Nota Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving ODMH 2023-2026

De VTH-nota is wettelijk verplicht en een vast onderdeel van de beleidscyclus en heeft zijn nut in de praktijk ruimschoots bewezen. Niet alleen is geregeld dat gelijke zaken op gelijke manier worden behandeld, ook zijn emissies naar de bodem en lucht voorkomen of verminderd door gericht toezicht op deze aspecten bij de relevante branches. Ook in de bouw worden zo gevaarlijke situaties voorkomen.

Wat betreft de voorgenomen acties uit de diverse nota’s 2019-2022 kan worden gesteld dat deze zijn opgepakt en dat bij de meeste actiepunten de doelstelling is gehaald (zie bijlage 2).

De onderdelen die terugkomen in deze nieuwe nota:

• •

  Klantgericht werken; altijd een punt van aandacht

• •

  Datagedreven werken; wordt steeds belangrijker, dus weer opgenomen

• •

  Mediation/ bemiddeling; niet helemaal afgerond in de vorige periode

• •

  Samenwerking handhavingspartners; willen we extra aandacht aan besteden de komende periode

• •

  LHSO (nog niet afgerond ivm de overgang naar een nieuw registratiesysteem; RX-mission)

• •

  Arbeidsmarkt; vraagt extra aandacht de komende tijd.

• •

  Asbest: blijft altijd een punt van aandacht en de uitvoerende taak wordt onder de Omgevingswet uitgebreid

• •

  Onderzoeken welke rol BWT kan vervullen op gebied van duurzaamheid,

De ruimte in het Groene Hart is beperkt en kent vele gebruikers. Het verlenen van vergunningen biedt ruimte aan ontwikkelingen. Inwoners hebben behoefte aan een veilige, gezonde en duurzame leefomgeving om te wonen, te werken en te recreëren. Het zijn ook de inwoners die steeds kritischer worden in het volgen van bestaande en nieuwe bedrijfsactiviteiten, en bij (nieuw)bouwactiviteiten in de directe omgeving.

Wanneer de ODMH in een vroeg stadium bij nieuwe initiatieven wordt betrokken, kan in de ontwikkelfase al duidelijk worden wat de mogelijkheden en knelpunten zijn, en welke voorwaarden er gelden voor de ontwikkelingen. Onder de Omgevingswet is het uitgangspunt om ontwikkelingen mogelijk te maken, waarbij het soms nodig kan zijn om initiatieven aan te passen zodat vergunningverlening mogelijk is binnen de wetgeving en beleidskaders.

Het initiatief om de ODMH in de voorfase te betrekken bij ontwikkelingen ligt bij de aanvrager of (project)ontwikkelaar. Het initiatief om andere betrokken partijen (gemeente, waterschappen, GGD en veiligheidregio) te informeren ligt bij de ODMH. Het verzorgen van participatie met de omgeving is aan de initiatiefnemer. De ODMH zal zorgen voor de juiste inbreng indien de aanvrager een participatietraject opstart. Dit kan bijvoorbeeld door deelname aan een Omgevingstafel.

In de Omgevingswet staat dat een aanvrager van een omgevingsvergunning aan moet geven of er sprake is geweest van participatie. Dat wil zeggen dat de omgeving betrokken is geweest bij de planvorming van het project. De ODMH zal aanvragers stimuleren om de omgeving te betrekken. Die omgeving kan bestaan uit omwonenden, maar ook andere burgers, bedrijven, maatschappelijke organisaties en bestuursorganen. Door omwonenden en anderen vroegtijdig te informeren en betrekken bij initiatieven, zijn bezwaarprocedures wellicht te voorkomen.

Participatie is voor aanvragers niet altijd verplicht. De gemeenteraad kan in het Omgevingsplan vastleggen in welke gevallen participatie wel verplicht is. Dit kan bij buitenplanse omgevingsplanactiviteiten. De ODMH zal aanvragen die worden ingediend zonder dat sprake is geweest van participatie dus niet zomaar buiten behandeling kunnen stellen of de gevraagde vergunning weigeren. Wanneer een gemeente een participatiekader of -leidraad heeft vastgesteld, dan sluiten wij daarbij aan.

Bij vergunningaanvragen waar meerdere overheden regels voor stellen, wordt er één bevoegd gezag aangewezen als coördinator van het afhandelingsproces. Meestal is dat het college van burgemeester en wethouders.

De vergunningenprocedure is voor veel activiteiten korter dan onder de Wabo. Het uitgangspunt is dat de reguliere procedure wordt gevolgd. Om de vergunningverlening voorspoedig te laten verlopen is het afstemmen vooraf en het hebben van vooroverleg belangrijk. Voor initiatiefnemers is het belangrijk om op snelle maar zorgvuldige wijze duidelijkheid te hebben over de haalbaarheid van een voorgenomen activiteit. Hiervoor worden zogeheten omgevingstafels en intaketafels georganiseerd. De ODMH neemt daar aan deel, samen met de initiatiefnemer en andere betrokken of belanghebbende partijen. Eventuele afspraken die in deze overlegvormen worden gemaakt worden, kunnen daarna in de vergunning worden verwerkt.

Het proces van vergunningverlening verloopt volgens de wettelijke bepalingen zoals vastgelegd in de Algemene wet bestuursrecht en de Omgevingswet. De reguliere procedure is het uitgangspunt in de Omgevingswet. Dit geldt ook voor situaties waarbij de gemeenteraad adviesrecht heeft voor een buitenplanse omgevingsplanactiviteit. De beslistermijn voor de reguliere procedure is 8 weken, of 12 weken indien instemming van een ander extern bestuursorgaan vereist is. Daarnaast kan de beslistermijn met zes weken worden verlengd. Dit doen we alleen indien dat vanwege de complexiteit of omvang nodig is. Daarna is er nog bezwaar en beroep mogelijk. De vergunning van rechtswege komt te vervallen. Indien er na 8 weken nog geen besluit is genomen, is geen sprake meer van een vergunning van rechtswege.

Bij het opstellen van de vergunning hanteren wij voor zowel bouwen als milieu de volgende uitgangspunten:

• •

  de aanvrager krijgt zo snel mogelijk duidelijkheid over de volledigheid van de aanvraag

• •

  (wettelijke) adviseurs worden proactief betrokken bij aanvragen voor vergunningen;

• •

  vergunningen moeten voldoen aan de eisen van de wet- en regelgeving;

• •

  vergunningvoorschriften zijn helder, transparant en handhaafbaar.

Niet alle bouw-, sloop- of milieubelastende activiteiten zijn vergunningplichtig. Voor een groot aantal activiteiten gelden algemene regels en kan volstaan worden met een melding, of is zelfs het aanleveren van gegevens via de Informatieplicht voldoende. De gegevens die aangeleverd moeten worden bij een melding of bij een informatieplicht zijn vaak hetzelfde. Het gaat dan om de aanduiding van de activiteit, de naam en het adres van degene die de activiteit verricht, het adres waarop de activiteit wordt uitgevoerd en de start- en einddatum. Ook wordt bij beide procedures een termijn van vier weken vóór de start van de activiteit gehanteerd voor het indienen van de gegevens. Maar er is een belangrijk verschil tussen de melding en de informatieplicht. Bij de meldingsplicht is het verboden om de activiteit of bepaalde onderdelen daarvan te starten zonder de melding te doen. De reden daarvoor is dat het bevoegd gezag ruim op tijd voor de start op de hoogte is van de gemelde activiteit en bijvoorbeeld maatwerkvoorschriften op kan stellen of toezichtacties kan plannen. Bij een informatieplicht geldt dit niet.

In het bouwrecht wordt een nieuwe meldingsplicht geïntroduceerd. Door de ‘Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb)’ verschuift het bouwtoezicht in belangrijke mate naar gecertificeerde private partijen. Om ervoor te zorgen dat het bevoegd gezag zijn controlerende taak kan blijven vervullen, is een meldingsplicht geïntroduceerd. In het kader van die melding overleggen de private partijen de vereiste documenten aan het bevoegd gezag.

Ook voor enkele bodemactiviteiten is de meldingsplicht nieuw. Het gaat dan bijvoorbeeld om saneringen van bodemverontreiniging. Daarvoor moet onder de Omgevingswet een melding bij burgemeester en wethouders worden ingediend, in plaats van het aanvragen van een beschikking Wet bodembescherming bij Gedeputeerde Staten zoals voorheen.

Als er in de algemene regels maatregelen worden voorgeschreven, kan daar bijna altijd een ‘gelijkwaardige maatregel' voor in de plaats getroffen worden. Het kan dan gaan om een echte maatregel of voorziening, maar ook om een andere werkwijze. Het komt voor bij milieubelastende activiteiten, maar voornamelijk bij bouwprojecten. Bij bouwprojecten kan het gaan om bouwtechnische, organisatorische of gebruikstechnische oplossingen.

De gelijkwaardige maatregel moet wel minimaal hetzelfde resultaat bereiken als de voorgeschreven maatregel. Het bevoegd gezag mag bij zijn afweging ook rekening houden met de betrouwbaarheid van een maatregel. En de gelijkwaardige maatregel mag niet in strijd zijn met andere wet- en regelgeving en ook geen verslechtering op andere milieugebieden tot gevolg hebben .

Als iemand een gelijkwaardige maatregel wil toepassen, wordt er voorafgaand aan de activiteit toestemming gevraagd aan het bevoegd gezag. De bewijslast van het aantonen van de gelijkwaardigheid ligt bij degene die de activiteit verricht. Het bevoegd gezag neemt dan een besluit waartegen bezwaar en beroep open staan.

Soms is een gelijkwaardige maatregel toegestaan zonder voorafgaande toestemming. Dat staat dan bijvoorbeeld in hoofdstuk 4 van het Bal bij die algemene regel vermeld. Er geldt dan vaak wel een meldingsplicht.

Gelijkwaardige maatregelen zijn nooit toegestaan als het om asbest gaat.

Het uitgangspunt onder de Omgevingswet is dat onderwerpen zoveel mogelijk decentraal worden geregeld. Daarom zal een aantal landelijke regels komen te vervallen als de Omgevingswet in werking treedt. Niet alle gemeenten zullen op tijd alle lokale onderwerpen in het Omgevingsplan verwerkt hebben. Om die reden heeft het Rijk de Bruidsschat opgesteld. De Bruidsschat bevat rijksregels die komen te vervallen maar die tijdelijk van rechtswege blijven bestaan, als onderdeel van het Omgevingsplan-van-rechtswege (bestemmingsplan + bruidsschatregels) om een juridisch vacuüm te voorkomen. Gemeenten moeten vervolgens zelf een besluit nemen over het wel of niet behouden of aanpassen van de regels bij het opstellen van het nieuwe Omgevingsplan .

Tot de inwerkingtreding van de Omgevingswet vielen alle bedrijven geheel of gedeeltelijk onder de algemene regels van het Activiteitenbesluit milieubeheer. Een deel van deze regels wordt met de komst van de Omgevingswet lokaal ingevuld, door ze op te nemen in de Omgevingsplannen.

Een deel van de algemene regels komt niet dus terug in de Omgevingswet, maar kan opgenomen worden in de Omgevingsplannen.

Hetzelfde geldt voor regels uit het Bouwbesluit 2012 en het Besluit omgevingsrecht. Ook uit die besluiten zullen bepaalde regels, onder andere over vergunningvrij bouwen naar de bruidsschat worden verplaatst. Op termijn zal blijken of gemeente deze regels, al dan niet aangepast overnemen in het Omgevingsplan. Ook regels die betrekking hebben op (de vergunningplicht voor) reclame-uitingen, het kappen van bomen, de aanleg van uitwegen en de instandhouding van gemeentelijke monumenten staan in de Bruidsschat en zullen in het Omgevingsplan moeten worden opgenomen als de gemeente daarvoor iets wil regelen. Om te voorkomen dat bij de verschillende opdrachtgevers verschillende normen gelden, streven we naar zoveel mogelijk gelijke bepalingen in de diverse omgevingsplannen.

Nu zijn er in het verleden maatwerkvoorschriften voor geluid of bodem vastgesteld, meestal nadat een bedrijf een melding op grond van het Activiteitenbesluit milieubeheer had gedaan. Deze maatwerkvoorschriften wijken af van de geluidnormen in het Activiteitenbesluit en dus ook van de geluidregels in de Bruidsschat. Op grond van het overgangsrecht (in de overgangsperiode dus) gaan maatwerkvoorschriften vóór de regels in de Bruidsschat. De bedrijven kunnen dus hun aangepaste geluidnormen houden totdat gemeenten nieuwe eisen stellen in het Omgevingsplan.

