januari 2024) blijft de Wet Milieubeheer van kracht. In de Wet milieubeheer staat in artikel 22 het volgende over het Gemeentelijk Rioleringsplan:

• 1.

  De gemeenteraad stelt telkens voor een daarbij vast te stellen periode een gemeentelijk rioleringsplan vast.

• 2.

  Het plan bevat ten minste:

  • a.

    een overzicht van de in de gemeente aanwezige voorzieningen voor de inzameling en het transport van stedelijk afvalwater als bedoeld in artikel 10.33, alsmede de inzameling en verdere verwerking van afvloeiend hemelwater als bedoeld in artikel 3.5 van de Waterwet, en maatregelen teneinde structureel nadelige gevolgen van de grondwaterstand voor de aan de grond gegeven bestemming zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken, als bedoeld in artikel 3.6 van laatstgenoemde wet en een aanduiding van het tijdstip waarop die voorzieningen naar verwachting aan vervanging toe zijn;

  • b.

    een overzicht van de in de door het plan bestreken periode aan te leggen of te vervangen voorzieningen als bedoeld onder a;

  • c.

    een overzicht van de wijze waarop de voorzieningen, bedoeld onder a en b, worden of zullen worden beheerd;

  • d.

    de gevolgen voor het milieu van de aanwezige voorzieningen als bedoeld onder a, en van de in het plan aangekondigde activiteiten;

  • e.

    een overzicht van de financiële gevolgen van de in het plan aangekondigde activiteiten.

Hiernaast volgt vanuit het Besluit Lozingen afvalwater Buiten Inrichtingen het voorschrift dat in het GRP de gemeentelijke lozingen worden beschreven. De onderstaande tabel maakt duidelijk waar wat te vinden is, waarmee expliciet invulling is geven aan de bovenstaande wettelijke voorschriften.

3.1Het areaal

Vrijvervalleidingen

De gemeente heeft ongeveer 175 km aan vrijvervalleidingen in beheer. De leidingen zijn onderdeel van verschillende stelseltypen. Per stelseltype, is gekeken hoeveel er in beheer is en in welke periode dit aangelegd is. De figuur geeft een impressie naar stelseltype. Voor meer details wordt verwezen naar het Basisrioleringsplan uit 2020 en het beheersysteem.

Tabel 3-1; stelseltype inclusief bijbehorende lengtes.

Uit de analyse van de aanlegjaren blijkt dat er sprake is van een aantal aanlegpieken. De eerste tussen 1960-1965, een tweede rond 1990 en een derde rond 2005. Waar het bij de relatief oude leidingen veelal gemengde riolering is, is deze bij een recenter aanlegjaar steeds vaker gescheiden.

Mechanische riolering en overige voorzieningen

Naast het vrijverval rioolstelsel is de gemeente Uithoorn ook beheerder van het mechanisch rioolstelsel en een aantal overige voorzieningen. In de volgende tabel is dit opgesomd. Qua leeftijdsopbouw is in de mechanische riolering een aanlegpiek zichtbaar van 2006-2008.

Tabel 3-2; Overzicht Mechanische riolering en overige voorzieningen

Stedelijk water

De gemeente heeft een deel van het areaal van het oppervlaktewater in bebouwd gebied in beheer. Overzichtskaarten en detailinformatie is beschikbaar in het Beleid- en Beheerplan gemeentelijke watergangen 2019-2023 (Antea Group, november 2018). Hierin zijn ook de diverse verantwoordelijkheden en activiteiten toegelicht. Onderstaande figuur geeft een impressie van het gemeentelijk areaal.

3.2De technische staat

In het vrijvervalstelsel worden door de gemeente gedetailleerde inspecties uitgevoerd. Voor het analyseren van de beschikbare inspectiegegevens is een actualiteit gehanteerd van maximaal 15 jaar. Dit betekent dat al het areaal dat tussen 2006 en nu is geïnspecteerd, is meegenomen in de analyse. Dit geeft een inspectiegraad van 82%. Als sec wordt gekeken naar de vrijvervalriolen is de inspectiegraad zelfs 87%.

De gemeente heeft geen actueel Rioolbeheerplan met een beeld van de kwaliteit van de riolen. In vergelijking met het globale schadebeeld uit 2018 is een relatieve verbetering te zien. De destijds geconstateerde schades komen nu relatief minder voor.

3.3Het functioneren

Het Brp uit 2020 geeft een betrouwbaar en actueel beeld van de inzameling en transportcapaciteit, het hydraulisch functioneren en de vuilemissie van het systeem van de riolering, in samenhang met het stedelijk watersysteem en afstroming over het maaiveld. Vanuit de informatie uit het beheersysteem van de gemeente zijn hydraulische modellen gebouwd en gekoppeld aan de bestaande modellen van het waterschap. De inzichten hieruit zijn aangevuld met leggergegevens van het waterschap, stresstestgegevens en open data.

Vanuit de integrale rekenmodellen is de huidige situatie doorgerekend; het functioneren is per gebied getoetst aan de gestelde kaders en beschreven vanuit de volgende thema’s:

• 1.

  Kans op wateroverlast: afvoercapaciteit huidige riolering en stedelijk watersysteem en bovengrondse afstroming.

• 2.

  Inzameling en transport: gemaalcapaciteiten

• 3.

  Vuilemissie: vanuit riooloverstorten naar oppervlaktewater

Het functioneren is vergeleken met de ambities en uitgangspunten. Eventuele knelpunten vanuit de modelberekeningen zijn in samenspraak met de gemeente en de waterschappen getoetst aan de praktijk. Onderstaande tabel geeft een overzicht van deze nulmeting per kern, waarbij:

Tabel 3-3: Resumé nulmeting

Tot slot zijn in het Brp 2020 maatregelen ter verbetering c.q. optimalisatie van de riolering, het stedelijk watersysteem en afwatering van de openbare ruimte uitgewerkt. Dit heeft geleid tot een pakket aan concrete en doeltreffende verbetermaatregelen, waarvan een aantal reeds zijn uitgevoerd (onder meer herinrichting De Kwakel en Dorpscentrum, gemalen Legmeer en Zijdelwaard, aanpassing diverse duikers). De uiteindelijke planning op jaarschijf landt (voor zover maatregelen nog niet zijn uitgevoerd) in onderhavig Water- en rioleringsprogramma, in hoofdstuk 6.

4.Evaluatie GRP 2018-2022

In het GRP 2018-2022 staan de doelen die de gemeente heeft gesteld ter voldoening aan de wettelijke zorgplichten omtrent het grond-, afval- en hemelwater. In het GRP staan ook de voorgenomen maatregelen en activiteiten die nodig zijn voor de uitvoering van die zorgplichten. De maatregelen en activiteiten zijn vertaald naar financiële en personele middelen. Omdat de planperiode van het huidige GRP reeds verstreken is en de gemeente Uithoorn uiterlijk eind 2023 een nieuw Wrp (als opvolger van het GRP) wil hebben, is in het GRP 2018-2022 geëvalueerd en uitgewerkt in de volgende paragrafen:

§4.1: Op hoofdlijn

§4.2: Uitvoering van de beheer- en onderhoudstaken

§4.3: Financiën en organisatie

Doel van de evaluatie

De evaluatie heeft tot doel om inzicht te geven in de voortgang van de ambities (prestaties) en om eventuele afwijkingen te verklaren en toe te lichten. Hiervoor zijn interviews afgenomen binnen de organisatie en zijn de jaarstukken en begrotingen doorgelicht, vanuit de volgende vragen:

• •

  Zijn de doelstellingen, maatregelen en ambities van dat GRP gerealiseerd?

• •

  Waren er afwijkingen of tegenvallers?

