Beleidsregels gemeentelijk beschermd stadsgezicht Oostwijk

Aanleiding

Op 26 juni 2023 heeft de gemeenteraad Oostwijk aangewezen als een gemeentelijk beschermd stadsgezicht. Deze beschermingsvorm is voor Alkmaar een primeur en hiervoor zijn bijpassende regels nodig om het oorspronkelijke aanzicht en karakteristieken van de wijk te behouden en te versterken.

Omgang met gemeentelijk beschermd stads- of dorpsgezicht

De aanwijzing van een gemeentelijk beschermd stads- of dorpsgezicht gebeurt op grond van de Verordening Fysieke Leefomgeving. Deze vorm van bescherming wordt toegepast vanuit het belang van te behouden cultuurhistorische elementen. De verordening regelt alleen een vergunningplicht bij sloop. Voor het behouden van de cultuurhistorische elementen bij onderhoud en aanpassingen, zijn aanvullende regels nodig. Daarbij hoort ook de plicht om een wijziging te laten toetsen. Dit kan met een aanvraag voor een omgevingsvergunning.

Deze regels richten zich op de stedenbouwkundige aanleg van het beschermde gebied, zoals de plaatsing van de bouwblokken, stratenpatronen en zichtlijnen. En op het aanzicht en silhouet van gevels en daken van de bebouwing.

Onderstaande voorschriften regelen de omgang met gemeentelijk beschermde gebieden op hoofdlijnen. Aanvullend kan per beschermd gebied regelgeving op maat worden voorgeschreven. Vergunningvrij bouwen blijft toegestaan maar kan worden beperkt door de aanvullende regels.

Regels voor gemeentelijk beschermd stads- of dorpsgezicht

Deze regels treden in werking op 18 december 2023, de datum van vaststelling door de gemeenteraad. Dit is ook de peildatum voor de feitelijke legaal verkregen uitgangssituatie.

Ook gaat vanaf dan de plicht van kracht om een wijziging in het beschermde gebied te laten toetsen. Dit kan met een aanvraag voor een omgevingsvergunning. Als de ingreep binnen de regels valt, dan kan dit voor de aanvrager leiden tot een vergunning of tot een gemeentelijke verklaring dat een vergunning niet nodig is.

In het algemeen geldt voor een gemeentelijk beschermd stads- of dorpsgezicht dat het aanzicht behouden blijft. Dit geldt voor het uiterlijke karakter (landschappelijk, stedelijk), de ligging in de omgeving, de samenhang en het aanzicht van de landschappelijke of gebouwde elementen, de ligging en indeling van de percelen en de aanleg van het openbaar gebied met straten, stoepen en waterwegen.

Uitgangspunt voor het behoud van het aanzicht is de oorspronkelijke situatie. Daarbij wordt rekening gehouden met de legale veranderingen die zijn gedaan in de loop van de tijd en met de situatie ten tijde van de bescherming.

De bescherming betekent voor woningen en andere gebouwen in het gebied dat de nokhoogte, dakvorm, gevelaanzichten en het materiaalgebruik zijn beschermd. Of en hoe er veranderingen en verbouwingen kunnen plaatsvinden kan worden geregeld per beschermd gebied. Terugbrengen naar oorspronkelijke staat is toegestaan, maar niet verplicht. Wanneer er onderdelen worden teruggebracht, dan is de regelgeving leidend voor de uitvoering. Op deze manier wordt het oorspronkelijke straatbeeld versterkt.

Beleidsregels bij het gemeentelijk beschermd stadsgezicht Oostwijk

Deze regels treden in werking op 18 december 2023. Dit is de datum van vaststelling door de gemeenteraad en is ook de peildatum voor de feitelijke legaal verkregen uitgangssituatie. Vergunningvrij bouwen in dit gebied is beperkt.

Kadastrale kaart met grens van het beschermde gebied

Karakterschets van Oostwijk en de omgang met te behouden kenmerken

Zie bijlage 3 voor de complete redengevende omschrijving voor de aanwijzing tot gemeentelijk beschermd stadsgezicht. Hierin zijn de elementen benoemd die het gebied beschermingswaardig maken. Zie bijlage 1 voor de adressenlijst van de woningen.

Belangrijkste kenmerken

• •

  Kleine arbeiderswoningen aan de straat.

• •

  Koolschuren achter acht woningen (twee varianten koolschuren).

• •

  Woningen zonder koolschuren hebben grote tuinen en een bijgebouw, voor moestuin en werken/opslag.

• •

  Vier gemeentelijke monumenten: woningen met een aangebouwde twee-laagse koolschuur

• •

  Watergangen als infrastructuur voor de voormalige vaartuinderij, met laad- en losplaatsen voor de koolschuren.