Hoofdstuk 4 behandelt de inhoudelijke aspecten en onderwerpen ten aanzien van vergunningen voor milieubelastende activiteiten, zoals het actualiseren en intrekken van milieuvergunningen. Een actueel vergunningenbestand is van groot belang. Dit draagt immers bij aan het waarborgen van een veilige, gezonde en duurzame leefomgeving. Eerst wordt nog ingegaan op het verschil tussen het begrip inrichting en het nieuwe begrip milieubelastende activiteit.

In de Omgevingswet wordt voor niet-complexe activiteiten niet langer het begrip inrichting als aangrijpingspunt gehanteerd voor de regulering, maar het begrip milieubelastende activiteit (mba). Dat kan tot gevolg hebben dat activiteiten die nu in elkaars nabijheid worden verricht en in het kader van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) en Wet milieubeheer (Wm) als één geheel (één inrichting) gezien worden, onder de Ow niet meer als één geheel wordt beschouwd. En waar nu alle activiteiten binnen een inrichting onder de vergunningplicht voor het bedrijf vallen (al wordt voor de eisen en voorschriften in een aantal gevallen verwezen naar het Activiteitenbesluit milieubeheer), geldt dat straks niet meer voor de activiteiten die niet tot een vergunningplichtige mba behoren. Voor deze mba’s zijn eigen (apart) meldingen of informatieplichten van toepassing.

Ook kan het zijn dat activiteiten die nu niet onder inrichtingenbegrip vallen, onder de Omgevingswet wel een milieubelastende activiteit zijn. Dat geldt vooral voor activiteiten die we nu als hobbymatig beschouwen. Het onderscheid bedrijfsmatig of hobbymatig wordt onder Omgevingswet niet meer gemaakt.

Om de verschillende mba’s binnen een bedrijf toch in onderlinge samenhang te kunnen bekijken kent het zaaksysteem van de Omgevingsdienst, net als het DSO, een omgevingsdossier. Daarin worden alle relevante gegevens van een bedrijf worden opgeslagen. Dit omgevingsdossier is vergelijkbaar met het locatiedossier zoals dat nu al bij de Omgevingsdienst in gebruik is.

In de Omgevingswet is een zogeheten actualiseringsplicht opgenomen. Dat wil zeggen dat het bevoegd gezag regelmatig controleert of de milieuvoorschriften van de vergunning nog toereikend zijn, gezien de ontwikkelingen op milieugebied. Een actueel vergunningenbestand draagt namelijk bij aan veilige, gezonde en duurzame leefomgeving en verbetert het naleefgedrag. Een actuele vergunning is ook beter toetsbaar en handhaafbaar.

Als vergunningen niet actueel blijken te zijn, wijzigt het bevoegd gezag de voorschriften.

Ten aanzien van de frequentie en de prioriteiten voor het actualiseren van het milieudeel in de omgevingsvergunning hanteren wij de volgende spelregels:

De vergunningen worden op actualiteit getoetst indien:

• •

  Deze verplichting is opgenomen in wet- en regelgeving, bijvoorbeeld de verplichting die voortvloeit uit (de wijziging van) het Landelijk afvalbeheersplan (LAP3);

• •

  Er nieuwe BBT-conclusies zijn vast gesteld voor een bepaalde branche (die moeten binnen vier jaar zijn geïmplementeerd in de vergunning, met name van belang voor IPPC-installaties).

• •

  De Beste Beschikbare Technieken (BBT) zoals opgenomen in de Omgevingswet wijzigen (met name van belang voor IPPC-installaties);

• •

  Er nieuwe Nederlandse BBT-documenten worden vastgesteld;

• •

  Handhavings- of incidentbevindingen daar aanleiding toe geven;

• •

  Regionale aspecten daartoe aanleiding geven (denk aan bodemdaling);

• •

  Jurisprudentie daartoe aanleiding geeft;

• •

  De actuele situatie bij het bedrijf aanleiding geeft tot het aanpassen van de vergunning

Ook als de regelgeving ongewijzigd blijft, worden de vergunningen voor mba’s met aandachtsgebieden voor externe veiligheid (op grond van het Bkl (instructieregels voor externe veiligheid) en het Bal (algemene rijksregels)), in ieder geval eenmaal per vijf jaar getoetst op actualiteit. Deze bedrijven slaan grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen op die bij calamiteiten en brand grote risico’s kunnen vormen voor de omgeving.

Vergunningen van alle andere bedrijven worden tenminste eenmaal per tien jaar getoetst op actualiteit. Hiermee wordt voldaan aan artikel 5.38 van de Omgevingswet, op grond waarvan het bevoegd gezag regelmatig beziet of de voorschriften van de vergunning nog toereikend zijn.

De actualisatietoets bevat in ieder geval de thema’s veiligheid, duurzaamheid en Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS).

De ODMH streeft ernaar om de vergunningen van bedrijven die gestopt zijn met hun activiteiten in te trekken. Het actief intrekken van vergunningen draagt bij aan een actueel vergunningenbestand. Als het bedrijf nadat het gestopt is niet zelf een verzoek om intrekking doet, wordt de vergunning een jaar na beëindiging ingetrokken (artikel 5.40, tweede lid, onder b, Omgevingswet). Een vergunning wordt ook ingetrokken als de activiteiten van een bedrijf in strijd zijn met de beoordelingsregels in paragraaf 8.5.1.1 van het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl) en wijziging van de vergunningvoorschriften niet helpt. Verder wordt de omgevingsvergunning ingetrokken als het bedrijf de Beste Beschikbare Technieken (BBT) niet langer toepast en actualisering van de vergunning hierbij niet helpt (artikel 8.100, onder a, van het Bkl).

De vergunningen voor milieubelastende activiteiten bevatten vooral doelvoorschriften. Hierbij kunnen bedrijven zelf invulling geven aan de manier waarop aan de verplichtingen kan worden voldaan. Dit past in de visie van de wetgever die uitgaat van maatschappelijke verantwoordelijkheid en zelfsturing van bedrijven. Ook zijn afspraken gemaakt met bedrijven over deregulering en vermindering van administratieve lasten. Keerzijde is dat bij bedrijven die de vergunningsvoorschriften slecht naleven doelvoorschriften vaak moeilijker handhaafbaar zijn. Het kost vaak meer tijd en vaker moet een sanctietraject worden ingezet.

In dat geval worden middelvoorschriften alsnog opgelegd. Deze geven het bedrijf minder ruimte en meer duidelijkheid.

Bij het verlenen van de omgevingsvergunning worden ten minste de Beste Beschikbare Technieken (BBT) als uitgangspunt genomen. Bedrijven bepalen zoveel mogelijk zelf hoe ze dat bereiken.

Middelvoorschriften worden opgelegd wanneer (landelijke) voorschriften onvoldoende helder zijn, er sprake is van slecht naleefgedrag of als doelvoorschriften niet toereikend zijn.

Het zoeken naar verbeteringen van be- en verwerkingsmethoden is een terugkerend aandachtspunt bij veel bedrijven. Goedgekeurde alternatieven kunnen bijdragen aan een vermindering van de belasting van het milieu. Die bedrijven willen dan graag de mogelijkheid om gedurende korte tijd proefnemingen uit te voeren. Daarmee kan het bedrijf informatie krijgen over verbeteringen en/of aanpassingen in de bedrijfsvoering of in toegepaste technieken. Ook wordt met proefnemingen meer duidelijk over de (milieu-hygiënische) consequenties en kosten. In het LAP3 is dan ook aangegeven dat proefnemingen en innovaties gestimuleerd moeten worden.

Proefnemingen worden meestal maar gedurende een aantal dagen of weken uitgevoerd. Het steeds weer doorlopen van een vergunningenprocedure kost dan soms meer tijd dan de proefneming zelf. Dat kan een belemmering zijn voor bedrijven om proefnemingen uit te voeren. Bij dergelijke bedrijven kan daarom in de oprichtings- of revisievergunning al een kader worden opgenomen waarbinnen proefnemingen kunnen plaatsvinden. Als het bedrijf een proef wil uitvoeren, kan op grond van dat kader (schriftelijk) goedkeuring worden gevraagd. Een aparte vergunningprocedure is dan niet nodig. In de oprichtings- of revisievergunning is aangegeven welke randvoorwaarden en eisen er gelden, hoe lang de proefnemingen mogen duren en dat de resultaten van de proefneming na beëindiging van de proefneming aan ons worden verstrekt.

Als de proefneming succesvol is en de resultaten worden doorgevoerd binnen het bedrijf, kan mogelijk wél een (nieuwe) omgevingsvergunning nodig zijn. De uitkomsten van de proefneming kunnen dan als basis voor de aanvraag dienen.

We streven er naar alle geldende milieuvergunningen in 2024 digitaal beschikbaar te stellen,

Hiermee is er een altijd actueel inzicht in de (milieu)vergunningvoorschriften die gelden voor bedrijven in de regio. Dit sluit aan bij de gedachte van de Omgevingswet en bij de aanbevelingen uit het rapport van Van Aartsen om de informatiepositie van inwoners en bedrijven te verbeteren.

Met de Omgevingswet wordt bouwen in een technisch en ruimtelijk deel gescheiden. Dat levert twee activiteiten op: de technische bouwactiviteit en de omgevingsplanactiviteit. Deze scheiding noemen we 'de Knip'.

Wat hiervoor is vermeld over “de Knip” en vergunningvrij bouwen is bepalend voor het werkingsgebied van een geheel nieuwe wet die gelijktijdig met de Omgevingswet wordt ingevoerd, namelijk de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (hierna: Wkb).

De Omgevingswet maakt onderscheid tussen rijksmonumenten en gemeentelijke (en provinciale) monumenten. Voor rijksmonumenten staan de regels voor de bescherming ervan in de Omgevingswet zelf. Voor de bescherming van gemeentelijke monumenten moeten de gemeenten regels opnemen in het Omgevingsplan. Er geldt voor gemeentelijke monumenten geen losse vergunning ‘wijzigen monument’ meer. Aanpassingen aan gemeentelijke monumenten vallen onder de Omgevingswet onder een ‘omgevingsplanactiviteit’ (OPA).

De verplichting om alle vergunningen die met elkaar te maken hebben in een keer aan te vragen, vervalt. Daarom kan een zogeheten ‘bouwvergunning’ los aangevraagd worden van een ‘omgevingsplanactiviteit’ voor het wijzigen van een gemeentelijk monument. Wij zullen de aanvrager in die gevallen wel wijzen op de beide vergunningplichten en adviseren om beide vergunningen tegelijk aan te vragen.

De Wkb geldt vooralsnog niet voor monumenten.

In de Omgevingswet wordt geen onderscheid meer gemaakt tussen een welstandscommissie en een monumentencommissie. Beide commissies worden onder de Omgevingswet samengevoegd tot één integrale adviescommissie omgevingskwaliteit.

Omgevingsvergunningen voor de activiteit bouwen kunnen worden ingetrokken. Dit gebeurt als er geen gebruik van de vergunning wordt gemaakt en kan na (minimaal) een jaar worden ingetrokken. Grote aantallen ongebruikte omgevingsvergunningen voor het bouwen kunnen bijvoorbeeld nieuwe woningbouwprojecten frustreren. Ook kunnen de omgevingsvergunningen voor de activiteit bouwen leiden tot onzekere situaties voor omwonenden, omdat die niet weten of het bouwwerk wel of niet gerealiseerd zal worden.

Bij de beslissing tot intrekken moeten alle relevante belangen worden betrokken. Zo wordt in ieder geval nagegaan of het uitstel toe te rekenen is aan de vergunninghouder. Ook wordt nagegaan of de vergunninghouder niet alsnog binnen redelijke termijn gebruik zal maken van de ongebruikte omgevingsvergunning. Na belangenafweging kan een opschorting van een jaar worden aangehouden. Deze termijn kan worden verlengd.

Het aantal ambtshalve intrekkingen per jaar is gebaseerd op de afspraken in de jaarprogramma’s.

Uitgangspunten vergunningverlening

De invoering van de Omgevingswet en de Wet kwaliteitsborging hebben gevolgen voor toezicht en handhaving. De afwegingsruimte wordt groter; doelvoorschriften krijgen de voorkeur boven middelvoorschriften. De verwachting is dat het profiel van toezichthouders en handhavers onder de Omgevingswet daardoor verandert; minder technisch en meer communicatief en procesgericht. De ODMH beweegt hierin mee. Voorafgaand aan de invoering van de Omgevingswet zijn alle betrokkenen uitgebreid geschoold door middel van cursussen en cases en klaar voor het werken onder de Omgevingswet.

Het doel van de toezichthouders blijft echter hetzelfde: het bevorderen van de naleving van de regels op het gebied van het omgevingsrecht, zodat de leefomgeving wordt beschermd. Dit kan worden bereikt door:

• •

  het stimuleren van de spontane naleving door middel van voorlichting,

• •

  het houden van toezicht en daarmee het vergroten van de pakkansbeleving,

• •

  het opleggen van sancties.

De verschillende vormen om de naleving te verbeteren zijn uitgewerkt in een nalevingsstrategie. Deze is te vinden in bijlage 4 (Nalevingsstrategie).

Bij toezicht en handhaving op milieu- en bouwregelgeving worden keuzes gemaakt; niet elk bedrijf, (potentieel) risico of aspect kan met evenveel inzet worden aangepakt. Daarom is inzicht in de verschillende risico’s noodzakelijk. Op basis van een risicoanalyse vindt prioritering plaats.

Milieutaken

Daarvoor wordt voor de milieutaken een risicomodel gebruikt (bijlage 5). In dat model zijn met name veiligheidsrisico’s verwerkt. Daarnaast spelen andere vormen van aantasting van de leefomgeving, de volksgezondheid en biodiversiteit door emissies van geur, geluid, licht of stoffen een rol in de bepaling van de risico’s.

Het risicomodel wordt per bedrijf ingevuld. Op basis van de score per bedrijf wordt de benodigde inzet per bedrijf bepaald. Een bedrijf met een hoge score (hoge categorie) heeft meer risico’s en wordt daarom vaker gecontroleerd.

We hanteren een indeling in 5 categorieën, waarbij categorie 5 de zwaarste categorie is en categorie 1 de lichtste. Een bedrijf dat in categorie 5 valt wordt in principe elk jaar gecontroleerd (reguliere controle). Voor bedrijven in categorie 1 geldt een controlefrequentie van ongeveer een keer per 10 jaar.

In de controlefrequentie wordt ook naleefgedrag meegewogen. Bedrijven waar regelmatig overtredingen worden vastgesteld worden vaker gecontroleerd dan bedrijven die, op basis van eerdere (recente) controles, goed naleefgedrag vertonen (zgn. Bonus/malus-systematiek), zie bijlage 5.

Naast het gebruik van het risicomodel om de inzet op het gebied van toezicht te bepalen vindt prioritering ook plaats op basis van andere afwegingen. Keuzes kunnen worden gemaakt op basis van landelijke ontwikkelingen of lokale wensen. De komende jaren vragen met name de onderwerpen ‘energiebesparing bij bedrijven’ en de aanpak van zeer zorgwekkende stoffen (ZZS) extra inzet van omgevingsdiensten. Jaarlijks wordt in de uitvoeringsprogramma’s vastgelegd op welke onderwerpen formatie wordt ingezet, naast de reguliere bedrijfscontroles. Ook wordt formatie gereserveerd voor het behandelen van klachten en calamiteiten. Daar wordt altijd een hoge prioriteit aan toegekend.

Bouwtaken

Voor het bepalen van de prioriteiten bij de bouwtaken is een risicoanalyse uitgevoerd volgens de methodiek uit de ‘Handreiking handhaven bouwregelgeving’ van het (toenmalige) ministerie van VROM gehanteerd. De risicoanalyse geeft een beeld van bij welke overtredingen op het gebied van bouw- en woningtoezicht zich de grootste negatieve effecten kunnen voordoen. Ook wordt gekeken in welke situaties of branches de kans op overtreding van de wet het grootst is (autonoom naleefgedrag). Dit is verder uitgewerkt in bijlage 6.

Op basis van de hierboven genoemde risicoanalyse wordt bepaald op welke activiteiten toezicht wordt ingezet en hoe vaak. Per activiteit kan, naast een verschil in frequentie, ook een verschil in diepgang van het toezicht aan de orde zijn. Er kunnen daarom verschillende soorten controles worden ingezet. Die verschillende vormen zijn uitgewerkt in bijlage 4 (Toezichtstrategie, onderdeel van de Nalevingstrategie)

(On-)aangekondigd controleren

Controles kunnen zowel aangekondigd als onaangekondigd plaatsvinden. Onaangekondigd controleren ligt voor de hand wanneer gedragsovertredingen worden verwacht; aangekondigd controleren is handiger als er installaties bekeken of administraties gecontroleerd moeten worden. Of een controle wordt aangekondigd is afhankelijk van het soort controle, het doel van de controle en de historische ervaring met het bedrijf. In de basis hanteren we de regel dat we onaangekondigd controleren, tenzij…

Toezicht versus advisering

Het houden van toezicht en het handhaven schuurt tegen de wens van veel bedrijven om hen te adviseren aangaande milieuzaken. Daarom zijn uitgangspunten vastgesteld over hoe we omgaan met deze situaties. Het geldt niet alleen voor Toezicht en handhaving, maar voor de hele dienst. De uitwerking daarvan is opgenomen in bijlage 13.

In het geval tijdens de uitvoering van toezicht een overtreding wordt vastgesteld, wordt aan de hand van de Landelijke handhavingstrategie Omgevingsrecht (LHSO) bepaald hoe daar tegen wordt opgetreden. De LHSO zet in op een passende interventie bij iedere overtreding. De toezichthouder schat in op basis van de ernst van de overtreding en het gedrag van de overtreder op welke wijze moet worden opgetreden. Dit kan variëren van het geven van een waarschuwing tot het opleggen van bestuursrechtelijke en/of strafrechtelijke sancties. Door het volgen van de LHSO wordt passend en uniform opgetreden bij bevindingen die gedaan zijn tijdens toezicht.

Om te bepalen wat een passende interventie is, volgen we twee hoofdvragen:

Inzake herstel

• 1a.

  Is herstel mogelijk? Zo ja, dan is in elk geval bestuursrechtelijk optreden aangewezen en is de vervolgvraag:

• 1b.

  Welke bestuursrechtelijke interventie is in dit geval het meest geschikt?

Inzake bestraffing

• 2a.

  Is er aanleiding voor bestraffing? Zo ja, dan is de vervolgvraag:

• 2b.

  Welke weg (bestuursrechtelijk of strafrechtelijk) is het meest passend?

De uitwerking van de LHSO en de inzet van sancties is verder te vinden in het document Landelijke Handhavingsstrategie Omgevingsrecht (LHSO) en in bijlage 4 van deze nota (Sanctiestrategie, onderdeel van de Nalevingsstrategie).

Het rapport “Om de leefomgeving” van de commissie-Van Aartsen geeft 10 aanbevelingen om de robuustheid en de kwaliteit van de OD’s te vergoten. Een van die aanbevelingen betreft meer prioriteit, capaciteit en inzet voor strafrechtelijke handhaving en vervolging. In de LHSO is de inzet van het strafrecht een onderdeel. Naar aanleiding van het rapport van de commissie-Van Aartsen zal de ODMH het gebruik van de LHSO, met betrekking tot de inzet van het strafrecht, verder optimaliseren.

Voor het opleggen van bestuurlijke sanctiemiddelen kan uit de volgende instrumenten worden gekozen:

• -

  opleggen van een last onder dwangsom (LOD);

• -

  opleggen van een last onder bestuursdwang (LOB);

In bijlage 11 van deze nota worden richtlijnen vermeld bij het bepalen van de dwangsomhoogte en de lengte van de begunstigingstermijn voor Bouw en Woningtoezicht.

Last onder dwangsom (LOD)

Een last onder dwangsom is de sanctie waarbij de overtreder per tijdseenheid, per overtreding of ineens een geldbedrag verbeurt indien of zolang de overtreding voortduurt. De last onder dwangsom bevat een last om de overtreding te beëindigen, en om voortzetting en herhaling te voorkomen. In de last onder dwangsom wordt een begunstigingstermijn opgenomen. Dit is de termijn waarbinnen de overtreder de overtreding ongedaan kan maken zonder dat de dwangsom verbeurt. Als de overtreding tijdig ongedaan wordt gemaakt, is dus geen dwangsom verschuldigd. Wanneer de overtreding niet, of niet tijdig wordt beëindigd, dan wel wordt voortgezet of herhaald, dan wordt de dwangsom van rechtswege verbeurd.

Als een overtreding is begaan waartegen handhavend is opgetreden en welke overtreding vervolgens is opgeheven, dan kan de ‘dwangsom gericht op voorkoming van herhaling’ worden opgelegd, om dus herhaling te voorkomen.

Deze dwangsom moet onderscheiden worden van de preventieve last onder dwangsom die wordt opgelegd als nog geen overtreding is begaan, maar het gevaar voor de overtreding klaarblijkelijk dreigt. Dit betekent dat de overtreding van een wettelijke voorschrift met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid zal plaatsvinden. Als bijvoorbeeld op aanplakbiljetten een kledingoutlet wordt aangekondigd die in strijd is met het bestemmingsplan, dan mag aan het bedrijf dat de outlet organiseert een preventieve last onder dwangsom worden opgelegd.

De last onder dwangsom kan alleen worden opgelegd aan de overtreder, mits die het in zijn macht heeft om de last uit te voeren. Per geval moet worden beoordeeld wie als “overtreder” kan worden aangemerkt en aangeschreven. Soms is dit bijvoorbeeld de eigenaar van een perceel of bouwwerk, maar het kan ook de huurder zijn.

Niet altijd kan een overtreding worden bestreden met een last onder dwangsom. Als het belang dat het betrokken voorschrift beoogt te beschermen zich daartegen verzet, mag niet gekozen worden voor een last onder dwangsom, maar moet een last onder bestuursdwang worden toegepast.

Last onder bestuursdwang (LOB)

Bestuursdwang houdt in dat het feitelijk beëindigen van een overtreding uitgevoerd wordt door het bevoegd gezag als de overtreder niet zelf actie tijdig onderneemt. Dit kan bij uitstek worden toegepast in de volgende situaties:

• -

  bij acuut dreigende calamiteiten en gevaarlijke situaties waarbij direct optreden noodzakelijk is. Dit geldt onder meer indien de overtreder niet bereikbaar is;

• -

  als het opleggen van een last onder dwangsom niet tot het gewenste effect, te weten het ongedaan maken van de overtreding, heeft geleid.

• -

  als de overtreder niet genegen of niet in staat is om de overtreding ongedaan te maken;

Bij het laatste punt moet in overweging worden genomen hoe de gemeente omgaat met de kosten van de bestuursdwang als die kosten niet verhaald kunnen worden op de overtreder.

De kosten van het uitvoeren van bestuursdwang kunnen verhaald worden op de overtreder. Het uitgangspunt is dat daadwerkelijk tot het verhalen van de kosten wordt overgegaan.

Het tegelijk opleggen van een last onder bestuursdwang en een last onder dwangsom voor één en dezelfde overtreding is niet mogelijk. Als sprake is van twee of meer verschillende overtredingen, is een combinatie van een last onder dwangsom en een last onder bestuursdwang wel mogelijk. Een voorbeeld waarbij wel gelijktijdig een last onder bestuursdwang en last onder dwangsom opgelegd kan worden, is het opleggen van een bouwstop (= een last onder bestuursdwang) en het gelijktijdig opleggen van een last onder dwangsom om te voorkomen dat er verder wordt gegaan met bouwen.

Het uitgangspunt is dat wordt opgetreden tegen overtredingen. Toch kunnen er omstandigheden zijn om bij een bevinding van handhaven af te zien op basis van een vastgestelde gedoogstrategie. De nota ‘Gedogen in Nederland’ bevat het landelijke kader voor gedogen: Een gedoogsituatie is van tijdelijke aard doordat het handelen binnen afzienbare tijd ophoudt, dan wel doordat waarschijnlijk een vergunning zal worden verleend. Wanneer tot gedogen wordt besloten wordt het landelijke kader voor gedogen gevolgd. Gedogen laat eventuele strafvervolging door het OM overigens onverlet.

Voor uitdrukkelijk gedogen (dat is gedogen na het nemen van een gedoogbeschikking) kan in uitzonderlijke situaties sprake zijn. Die uitzonderingen kunnen zijn:

• •

  Overmachtssituaties

• •

  Overgangssituaties (Bijvoorbeeld als er nader onderzoek moet worden gedaan in een zaak of als er concreet zicht is op legalisatie).

• •

  Onevenredigheid

Het is vaste jurisprudentie dat bovengenoemde situaties er toe kunnen leiden dat wordt afgezien van handhavend optreden.

Overheden of publieke ondernemingen hebben een voorbeeldfunctie. Wanneer ze overtredingen plegen, bijvoorbeeld een waterschap als beheerder van een afvalwaterzuiveringsinstallatie, of als een bevoegd gezag zelf bijvoorbeeld illegaal bouwt worden ze bestuursrechtelijk op dezelfde wijze behandeld als private ondernemingen of inwoners, waarbij wel rekening gehouden wordt met de voorbeeldfunctie. De sanctiestrategie wordt daarom voor overheden minimaal op gelijk niveau als voor bedrijven toegepast.

In voorkomende gevallen kan het nodig zijn om, naast het bestuursrechtelijke traject, ook strafrechtelijke handhavingsinstrumenten in te zetten voor overtredingen die zijn gepleegd door overheidsorganen. Met het Functioneel Parket zal dan worden overlegd over de wijze waarop het strafrecht kan worden ingezet.

De directeur van de ODMH kan een bestuurlijke strafbeschikking (Bsb) uitvaardigen. De ODMH heeft daarvoor een aantal Boa’s in dienst. De bestuurlijke strafbeschikking is een strafrechtelijk instrument dat het mogelijk maakt om ten behoeve van de bestuurlijke handhavingstaak, zonder tussenkomst van het OM, een boete op te leggen voor, bij AMvB bepaalde, eenvoudige strafbare feiten op bepaalde overtredingen.

De gedachte achter de Bsb is dat efficiëntere en effectievere handhaving mogelijk wordt doordat relatief eenvoudige strafbare feiten op basis van een proces-verbaal (de grondslag voor de boete), opgemaakt door een opsporingsambtenaar, gestandaardiseerd en geautomatiseerd kunnen worden afgedaan.

De overtredingen waarvoor de bestuurlijke strafbeschikking kan worden opgelegd, zijn opgenomen in het zogeheten ‘Feitenboekje’. Hier staan zowel milieu- als bouwovertredingen in opgenomen.

Waar oplegging van een last onder dwangsom of last onder bestuursdwang over het algemeen enige tijd vergt, kan met de bestuurlijke strafbeschikking direct opgetreden worden tegen overtredingen.

Oplegging van een bestuurlijke strafbeschikking sluit het gebruik van een last onder dwangsom of onder bestuursdwang niet uit. Er kan zelfs een combinatie van betreffende sancties worden opgelegd. Met het Functioneel Parket, de politie en gemeenten zijn afspraken gemaakt over de wijze waarop gebruik wordt gemaakt van de Bsbm (=milieu).

In navolging van het advies van het rapport van de commissie van Aartsen zal de ODMH vaker gebruik maken van de BSBm en andere bestuurs- en strafrechtelijke inzet. Daarbij zal de LHSO worden gevolgd.

Bij handhaving wordt vaak direct aan het opleggen van een sanctie gedacht. Maar het daadwerkelijk opleggen van een sanctie is een uiterste middel. Tussen het tijdstip waarop de bevindingen gedaan zijn en het tijdstip dat er daadwerkelijk een sanctiebesluit wordt genomen, ligt een periode waarin vaak nog kan worden geprobeerd de overtreder zover te krijgen dat deze uit zichzelf de overtreding ongedaan maakt. Dit is het zogenoemde ‘minnelijke overleg’ of ‘pre-mediation’ (hierna: minnelijk overleg). Minnelijk overleg is bedoeld om een duidelijk beeld over de situatie te krijgen en na te gaan of er mogelijke oplossingen zijn. Soms wordt er uitleg over een bepaald besluit gegeven. Minnelijk overleg kan via verschillende communicatievormen plaatsvinden: tijdens een (kort) telefoongesprek, een e mailwisseling of in een persoonlijk gesprek.

De termen mediation en minnelijk overleg worden wel door elkaar gebruikt. Bij mediation moet echter voornamelijk gedacht worden aan de situatie waarin de overheid bemiddelend optreedt in een conflict tussen inwoners (waaronder ondernemers) (dat is ontstaan naar aanleiding van een handhavingszaak).

De ervaring met mediation heeft twee dingen geleerd. Een impasse in een slepende handhavingszaak kan ertoe leiden dat partijen eerder openstaan voor mediation. Ten tweede is tijdsbesparing niet altijd een goede drijfveer om mediation toe te passen. Mediation vergt soms meer inzet en uren dan handhavend optreden. De winst van mediation zit hem in de wijze waarin met de betrokkene wordt omgegaan en de betekenis die de overheid voor de betrokkene heeft (faciliterende versus sanctionerende overheid).

Minnelijk overleg / mediation kan in elke fase van elke procedure worden toegepast. Bepalend is of de medewerker een opening tot gesprek ziet (of dat een van de betrokkenen zelf een gesprek voorstelt).

Een intensieve vorm van mediation is het gesprek aan tafel met alle partijen. Daarbij probeert de medewerker/mediator – soms met bijstand van een procesbegeleider – de betrokkenen die een conflict hebben nader tot elkaar te brengen. Een procesbegeleider bewaakt en stuurt de discussie en zorgt ervoor dat iedereen aan bod komt. Uit het vorenstaande volgt wellicht dat de grens tussen een uitgebreid minnelijk overleg en een mediation niet scherp is.

Alle aangesloten gemeenten verwachten inzet op minnelijk overleg en (pre-)mediation. De ODMH-medewerker is geïnstrueerd (en in de meeste gevallen getraind) om mogelijkheden tot minnelijk overleg en mediation te verkennen en toe te passen. De ODMH heeft enkele medewerkers getraind in procesbegeleiding. Ook onder de Omgevingswet zal de ODMH onverminderd inzet op het gebied van minnelijk overleg en mediation blijven leveren.

Op grond van artikel 18.1 van de Omgevingswet heeft de ODMH tot taak klachten te behandelen die betrekking hebben op de naleving van milieu- en bouwregelgeving. Dat betekent dat het behandelen van klachten voor gemeenten een wettelijke taak is. Wanneer nodig worden andere instanties, zoals de VRHM, betrokken bij de klachtafhandeling. Het opschalen van klacht naar calamiteit is toegevoegd als bijlage 12.

De ODMH zet meer in op het gebruik van data en informatie bij het analyseren van risico’s en het uitvoeren van toezicht. Daarbij wordt gebruikt gemaakt van eigen data uit het interne bedrijfsprocessysteem en van data uit externe systemen zoals Inspectieview Milieu.

Op basis van verzamelde data kan bijvoorbeeld worden gesignaleerd bij welke bedrijven de keuringstermijn van installaties wordt overschreden. Op basis daarvan kan gerichte informatie de bedrijven helpen de regelgeving beter na te leven. Door het verzamelen van data over aspecten en overtredingen kunnen we in de toekomst bedrijven beter informeren om overtredingen te voorkomen.

Informatiegestuurde handhaving houdt in dat op basis van actuele en betrouwbare informatie rationele beslissingen worden genomen, zodat mensen en middelen optimaal worden ingezet en handhavingsdoelen worden behaald. Hierbij is samenwerking met handhavingspartners een belangrijk onderdeel. In hoofdstuk 12 over Samenwerken is daar meer over te lezen.

Afgelopen jaren zijn voor de provinciale bedrijven toezichtsplannen opgesteld.

Vanwege het positieve effect van deze plannen is besloten om komende jaren ook voor de bedrijven die onder gemeentelijk bevoegd gezag vallen toezichtsplannen op te stellen, te beginnen bij 20 bedrijven in de hoogste categorieën (4 en 5) in 2023 en 2024 omdat daar de grootste risico’s zijn. In een later stadium wordt beslist of de plannen ook voor andere bedrijven of branches zinvol zijn.

De ODMH gaat dus, naast informatiegestuurde toezicht en handhaving, ook aan de slag met het opstellen van toezichtsplannen. Dat is een plan van aanpak per branche of voor een individueel bedrijf. Door gebruik te maken van toezichtsplannen kunnen de effecten van het toezicht beter worden gerapporteerd. Naast handhavingseffecten kunnen ook nalevingtrends worden gesignaleerd.

Op basis van verzamelde data kunnen specifieke toezichtsplannen worden opgesteld. Daarin kunnen bepaalde risico’s specifiek behandeld worden (per branche of individueel bedrijf). In een toezichtsplan kunnen verschillende instrumenten worden afgewogen om het naleefgedrag te bevorderen. Er kan meer worden ingezet op risicogericht toezicht, waarbij je tijdens een bedrijfsbezoek meer focust op een bepaald aspect of een bepaalde activiteit bij een bedrijf, in van plaats op het gehele bedrijf.

Ook al bestaande werkafspraken voor branches of activiteiten kunnen worden opgenomen in toezichtsplannen. Het gaat dan om onder andere de branches of onderwerpen propaan, luchtwassers, natte koeltorens, energie, rapportageverplichtingen, vetafscheiders, tuinbouwbedrijven/ assimilatieverlichting en horecacontroles.

Bij het opstellen van toezichtsplannen worden onder meer de onderstaande punten opgenomen:

• •

  te controleren aspect(en), activiteiten, branche;

• •

  afgewogen mix van handhavingsinstrumenten;

• •

  communicatie paragraaf (intern/extern);

• •

  registratie en rapportage resultaten;

• •

  looptijd toezichtsplan.

Een IPPC-installatie is een installatie voor industriële activiteiten als bedoeld in bijlage 1 van de Richtlijn industriële emissies (EU-richtlijn nr. 2010/75/EU). Voorbeelden van dergelijke installaties zijn afvalverwerkende bedrijven en grote intensieve veehouderijen. Binnen een bedrijf kunnen meerdere IPPC-installaties aanwezig zijn.

Bedrijven waartoe een IPPC-installatie behoort, zijn vergunningplichtig. Zowel Gedeputeerde Staten als het college van burgemeester en wethouders kunnen het bevoegd gezag zijn voor zulke bedrijven.

Lees hierover meer in bijlage 4.

Met de inwerkintreding van de Omgevingswet vervalt het Besluit risico’s zware ongevallen 2015 (BRZO). Hierin stonden de regels uit de Europese Seveso-richtlijn. De regels zelf zijn echter niet verdwenen. Deze komen terug in het Besluit activiteiten leefomgeving (verplichtingen voor de bedrijven), het Omgevingsbesluit (regels voor de overheden) en het Besluit kwaliteit leefomgeving (aanwijzing domino-inrichtingen).

Bedrijven die vallen onder de Seveso-richtlijn zijn bedrijven die werken met bepaalde hoeveelheden gevaarlijke stoffen. Aan deze bedrijven worden direct werkende verplichtingen opgelegd over veiligheid en het beheersen van de risico’s. Gedeputeerde Staten zijn bevoegd gezag voor Seveso-inrichtingen.

Voor een bedrijf waarin grote hoeveelheden gevaarlijke stoffen aanwezig (kunnen) zijn, is het daarom van belang te kunnen bepalen of het onder de Seveso-richtlijn valt. Om deze reden worden bij bedrijven die de Seveso-drempelwaarde (bewust) onderschrijden (de zogenoemde Seveso-min-bedrijven) in de vergunning een uitgebreide registratieverplichting voorgeschreven. Via toezicht kan de ODMH op basis van deze registratie beoordelen of de Seveso-drempelwaarde wordt overschreden. Als er toch een overschrijding geconstateerd wordt, wordt het bedrijf daarop aangeschreven.

Controle op bouwtechnische aspecten onder de Wkb:

De Wet kwaliteitsborging voor het bouwen heeft alleen betrekking op de bouwtechnische aspecten uit de hoofdstukken 4 (Nieuwbouw) en 5 (Verbouw en verplaatsing van een bouwwerk en wijziging van een gebruiksfunctie) van het Bbl . Voorts zijn bouwwerken waarop de Wkb van toepassing is vergunningvrij. Dit heeft tot gevolg dat wij geen omgevingsvergunning hoeven te verlenen voor bouwtechnische aspecten van bouwwerken waarop de Wkb van toepassing is. Voorts betekent dit dat wij - in principe - niet meer controleren op de bouw van zulke bouwwerken. Het bouwtoezicht is in handen van de private kwaliteitsborger.

De wetgever heeft echter de mogelijkheid open gelaten om in sommige gevallen toch op bouwtechnische aspecten van bouwwerken die onder de Wkb vallen te controleren. Dit zal bijvoorbeeld plaatsvinden als uit een risicobeoordeling en borgingsplan onvoldoende borging blijkt. De gemeente kan dan informatie opvragen en op basis van ontvangen informatie zelf toezicht houden. Bij grotere bouwwerken (waarin personen verblijven) zal dit eerder van belang zijn dan in geval van een klein bouwwerk zonder zo’n verblijfsfunctie dus voor, bijvoorbeeld, enkel opslag. De basis is hier dus risicogestuurd toezicht.

In de fase van de bouwmelding is een onvoldoende risicobeoordeling en borgingsplan de aanleiding tot een controle.

Als de kwaliteitsborger geen verklaring af kan geven door een strijdigheid, dan is de kwaliteitsborger verplicht de gemeente hierover te informeren. Er komt in ieder geval een administratieve reactie, namelijk een brief waarin staat dat ingebruikname verboden is, totdat aan de wet wordt voldaan.

Op basis van risicogestuurd toezicht (met name dus grotere bouwwerken waarin personen verblijven) kunnen wij - al dan niet steekproefsgewijs - ook inhoudelijk reageren, namelijk door ter plaatste te controleren.

Bij de gereedmelding wordt het ‘dossier bevoegd gezag’ verstrekt. Het dossier bevat informatie die nodig is om (in de toekomst) toezicht te houden op het gerealiseerde bouwwerk.

Uiteraard zal elk overgelegd dossier bevoegd gezag worden gearchiveerd. Op basis van risicogestuurd toezicht kunnen wij - al dan niet steekproefsgewijs – het dossier bevoegd gezag ook inhoudelijk beoordelen en – indien nodig – ter plaatse controleren.

Hierboven wordt vermeld dat het houden van toezicht op “Wkb-bouwwerken” steeds (al dan niet steekproefsgewijs) risicogestuurd plaatsvindt.

Andere signalen voor het houden van toezicht zijn:

• •

  eigen waarnemingen,

• •

  klachten/meldingen van derden,

• •

  ervaringen met aannemers en kwaliteitsborgers

• •

  aanwezigheid van bijzondere lokale omstandigheden op de locatie.

Hierna komen nog meer situaties aan de orde waarin een gemeentelijke toezichthouder toezicht houdt op bouwtechnische aspecten. Het verschil met de bovenstaande situaties is dat de Wkb het toezicht in de bovenstaande situaties – in beginsel – aan de kwaliteitsborger overlaat en in de onderstaande situaties niet.

Het zogenoemde “informatiemoment” dat het bevoegd gezag kan opleggen heeft betrekking op informatie over bepaalde werkzaamheden. In de wet is echter een bevoegdheid tot het opleggen van een informatiemoment toegevoegd. Een bevoegd gezag kan namelijk ook vragen om op specifieke momenten bepaalde informatie aan te leveren. Het gaat dan om informatie over het moment waarop bepaalde werkzaamheden worden uitgevoerd. Als het bevoegd gezag het nodig vindt, kan het tijdens de uitvoering erop toezien of een bepaald onderdeel van de bouw goed wordt uitgevoerd. Hierdoor wordt de rol van het bevoegd gezag tijdens de uitvoering groter.

Extra aandacht wordt besteedt bij het opvragen van informatie en uitvoeren van toezicht voor onderdelen die later aan het zicht zijn onttrokken constructies zoals bv. funderingen, wapening in betonconstructie, van belang zijnde aansluitdetails en brandwerende doorvoeren.

Ook hier kunnen de volgende zaken tevens leiden tot extra controles:

• •

  eigen waarnemingen,

• •

  klachten/meldingen van derden,

• •

  ervaringen met aannemers en kwaliteitsborgers

• •

  aanwezigheid van bijzondere lokale omstandigheden op de locatie.

Ervaringen tijdens toetsing, toezicht en handhaving kunnen aanleiding zijn om steeksproefgewijs specifieke onderwerpen te controleren. Als extra doel van deze steekproeven wordt de pakkansbeleving beoogd.

Het bevoegd gezag behoudt haar volledige toezichts- en handhavingsbevoegdheden op basis van de Awb. Zoals eerder vermeld zullen wij risicogericht-/steeksproefgewijs acteren.

De verwachting is dat er met grote terughoudendheid gebruik moet worden gemaakt van deze bevoegdheid.

Het Omgevingsplan introduceert een hele andere mogelijkheid van controle door het bevoegd gezag op bouwtechnische aspecten. Het Omgevingsplan bevindt zich aan de andere kant van de Knip ¹ . Het bevoegd gezag behoudt de controlebevoegdheid op bouwactiviteiten aan die kant van de Knip. In het Omgevingsplan kunnen extra eisen worden opgenomen ten aanzien van energie- en milieuprestatie. Het gaat dan om de zogenoemde maatwerkregels. Als dergelijke maatwerkregels bouwtechnische gevolgen hebben, dan zal zowel het bevoegd gezag als de kwaliteitsborger op die gevolgen toezicht moeten houden.

Het is nog niet zeker of wij van deze mogelijkheid in de praktijk gebruik zullen maken. Het Rijk wil bouwtechnische eisen voor nieuwbouwwoningen zoveel mogelijk gelijktrekken. Dit betekent dat er geen ruimte meer is voor extra eisen ten aanzien van energie- en milieuprestatie. Maatwerk betekent dat een bepaald geval op een specifiek wijze wordt behandeld. De industrie staat echter standaardisering voor. Een specifieke aanpak staat haaks op standaardisering.

Als illegaal wordt gebouwd, vereist zorgvuldig optreden dat het bevoegd gezag niet zonder meer opdraagt om zo’n illegaal bouwwerk te verwijderen. Eerst moet worden onderzocht of het bevoegd gezag niet achteraf alsnog een vergunning wil verlenen. Een dergelijk onderzoek wordt een legalisatieonderzoek genoemd. Zo bezien vindt bij illegaal bouwen achteraf plaats wat bij een aanvraag om omgevingsvergunning vooraf plaatsvindt, namelijk een toetsing aan de vaste criteria van het limitatief imperatieve toetsingsstelsel: het bestemmingsplan, welstandseisen, het Bouwbesluit 2012 en de Bouwverordening. In het overgrote deel van de gevallen zal in het kader van een legalisatieonderzoek worden getoetst aan het bestemmingsplan (en in het verlengde daarvan aan afwijkingsbeleid) en aan welstandseisen.

In geval van illegaal bouwen (in gevolgklasse 1) zal de bouwer achteraf de Wkb-procedure moeten doorlopen.

Dit betekent dat hij een kwaliteitsborger moet aantrekken. Vervolgens zal de kwaliteitsborger het onderzoek moeten laten plaatsvinden op basis waarvan hij een verklaring kan afgeven, ook als dat onderzoek destructief onderzoek inhoudt. Dit betekent dat bepaalde onderdelen van het gebouw door sloop opengewerkt moeten worden om te controleren of volgens het Bbl is gebouwd. Als de bouwer:

• -

  weigert om alsnog de Wkb-procedure in te gaan of

• -

  wel een kwaliteitsborger inschakelt maar (destructief) onderzoek weigert of

• -

  meewerkt aan onderzoek, maar de kwaliteitsborger geeft om welke reden ook geen verklaring af, dan rest het bevoegd niet anders dan gedwongen sloop op te leggen.

Als het gaat om destructief onderzoek en het afgeven van de verklaring zullen gebouwen met een verblijfsfunctie (woningen, kantoorpanden) strikter worden benaderd dan bijvoorbeeld bergingen of overkappingen. Ook het bevoegd gezag zal in geval van een berging of een overkapping eerder overwegen of coulance mogelijk is. Evenwel bestaat de mogelijkheid dat de aannemer met uitgebreid fotomateriaal (en wellicht andere documenten zoals productcertificaten, berekeningen enz. enz.) komt. Daardoor kan bij de kwaliteitsborger het vertrouwen worden gewekt dat het illegale bouwwerk aan het Bbl voldoet. In dat geval zou destructief onderzoek niet nodig zijn. Ook het bevoegd gezag kan in zo’n geval tot de conclusie komen dat de gereedmelding en de verklaring acceptabel zijn.

Overigens mag worden verwacht dat de Wkb en de veranderde aansprakelijkheid voor aannemers een rem op illegaal bouwen zetten. Onder de Wkb wordt de aannemer ook aansprakelijk als hij illegaal bouwt.

Uiteraard hebben wij met illegale bouw aan de bouwtechnische kant van de Knip nog geen ervaring opgedaan. Wij zullen de ontwikkelingen rond illegale bouw onder de Wkb monitoren en indien noodzakelijk in de toekomst aanvullend beleid opstellen.

Het bevoegd gezag ziet toe op de hoofdstukken 3 (Bestaande bouw), 6 (Gebruik van bouwwerken) en 7 (Bouw- en sloopwerkzaamheden) van het Bbl. Dit valt niet onder de taken van de kwaliteitsborger en blijft dus de taak van het bevoegd gezag, evenals de handhaving op deze hoofdstukken. Dit betekent o.a. dat de controle op constructies die tijdens de bouw nodig zijn voor de instandhouding en de veiligheid van de omgeving van het bouwwerk (o.a. bouwkuipen, stempelconstructies en invloed van bemaling op de bebouwde omgeving) een taak blijft van het bevoegd gezag. Het bouw- en sloopveiligheidsplan t.b.v. de omgevingsveiligheid wordt een separaat onderdeel naast de omgevingsplanactiviteit en de bouwactiviteit onder de Omgevingswet.

Hiervoor is al vermeld dat het bevoegd gezag aan de omgevingsplanactiviteitkant van de Knip toezicht moet blijven houden. Aan de omgevingsplanactiviteitkant van de Knip wordt toezicht gehouden op bijvoorbeeld welstand en op ruimtelijke bouwregels zoals plaats en afmetingen, maar ook op de activiteit aanleggen. Indien er sprake is van een vergunning voor een functiewijziging wordt bij de controle tevens gekeken naar brandveiligheidsaspecten.

De Wkb is, zoals vermeld, vooralsnog alleen van toepassing op bouwwerken in gevolgklasse 1. Het huidige toezicht (op bouwtechnische en omgevingsplanactiviteiten) op bouwwerken in gevolgklasse 2 en 3 blijft dan ook gehandhaafd.

Als een bouwwerk in beginsel in gevolgklasse 1 valt (de Wkb is dan van toepassing), maar de vergunning is verleend onder het recht dat gold voor inwerkingtreding van de Wkb, dan blijft het bouwtoezicht gehandhaafd zoals dat voorafgaand aan de Wkb plaatsvonden. Deze “oude” wijze van toezichthouden wordt vervolgd totdat het bouwwerk is opgeleverd of de vergunning is ingetrokken. Daarbij zij opgemerkt dat in zaken waarin de vergunning wordt ingetrokken, vaak nog weinig tot niets is gebeurd en dus waarschijnlijk nog geen toezicht heeft plaatsgevonden.

De Omgevingswet kent ook in geval van handhavend optreden overgangsrecht. Dit heeft vooral gevolgen voor de wettelijke handhavingsgrondslagen en niet zozeer voor de wijze of mate van toezicht.

Onder de Wkb worden verschillende nieuwe “spelers” geïntroduceerd. Zo is daar de kwaliteitsborger die controleert op bouwkwaliteit. Hij doet dit aan de hand van een instrument. Dit instrument worden gemaakt door een instrumentaanbieder. De toelatingsorganisatie is belast met toetsing en toelating van instrumenten voor kwaliteitsborging en met toezicht en handhaving op het stelsel van kwaliteitsborging. De Wkb voorziet in een controlestelsel waarbij deze spelers elkaar of een onderdeel van het bouwproces controleren. De Nota van Toelichting bij het Besluit kwaliteitsborging verwoordt het aldus:

Om te komen tot een heldere verdeling van verantwoordelijkheden en bevoegdheden zijn de bevoegdheden van partijen als volgt verdeeld:

• -

  de instrumentaanbieder controleert of de kwaliteitsborger voldoet aan de in het instrument voor kwaliteitsborging gestelde eisen;

• -

  de kwaliteitsborger controleert of de bouwactiviteit voldoet aan de bouwtechnische regels voor en tijdens de bouw en voor de gereedmelding;

• -

  de toelatingsorganisatie houdt toezicht op de toepassing van de instrumenten voor kwaliteitsborging en aanbieders daarvan en de werking van het stelsel;

• -

  de gemeente is als bevoegd gezag belast met het toezicht op de naleving van de bouwregelgeving en draagt zorg voor de bestuursrechtelijke handhaving bij overtreding van die regelgeving.

De vraag is nu of het bevoegd gezag lijdzaam toeziet als een kwaliteitsborger een instrument niet goed toepast. Voor een antwoord op die vraag is van belang of het bevoegd gezag wettelijk gezien verplicht is om misstanden te melden bij één van de voornoemde organisaties. Voor zover kon worden nagegaan bestaat zo’n verplichting niet. De ODMH kiest ervoor om wel een taak op dat gebied naar zich toe te trekken. Als misstanden worden gesignaleerd zal de ODMH zowel de instrumentaanbieder als de toelichtingsorganisatie daarvan op de hoogte stellen. Door beide organen in te lichten, ontstaat meer zekerheid dat één van beide organisatie de melding oppakt.

Toezicht en handhaven in zaken waarin asbesthoudende materialen in het spel zijn is een speerpunt van de ODMH. Dat zal het onder de Omgevingswet ook blijven. De ODMH beschikt over een asbestteam met asbesttoezichthouders. Dit zijn medewerkers die de relevante opleiding en training hebben gehad op het gebied van asbest. De uitvoering van de asbesttaak staat beschreven in het Asbestprotocol (intern document, herziene versie 2017).

Hoofdtaak: calamiteiten

De ODMH past het principe toe van “eerst beheersen en dan saneren”. Dit betekent dat wij in geval van een calamiteit eerst zorgen dat de gezondheid van bewoners en/of gebruikers van een pand of erf niet langer gevaar loopt. Dit gebeurt door een pand ontoegankelijk te maken door dit te verzegelen. Ook erven en terrein kunnen ontoegankelijk worden gemaakt door een lint of soms hekken te plaatsen. Zodra de situatie is beheerst, wordt onderzocht hoe de calamiteit kan worden verholpen. Soms kunnen hierover goede afspraken met een eigenaar worden gemaakt, zodat de ODMH slechts monitort of de asbestverwijdering goed verloopt. Soms is een last onder dwangsom nodig om te garanderen dat een asbestverontreiniging tijdig wordt verwijderd.

De wachtdienst

De wachtdienst milieu krijgt de meldingen door van de meldkamer DCMR. Indien er asbest in het spel is zullen zij de melding doorgeven aan de wachtdienst BWT.

De wachtdienst BWT treed onder andere op bij asbestcalamiteiten die worden doorgegeven door de wachtdienst milieu en de meldkamer van de brandweer. Naar aanleiding van een melding zal de wachtdienstmedewerker de situatie ter plaatse beoordelen en indien nodig deskundige partijen inschakelen (asbestinventarisatie en verwijdering). Als de veroorzaker/eigenaar er niet toe kan worden bewogen om zelf de asbestverwijdering ter hand te laten nemen, kan de wachtdienstmedewerker (spoedeisende) bestuursdwang toepassen. De wachtdienst monitort het gehele proces tot het moment waarop een positieve eindbeoordeling plaatsvindt.

Asbest en GRIP

Indien er sprake is van een gecoördineerde regionale incidentenbestrijdingsprocedure (GRIP) waarbij sprake is van asbestverontreiniging zal de wachtdienst van handhavend optreden overgaan tot het adviseren van de gemeente waar het incident plaatsvindt. Het gaat dan om adviezen ten aanzien van de aanpak en ondersteuning bij asbestinventarisatie en -verwijdering en monitoring en verslaglegging van asbestgerelateerde onderwerpen.

Hoofdtaken: beoordelen sloopmelding en toezicht

Naast de hoofdtaak van het optreden in geval van calamiteiten heeft het asbestteam nog twee andere hoofdtaken, namelijk “beoordeling van de sloopmelding” en “toezicht tijdens asbestverwijdering”. Tijdens de beoordeling van de sloopmelding wordt beoordeeld of de melding voldoet aan het Besluit bouwwerken leefomgeving en wordt vastgesteld welke mate van toezicht nodig is tijdens de sloop/asbestverwijdering. Zo wordt in gevallen waarin de asbestverwijdering is ingedeeld in risicoklasse 1 in beginsel steekproefsgewijs toezicht gehouden. Bij gevallen in risicoklasse 2 wordt in beginsel één op de vijf gevallen gecontroleerd. Als sprake is van verzwarende omstandigheid, zoals verontreinigingen of verwijdering door een veelpleger, dan zal strenger wordt gecontroleerd. In gevallen in risicoklasse 2a wordt altijd gecontroleerd.

De Omgevingswet

Als de Omgevingswet in werking treedt komt de beoordeling van sloopmeldingen waarbij bedrijfsmatig asbest wordt verwijderd onder het basistakenpakket van de ODMH te vallen. Toezicht en handhaving werden hiervoor al wel door de ODMH uitgevoerd. De particuliere sloopmeldingen blijven buiten het basistakenpakket. Daarnaast behoort ook per inwerkingtreding van de Omgevingswet het bedrijfsmatig laten opruimen van asbest en asbesthoudende producten die vrijgekomen zijn ten gevolge van een incident tot het basistakenpakket.

Als sprake is van een handhavingssituatie wordt naast het volgen van de gebruikelijke sanctiestrategie ook de certificerende instantie en/of de Nederlandse Arbeidsinspectie door ons geïnformeerd over de geconstateerde tekortkomingen.

Toekomst

De OMDH zal onverminderd de nadruk blijven leggen op asbestverwijdering waar risico’s voor de omgeving te verwachten zijn en in situaties die extra aandacht vragen, bijvoorbeeld asbestverwijdering uit publieke gebouwen.

Uit onderzoek door Omgevingsdiensten is gebleken dat meer dan 50% van de asbesthoudende producten die bij de (provinciale) stortplaatsen terecht komen niet te herleiden zijn tot sloopmeldingen of niet op legale wijze zijn verwijderd. De ODMH wil in 2023 onderzoeken hoe het met deze situatie is gesteld in het eigen werkgebied. De focus zal daarbij liggen op de vraag of het steeds gaat om situatie waarbij asbestverontreiniging optreedt.

Verder zal de ODMH blijven inzetten op opleiding en training van het asbestteam om ervoor te zorgen dat het op de hoogte blijft van ontwikkelingen in de wet- en regelgeving.

De ODMH treedt handhavend op in situaties waar sprake is van gevaar voor de brandveiligheid. Die situaties komen aan het licht door controles of klachten. Er zijn drie categorieën controles.

• -

  Ten eerste de controles op basis van ingediende meldingen brandveilig gebruik. Een melding is verplicht bij onder andere kamerverhuur. Deze controles worden uitgevoerd door Brandweer Hollands Midden, onderdeel van de Veiligheidsregio Hollands Midden (hierna: brandweer).

• -

  Daarnaast worden periodieke controles uitgevoerd. Dit gebeurt door de brandweer.

• -

  De laatste categorie bestaat uit controles in het kader van bouwtoezicht als een omgevingsvergunning voor een bouwactiviteit is verleend. De toezichthouders van ODMH beoordelen tijdens dergelijke controles ook de brandveiligheidsvoorzieningen. ODMH beschikt over toezichthouders die geschoold zijn op dit het gebied van brandveiligheid. Wanneer nodig worden deze bouwcontroles samen met de brandweer uitgevoerd.

Wanneer de brandweer een onveilige situatie heeft waargenomen met betrekking tot de bouwkundige staat van een pand, meldt zij dit bij de ODMH. De ODMH kan dan handhavend optreden. Dat kan bij gevaarlijke situaties (in overleg met de brandweer vastgesteld) bestaan uit direct handhavend optreden, zoals het uitvoeren van onmiddellijke bestuursdwang en/of het evacueren van bewoners of gebruikers van een pand. Andersom informeert de ODMH de brandweer wanneer brandonveilige situaties worden gesignaleerd tijdens een controle.

Wanneer geen sprake is van acuut gevaar gaat ODMH in gesprek met de eigenaar of huurder om diegene te bewegen maatregelen te nemen om de situatie op orde te brengen. Wanneer er geen bereidheid is of een stok achter de deur nodig is, wordt handhavend opgetreden door het opleggen van een last onder dwangsom om te garanderen dat maatregelen worden genomen om de situatie veilig te maken.

Er wordt samengewerkt met de brandweer door, indien nodig, samen controles uit te voeren en advies te vragen aan de brandweer. De brandweer adviseert over aanvragen omgevingsvergunningen bouw en in handhavingszaken over de benodigde maatregelen om een situatie veilig (of nog veiliger) te maken.

In de aanloop naar de Omgevingswet en de Wet kwaliteitsborging wordt met de brandweer afgestemd welke werkprocessen anders moeten worden ingericht om de brandveiligheid te blijven waarborgen. In 2023 blijven wij intensief samenwerken met de brandweer op het gebied van brandveiligheid.

Volgens rechtspraak mogen in het handhavingsbeleid prioriteiten worden gesteld, bijvoorbeeld als het gaat om de mate van toezicht op naleving van voorschriften. Handhavingsbeleid mag niet inhouden dat tegen laaggeprioriteerde overtredingen in het geheel niet handhavend zal worden opgetreden. Daarmee zou het te handhaven wettelijk voorschrift immers worden ondergraven. Het bevoegd gezag kan een verzoek om handhaving niet afwijzen met een enkele verwijzing naar zijn handhavingsbeleid waarin aan de desbetreffende overtreding een lage prioriteit is toegekend.

Volgens de beginselplicht tot handhaving is het bevoegd gezag in beginsel verplicht op te treden tegen overtredingen. Alleen in bijzondere omstandigheden kan daarvan worden afgezien. We volgen vaste jurisprudentie hieromtrent.

In de bovenstaande situatie is sprake van een officieel verzoek om handhavend optreden. Die situatie moet onderscheiden worden van de onderstaande situatie waarin het bevoegd gezag een standpunt moet innemen over een bouwwerk met een lage prioriteit dat onder de aandacht is gekomen naar aanleiding van, bijvoorbeeld, een klacht/melding.

Naar aanleiding van een klacht/melding kan een situatie ontstaan waarin het bevoegd gezag een overtreding constateert en de overtreder daarvan op de hoogte stelt. De desbetreffende overtreding heeft echter een zodanig lage prioriteit dat het bevoegd gezag handhavend optreden niet noodzakelijk acht. Het bevoegd gezag kan dan “uitgesteld handhaven”. In de handhavingspraktijk van de ODMH worden die zaken ook wel aangeduid als zaken met een ‘nul-prioriteit’. Als een zaak een nul-prioriteit krijgt, wordt een brief verstuurd aan de overtreder waarin staat dat sprake is van een overtreding, maar dat er in verband met een lage prioriteit vooralsnog niet handhavend wordt opgetreden. Als de overtreding in omvang toeneemt, bij handhavingsverzoeken van derden en/of zodra de gemeente daartoe anderszins aanleiding ziet, kan alsnog handhavend worden opgetreden. Door mee te delen dat sprake is van een overtreding en dat niet definitief wordt afgezien van handhavend optreden kan bij de betrokkene niet het vertrouwen ontstaan dat nooit meer handhavend tegen de overtreding wordt opgetreden. ‘Uitgesteld handhaven’ vindt nooit plaats ten aanzien van een bepaalde groep bouwwerken of gebiedsgericht. Uitgesteld handhaven vindt slechts plaats als zich een specifiek geval voordoet waarin sprake is van een bouwwerk (of gebruik) dat niet of nauwelijks impact op de omgeving heeft.

Uitgangspunten Toezicht en handhaving

Vanuit de strategie ‘Circulair Zuid-Holland: Samen Versnellen’ werkt de ODMH samen met de andere Zuid-Hollandse omgevingsdiensten en de provincie om de afvalberg te verkleinen en het gebruik van nieuwe natuurlijke hulpbronnen en grondstoffen te voorkomen.

De vraag ‘is het afval of een grondstof?’ staat meestal centraal. Door gebruik te maken van de experimenteerruimte worden pilots mogelijk gemaakt met afvalstoffen. Bijvoorbeeld om te onderzoeken hoe afvalstoffen toegepast kunnen worden als bijproduct of grondstof, al dan niet na bewerking. Er zijn diverse werkgroepen: de werkgroep ‘einde afvalstatus’, de werkgroep ‘Groenafval in of op de bodem’ en de werkgroep ‘Producentenverantwoordelijkheid zonnepanelen’.

Voor experimenten met de toepassing van groene reststromen als bodemverbeteraar of meststof (zoals bokashi), werden in het verleden ontheffingen op grond van artikel 10.63 van de Wet milieubeheer afgegeven namens Gedeputeerde Staten door de ODMH voor het gehele grondgebied van de provincie Zuid-Holland. Ontheffingen werden verleend voor experimenten die pasten binnen het kennisprogramma Circulair Terreinbeheer (CT) dat door de Wageningen University Research is opgezet om te kijken onder welke voorwaarden reststoffen die vrijkomen bij terrein- en waterbeheer hoogwaardig kunnen worden benut. In de ontheffingen werden voorschriften opgenomen waarmee onder meer werd geregeld dat bij onbedoelde vervuiling van de bodem de toegepaste groene reststromen verwijderd moesten worden.

Onder de Omgevingswet vallen dergelijke toepassingen onder de milieubelastende activiteit ‘het op of in de bodem brengen van bedrijfsafvalstoffen of gevaarlijke afvalstoffen buiten stortplaatsen’ (paragraaf 3.2.14 van het Bal). Hiervoor is niet langer de provincie maar de gemeente het bevoegde gezag.

Op dit moment evalueert de ODMH de provinciale beleidsregel voor het maken en toepassen van Bokashi. De Provincie heeft de omgevingsdienst in de Programmatishe aanpak ZZS, afval en CE gevraagd een warme overdracht van de bevoegdheid richting gemeenten te verzorgen. De evaluatie van het gevoerde beleid vormt daar een onderdeel van.

In het werkgebied van de ODMH zijn bedrijven en activiteiten geconcentreerd waarbij de emissie van Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS) een aandachtspunt is. Wij zetten in op een proactieve aanpak van de minimalisatieverplichting van bedrijven om daarmee de blootstelling van omwonenden en milieu aan ZZS verder te beperken en terug te dringen tot een verwaarloosbaar niveau. Hierbij kijken wij ook naar zogeheten potentieel Zeer Zorgwekkende Stoffen (pZZS), dus stoffen waarvan we vermoeden dat het Zeer Zorgwekkende Stoffen zijn maar waar dit nog niet met zekerheid te zeggen is.

In 2018 zijn wij middels een programmatische aanpak ZZS actief aan de slag gegaan met het terugdringen van de emissie van en blootstelling aan potentieel ZZS ((p)ZZS). Inmiddels zijn alle

bedrijven waarbij zich een milieubelastende activiteit bevindt aangeschreven om inhoud te geven aan de informatieplicht voor ZZS. De uitkomsten van deze aanschrijving zijn betrokken bij de reguliere actualisatie van de omgevingsvergunning.

In de periode 2023 - 2026 zijn de volgende hoofdacties te verwachten met betrekking tot (p)ZZS:

• •

  Een voortschrijdende uitvraag aan bedrijven die er op gericht is zicht te krijgen op alle (p)ZZS en het verkregen inzicht te verwerken in omgevingsvergunningen. Voor de gewenste voortgang van onze stapsgewijze benadering zijn wij afhankelijk van het Rijk ( o.a. herziening SGS Intron rapport betreffende ZZS in afval);

• •

  Het bijdragen aan een regionaal kennisschakelpunt gericht op het verspreiden en ontwikkelen van kennis bij de Zuid-Hollandse omgevingsdiensten, waterschappen en gemeenten op het snijvlak van ZZS-afval-circulaire economie, in samenwerking met het Rijk, Rijkswaterstaat en diverse kennisinstellingen zoals het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM).

Met de invoering van de Omgevingswet komt er ook ruimte om meer invulling te geven aan het Schone Lucht Akkoord (SLA). Deze gaat ervan uit dat er gezondheidswinst is te behalen door strengere emissiegrenswaarden te stellen voor de industrie en de agrarische sector. In de praktijk wordt dit ook wel aangeduid met strenger vergunnen. Het SLA is ondertekend door alle deelnemers aan de ODMH.

Onder de Omgevingswet kunnen gemeenten via het Omgevingsplan lokale regels stellen over het gebruik van open haarden en houtkachels. De gemeente kan ook kiezen om ambities rond houtstook op te nemen in een omgevingsvisie of maatregelen over houtstook in een programma op te nemen. De aanwezigheid van houtkachels kan niet worden verboden. Met algemene regels of een lokale vergunningplicht kunnen gemeenten voorwaarden aan houtstook verbinden. Ook zijn lokale regels mogelijk voor houtstook buitenshuis, zoals vuurkorven en buitenhaarden.

Afdeling BWT controleert, zonder aanvullende lokale regels, of aan de technische regels uit het Bbl wordt voldaan. Daarnaast informeren wij over de regels goed stookgedrag haarden en houtkachels.

Het verstrekken van informatie kan ook mogelijk bijdrage tot het voorkomen van overlast situaties. Dit gebeurt bijvoorbeeld via de website van de ODMH.

Indien door gebruik toch overlastsituaties ontstaan kan worden bezien of buurtbemiddeling of mediation kan worden ingezet.

Sinds de invoering van de Wet milieubeheer zijn duurzaamheidsaspecten een steeds grotere rol gaan spelen in het milieutoezicht. Met het nationale energie akkoord is een aanzienlijke verandering van wetgeving doorgevoerd. Eén van de belangrijke doelstellingen in het akkoord is dat bedrijfsleven en overheid samen een extra bijdrage leveren aan energiebesparing. Een andere doelstelling is dat Nederland over twee jaar honderd petajoule minder energie moet verbruiken ten opzichte van 1990. De ODMH voert namens de gemeenten de taak uit om de naleving van de verplichtingen op gebied van energiebesparing bij bedrijven te bevorderen.

Daarnaast hebben de meeste gemeenten een duurzaamheidsambitie die de bedrijven raakt.

Tijdens de jaarprogrammabesprekingen nemen de ODMH en gemeenten de wensen door, zodat kan worden gezorgd voor een goede aansluiting bij de duurzaamheidsambities uit de collegeprogramma’s.

In overleg met de gemeente worden op maat gemaakte branche- en gebiedsgerichte projecten uitgevoerd.

De ODMH heeft de laatste jaren gefocust op de informatieplicht en energiebesparingsplicht. Gezien de landelijke ontwikkelingen worden steeds meer aspecten meegenomen tijdens de bezoeken bij bedrijven. Ook voorlichting over de besparingsmogelijkheden hoort daarbij, een bedrijf kan bijvoorbeeld worden ‘uitgedaagd’ om meer te doen dan het wettelijk minimum.

Ook is er aandacht voor de gevolgen voor de veiligheid en gezondheid bij de energietransitie.

In het Klimaatakkoord is afgesproken dat het hoofddoel van de Energietransitie de CO₂-reductie is. Energiebesparing op fossiele brandstof leidt automatisch tot CO₂-reductie. Met de actualisatie van de energiebesparingsplicht wordt er daarnaast ingezet op hernieuwbare energie als alternatief voor fossiele brandstoffen. Daarom wordt de energiebesparingsplicht uitgebreid met maatregelen voor het opwekken van hernieuwbare energie op de eigen locatie en de overstap op een andere energiedrager met als effect een lagere CO₂-uitstoot. Belangrijk uitgangspunt hierbij blijft dat het treffen van dergelijke maatregelen pas verplicht wordt, wanneer de maatregelen een terugverdientijd van ten hoogste vijf jaar hebben. Door veranderingen in energiekosten, prijzen van maatregelen en technische innovaties, zullen de maatregelen die een terugverdientijd van 5 jaar of minder hebben in de loop van de tijd veranderen.

Gezien de landelijke doelstellingen is extra wet- en regelgeving opgesteld om het klimaatdoel uiteindelijk te halen.

Onder de Omgevingswet neemt gezondheid een steeds grotere rol in bij de afweging en toetsing van initiatieven en aanvragen.

De ODMH zoekt, waar nodig, nadrukkelijk de samenwerking met de GGD, bijvoorbeeld bij veehouderijen (Q-koorts, emissies van stoffen en stalsystemen), geluid (waaronder laagfrequent geluid), straling (EMV).

Naast bovenstaande specifieke thema’s behoren de meer algemene onderwerpen, zoals bodem, geluid en lucht tot de permanente aandachtsgebieden. Voor deze onderwerpen kunnen kaders en uitgangspunten zijn geformuleerd in aparte beleidsregels. Die beleidsregels gelden naast deze nota VTH. Deze onderwerpen zijn verder beschreven in bijlage 8.

Uitgangspunten inhoudelijke thema’s

Binnen de ODMH werken de verschillende afdelingen samen op het gebied van toezicht. Op die manier wordt toezichtcapaciteit efficiënter ingezet en wordt in sommige gevallen de toezichtlast voor de ondernemer verminderd. Hieronder volgt een aantal voorbeelden van interne samenwerkingen:

Toezicht opslag van grond

Over het toezicht op de naleving van milieuregels bij bedrijven die grond opslaan worden interne afspraken gemaakt. De ODMH voert bij dergelijke bedrijven toezicht uit op de naleving van de Wet milieubeheer op bedrijfsniveau en voor de grondstromen. Dit toezicht wordt door verschillende afdelingen uitgevoerd: Wm-toezicht door de afdeling Bedrijven en Bbk-toezicht door de afdeling Expertise. Waar nodig wordt gezamenlijk gecontroleerd.

Milieu- en BWT-toezicht

Sinds 2012 voert de ODMH voor 4 van de 6 aangesloten gemeenten ook toezichtstaken uit op het gebied van bouw en woningtoezicht (BWT) en slopen. Dergelijk toezicht heeft op verschillende thema’s raakvlakken met elkaar. Kennis van beide toezichtsgebieden wordt gedeeld, zodat medewerkers voor elkaar signaaltoezicht uitvoeren.

Bijvoorbeeld bij de nieuwbouw van stalsystemen zullen toezichthouders van de afdeling bedrijven samenwerking zoeken met toezichthouders van de afdeling BWT vanwege de naleving van de bijzondere uitvoeringseisen voor dergelijke voorzieningen.

Maar ook bij het slopen waarbij asbest vrijkomt, wordt nauw samengewerkt tussen diverse afdelingen.

Voor gemeenten die de toezichtstaken op het gebied van BWT en slopen niet bij de ODMH hebben ondergebracht, wordt voor de samenwerking contact gezocht met de afdeling bouw- en woningtoezicht van de betreffende gemeente.

Met de aangesloten gemeenten wordt intensief samengewerkt op diverse vakgebieden. Door gebruik te maken van accounthouders wordt een goede communicatie gewaarborgd. Ook zijn er structurele overleggen op zowel ambtelijk, als bestuurlijk niveau.

De ODMH werkt op het gebied van de gemeentelijke taken samen met diverse handhavingspartners. Het onderstaande overzicht geeft inzicht in de afspraken die de ODMH met de verschillende handhavingspartners heeft gemaakt.

• •

  Toezicht veehouderijen – het Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard (HHSK), het Hoogheemraadschap van Rijnland (HHR), het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden (HDSR) en de ODMH werken samen bij het toezicht op veehouderijen. Eén toezichthouder van een instantie voert een controle uit waarbij gelet wordt op de aspecten afvalwater en afwatering (waterschappen) en bedrijven (ODMH). De bevindingen worden met de andere instanties gedeeld. Elke instantie verzorgt zelf de aanschrijving en het (eventuele) handhavingstraject.

• •

  Toezicht glastuinbouw – Sinds 2005 voeren het HHSK en de ODMH gezamenlijk controles uit bij glastuinbouwbedrijven. Naast het eigen toezicht, voeren de toezichthouders ook signaaltoezicht uit voor de NVWA op het thema bestrijdingsmiddelen. Elke instantie verzorgt zelf de aanschrijving en het (eventuele) handhavingstraject.

• •

  Toezicht emissieregistratie glastuinbouw – Het HHSK, het HHR en de ODMH voeren gecoördineerde administratieve controles uit op het gebied van de emissieregistratie bij glastuinbouwbedrijven. De ODMH verzorgt de schriftelijke afhandeling van de controles en het eventuele handhavingstraject.

• •

  Toezicht binnen de veiligheidsregio Hollands-Midden – Met de Omgevingsdienst West-Holland, de GHOR Hollands-Midden, de Veiligheidsregio Hollands-Midden en het Korps Landelijke Politiediensten is een convenant afgesloten waarin is afgesproken om, waar de werkprocessen dat vragen, de samenwerking te zoeken.

• •

  Ook met het Openbaar Ministerie en de landelijke politie zijn samenwerkingsafspraken vastgelegd in een convenant. Het betreft de samenwerking op gebied van strafrecht.

• •

  InspectieView Milieu. Landelijk bestaat een informatie uitwisselingsysteem voor alle handhavende instantie; Inspectieview milieu. De ODMH is groot voorstander van een dergelijk systeem en voorziet het systeem dan ook met de relevante informatie. Steeds meer organisaties sluiten aan op dit systeem waardoor het gebruik ervan zinvoller wordt. Bijna alle omgevingsdiensten in Nederland zijn aangesloten.