4.1Op hoofdlijn

Inleiding

De afgelopen jaren lag vanuit het GRP 2018-2022 de focus op:

• •

  Inzameling van afvalwater – benutten kansen nieuwe sanitatie;

• •

  Verkrijgen van inzicht – monitoren en analyseren functioneren rioolsystemen;

• •

  Verkrijgen van inzicht – voortzetten monitoring grondwaterstanden;

• •

  Assetmanagement – stappen zetten naar effectgestuurd rioolbeheer;

• •

  Optimalisatie in de afvalwaterketen – benutten kansen verbetering waterkwaliteit;

• •

  Optimalisatie in de afvalwaterketen – verwerken lozingen glastuinbouw;

• •

  Wateroverlast bij heftige buien – inzicht in de gevoelige locaties;

• •

  Wateroverlast bij extreme neerslag – klimaatbestendig en waterrobuust inrichten;

• •

  Omgaan met grondwater – klimaatbestendig en waterrobuust inrichten;

• •

  Regenwater is in principe schoon – Ombouw naar gescheiden stelsels;

• •

  Omgaan met hemelwater (particulieren) – vastleggen Taakopvatting hemelwater;

• •

  Omgaan met hemelwater (particulieren) – bewustwording bij particulieren;

• •

  Invulling regierol grondwater – onderzoeken effecten op de grondwaterstand bij rioolvervanging;

• •

  Communicatie grondwater – bij rioolvervanging betrokkenen actief en vooraf informeren over mogelijke consequenties;

• •

  Uitwerking kaders – opstellen technische ontwerprichtlijnen voor inrichting openbare ruimte.

Positieve aspecten

• •

  Het GRP 2018-2022 is in goed overleg met ander afdelingen binnen de gemeente en met Waternet tot stand gekomen. Hiermee is een breed draagvlak voor en herkenbaarheid in de koers van de gemeente Uithoorn voor de gemeentelijke watertaken tot stand gebracht.

• •

  Vanuit actuele modeltoetsingen (Basisrioleringsplan 2020) is het integrale functioneren van de riolering, watersysteem en maaiveld beoordeeld en zijn verbetermaatregelen opgesteld

• •

  Een aantal maatregelen is inmiddels uitgevoerd. Het overige deel is geagendeerd.

Aandachtspunten voor de komende planperiode

Belangrijke constatering is:

• •

  De investeringen voor de watertaken blijven achter bij de inschattingen. De voorbereiding en engineering vraagt meer tijd, door afstemming in integrale en complexe projecten en door zo veel als mogelijk werk-met-werk te maken.

• •

  De corona-periode heeft deze afstemming en bijvoorbeeld participatie-trajecten met inwoners vertraagd.

• •

  Bovendien is in de planning van projecten in de buitenruimte ‘verharding’ of ’herinrichting’ leidend.

• •

  De personele capaciteit blijft een aandachtspunt. Deels is dit de afgelopen jaren opgelost door inhuur.

4.2Uitvoering van de beheer- en onderhoudskosten

In hoofdstuk 7 van het GRP 2018-2022 zijn de doelen en visie vertaald naar een strategie en activiteiten, verdeeld naar diverse onderzoeken, beheeractiviteiten en projecten (investeringen). In de volgende tabellen is per activiteit weergegeven wat de voorgenomen prestatie was, wat de daadwerkelijk prestaties is (een indicatie in %), voorzien van een toelichting.

Onderzoek (§7.3.1 Achtergronddocument GRP 2018-2022)

Beheer - regulier (§7.3.2 Achtergronddocument GRP 2018-2022)

Beheer - vervanging (§7.3.3 Achtergronddocument GRP 2018-2022)

Het gemiddelde investeringsniveau over de gehele periode was € 1,2 mln. De laatste twee jaar is dit gestegen naar € 2,8 mln., zoals voorzien. De details van de investeringen (omvang in euro’s en afschrijvingstermijn) zijn, per project en per jaarschijf, te vinden in het overzicht van geactiveerde investeringen.

Beheer - verbetering (§7.3.4 Achtergronddocument GRP 2018-2022)

Bij de investeringsprojecten, met name bij de herinrichtingsprojecten, is waar mogelijk verhard oppervlak afgekoppeld en zijn bij de herinrichtingen maatregelen getroffen voor de bovengrondse sturing van overtollige hemelwater. Het is niet mogelijk uit de investeringsbudgetten het aandeel voor ‘verbetering’ te destilleren.

4.3Financiën en organisatie

Personele middelen en organisatie

Voor de actualisatie van de Kostendekking is in 2021 de benodigde personele inzet ook herijkt. Om de taken, zoals beschreven in het GRP 2018-2022, verantwoord uit te kunnen voeren was de wenselijke bezetting van de regisserende binnendienst met kentallen uit de Leidraad Riolering bepaald op 1,9 fte (binnendienst), 0,6 fte (Onderhoud) en 1,7 fte (Projecten).

Vanuit de jaarrekening 2022 is te herleiden dat er € 221.000 aan personeelslasten ten laste is gekomen van de rioolheffing. Voorzien was een benodigd budget van € 226.600. Dit betekent dat de gemeentelijke formatie kleiner is gebleven dan benodigd, vanuit de inschatting van destijds. De personele omvang is de afgelopen jaren niet gegroeid. Bovendien heeft de afgelopen periode een aantal personele wisselingen plaatsgevonden en is een deel ingehuurd. Dit betekent dat het een aantal voornemens en investeringen achterwege is gebleven of wordt doorgeschoven, en bovendien het budget niet optimaal is ingezet (overdracht, inwerken nieuw personeel). Het noodzakelijke onderhoud (reiniging, kleine reparaties) en vervangingen zijn uitgevoerd, maar met name de voorgenomen onderzoeken voor het verkrijgen van meer inzicht in het functioneren en effectgestuurd beheren zijn blijven liggen.

Ontwikkeling tarief rioolheffing

De geadviseerde koers voor de rioolheffing vanuit het GRP 2018 -2022 was het laten stijgen van de rioolheffing met 5% per jaar, tot een peil van € 281,- in 2023, exclusief inflatie. Inmiddels is de actuele situatie als volgt:

• -

  Eigenaar vastrecht: € 234,86

• -

  Gebruiker afvoerrecht boven de 500 m3 , per elke 1 m3: € 1,64

bron www.gemeentebelastingenamstelland.nl/uithoorn/product/tarieven-uithoorn

Gesteld wordt dat de koers vanuit het GRP 2018-2022 niet is gevolgd. Enerzijds doordat aantal onderzoeken en investeringen niet zijn gedaan, anderzijds doordat de rentestand de afgelopen jaren lager was. In het GRP is uitgegaan van rekenrente van 4%, terwijl deze in werkelijkheid zelfs 0,5% is geweest. Dit betekent dat de kapitaallasten de afgelopen jaren aanzienlijk lager zijn geweest dan voorzien.

Begroting en jaarrekening

Op basis van de jaarrekening 2022 en de Programmabegroting 2023 is een beeld gevormd van de huidige budgetten voor de rioleringszorg, in relatie tot het GRP 2018-2022. De volgende tabel geeft de totale baten en lasten weer:

* de totale lasten zoals opgenomen de begroting is inclusief de post ‘storting voorziening riool’.

** het resultaat wordt toegevoegd of onttrokken aan de dotatie aan de voorzieningen

Ontwikkeling stand reserve

De gemeente kent een reserve Riolering. Achterliggend is de ‘Nota Reserves en Voorzieningen 2017’. Dit is een voorziening conform artikel 44, lid 2 van de BBV. In het GRP 2018-2022 was voorzien dat deze reserve benut zou worden. Door de lage rente en laag investeringsniveau is dit niet gebeurd en is de reserve verder gevuld, zie onderstaand overzicht. In de Programmabegroting 2023 is voorzien dat deze financiële ruimte geleidelijk wordt ingezet:

• -

  Stand reserve 1-1-2018 (werkelijk) € 0,7 mln.

• -

  Stand reserve 1-1-2023 (beoogd) € 0,1 mln.

• -

  Stand reserve 1-1-2023 (werkelijk) € 1,5 mln.

• -

  Stand reserve 1-1-2026 (begroot) € 0,0 mln.

5.Kwaliteitskader en nulmeting

Het werkveld van de gemeentelijke watertaken is complex. Om juiste keuzes te kunnen maken is inzicht in en begrip van de toestand en het functioneren van de riolering en watergangen nodig. Dit vraagt enerzijds om actuele en betrouwbare gegevens en informatie. Anderzijds is ook specialistische kennis nodig om de informatie op de juiste wijze te interpreteren en op die wijze de juiste afwegingen te kunnen maken.