• •

  Zichtlijnen vanaf straat tussen woningen door naar de achterterreinen.

Drie bouwfasen

De woonwijk Oostwijk is in drie fasen gerealiseerd. Deze fasen maken alle deel uit van het beschermd stadsgezicht.

• •

  1920 -6 tweekappers (12 woningen) tegenover elkaar aan Burgemeester W. Kooimanstraat (in gele contour onderstaande afbeelding).

• •

  1926 - 4 tweekappers (8 woningen) naast elkaar aan de Burgemeester W. Kooimanstraat, 2 hoekpanden (driekappers, 6 woningen) op hoek van de twee straten en 2 tweekappers (4 woningen) aan Schoolstraat (in rode contour onderstaande afbeelding).

• •

  Naoorlogs, 1948 en 1955 - 4 tweekappers (8 woningen), schuin tegenover elkaar aan Schoolstraat (in blauwe contour onderstaande afbeelding).

Fasering in de aanleg van Oostwijk: 1920 (geel), 1926 (rood) en 1948 en 1955 (blauw)

Stedenbouw

De buurt is in drie fasen in samenhang ontworpen en de stedenbouwkundige opzet is gaaf bewaard gebleven:

• •

  Wegenstructuur

  Openbare straten en smalle stoepen of wandelstroken behouden (maar: wel andere keramische bestratingsmaterialen mogelijk).

• •

  Voortuinen

  Voortuinen van de woningen behouden en zijn in gebruik als tuin, voorzien van een lage tuinafscheiding (voorkeur voor haag).

• •

  Watergangen

  Bestaande achtersloten behouden.

• •

  Zichtlijnen

  Bestrate opritten naar de achterterreinen behouden (maar: wel andere keramische bestratingsmaterialen mogelijk). Tot aan de achtergevel van de woning is géén schutting toegestaan om het oorspronkelijke doorzicht naar het achterterrein zoveel mogelijk te behouden en te realiseren. Een eventuele schutting aan de achtergevel mag maximaal 1 meter hoog zijn. Op de zichtlijn zijn geen bouwwerken toegestaan.

• •

  Openbare ruimte

  De gemeente Alkmaar draagt zorg voor een bij het beschermd stadsgezicht passende inrichting van de openbare ruimte (waaronder bestrating en groenvoorziening).

Woningen

De woningen in Oostwijk zijn in samenhang met elkaar en per bouwblok symmetrisch ontworpen en dienen op die manier behouden te blijven. Zie bijlage 2 voor de vroegst beschikbare bouwtekeningen van fase 1 en 2.

Bouwvolume Met zadel- of mansardekap.

Ontwerp Bij tweekappers in symmetrie van gevels en daken.

Gevelmaterialen

• o

  Gemetselde bakstenen gevels (bestaande oorspronkelijke baksteenmaten, -typen en -kleuren behouden).

• o

  Geschilderde houten kozijnen met houten ramen en deuren (uitwerking en kleuren verderop in deze regels).

• o

  Keramische dakpannen (bestaande type en kleuren behouden).

Kozijnen, ramen, deuren en dakkapellen in voor- en zijgevels

De 8 naoorlogse woningen zijn uitgezonderd van de regels over materialisering van de kozijnen, ramen, deuren en dakkapellen.

Voor de overige 30 woningen zijn de verschijningsvorm, maatvoering en materialisering van de oorspronkelijke vensters, ramen, deuren en dakkapellen uitgangspunt:

• •

  Raamhout in de vensters:

  • o

    Ramen ófwel met oorspronkelijke roedeverdeling óf zonder roeden.

  • o

    Wiener sprossen zijn toegestaan, mits de vulling en roeden in de raamkleur zijn uitgevoerd.

• •

  Deuren: panelen of opgeklampt, met raampje of bovenlicht.

• •

  Dakkapellen: een dubbele dakkapel mag vervangen worden door twee enkele dakkapellen, als deze gelijktijdig per woningblokje en symmetrisch wordt uitgevoerd.

Kleurstaat

• •

  Boeidelen en goten: crème-kleurig (RAL 9012).

• •

  Kozijnen: crèmekleurig (RAL 9012).

• •

  Ramen en roeden: groen (ACC J0.30.20).

• •

  Deuren: groen (ACC J0.30.20) of oorspronkelijke combinatie, afhankelijk van ontwerp.

