| Organisatie | Vijfheerenlanden |
|---|---|
| Organisatietype | Gemeente |
| Officiële naam regeling | Plan van aanpak lokale isolatie |
| Citeertitel | Plan van aanpak lokale isolatie |
| Vastgesteld door | college van burgemeester en wethouders |
| Onderwerp | ruimtelijke ordening, verkeer en vervoer |
| Eigen onderwerp |
Geen
Onbekend
Datum inwerkingtreding | Terugwerkende kracht tot en met | Datum uitwerkingtreding | Betreft | Datum ondertekening Bron bekendmaking | Kenmerk voorstel |
|---|---|---|---|---|---|
| 13-12-2023 | nieuwe regeling | 31-10-2023 |
De beperkte beschikbaarheid van energie en de daarbij oplopende kosten leveren bij veel Nederlanders (financiële) onzekerheid op. Daarom zijn we vorig jaar gestart met het helpen van inwoners die leven met energiearmoede. Ondertussen hebben de eerste duizend huishoudens al energieadvies op maat gekregen en zijn er energiebesparende maatregelen aangebracht. Nu is het tijd voor de volgende stap: het gemeentebreed isoleren van koopwoningen met de lagere energielabels.
Alle Nederlandse gemeenten kunnen in 2023 bij het Rijk een ‘’Specifieke Uitkering Lokale Aanpak Isolatie’’ aanvragen voor een eigen isolatieprogramma koopwoningen. Het Rijk heeft hiervoor budget ter beschikking gesteld vanuit het Nationaal Isolatie Programma (NIP). Met deze gelden kunnen slecht geïsoleerde woningen worden verbeterd, van eigenaren die moeite hebben hun woning te verduurzamen. Het is aan de gemeente Vijfheerenlanden om zelf een aanpak te bepalen of een project op te zetten om slecht geïsoleerde woningen te verduurzamen.
De uitvoering van het Nationaal Isolatieprogramma (NIP) vraagt om het hanteren van een lange termijn perspectief en stapsgewijs werken. Omdat het NIP veel raakvlakken heeft met andere thema’s is het belangrijk dat een koppeling wordt gemaakt met bestaand beleid en het programma Duurzaamheid binnen Vijfheerenlanden. Een voorbeeld is de aanpak energiearmoede met kleine besparende maatregelen waar energiecoaches voor worden ingezet en de verdere uitwerking van de Transitievisie Warmte met wijkuitvoeringsplannen.
1.1.Nationaal Isolatieprogramma
Het NIP is onderdeel van het bredere programma versnelling verduurzaming gebouwde omgeving vanuit het Rijk. Het doel van het NIP is om via vier actielijnen 2,5 miljoen woningen te isoleren tot 2030. De nadruk ligt hierbij op de slecht geïsoleerde woningen met een D,E,F,G-energielabel.
Programmalijn 1 van het NIP bestaat uit het isoleren van 750.000 koopwoningen via een lokale aanpak isolatie. De focus ligt daarbij op huishoudens met een risico op energiearmoede waarvan 80% van de woningen onder de gemiddelde WOZ-waarde of NHG-grens moet liggen. De gemiddelde WOZ-waarde in Vijfheerenlanden is vastgesteld op €389.000, de NHG grens op €429.300.
Voorwaarden vanuit het programma
Een uitzondering is daarbij mogelijk voor woningen waarbij op ten minste één eigenaar-bewoner schuldhulpverlening of een schuldsaneringsregeling van toepassing is, of bijzondere bijstand ontvangt als bedoeld in artikel 35, eerste of vierde lid van de Participatiewet. In dat geval geldt geen maximumbedrag voor die woning, zodat de gemeente extra hulp kan bieden.
Het NIP komt voort uit (en is een deel van de uitvoering van) de afspraken die in internationaal verband zijn gemaakt en vervolgens op nationaal en regionaal niveau zijn vertaald.
In 2015 is in het Klimaatakkoord van Parijs in internationaal verband afgesproken om de stijging van de gemiddelde wereldtemperatuur te beperken tot maximaal 2 graden Celsius. Hierbij is het streven om de opwarming tot 1,5 graden Celsius te beperken.