Bij het beleidskader voor de gemeentelijke watertaken is gewerkt vanuit de drie zorgplichten (stedelijk afvalwater, hemelwater en grondwater). Toevoeging hierop voor onze gemeente is het onderdeel oppervlaktewater. Sommige ambities en beleidspunten werken door in alle zorgplichten. Om herhaling te voorkomen zijn deze overkoepelende aspecten in een separate paragraaf benoemd.

Dit hoofdstuk geeft het complete kwaliteitskader weer, waarbij de ambities zijn uitgewerkt naar een kwaliteitsbeschrijving en kwaliteitsnormen. Per norm is beoordeeld of hieraan is voldaan, voorzien van een korte toelichting. Vervolgens zijn de speerpunten geformuleerd.

In de tabellen is de volgende symboliek gebruikt:

Kolom kwaliteitsnorm; zwart = conform GRP 2018-2022 groen = toevoeging / aanpassing / aanscherping

5.1Overkoepelend

Sommige ambities en beleidspunten werken door in alle zorgplichten. Of we nu kijken naar het afvalwater, oppervlaktewater, grondwater of hemelwater, het is van groot belang dat de bijbehorende voorzieningen werken (technische staat), dat het risico op storing bij gemalen laag is (bedrijfszekerheid gemalen) en dat er bij de aanleg van nieuwe stelsels duidelijke kaders worden gesteld. Om herhaling te voorkomen zijn deze overkoepelende aspecten in deze paragraaf benoemd.

Overkoepelend

Beheerdata actueel, compleet en valide.

De technische staat van de leidingen en voorzieningen is inzichtelijk; de inspectiegraad is de laatste jaren toegenomen. De beheerdata en beheersoftware is de laatste jaren op orde gemaakt. We hebben nagenoeg ons volledige areaal (riolering, drainage, oppervlaktewater) in het beheersysteem staan. Door deze beheerdata op orde te houden en te valideren, houden we inzicht in de omvang en de staat van het systeem, en daarmee de verwachte kosten voor het dagelijks beheer. We zetten in op het verbeteren van de uitwisselbaarheid van data en informatie (via Gegevens Woordenboek Stedelijk Water en diverse platforms). De basis voor volgende stappen naar datagedreven beheer wordt de komende planperiode gelegd.

Inzicht in functioneren op orde.

Door met actuele modelstudies te kijken hoe ons systeem presteert, weten we waar we staan, wat voor risico’s we lopen en waar nog verbeteringen mogelijk zijn. We hebben de zwakke punten van ons stelsel in kaart en we weten welke maatregelen we kunnen treffen.

Betrouwbaar rioolstelsel.

Het stelsel moet betrouwbaar zijn, knelpunten worden aangepakt, waar het stelsel niet voldoet of verouderd is grijpen wij in. Hierbij wegen wij de mogelijke effecten en risico’s en de beoogde kosten af. Vanuit het dagelijks beheer is geborgd dat bij falen van bijvoorbeeld een gemaal of aansluitleiding snel kan worden gereageerd.

Controleren van nieuw, vervangen of gerepareerd werk.

We blijven actief controleren op wat nieuw wordt aangelegd of gerepareerd en verlenen pas goedkeuring bij een correcte aansluiting én de bijbehorende dataverstrekking (revisietekeningen). Onze richtlijnen voor inrichting zijn helder een eenduidig voor iedereen.

Meekoppelkansen benutten.

In projecten en op buurt/wijkniveau worden riool- en waterprojecten in samenhang met andere opgaven, zoals integrale vervanging andere assets, klimaatopgave of de opgave energietransitie, afgestemd en benut. Enerzijds om werk-met-werk te maken, anderzijds om regie te houden op de drukte in de ondergrond. Vanuit actuele data hebben wij de natuurlijke momenten voor integraal beheer openbare ruimte in beeld. In de uitwerking van onderhavig Water- en rioleringsprogramma stemmen wij structureel af met bijvoorbeeld het Groenbeheerplan, het Wegenbeheerplan en het programma klimaatadaptatie.

Maken doorkijk naar de stap van assetbeheer naar waardegedreven beheer

Uitgesproken is dat (her)ontwikkelingen niet zorgen voor een verslechtering van de watersituatie. De komende planperiode gaan wij aan de slag met onze visie op het ‘beheer van de openbare ruimte’. De beheeropgaven en -processen houden wij tegen het gedachtegoed van onze IBOR en Omgevingsvisie 2040 aan. Bewoordingen bij dit gedachtegoed zijn:

• a.

  Leefomgeving centraal (effect/waardegestuurd, participatie, integraal scope en partners);

• b.

  Inzichtelijk en transparant (structuur in documenten, KPI’s, monitoring);

• c.

  Ruimte voor maatwerk en afweging kosten/baten/risico’s;

• d.

  Cultuurverandering (werkprocessen, regie, rollen, korte en lange termijn).

Dataveiligheid

De komende jaren zal dataveiligheid en cybersecurity belangrijker worden. Denk bijvoorbeeld aan het voorkomen van het hacken van de aansturing van de rioolgemalen. Om de bedrijfszekerheid van de besturing en bediening van deze essentiële onderdelen van de waterketen te borgen, zetten wij de komende periode in op de Cybersecurity Implementatierichtlijn Objecten – CSIR¹.

5.2Zorgplicht inzameling en transport stedelijk afvalwater

De gemeente heeft de plicht te zorgen voor de inzameling en het transport van het stedelijk afvalwater. Deze zorgplicht komt voort uit de wettelijke zorgplicht zoals opgenomen in Artikel 10.33 Wet milieubeheer (artikel 2.16 lid1a in de Omgevingswet).

Onder de zorgplicht voor de inzameling en transport van stedelijk afvalwater vallen de volgende items:

Het item "inzameling van stedelijk afvalwater" heeft betrekking op de wettelijke verplichting om afvalwater in te zamelen. Daarnaast wordt bij dit item aandacht besteed aan (foutieve) aansluitingen die de inzameling (en zuivering) van afvalwater belemmeren. Om het afvalwater te kunnen inzamelen moeten de buizen, putten, etc. in goede staat zijn.

Het item "transport van stedelijk afvalwater" heeft betrekking op het transport van het afvalwater naar de rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI). Voor het transporteren van het afvalwater moeten de riolen groot genoeg zijn en moet het water door de riolen onder vrij verval naar het gemaal of uitlaat binnen een bepaalde tijd kunnen afstromen. De gemalen moeten voldoende capaciteit hebben om het afvalwater te kunnen verpompen en bedrijfszeker zijn. Daarnaast moeten de buizen, putten, etc. in goede staat zijn.

Om "ongewenste lozingen van afvalwater naar oppervlaktewater, bodem en grondwater" te voorkomen worden onder andere door het rijk, de provincie en het waterschap eisen gesteld. Het betreft de eisen aan de lozing uit de riolering naar oppervlaktewater en lekkage naar bodem en grondwater. De keuzes rondom deze eisen krijgen hun plek in dit item.

Stedelijk afvalwater

De aspecten ‘inzameling’ en ‘transport’ hebben betrekking op de wettelijke verplichting om huishoudelijk afvalwater in te zamelen en te transporteren om te voorkomen dat dit in het leefmilieu terechtkomt, om zodoende een bijdrage te leveren aan de gewenste kwaliteit van het oppervlaktewater, grondwater en de bodem. Daarnaast wordt bij dit item aandacht besteed aan (foutieve) aansluitingen die de inzameling (en zuivering) van afvalwater belemmeren. Om het afvalwater te kunnen inzamelen en transporteren moeten de buizen, putten, gemalen etc. voldoende capaciteit hebben, binnen gestelde tijd afstromen en bedrijfszeker, dus in goede staat zijn.

Inzameling van afvalwater

Alle percelen zijn aangesloten op de riolering. Indien innovatieve systemen bijdragen aan een duurzame inzet van middelen en (toekomstige) kostenbesparingen worden deze verkend en eventueel toegepast. Hierbij zoeken wij de samenwerking met bedrijven, marktpartijen, kennisinstituten en Waternet.