• •

  Dakkapellen:

  • o

    kozijn: crèmekleurig (RAL 9012)

  • o

    raam: groen (ACC J0.30.20)

  • o

    zijwangen: gedekte kleur of zink

  • o

    boeidelen: crèmekleurig (RAL 9012)

Schoorstenen Terugbrengen is toegestaan in een gemetselde verschijningsvorm. Stimuleren bij veel dakdoorvoeren (bundelen in schoorsteen).

Dakisolatie Isolatie aan de buitenzijde is toegestaan als dit gelijktijdig per woningblokje en symmetrisch wordt uitgevoerd. Anders aan de binnenzijde.

Koolschuren

De vier tweekappers aan de Burg. W. Kooimanstraat van fase 2 (1926) zijn alle voorzien van een koolschuur. Het betreft twee hoofdtypen:

• 1.

  Een twee-laagse koolschuur, tegen de achtergevel van de woning. Deze is voorzien van gemetselde bakstenen gevels, onder een mansardekap met rode keramische pannen. Het betreft huisnummers 17, 19, 21 en 23.

  • ■

    De aangebouwde schuren zijn een beschermd onderdeel van de gemeentelijke monumenten.

• 2.

  Een dubbele koolschuur die los staat van de woning, met een platje aan de sloot. Deze dubbele schuur is voorzien van gemetselde bakstenen gevels en flauwe zadelkappen met oranje keramische pannen. Het betreft huisnummers 25, 27, 29 en 31. De oorspronkelijke schuur van nummer 25 is verdwenen en vervangen, de schuur van nummer 31 is aangepast (nieuwe dakbedekking en wellicht ingekort), de schuren van nummers 27 en 29 zijn behouden.

  • ■

    De oorspronkelijke dubbele koolschuren zijn onderdeel van het beschermd stadsgezicht en dienen behouden te blijven.

  • ■

    Mocht nieuwbouw toch nodig zijn, dan dient dat als volgt uit te worden gevoerd: op het oorspronkelijk grondvlak, met het oorspronkelijke bouwvolume (inclusief goothoogte en nokhoogte), met de oorspronkelijke gevelmaterialen en kleuren conform de kleurstaat van de woningen, met de oorspronkelijke kapvorm en oranje keramische dakpannen.

Bergingen

De woningen zonder koolschuur zijn voorzien van een oorspronkelijk, gedeeld bijgebouw op de erfgrens achter de woning. Deze bergingen stonden oorspronkelijk los van deze woningen en hebben gemetselde gevels en een flauw zadeldak met rode keramische dakpannen.

• •

  De oorspronkelijke bergingen dienen behouden te blijven.

• •

  Mocht nieuwbouw toch nodig zijn, dan dient dat als volgt uit te worden gevoerd: op het oorspronkelijke grondvlak, met het oorspronkelijke bouwvolume (inclusief goothoogte en nokhoogte), met gemetselde gevels en kleuren conform de kleurstaat van de woningen, met de oorspronkelijke kapvorm en oranje keramische dakpannen.

Waterkanten

De waterkanten dienden oorspronkelijk om schuiten met tuindersproducten te kunnen laden en lossen. Deze open zone aan het water dient behouden te blijven.

• •

  Geen bouwwerken direct aan het water, tot 2 meter vanaf de waterkant of tot aan de bestaande dubbele koolschuur.

• •

  Geen bouwwerken of steigers toegestaan aan, in of boven het water.

Uitbouwen

De oorspronkelijke woningen met losse bijgebouwen op het achterterrein (bergingen of dubbele koolschuren) zijn karakteristiek voor Oostwijk.

• •

  Een uitbouw aan een woning is alleen mogelijk recht achter de woning en mag doorlopen tot aan het bijgebouw (berging of dubbele koolschuur), waarbij de uitbouw ondergeschikt is aan de oorspronkelijke gebouwen.

De oorspronkelijke woningen met aangebouwde twee-laagse koolschuren zijn gemeentelijke monumenten en karakteristiek voor Oostwijk.

• •

  Eén een-laags bijgebouw met een grondvlak van maximaal 6 m2 mag recht achter de koolschuur worden geplaatst, waarbij minimaal 1 meter afstand tot de koolschuur en minimaal 2 meter afstand tot de waterkant dient te worden aangehouden. De goothoogte en nokhoogte zijn lager dan die van de koolschuur.

Zonnepanelen en technische installaties

Zonnepanelen en zonneboilers zijn toegestaan op het achtervlak van de daken van de woningen en op de bijgebouwen. Voor de vier gemeentelijke monumenten is een goedgekeurd legplan vereist.

Warmtepompinstallaties zijn toegestaan als deze niet zichtbaar zijn vanaf de openbare ruimte. Deze zijn niet toegestaan op hellende dakvlakken of op dakkapellen.