Op nationaal niveau is dit vertaald naar het Nederlandse klimaatakkoord waarin het doel is om in 2030 55% minder C02 uit te stoten ten opzichte van 1990. In 2050 moet deze CO2 uitstoot 95% minder zijn.
Onze regio (U16) beschikt niet over een overvloed aan duurzame warmte en elektriciteit. Daarom vinden we het heel belangrijk om de vraag naar energie te beperken. De focus ligt tot nu toe op energiebesparing in de bestaande particuliere bouw. Daarnaast zorgt energiebesparing ook voor een verlichting op het energienet en verminderd daarmee de netcongestie.
In de Transitievisie Warmte (TVW) is lokaal in 2021 vastgelegd hoe de transitie naar een aardgasvrij Vijfheerenlanden eruit ziet. Hierin wordt beschreven hoe dit wordt gedaan, of er alternatieve warmtebronnen beschikbaar zijn en in welke wijken kansrijk zijn.
Hierbij zet de gemeente Vijfheerenlanden de komende jaren maximaal in op energiebesparing en het gemeentebreed isoleren van woningen en gebouwen. Met deze NIP-aanpak dragen we daaraan bij.
Op dit moment wordt er ook gewerkt aan een strategische aanpak energiebesparing. In samenwerking met een aantal andere gemeenten binnen de provincie Utrecht. Deze NIP aanpak is daar een verdere uitwerking van. In verband met het tijdig aanvragen van de subsidie ‘’Specifieke Uitkering Lokale Aanpak Isolatie’’ is dit plan van aanpak eerder geschreven.
1.3. Wat zijn de mogelijkheden?
Isoleren is een belangrijke stap om de bestaande woningvoorraad aardgasvrij te maken. Door te isoleren wordt het mogelijk om over te stappen naar andere (lage temperatuur) bronnen zoals een warmtepomp of warmtenet. Daarnaast ervaart de bewoner in een verduurzaamde woning meer comfort door minder kou en tocht.
Mogelijke isolatiemaatregelen met NIP gelden
Wat kosten de maatregelen en wat leveren ze op?
De komende jaren is er een meerjarig programma nodig om alle slecht geïsoleerde woningen aan te pakken. Hiervoor geeft het NIP wel de aanleiding maar is het essentieel om zowel de koppelingen met andere programma’s op te zoeken als (financiële) middelen te stapelen. In 2023 en in 2024 kan de gemeente Vijfheerenlanden in totaal 930.020,00 aanvragen voor 637 woningen. De lokale isolatie opgave vraagt om meer financiële middelen dan die door het rijk beschikbaar gesteld worden.
2.1. Hoe ziet de totale opgave eruit?
Op basis van analyse van woninggegevens is bepaald hoeveel grondgebonden particuliere eengezinswoningen er zijn en hoe de energielabel verdeling daarbij is.
Uitgangspunt is de bij de RVO definitieve energielabels en indien deze niet bekend zijn is uitgegaan van de door het Rijk bepaalde voorlopige energielabels.
In onderstaand overzicht zijn de 7060 grondgebonden woningen weergegeven met de slechtste (voorlopige en definitieve) energielabels.
Nog niet meegenomen zijn de particuliere woningen die een VvE zitten waarvan 196 met een definitief D, E,F, of G label. De regeling biedt de mogelijkheid om ook deze woningen te betrekken bij een isolatie aanpak. Het betrekken bij deze regeling van VvE’s is erg complex en verloopt waarschijnlijk veel trager door andere besluitvormingsprocessen.
Toch is het belangrijk om ervaring op te doen bij bestaande VvE’s rondom isolatie omdat we naar een energieneutrale gemeente toe willen. Dit betekent dat we in 2024/2025 ook op zoek gaan naar mogelijkheden om met een pilot ervaring op te doen bij VvE’s naast de doelgroepgerichte aanpak voor particuliere woningen.