Assetmanagement

Het inzicht in de technische staat van de vrijverval riolering is goed. Begin 2023 is de kwaliteit van bijna alle riolen in beeld. Aandachtspunten die vanuit de inspecties naar voren komen worden veelal direct verholpen. Van het overgrote deel in de geïnspecteerde riolen is geen tot weinig schade geconstateerd en in vergelijking met het globale schadebeeld is een relatieve verbetering te zien. De aangetroffen schades worden beoordeeld en indien nodig op de planning gezet. Risico- en effectgestuurd rioolbeheer; met als doel het maken van transparante en vastgelegde keuzes en het efficiënt inzetten van de beschikbare middelen. Het falen van een riool in een achterpad heeft een andere impact dan een riool in een hoofdstraat. Hierbij hoort dan een andere beheerstrategie. Deze koers zetten wij door; door bij ons assetmanagement rekening te houden met de risico’s en effecten op de leefomgeving geven wij elk probleem de aandacht die het verdient.

Bewustzijn creëren voor het ‘anders omgaan met drinkwater en afvalwater’ en de ‘waarde van water’

We maken onze inwoners en ondernemers bewuster van de waarde van water. We houden de inwoners op de hoogte van de jaarlijkse afvalwaterproductie (bijvoorbeeld in perspectief tot vergelijkbare woningen, buurten of omliggende dorpen) en mogelijkheden om dit terug te dringen te promoten (bijvoorbeeld door gebruik van regenwater voor toiletspoeling en de was, en het hergebruik van ‘grijs’ water). Dit doen wij nadrukkelijk in samenwerking met drinkwaterbedrijf PWN en ligt daarnaast in samenhang met de bewustwording voor het veranderde klimaat en de kansen voor particuliere bijdrage aan klimaatadaptatie.

Voor het inzetten van burgerparticipatie heeft de gemeente een protocol en zijn er procesafspraken. Participatie op projectniveau komt goed tot uiting; participatie bij het opstellen van beleid en invullen van bewonersinitiatieven is minder vanzelfsprekend en procesverbetering is wenselijk.

Kaderrichtlijn Water

Door de realisatie van bergbezinkvoorzieningen en het afkoppelen van verhard oppervlak hebben wij de afgelopen decennia de ongewenste lozing van rioolwater naar het oppervlaktewater reeds sterk gereduceerd. De impact van de resterende vuilemissie uit de riolen (als overloop bij heftige buien) op de doelstellingen voor de watergangen vanuit de Kaderrichtlijn Water (KRW) is nog niet in beeld.

Wij brengen samen met het waterschap de impact van de restlozingen uit de riolen op de waterkwaliteit van de watergangen in beeld en onderzoeken gezamenlijk de consequenties voor de afvalwaterketen, ter invulling van het ‘Zero Pollution Plan’ vanuit de Europese Commissie ². Hierbij beschouwen wij de doelstellingen opgaven voor riolering, oppervlaktewater en rioolwaterzuivering als één integrale opgave. Belangrijk is, in samenspraak met het waterschap, aansluiting te zoeken bij de actualisatie van de Kaderrichtlijn Water, die de komende jaren wordt verwacht.

5.3Zorgplicht overtollig hemelwater

De gemeente heeft de plicht te zorgen voor de inzameling van het overtollige hemelwater (regenwater). We kunnen dit als gemeente niet alleen. De druk op de afwatersystemen neemt toe en met de ambitie voor een klimaatadaptieve buitenruimte wordt het steeds meer van belang dat ook particulieren haar hemelwater op eigen terrein verwerken. De zorgplicht voor de inzameling en verwerking van overtollig afvloeiend hemelwater sluit aan bij Artikel 3.5 van de Waterwet (artikel 2.16 lid1a in de Omgevingswet). Onder de zorgplicht voor het overtollige hemelwater vallen de volgende items:

Bij gemengde rioolstelsels wordt de neerslag die valt op daken en wegen vermengd met afvalwater van huishoudens en bedrijven getransporteerd naar de rioolwaterzuiveringsinstallatie. Het transporteren en zuiveren van relatief 'schoon' hemelwater is geen duurzame oplossing. De waterzuivering wordt onnodig belast en er wordt onnodig energie verbruikt. Bewuste keuzes in het omgaan met regenwater zijn dus noodzakelijk.

Dit item heeft betrekking op wateroverlast tijdens regen, door een tekortschietend rioolsysteem. Om dit zoveel mogelijk te voorkomen, moet de riolering voldoende afvoercapaciteit hebben. Hiervoor dienen de buizen, putten, etc. in goede staat zijn. Regulier onderhoud en tijdige vervanging is daarbij noodzaak. Daarnaast moet de bovengrond zodanig zijn ingericht dat bij hevige neerslag (de extreme piekbuien) het overtollige water in voldoende mate kan worden verwerkt, vanuit de trits vasthouden-bergen-afvoeren.

Ook kan sprake zijn van wateroverlast als gevolg van oppervlaktewater dat buiten de oevers treedt. Het is dan ook belangrijk dat de gemeente en de waterkwantiteitsbeheerder hun gezamenlijke waterbeleid op elkaar afstemmen en een gezamenlijke inspanning leveren om wateroverlast in stedelijke gebieden te voorkomen.

De gemeente draagt de onderhoudsplicht voor een deel van de overige watergangen. Het betreft onder andere een baggerverplichting en het schoonhouden van het doorstroomprofiel. De gemeente sluit hierbij in principe aan bij de onderhoudsregimes zoals gehanteerd door het waterschap.

Hemelwater

Bewuste, doelmatige keuzes over de omgang met hemelwater zijn noodzakelijk. Indien hemelwater niet lokaal in de bodem of op een oppervlaktewaterlichaam te brengen is, is transport en verwerking mogelijk. Bij gemengde rioolstelsels wordt het op daken en wegen vallend hemelwater vermengd met afvalwater van huishoudens en bedrijven en getransporteerd naar de rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI’s). Het transporteren en zuiveren van relatief 'schoon' hemelwater is voor de gemeente geen duurzame oplossing. De afvalwaterketen wordt onnodig belast en er wordt onnodig energie verbruikt. Om overlast tijdens heftige regen te voorkomen, moet de riolering voldoende afvoercapaciteit hebben. Hiervoor dienen de buizen, putten, etc. in goede staat te zijn. Regulier onderhoud en tijdige vervanging is daarbij noodzaak. Bij extreme buien heeft de gehele buitenruimte een rol in de opvang, afvoer en verwerking van het hemelwater.

Ook leidt het verstenen van de bebouwde omgeving, zeker in combinatie met de klimaatverandering, tot een grotere kwetsbaarheid van woon-, werk- en winkelgebieden. Van belang is dat, zodra de openbare ruimte meerdere functies vervult (zoals tijdelijke berging van water tussen de stoepranden of verwerking van water in groenvoorzieningen), dit duidelijk wordt gecommuniceerd naar de gebruikers hiervan.

De afgelopen decennia zijn al veel gemengde stelsels omgebouwd naar een gescheiden stelsel. Dit heeft een positieve invloed op de waterkwaliteit en voorkomt het onnodige transporteren en zuiveren van hemelwater. De trend van het scheiden van de waterstromen wordt doorgezet. Enerzijds door het afkoppelen van verhard oppervlak van de gemengde stelsels bij ontwikkelingen in de openbare ruimte (werk-met-werk) en anderzijds door het actief onderzoeken van en handhaven op de foutieve aansluitingen in het buitengebied.

Op veel probleemlocaties qua wateroverlast zijn reeds maatregelen getroffen.

Vanuit actuele inzichten zijn voor de komende planperiode maatregelen geprogrammeerd. De komende planperiode zetten wij in op het volgende:

Wateroverlast bij extreme neerslag in bestaand gebied – klimaatbestendig en water robuuste maatregelen.