• •

  Met de GGD-HM wordt samengewerkt op gebied van gezondheidsrisico’s in relatie tot Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving.

• •

  Ondermijning- De ODMH werkt met diverse partners in de regio samen. De samenwerking vindt plaats met het Haags Economisch Interventie Team (HEIT), het Regionale Informatie- en Expertise Centrum (RIEC), het Bestuurlijk Ondersteuningsteam (BOT), de gemeenten, politie, Stedin en gemeentelijke BWT medewerkers. De ODMH heeft in een aantal gemeenten een coördinerende rol en neemt deel aan de ondermijningstafels. Per gemeente zijn hierover afspraken gemaakt.

• •

  Toezicht brandveiligheid

  Toezicht brandveiligheid in samenwerking met de brandweer.

Afstemming met handhavingspartners

Bestuursrechtelijk optreden moet in sommige gevallen met andere betrokken bestuursorganen worden afgestemd. Dat geldt in ieder geval bij situaties waarin sprake is van meer dan één tot bestuursrechtelijke handhaving bevoegd gezag of van meerdere bestuursorganen die na elkaar – in een keten – bevoegd zijn. Daarnaast is het wenselijk dat gegevens over de bestuursrechtelijke en de strafrechtelijke handhaving met de betrokken handhavingspartners worden gedeeld (binnen de kaders van de AVG).

Afstemming met strafrechtelijke partners

De afspraken over de afstemming met strafrechtelijke handhavingspartners en het uitwisselen van gegevens, zijn opgenomen in de sanctiestrategie.

Zowel in de provincie Zuid-Holland als landelijk wordt op veel manieren en op vele vlakken samengewerkt met andere omgevingsdiensten. Kennis en expertise worden gedeeld en bijvoorbeeld bij scholing wordt samen opgetrokken. Daarbij kan met name worden gedacht aan de onderwerpen die landelijk relevant zijn zoals stikstof, Pfas en ZZS. Dat levert veel efficiency en kennis op.

Maar ook op gebied van arbeidsmarkt wordt samengewerkt, bijvoorbeeld in een gezamenlijk traineeship.

Verder is in de Provincie Zuid-Holland in 2022 een uitgebreid samenwerkingsprogramma gestart met de PZH en de 5 omgevingsdiensten; bijvoorbeeld op gebied van milieucriminaliteit. Dit zal de komende jaren haar vruchten gaan afwerpen.

De kwaliteitscriteria 2.2 zijn de landelijke kwaliteitseisen voor de uitvoering van het omgevingsrecht. Deze eisen gaan over proces, inhoud en kritieke massa. De kwaliteitscriteria vereisen een actueel en volledig VTH-beleid, waarin staat welke doelen wij onszelf stellen bij uitvoering van de VTH-taken, hoe we deze doelen gaan bereiken en op welke wijze de gemeente haar taken zal uitvoeren. Door te voldoen aan de kwaliteitscriteria zorgen we ervoor dat we de gewenste kwaliteit en continuïteit leveren. De criteria maken duidelijk welke kwaliteit opdrachtgevers, inwoners, bedrijven en instellingen voor de VTH-taken kunnen verwachten. De ODMH voldoet aan de eisen voor de kritieke massa en continuïteit en heeft een sluitende beleidscyclus. Jaarlijks wordt hierover aan het bestuur gerapporteerd.

Actueel in deze periode is het verkrijgen en behouden van voldoende gekwalificeerd personeel.

De ODMH acteert in de werving van nieuw personeel zowel zelfstandig als in samenwerking met andere omgevingsdiensten,

De ODMH is sinds 2011 gecertificeerd voor de ISO norm ISO9001:2015. Met ons kwaliteitsmanagementsysteem (KMS) houden we de kwaliteit van onze dienstverlening in de gaten en werken we doorlopend aan verbetering. Daarbij hebben we aandacht voor de kwaliteit van producten en de efficiency waarmee we dingen doen.

In ons KMS gebruiken we instrumenten zoals de collegiale toets en kritische prestatie indicatoren (KPI). De collegiale toets is een vierogen principe. Correspondentie zoals adviezen, brieven en andere producten die we opleveren, wordt door minimaal een tweede lezer bekeken vóórdat het de ODMH verlaat. Via de KPI’s (Kritische Prestatie Indicatoren) houden we periodiek de prestaties van onze organisatie in de gaten. Als het nodig is, sturen we tijdig bij. Zo zijn we in staat om kwalitatief goede producten tegen een goede prijs te leveren. De KPI’s zijn openbaar en voor derden opvraagbaar.

Vanwege onze ISO-certificering worden onze werkprocessen jaarlijks geaudit door een certificerende instelling. Ook gebruiken we de zogeheten FMEA methode. Deze methode gebruiken we om risico’s van onze werkprocessen in beeld te brengen en te beoordelen. Zo kunnen we acties uitvoeren als dat nodig is en onze werkprocessen verder verbeteren. Verder nemen we jaarlijks onderdelen van deze nota mee in de uitvoeringsprogramma’s die we met en voor gemeenten opstellen.

De in deze nota beschreven werkwijze voor kwaliteitsborging hebben we verwerkt in onze werkprocessen. Ontwikkelingen voor de toekomst nemen we daar ook in op.

De ODMH voert structureel klanttevredenheidsonderzoeken (KTO) uit. Dit betekent dat wij inwoners en bedrijven die met onze dienstverlening te maken hebben gehad (bijvoorbeeld bij een vergunningsaanvraag of een milieu-toezichtsbezoek) vragen naar hun ervaringen. Binnen twee weken na contact met de ODMH ontvangen zij per e-mail een uitnodiging voor een KTO. De resultaten gebruiken we om de kwaliteit van onze diensten te verbeteren.

Deelnemers kunnen tips, toelichting en een cijfer geven. Zijn deelnemers ontevreden? Dan bellen wij ze binnen drie werkdagen op om de oorzaak te bespreken. De tips en toelichting sturen we naar onze medewerkers. Zo komen complimenten terecht waar ze horen én voeren we verbeteringen door als dat nodig is. Ook bespreken we de resultaten in teamoverleggen. Positieve en negatieve feedback, aandachtspunten en tips delen we met elkaar om gezamenlijk verbeteringen in de dienstverlening aan uw klanten door te voeren.

We voeren ook jaarlijks klanttevredenheidsgesprekken met onze opdrachtgevers. Vooraf vragen we hen een vragenlijst in te vullen waarna we de resultaten samen bespreken.

Om te bewerkstelligen dat alle doelen uit deze nota worden behaald wordt voor alle acties uit bijlage 1 een plan opgesteld met een planning. De voortgang van de benoemde acties wordt gemonitord.

Dat gebeurt ODMH-intern per kwartaal in de afdelingsstaven. Gemeenten worden jaarlijks geïnformeerd over de voortgang in de jaarrapportages.

De ODMH communiceert op diverse manieren met zijn opdrachtgevers en andere handhavingspartners. Er zijn structurele overleggen maar ook overleggen en contacten op ad-hoc basis. De ODMH heeft voortdurend aandacht voor het verbeteren van de communicatie en informatie-uitwisseling met gemeenten, ketenpartners en particuliere en zakelijke initiatiefnemers. Voor onze schriftelijke informatievoorziening en brieven kiezen wij voor B1 niveau.

Communicatie is geen eenrichtingsverkeer. Het betreft de tweezijde informatievoorziening tussen de overheid en de inwoners over voorgenomen beleid en over de uitvoering. Door inwoners, maar ook instellingen, ondernemers, verenigingen en belangengroeperingen, tijdig te informeren en het gesprek aan te gaan worden gemeentelijke besluiten beter en ontstaat er meer draagvlak voor de keuzes van de gemeente. Dat heeft veelal positieve gevolgen voor het naleefgedrag van de inwoners en ondernemer.

Het contact met bedrijven is nu meestal op bedrijfsniveau, gebaseerd op de wettelijke verplichtingen van dat bedrijf. Juist aan de voorkant, bij de voorlichting aan bedrijven valt winst te behalen. Denk hierbij aan voorlichting bij een initiatief op gebied van bouw en / of milieu of wat betreft de eisen die gesteld worden aan een bedrijf. Dit vraagt om een uitbreiding van het instrumentarium. Branche- of gebiedsgerichte voorlichting, informatiebladen of -pagina’s op internet zijn daarvan voorbeelden. Zie ook paragraaf 6.7. Bedrijvenverenigingen zijn betrokken geweest bij de totstandkoming van deze nota en hun ideeën over voorlichting zijn hierin meegenomen.

De ODMH heeft voor Bodegraven-Reeuwijk, Waddinxveen en Zuidplas een klantencontactcentrum (KCC)/ frontoffice ingericht en operationeel, voor het verstrekken van informatie over bouw- en woningtoezicht. De gemeente Gouda heeft een eigen klantencontactcentrum/ ondernemersloket.

Zie paragraaf 3.2.

Zie paragraaf 6.9.

De communicatie bij calamiteiten is geregeld in de gemeentelijke calamiteitenregelingen. Deze zijn opgesteld tussen gemeenten en de VRHM-crisisbeheersing. De ODMH heeft een adviserende rol.

In verband met calamiteiten beschikt de ODMH over een 24 uurs- bereikbaarheidsdienst (hoofdstuk 8).

Afhankelijk van het doel en de doelgroep, kunnen de volgende middelen worden ingezet. Voorkeur gaat hierbij uit naar persoonlijke communicatie. Als de omgevingsdienst de geadresseerde of doelgroep kent, wordt de geadresseerde persoonlijk aangeschreven resp. de doelgroep aangeschreven.

Telefonisch contact

Bij een voorgenomen weigering van een gevraagde vergunning of bij de afwijzing van een handhavingsverzoek kan vooraf telefonisch contact worden gezocht met de belanghebbende. Ook als er zienswijzen zijn ingediend, vinden wij het vaak zinvol om telefonisch contact op te nemen met de indiener(s) van een zienswijze. Indien een gemeente dat wenst, kan een prémediation (‘minnelijk overleg’) gestart worden.

Brief of mail

Brieven zijn persoonlijk en aan de initiatiefnemer gericht. Brieven kunnen gebruikt worden om acties aan te kondigen en om informatie te verstrekken over wet- en regelgeving.

Op projectmatige basis worden soms ook andere communicatiemiddelen ingezet. Bijvoorbeeld bij grote veranderingen in wetgeving. Dan kan aan de desbetreffende branche voorlichting worden gegeven door middel van een mailing.

Websites

Op de website van de gemeenten en die van de ODMH wordt informatie gegeven over wet- en regelgeving, beleidsnotitie, factsheets en wordt verwezen naar bekendmakingen en meldingen.

Afhankelijk van het doel en de doelgroep, kunnen de volgende middelen worden ingezet. Voorkeur gaat hierbij uit naar persoonlijke communicatie. Als de omgevingsdienst de geadresseerde of doelgroep kent, wordt de geadresseerde persoonlijk aangeschreven resp. de doelgroep aangeschreven.

Informatie over beleid en wet- en regelgeving is ook terug te vinden op www.overheid.nl, www.wetten.nl en www.officielebekendmakingen.nl

Twitter

De ODMH heeft ook een Twitteraccount.

Whatsapp

Wanneer dat handig of gewenst is wordt gebruik gemaakt van Whatsapp, bijvoorbeeld in contact met een ondernemer. Hierbij wordt rekening gehouden met de AVG en de veiligheid die samenhangt met deze vorm van communicatie.

Factsheets

In de factsheets wordt ten aanzien van verschillende onderwerpen, specifieke informatie verstrekt. Deze factsheets kunnen tijdens een controlebezoek of informatiebijeenkomst worden overhandigd, of bij de balie van de ODMH afgehaald worden. Daarnaast dient een factsheet voor aanvullende en verdiepende informatie bij korte websiteteksten

Persbericht

Persbericht in de lokale media: wanneer er specifieke acties zijn of wanneer er iets nieuws is op het gebied van de handhaving, kan een persbericht naar de lokale media verzonden worden.

Informatiebijeenkomsten

Voor specifieke doelgroepen, bijvoorbeeld ondernemers van een specifieke bedrijfsbranche, kunnen informatieavonden georganiseerd worden.

Individuele gesprekken

Natuurlijk kunnen burgers ook altijd mondeling te woord gestaan worden, bij vragen of klachten.

Uitgangspunten samenwerking, kwaliteit en communicatie