3. Lokale isolatie aanpak 2023-2026
In de uitwerking van de lokale isolatie aanpak beginnen we eerst met de eerste tranche (2023-2026) waarin de richtlijnen van het NIP de basis vormen. In deze stap maken we een onderscheid tussen verschillende doelgroepen (focusgroepen).
3.1. Doelgroepen (1ste tranche)
Eigenaar-bewoners van slecht geïsoleerde grondgebonden woningen, met een WOZ-waarde onder de gemiddelde WOZ-waarde in de gemeente, die energietoeslag ontvangen. Deze doelgroep ontvangt advies op maat en waar mogelijk één gratis isolatiemaatregel die aansluit bij dat advies (denk aan spouwmuurisolatie, vloer- of bodemisolatie).
Eigenaar-bewoners van slecht geïsoleerde grondgebonden woningen, met een WOZ-waarde onder de gemiddelde WOZ-waarde in de gemeente, die geen energietoeslag ontvangen. Deze doelgroep ontvangt een aanzienlijke korting op de aanschaf van een isolatiemaatregel. Zij betalen zelf voor een eventueel advies op maat.
Eigenaar-bewoners van een woning met een WOZ-waarde boven de WOZ-waarde krijgen geen NIP-bijdrage. Deze woningeigenaren voldoen niet aan de eisen van het NIP en worden doorgestuurd naar opties die mogelijk zijn buiten de aanpak vanuit het NIP. Dit houdt bijvoorbeeld in dat we ze helpen doorverwijzen naar het energieloket JouwHuisSlimmer. Daarnaast worden zij ook gewezen op de mogelijkheden van het Nationaal Warmtefonds etc. Zij kunnen wel gebruikmaken van het collectieve aanbod en de ISDE subsidie.
Buiten 1ste tranche (2de tranche)
Verschillende doelgroepen vragen om een andere aanpak. Om voldoende snelheid te halen voor de eerste tranche wordt in deze fase nog niet gestart met doelgroepen waarvan de aanpak complexer is of maatwerk vergt. We spreken dan over VvE’s, doe-het-zelvers en monumenten. Hiervoor wordt de komende periode gekeken naar regionale/provinciale trajecten.
De interne organisatie heeft een faciliterende rol. De medewerkers binnen het Programma Duurzaamheid, pijler energietransitie coördineren deze organisatie. Hierin hebben verschillende afdelingen een rol in de voorbereiding en uitvoering.
Samenwerking gemeenten binnen Provincie Utrecht
Voor de uitvoering van de lokale aanpak en de aanbestedingsprocedure werken we samen met 9 andere gemeente en de provincie Utrecht. De provincie Utrecht draagt zorg voor de daadwerkelijke aanbestedingsprocedure. Met een volmacht en machtiging kan de provincie Utrecht mede namens en voor rekening van de andere aanbestedende dienst(en) (gemeenten) de privaatrechtelijke rechtshandelingen verrichten. De grondslag hiervoor is geregeld in artikel 2.11a Aanbestedingswet 2012. Voor de werkzaamheden van de intermediair is procesgeld nodig. De provincie wordt alleen gemachtigd om dit te besteden en niet om het overgrote deel van de SpUk te besteden; dat geld wordt besteed aan daadwerkelijke isolatiemaatregelen.
Voordelen van gezamenlijk aanbesteden en aansturen van de intermediaire organisatie:
3.2.2.Externe organisatie/uitvoerende partij
Er wordt een intermediaire partij geselecteerd via een aanbestedingsprocedure. De aannemers worden geselecteerd door de uitvoerende en intermediaire organisatie. De aannemers houden zich aan de voorwaarden die wij als gemeente stellen (via de provinciale aanbesteding). De aannemers worden gecontroleerd door de intermediaire organisatie, die hier over rapporteert aan de gemeente via de provincie.
Alle eigenaar-bewoners uit de eerste doelgroep worden als eerste benaderd. We informeren deze inwoners en leggen uit wat isoleren inhoudt, hoe ze kunnen starten en wat voor een financiële ondersteuning ze kunnen verwachten. Dit voorkomt dat deelnemers in andere doelgroepen de beschikbare capaciteit van aannemers gebruiken.