In de gemeente wordt gebouwd met een blik op de toekomst. Wij zetten tot 2050 in op het kunnen verwerken van de ‘klimaatbuien’ die eens per 100 jaar kunnen optreden en het verkoelen van kernen en wijken door het versterken van de groene leefomgeving. Zo zorgen wij er als gemeente voor dat in 2050 de waterveiligheid op orde is met een robuuste vitale infrastructuur en dat de leefbaarheid voor onze inwoners en ondernemers in stand blijft. De riolering en de openbare omgeving worden waterrobuust aangelegd, zo is de omgeving klaar voor de toekomst. Aan te leggen voorzieningen worden ontworpen op een klimaatbui van 70 mm in één uur, in aansluiting op de landelijke maatlat (maart 2023) en het gemeentelijk Programma Klimaatadaptatie. De definities voor ‘(regen)wateroverlastlocatie’ blijven gelijk en houden in dat wij bij ‘water op straat’ onderscheid maken in 3 verschillende gradaties:

• o

  Hinder: kortdurend beperkte hoeveelheden ‘water op straat’, met een duur in de orde van 0-30 minuten;

• o

  Ernstige hinder: forse hoeveelheden ‘water op straat’, ondergelopen tunnels, opdrijvende putdeksels, met een duur in de orde van 30-120 minuten.;

• o

  Overlast: langduriger en op grotere schaal ‘water op straat’, water in winkels en woningen (boven het vloerpeil van de begane grond) met materiele schade en mogelijk ook ernstige belemmering van en gevaar voor het (economische) verkeer.

** Hierbij maakt de gemeente onderscheid in de classificatie van de wegen (doorgaande routes,belangrijke ontsluitingen), in samenspraak met de assetmanager wegen, om de ernst van debelemmering nader te specificeren.

*** rioolwater is niet schoon, maar met huishoudelijk afvalwater vermengd met regenwater. Deze eisgeldt met name voor de gemengde stelsels. Bij andere stelseltypes gaat de gemeente met deze eiscoulant om.

Nieuwe aanleg – klimaatbestendig en waterbestendige inrichting

Ook bij nieuwe aanleg van de openbare ruimte richten wij deze zodanig in dat bij extreme neerslag (eens per 100 jaar, in 2050) de gradatie ‘ernstige hinder’ niet wordt overschreden. Dit geldt ook voor de particuliere terreinen en voor de in- of uitbreiding als geheel. Hierbij sluiten wij aan bij de landelijke richtlijnen, zoals die in maart 2023 door het Rijk gepubliceerd zijn. Dit betekent dat wij bij inbreidingsplannen en alle uitbreidingsplannen van de ontwikkelaar verwachten dat zij 40 tot 70 mm verwerken op particulier terrein en dat wij indien doelmatig de mogelijkheid hebben om een hemelwaterverordening op te stellen om dit af te dwingen en in stand te houden. De beleidsregel hiervoor werken wij in 2024 verder uit en landt in het Omgevingsplan.

De voorkeursvolgorde voor de verwerking van regenwater

In de omgang met regenwater gaan wij uit van de volgende volgorde:

• 1.

  Gebruik – de mogelijkheden en meerwaarde voor het opvangen en gebruiken van regenwater (bijvoorbeeld voor toiletspoeling of de was) brengen wij onder de aandacht bij inwoners en bedrijven.

• 2.

  Vasthouden - water zoveel mogelijk verwerken en infiltreren in de bodem daar waar het valt. Dit draagt bij aan de bestrijding van de droogte.

• 3.

  Bergen – (tijdelijk) opslaan in wadi’s, retentievoorzieningen of oppervlaktewater.

• 4.

  Afvoeren - als laatste instrument is de afvoercapaciteit van een gebied te vergroten.

Regenwater is in principe schoon

Uitgangspunt is dat hemelwater in principe schoon genoeg is om direct op oppervlaktewater te lozen. Verdachte oppervlakken in de gemeente voeren af op een gemengd of gescheiden stelsel waarbij het hemelwaterstelsel voorzien is van lamellenfilters. Hieronder past ook de ambitie om, zodra afkoppelkansen zich voordoen, deze te benutten (werk-met-werk maken). Dit afkoppelen doen wij ter voorkoming van het onnodig transporteren en zuiveren van schoon hemelwater, het voorkomen van wateroverlast en het beperken van droogte door hemelwater zo veel als mogelijk te verwerken daar waar het valt. De insteek voor ‘afkoppelen’ is dat wij dit doelmatig doen bij vervanging van bestaande riolering en door werk-met-werk te maken. Hierbij wordt het water waar mogelijk zoveel mogelijk bovengronds afgevoerd.

Slimme aansturing gemalen

De gemeente heeft als pilot alle gemalen in de verbeterd gescheiden stelsels uitgezet, zodat deze als gescheiden stelsel functioneren. De gemalen staan inmiddels 2 jaar uit. De verwachting was is dat hierdoor de gemalen, de ontvangende gemengde stelsels en de rioolwaterzuivering minder worden belast, wat nu al blijkt. Het energieverbruik van gemalen is gedaald. Voorafgaand aan de ombouw is in het HWA-stelsel gekeken of er aanwijzingen zijn voor foutaansluitingen. De komende periodes bekijken we of er met betrekking tot de impact op de waterkwaliteit van het oppervlaktewater verdergaande optimalisaties te maken zijn.

Omgaan met hemelwater - bewustwording bij particulieren

Met een veranderend klimaat en de toenemende neerslag blijft het van belang om ook in de toekomst veiligheid en een goede leefomgeving te kunnen garanderen voor de inwoners. In 2050 is onze gemeente klimaatbestendig en waterrobuust. Wij dragen deze boodschap en visie uit naar onze inwoners en bedrijven. Wij willen actief bewustzijn creëren voor de effecten van het veranderde klimaat en toename van neerslag. Wij denken aan publieksacties om inwoners bewust te laten worden van de effecten van een veranderend klimaat en hun rol daarin. Bijvoorbeeld een ‘actie regenton’ of het stimuleren van onttegelen van tuinen door initiatieven als Operatie Steenbreek (het ‘NK Tegelwippen’). Kaders, taken en verantwoordelijkheden van particulieren, ontwikkelaars en gemeente gaan wij de komende periode eenduidig vastleggen en communiceren.

Doelmatige maatregelen

De gemeente wil het hemel- en grondwater zo weinig mogelijk vermengen met afvalwater. De huidige praktijk van afkoppelen wordt doorgezet in de planperiode van het Wrp 2023-2027. Recente voorbeelden hiervan zijn de herinrichtingen van het Dorpscentrum Uithoorn en projecten herstraten De Kwakel.

Dit betekent dat per project de keuze voor wel of niet afkoppelen op doelmatigheid en kosteneffectiviteit wordt getoetst en verhard oppervlak bij een positief toetsresultaat wordt afgekoppeld. Het afkoppelen wordt gecombineerd met de vervanging van de vrijvervalriolering, de herinrichting van de openbare ruimte of werkzaamheden van derden. Voor het afkoppelen van verhard oppervlak van woningen wordt de samenwerking gezocht met grotere vastgoedeigenaren, zoals woningstichting Eigen Haard.

De gemeente neemt alleen maatregelen tegen regenwateroverlast en het scheiden van waterstromen (afkoppelen) indien zij dit voldoende doelmatig acht. De afwegingen en eventuele maatregelen zijn altijd locatieafhankelijk en maatwerk. Vanwege de specifieke (geo)hydrologische situatie is er op voorhand geen getalsmatige invulling te geven Om de doelmatigheid van regenwatermaatregelen te beoordelen, stelt de gemeente een advies op vanuit de volgende beleidsregels:

• a.

  Er is een probleem: op basis van een gemeentelijke analyse wordt verwacht dat er op één of meerdere locaties niet wordt voldaan aan voornoemde ambities met betrekking tot ‘geen hinder’, ‘hinder’, ‘ernstige hinder’ en/of ‘overlast’.

• b.

  De maatregel heeft nut: de maatregel heeft naar verwachting een gunstig effect op het behalen van bovenstaande ambities zonder nieuwe hinder of overlast te veroorzaken op andere locaties en zonder de kwetsbaarheid van het watersysteem te vergroten.

• c.

  De maatregel is kosteneffectief: de investerings- en exploitatiekosten van maatregelen door de gemeente staan in verhouding met (eventueel toekomstige) kosten van maatregelen door perceeleigenaren of eventueel te verwachten (individuele) kosten voor schades.

• d.

  De maatregel is inpasbaar: de maatregel leidt niet tot onevenredig grote belemmeringen voor het behalen van andere gemeentelijke ambities, waaronder de (voor het gebied of locatie) gewenste uitstraling, verkeersveiligheid of energieverbruik.

5.4Zorgplicht structurele grondwateroverlast

De zorgplicht voor de structurele nadelige gevolgen van grondwaterstanden is opgenomen in Artikel 3.6 van de Waterwet (artikel 2.16 lid1a in de Omgevingswet).

Het item "grondwateroverlast" heeft betrekking op de nieuwe zorgplicht voor 'het in openbaar gemeentelijk gebied treffen van maatregelen teneinde structurele nadelige gevolgen van de grondwaterstand voor de grond gegeven bestemming zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken'. Binnen dit item worden keuzes vastgelegd over definities als 'structureel', 'nadelige gevolgen' en 'doelmatigheid'

Grondwater is een natuurlijk verschijnsel. In het stedelijk gebied komen situaties voor waarbij de aan de grond gegeven bestemming en de aanwezigheid van grondwater elkaar hinderen. Door de ligging in een polder en de bodemdaling is het in de gemeente Uithoorn niet ongebruikelijk dat er zich in een kruipruimtes structureel grondwater bevindt. Water in de kruipruimte is niet per definitie overlast. Water mag aanwezig zijn als dit geen gevolgen heeft voor het woongenot of de bouwtechnische staat. Naast hoge grondwaterstanden kunnen ook lage grondwaterstanden leiden tot overlast. Lage grondwaterstanden kunnen bijvoorbeeld leiden tot paalrot van houten paalfunderingen (met name bij oudere woningen), extra (ongelijke) zetting van veen- en kleibodems en verdorring van vegetatie in openbaar of particulier groen. Passende maatregelen komen veelal overeen met de voorkeursstrategie uit het omgaan met neerslagafvoer: vasthouden, bergen en pas als het niet anders kan afvoeren. Voorbeelden van maatregelen die hieraan bijdragen zijn: verminderen van gesloten verhard oppervlak, gebruik van infiltratievoorzieningen en vasthouden van extra grondwater door beperken van drainage.

Waar mogelijk zetten wij in op een positieve bijdrage aan het droogteprobleem. De financiering van aanpak van droogtestress is niet volledig onder de zorgplicht grondwater te borgen gebracht, tenzij het ‘structurele nadelige gevolgen’ betreft. Dit maakt het niet mogelijk de hierbij bijhorende activiteiten te financieren vanuit de riool- en waterzorgheffing.

Grondwater

Voortzetten huidige koers

In grote lijnen volgt de gemeente de koers van de afgelopen jaren voor de invulling van haar gemeentelijke watertaken. De insteek van de gemeente is onveranderd: de gemeentelijke grondwaterzorgplicht wordt sober en doelmatig ingevuld. Het is erop gericht om op doelmatige wijze bestaande hinder weg te nemen en bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen nieuwe hinder te voorkomen met als resultaat een duurzaam functionerend grondwater-systeem én een duurzaam gebruik.

Doelmatige maatregelen

De gemeente neemt alleen zelf maatregelen tegen grondwaterover- of onderlast indien zij dit doelmatig acht. Wij nemen alleen maatregelen in de openbare ruimte. De afwegingen en eventuele maatregelen zijn altijd locatieafhankelijk en maatwerk. Om doelmatigheid van maatregelen te beoordelen, stellen wij een advies op vanuit de volgende beleidsregels:

• a)

  Er is een probleem: structureel nadelige gevolgen door een te hoge of te lage grondwaterstand (nadelige gevolgen zijn afhankelijk van de bouwwijze van de woning én ter beoordeling van de gemeente. Optrekkend vocht in muren hoeft bouwtechnisch geen probleem te zijn, maar kan wel tot een afname van het woongenot leiden als gevolg van vochtig binnenklimaat).

• b)

  De maatregel heeft nut: vanuit de openbare ruimte wordt een gunstig effect voor de (particuliere) percelen met overlast bereikt zonder nieuwe structurele schade of overlast te veroorzaken.

• c)

  De maatregel is kosteneffectief: de investerings- en exploitatiekosten van maatregelen door de gemeente staan in verhouding met (eventueel toekomstige) kosten van maatregelen door perceeleigenaren of eventueel te verwachten kosten voor schades.

• d)

  De maatregel is inpasbaar: de maatregel leidt niet tot onevenredig grote belemmeringen voor het behalen van andere gemeentelijke ambities, waaronder de (voor het gebied of locatie) gewenste uitstraling, verkeersveiligheid of energieverbruik. Vanwege de specifieke geohydrologische situatie is er op voorhand geen getalsmatige invulling aan bovenstaande beleidsregels te geven.

Maatregelen zijn altijd locatie specifiek. Per vervangings- of onderhoudsproject in de openbare ruimte onderzoekt de gemeente de mogelijke effecten op de grondwaterstand (zoals bijvoorbeeld de stijging als gevolg van het vervangen van oude, lekke riolen). Ervaringen en adviezen vanuit lopende projecten worden meegenomen in de afweging bij nieuwe projecten. Passende en doelmatige maatregelen in de openbare ruimte worden door ons verkend en uitgevoerd.

Invullen regierol – onderzoeken effecten grondwaterstand bij projecten

In grote lijnen volgt de gemeente de koers van de afgelopen jaren voor de invulling van haar gemeentelijke watertaken. De insteek is onveranderd; in situaties waar grondwaterlast wordt gemeld, treedt de gemeente op als regisseur bij het zoeken naar oplossingen.

De gevolgen van overtollig grondwater of een lage grondwaterstand vallen onder de verantwoordelijkheid van de grondeigenaar. De gemeente wil waar mogelijk meewerken aan oplossingen (onderzoekend en regisserend) en wil daartoe een duidelijk aanspreekpunt zijn voor burgers en bedrijven betreffende grondwaterproblematiek en vragen over grondwater. In situaties waar grondwateroverlast wordt gemeld, treedt de gemeente op als regisseur bij het zoeken naar oplossingen. In de praktijk is deze rol niet geheel eenduidig; de komende jaren zetten wij in op een communicatieslag.

Verkrijgen van inzicht – voortzetten monitoring grondwaterstanden

De gemeente heeft de grondwatersituatie goed in beeld met een operationeel netwerk van peilbuizen. In 2020 is deze monitoringsopzet nog goed doorgelicht. Het continue monitoren zorgt voor inzicht in de langjarige ontwikkeling van het grondwater in onze gemeente. Zo grijpen wij tijdig in als de grondwaterstand wijzigt. De grondwatermonitoring zetten wij voort.

Verkrijgen van inzicht – inventariseren en inspecteren

De voorzieningen die een bijdrage leveren aan de beheersing van het grondwater (met name drainagesystemen) leggen wij vast in het beheersysteem. Deze gegevens zijn voldoende op orde en dienen dit te blijven.

5.5Oppervlaktewater

De gemeentelijke taken voor oppervlaktewater vallen buiten de wettelijke zorgplichten voor afvalwater, hemelwater en grondwater. Voor het onderdeel oppervlaktewater is onze gemeente niet alleen aan zet. Voor een deel van het oppervlaktewater in het stedelijk gebied is het waterschap als eigenaar en/of beheerder eveneens verantwoordelijk. Hieronder zijn dan ook geen getalsmatige kwaliteitsnormen vanuit onze gemeente geformuleerd.

Voor het stedelijk oppervlaktewater is het onze ambitie om, samen met het waterschap, de aankomende planperiode de aspecten verder vorm te geven. Een klein deel van de grotere watergangen en het oppervlaktewater is in beheer en onderhoud bij de gemeente, een merendeel bij het waterschap en de Amstel bij de provincie. Niet alleen de gezamenlijke kaders voor de technische staat en de beheer- en onderhoudsregimes, maar ook investeringen vanuit bijvoorbeeld de regionale Klimaatadaptatiestrategie vallen hieronder. Immers, in de kernen draagt een goed functionerend en onderhouden watersysteem, plus het omliggende groen, bij aan de klimaatopgaven voor het verminderen van wateroverlast, hittestress en droogtestress.

De ambities en het beleid op het gebied van oppervlaktewater zijn niet eerder op deze wijze opgenomen. De insteek van de gemeente Uithoorn en het waterschap kan op een aantal vlakken licht verschillen (bijvoorbeeld over het plaatsen van bomen of het onderhoudsregime voor riet). Een verbeterde afstemming over de doelen en ambities van het waterschap, voor zowel het beheer en onderhoud als de inrichting van oppervlaktewater én oevers, is een belangrijk speerpunt voor de komende jaren. Evenzo geldt dit voor de ambities vanuit andere beleidsvelden. In onderhavig Wrp schetsen wij hiervoor de eerste contouren.

Hiervoor zetten wij de komende planperiode in op het volgende:

Een andere inrichting van de buitenruimte

Andere keuzes in de inrichting van de openbare ruimte dragen bij aan de verwerking van het hemelwater, volgens de voorkeursvolgorde gebruik-vasthouden-bergen-afvoeren. Het water draagt positief bij aan het functioneren van het oppervlaktewater, qua aanvulling en doorspoeling. Van belang is dat zodra de openbare ruimte meerdere functies vervult (berging van water op straat, berging van water in groenvoorzieningen), dit duidelijk gecommuniceerd wordt naar de gebruikers hiervan. Ook het aspect ‘veiligheid’ staat hoog in het vaandel bij de realisatie van nieuw water.

Afstemmen beheerstrategie (bijdragen aan beleving, zichtbaarheid en biodiversiteit)

Het oppervlaktewater levert een bijdrage aan de beleving en aantrekkelijkheid van onze gemeente. Het beheer en onderhoud van de watergangen levert een bijdrage aan de biodiversiteit van onze gemeente. De uitvoering ligt bij verschillende assetmanagers; van belang is de integrale benadering (proces en werkplan) goed af te stemmen. Het oppervlaktewater levert immers een belangrijke bijdrage aan een goed leefklimaat en openbare ruimte.

Een overgroot deel van het water is in beheer en onderhoud bij het waterschap. Ook zij levert hieraan dus een belangrijke bijdrage. Wij willen dan ook de streefbeelden voor het oppervlaktewater actualiseren in samenspraak met het waterschap (gekoppeld aan onder meer de Kaderrichtlijn Water) en de maatregel Goede stedelijke waterbeheerpraktijk, zoals Waternet die heeft gedefinieerd: “onder een goede stedelijke beheerpraktijk wordt verstaan dat we gemeenten vragen om bij de inrichting en het beheer van het rioolstelsel, het watersysteem en het omringend groen rekening te houden met de effecten daarvan op de ecologische waterkwaliteit”. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om de afstemming van de uitvoering van maaiwerk, het op orde houden van het bodemprofiel en begroeiing en eisen aan lozingspunten van hemelwater.

Afstemmen beleidsvelden en overige functies van het oppervlaktewater

Water is een belangrijke drager in de buitenruimte, zeker voor de gemeente Uithoorn in het kenmerkende polderlandschap en waterrijke gebied. Water heeft meer functies dan alleen invulling van de gemeentelijke watertaken of de koppeling met belevingswaarde. In de vaststelling van de streefbeelden en het onderhoudsstramien nemen wij de thema’s waterrecreatie, viswater en bluswater nadrukkelijk mee

6.Programma Water en Riolering 2023-2027

In de voorgaande hoofdstukken is het areaal van de gemeente bekeken en het vertrekpunt voor dit plan vastgelegd (nulmeting en speerpunten). Dit hoofdstuk geeft het overzicht van wat er moet gebeuren om het beoogde kwaliteitsniveau te realiseren c.q. te handhaven, als samenvatting van hoofdstuk 3 van het hoofddocument. De technische onderbouwing van de maatregelen is te vinden in de beheersystemen (GBOR en SAM) en onderliggende plannen als het Systeemoverzicht Stedelijk Water (2020) en het actuele het Meerjareninvesterings-programma.

6.1De activiteiten in hoofdlijnen

Het dagelijks beheer en onderhoud van riool- en watervoorzieningen (inspecties, reiniging en kleine reparaties) wordt op de huidige wijze voorgezet. Hiervoor hebben we het gegevensbeheer op orde en hebben we zodoende voldoende inzicht in het functioneren en in de kwaliteitstoestand van de voorzieningen. Accenten brengen we aan vanuit de speerpunten uit het voorgaande hoofdstuk, waarbij invulling van de klimaatadaptatiestrategie, met name het betrekken van onze inwoners en bedrijven, prominent op de agenda staat is. De volgende tabel geeft een beknopt overzicht van de belangrijkste activiteiten en accenten voor de periode 2023-2027.

6.2Overzicht benodigde budgetten binnen de planperiode

Met het programma hebben wij de ambitie vertaald naar een strategie met onderzoeken, activiteiten en investeringen met bijbehorende budgetten. In het voorjaar 2023 hebben wij deze budgetten afgestemd met de begrotingen. Onderstaande tabellen geven een samenvatting per onderdeel, als jaarschijf voor de komende planperiode. De budgetten voor onderzoek en dagelijks beheer komen direct op de exploitatie. De investeringen worden over een lange termijn afgeschreven; deze afschrijvingen (en rente) worden als kapitaallasten verrekend.

Tabel 6 1: overzicht exploitatie

Tabel 6 2: overzicht investeringen

Voor de periode 2023 t/m 2027 is een totale investering van € 15,4 miljoen gemoeid. De daadwerkelijke planningen van de maatregelen (reparatie, relining of vervanging) worden op reguliere basis afgestemd met de disciplines wegen en groen, en kabels en leidingen.

6.3Personeel

Vanuit de begroting 2023 is een calculatie gemaakt van de beschikbare personele inzet. Hier is de calculatie van de benodigde personele middelen naast gezet, op basis van het rekenmodel van de Stichting Rioned. De insteek hierbij is dat de gemeente en Duo+ veel werkzaamheden door externe partijen laten uitvoeren en de gemeente de regierol neemt, conform de lijn van het GRP 2018-2022. In de volgende tabel is deze vergelijking uitgewerkt.

De conclusie is dat er circa 1,0 fte extra benodigd is voor de binnendienst. Hierbij is geen onderscheid gemaakt in de bemensing vanuit de gemeente of van de uitvoeringsorganisatie Duo+.

7. Kostendekkingsplan

In de ambitie van de gemeente Uithoorn is uitgesproken dat de kosten niet blijvend doorgeschoven mogen worden naar de volgende generatie. Daar hoort bij dat het doel een kostendekkende rioolheffing moet zijn. Eén van de belangrijkste voorwaarden hierbij is het hebben van voldoende financiële middelen en personele capaciteit (kwantitatief en kwalitatief) om de totale gemeentelijke watertaak naar behoren te kunnen vervullen en risico’s te beperken.

Dit hoofdstuk beschrijft de uitgangspunten, de invoer en de conclusies van het kostendekkingsplan en bestaat uit de volgende onderdelen c.q. paragrafen:

• 1.

  De basis voor de rioolheffing. Dit zijn de huidige grondslagen, de hoogte van heffing en het aantal heffingseenheden.

• 2.

  Een overzicht van de financiële uitgangspunten.

• 3.

  Het overzicht van de lasten, lange termijn.

• 4.

  De baten en het advies voor de ontwikkeling van de heffing.

7.1Basis riool- en waterzorgheffing

Grondslag en hoogte riool- en waterzorgheffing

De grondslagen en de hoogte van de heffing voor de riool- en watertaken zijn voor 2023 vastgesteld in de ‘Verordening rioolheffing 2023’.

Artikel 2 Belastingplicht

• 1.

  Onder de naam 'rioolheffing' wordt per eigendom een belasting geheven ter bestrijding van de kosten die voor de gemeente verbonden zijn aan de inzameling en het transport van huishoudelijk afvalwater en bedrijfsafvalwater, alsmede de zuivering van huishoudelijk afvalwater en de inzameling van afvloeiend hemelwater en de verwerking van het ingezamelde hemelwater, alsmede het treffen van maatregelen teneinde structureel nadelige gevolgen van de grondwaterstand voor de aan de grond gegeven bestemming zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken.

• 2.

  De belasting als bedoeld onder het eerste lid, wordt geheven van:

  • a.

    degene die op 1 januari van het belastingjaar het genot heeft krachtens eigendom, bezit of beperkt recht van een eigendom verder te noemen: eigenarendeel

  • b.

    degene die het gebruik heeft van een eigendom verder te noemen: gebruikersdeel.

Artikel 5 Tarieven

• 1.

  Het vaste bedrag voor het eigenarendeel als bedoeld in artikel 2, tweede lid onderdeel a juncto artikel 4, eerste lid, bedraagt per eigendom per jaar € 234,86.

• 2.

  Het variabele bedrag voor het gebruikersdeel als bedoeld in artikel 2, tweede lid, onderdeel b juncto artikel 4, tweede lid, bedraagt per eigendom per jaar per kubieke meter afvalwater € 1,64.

• 3.

  De tarieven genoemd in lid 1 en 2 van dit artikel, zijn inclusief de verschuldigde omzetbelasting.

Heffingseenheden en areaalontwikkeling

Het aantal heffingseenheden is per 1 januari 2023 gesteld op 14.639. Voor de toename van het aantal heffingseenheden wordt per jaar uitgegaan van een groei van 130 woningen voor het jaar 2024. Deze groei wordt jaarlijks aangescherpt.

7.2Financiële uitgangspunten

Het beleid van de gemeente is dat de lasten voor de rioleringszorg voor 100% gedekt worden door de riool- en waterzorgheffing. Onderhavige paragraaf beschrijft de uitgangspunten voor de financieringsstrategie.

Reserve riolering

De gemeente kent een Reserve riolering. Achterliggend is de ‘Nota Reserves en Voorzieningen 2013’. Op basis van de jaarrekening 2022 is de stand van de reserve per 31-12-2022 € 1.534.887.

Rekenrente

De gemeente hanteert in 2023 een omslagrente van 3% over de bestaande en nieuwe kapitaallasten.

Bestaande kapitaallasten

Een aanzienlijk deel (53% in 2022) van de lasten voor de rioleringszorg wordt gevormd door de rente en afschrijving van investeringen uit het verleden. Vanuit het overzicht van geactiveerde investeringen van de gemeente is deze last begroot op € 1.720.473,- voor 2022. Dit bedrag is voor € 1.036.079,- opgebouwd uit afschrijvingen en voor € 684.394,- uit rente. De rekenrente laat echter een stijgende trend zien, wat ook impact heeft op dit deel van de bestaande kapitaallasten.

Nieuwe kapitaallasten

Ook de komende periode staan er de nodige investeringen op stapel, gevormd door vervanging van oude en kwalitatief slechte riolen, gemalen en pompunits en maatregelen om het functioneren van te verbeteren. Deze investeringen moeten eveneens bekostigd worden door activering van de investeringen, zoals beschreven in de Nota Activabeleid 2019 van de gemeente.

• •

  Het activeren van investeringen is niet toegestaan voor aankopen onder de € 25.000.

• •

  Lineair afschrijven wordt toegepast bij alle vaste activa met maatschappelijk en economisch nut.

• •

  De afschrijving start vanaf het boekjaar volgend op het jaar waarin het kapitaalgoed gereed komt. Er wordt afgeschreven in hele jaren.

• •

  De indeling van activa en afschrijvingstermijnen zijn gebaseerd op de regelgeving, respectievelijk verwachte economische levensduur. De termijnen die worden toegepast zijn:

  • -

    15 jaar voor schakelkasten

  • -

    15 jaar voor riolen mechanisch deel

  • -

    40 jaar voor riolen bouwkundig deel

Compensabele BTW

De Gemeentewet, artikel 228a lid 3, regelt dat de BTW die gemeenten op grond van het BTW-compensatiefonds gecompenseerd krijgen als last mogen worden opgenomen in de berekening van de tarieven. De gemeente Uithoorn rekent alleen BTW over de exploitatie en de jaarlijkse afschrijvingen op investeringen mee aan de lastenkant voor de tariefbepaling. Voor 2023 is dit een bedrag van € 458.447,-

Oninbaar/kwijtschelding

Voor sommige huishoudens is door de gemeente de riool- en waterzorgheffing kwijt te schelden, of als oninbaar te beschouwen. In de begroting houdt de gemeente geen rekening met kwijtschelding, aangezien de rioolheffing is gebaseerd op een eigenarendeel. Voor oninbare heffingen, zoals het gevolg bij faillissementen, is een post voorzien van € 10.000.

7.3Ontwikkeling lasten

Bij het doorrekenen van de lasten is geconstateerd dat een piek ontstaat in de komende beheerperiode. Een belangrijke oorzaak hiervan is de aanpassing in het overzicht van geactiveerde investeringen. Dit overzicht is, zoals benoemd als speerpunt in het GRP-6, in overeenstemming gebracht met het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV) volgens de huidige Nota Activabeleid (2019). Dit betekende aanpassingen op onder andere afschrijvingstermijnen (15 in plaats van 40 jaar). Dit heeft tot gevolg dat er per direct € 1,49 mln moet worden afgeboekt van de boekwaarde.

De volgende grafiek geeft een totaalbeeld van de componenten waaruit de lasten zijn gevormd voor de lange termijn. De gekleurde vlakken geven de lasten weer met de huidige methodiek van afschrijving, rente en inflatie. De rente en afschrijvingscomponent zijn opgesplitst om te zien wat het effect van de rente op de lasten is. Door de afwisselende vervangingspieken nemen de lasten gestaag toe als gevolg van het stijgen van de kapitaallasten.

Figuur 7-1: weergave van de lasten op de lange termijn.

Risicoparagraaf

In de grafiek is een stijging van de totale lasten te zien, ook exclusief inflatie. De huidige rentecomponent is gebaseerd op een percentage van 3%. De rente heeft het afgelopen jaar een stijgende trend laten zien en de kans is aanwezig dat deze verder gaat stijgen, waardoor de lasten voor de rioleringszorg toenemen. Om de impact hiervan in beeld te brengen, is in de grafiek en lijn getoond met de totale lasten bij een rentepercentage van 4% (exclusief inflatie).

7.4Ontwikkeling rioolheffing en reserve Riolering

De riool- en waterzorgheffing wordt jaarlijks door de gemeente vastgesteld. Met het beeld van de riolering van nu en de voorgestelde investering is een doorkijk gemaakt voor de komende jaren. De tijdshorizon is geplaatst op 2043 (20 jaar vooruit). De langere termijn ontwikkeling van de lasten is reeds beschreven in de voorgaande paragraaf.

Belangrijk hierbij is het issue om de piek in de lasten voor de komende jaren op te vangen. De drie volgende varianten zijn beschouwd, waarbij voor alle varianten geldt dat de reserve Riolering optimaal wordt ingezet:

• 1.

  Basisvariant, kostendekkend;

• 2.

  Variant waarbij afboeking door de aanpassing in het overzicht van geactiveerde investeringen direct in 2023 plaatsvindt;

• 3.

  Variant waarbij de afboeking door de aanpassing in het overzicht van geactiveerde investeringen over de jaren 2024 t/m 2028 plaatsvindt. Hierbij wordt de initiële afboeking via de Algemene Middelen gedaan en wordt in de planperiode een jaarlijkse dotatie vanuit de rioolopbrengsten gedaan, ter ‘terugbetaling’.

De volgende figuren geven de impact op de koers van de rioolheffing weer; voor de komende planperiode en voor de langere termijn.

Figuur 7-2; impact per variant op de riool- en waterzorgheffing - planperiode

Figuur 7-3; Ontwikkeling riool- en waterzorgheffing op lange termijn

Vanuit het drietal varianten is het advies om het scenario aan te houden waarbij de aanpassing van het overzicht van geactiveerde investeringen wordt verrekend met de rioollasten over de komende planperiode (de groene lijnen in de grafieken). Voor de riool- en waterzorgheffing betekent dit de komende jaren een stijging, die na verloop van tijd kan afvlakken:

2023 €234,86

2024 €265,00 (+13%)

2025 €301,00 (+13%)

2026 €315,00 (+5%)

2027 €321,00 (+2%)

2028 €328,00 (+2%)

Om vervolgens de reserve weer aan te vullen is het advies om op de lange termijn een stijging van 3,0%. Hiermee wordt aanwezige reserve van € 1,8 mln. zo optimaal te benutten. De volgende grafiek geeft het verloop van de reserve riolering weer voor een aantal varianten.

Figuur 7-4; verloop rioolheffing versus stand egalisatiereserve