Er wordt gebruik gemaakt van verschillende off- en online kanalen. In eerste instantie ontvangt de eerste doelgroep een informatiebrief aangevuld met huis-aan-huis bezoeken bijeenkomsten en een sociale media campagne. Daarnaast wordt er aangesloten op bestaande initiatieven zoals de huisbezoeken van energiecoaches, wijk/dorpsraden en het sociale netwerk.
Verschillende kanalen worden ingezet om het aanmelden zo eenvoudig mogelijk te maken. Ook maken we gebruik van de kanalen die al bekend zijn bij de doelgroep van eerdere acties zoals de energiebesparende maatregelen via de aanpak energiearmoede. Hiervoor gebruiken we hetzelfde administratieve volgsysteem.
De uitvoerende partij beoordeelt de woning tijdens het huisbezoek om op basis daarvan te beoordelen welke isolatiemaatregelen getroffen kunnen worden en de persoonlijke situatie te beoordelen voor een mogelijke financieringsvorm.
Er wordt een integraal advies opgedeeld in kleine stappen. Daarin zijn kosten en impact inzichtelijk per maatregel. Het advies moet overzichtelijk zijn voor de bewoner.
De eigenaar-bewoners in de eerste doelgroep worden maximaal ontzorgd. Voor de bewoners die vallen onder doelgroep 2 en 3 wordt dit nader bepaald.
De gemeente Vijfheerenlanden kan tot 31 oktober 2023 een eerste tranche SpUk middelen van 930.020,00 aanvragen. De middelen worden in 2023 uitgekeerd en kunnen tot 31 december 2026 besteed worden. Dit bedrag is voor 637 huishoudens.
De gemeente kan uit dit bedrag de isolatiemaatregelen voor huiseigenaren, de uitvoerings- en proceskosten betalen. De proceskosten van de intermediair worden pas bekend nadat de gezamenlijke aanbesteding is afgerond. De verwachting is dat we maximaal €267.612 nodig hebben om de proceskosten te kunnen voldoen.
De btw op de gemeentelijke proceskosten, zoals de organisatiekosten van de intermediaire organisatie, halen we uit het gemeentelijke BTW compensatiefonds. Dit bedrag moet al bij de aanvraag ingeschat worden. Hiervoor levert de provincie een bedrag aan dat we kunnen invullen bij de subsidieaanvraag. Dit bedrag keert het ministerie niet uit aan de gemeente, maar zij stort dit bedrag in het BTW compensatiefonds.
In 2024 en 2025 kan de gemeente bij het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening opnieuw subsidie aanvragen voor de tweede en derde tranche. Het is nu nog niet bekend welke bedragen dit zijn en voor hoeveel woningen. Randvoorwaarden van het Rijk is dat de NIP-bijdrage gestapeld mag worden met de ISDE-subsidie. Voor de gemeentelijke verantwoording telt een geïsoleerde woning alleen als NIP-resultaat mee als de isolatiemaatregel aan de minimale isolatiewaarden en oppervlakte-eisen van de ISDE voldoen. We geven daarnaast nooit meer NIP-bijdrage dan de investeringskosten voor de maatregel(en). Zo blijft er een extra financiële prikkel om meer dan één isolatiemaatregel te treffen (gelijkwaardig aan de ISDE).
5. Monitoring en verantwoording
De door het Rijk gestelde voorwaarden binnen het Nationaal Isolatieprogramma worden gehanteerd voor monitoring. Zo wordt gemeenten gevraagd om via de SiSa-systematiek te verantwoorden in hoeveel woningen grote(re) energiebesparende maatregelen (zoals dakisolatie, vloerisolatie, spouwmuurisolatie en isolerend glas) zijn uitgevoerd met de gelden van het Nationaal Isolatieprogramma.
De volgende resultaten moeten twee keer per jaar worden doorgegeven aan de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO):
De uitvoerende partij rapporteert deze informatie niet alleen voor de SiSa-verantwoording maar ook voor rapportage aan de gemeenteraad. Informatie die met de gemeenteraad wordt gedeeld: