| Organisatie | Haarlemmermeer |
|---|---|
| Organisatietype | Gemeente |
| Officiële naam regeling | Beeldkwaliteitsplan Holmkwartier |
| Citeertitel | Beeldkwaliteitsplan Holmkwartier |
| Vastgesteld door | gemeenteraad |
| Onderwerp | ruimtelijke ordening, verkeer en vervoer |
| Eigen onderwerp |
Geen
Onbekend
Datum inwerkingtreding | Terugwerkende kracht tot en met | Datum uitwerkingtreding | Betreft | Datum ondertekening Bron bekendmaking | Kenmerk voorstel |
|---|---|---|---|---|---|
| 23-06-2023 | nieuwe regeling | 25-05-2023 | 7502306 |
Op het terrein van de bestaande zorggebouwen Bornholm en Eijkenhove maakt Amstelring een plan voor een nieuwe, toekomstbestendige en inclusieve buurt: het Holmkwartier. Het terrein van Bornholm & Eijkenhove wordt een nieuwe buurt binnen de wijk Bornholm waar plek is voor jong en oud, waar mensen naar elkaar omkijken en prettig samen leven. Amstelring introduceert op het terrein een nieuw toekomstbestendig woonzorgcomplex waar senioren die zorg nodig hebben, zich welkom voelen en fijn kunnen wonen. Daarnaast worden er verschillende woningtypologieën toegevoegd voor alle doelgroepen en komen er voorzieningen in het gebied. Je voelt je er thuis omdat de nieuwe buurt de faciliteiten heeft die het leven comfortabel maken. Mensen kunnen hier langdurig en plezierig leven. De nieuwe buurt staat in verbinding met de wijk Bornholm, en het is een levendige plek van ontmoeting.
Bovenstaande tekst is de inleiding van het boekwerk: Holmkwartier; Ruimtelijke Essenties. Dit boekwerk is daarop het vervolg en bevat het Beeldkwaliteitplan ten behoeve van de nadere uitwerking van de architectonische kwaliteit van de gebouwen.
2 ESSENTIEKAART HOLMKWARTIER EN STENDENBOUWKUNDIGPLAN
2 essentiekaart en stedenbouwkundig plan | ruimtelijke essentiekaart
In de herontwikkeling van het Holmkwartier wordt ingezet op sociale interactie en verbondenheid met de rest van de wijk Bornholm. Een centraal liggend, autovrij plein vormt het hart van het plangebied. Dit is een plek waar bewoners en bezoekers kunnen samenkomen en waar er plek is voor kinderen om te spelen.
Het plein staat via fraai vormgegeven straten, pleintjes en paden in goede verbinding met de omliggende buurt. Er is aandacht voor groen en water, en de focus ligt hoofdzakelijk op fietsers en voetgangers. Auto’s worden zoveel mogelijk aan de buitenzijden van het gebied gehouden, en waar nodig is de auto te gast in de openbare ruimte.
De langzaamverkeersverbindingen worden groen ingericht en hebben verblijfskwaliteit. De maat en schaal varieert van plek tot plek. Hierdoor kunnen de straatjes, pleintjes en paden op verschillende manieren worden ingericht en gebruikt.
De gebouwen rondom het centrale plein zorgen voor een duidelijke begrenzing en zullen variëren in hoogte. Langs de Van Heuven Goedhartlaan is de bebouwing hoger dan aan de zijde van de aansluitende woonbuurt.
De rooilijnen verspringen her en der. Qua maat en schaal zorgt dat voor een goede aansluiting op de omliggende wijk.
De ambitie is om het parkeren zoveel mogelijk uit het zicht op te lossen, door deze grotendeels onder te brengen in de binnenhoven van de bebouwing en aan de randen van het plangebied. Waar nodig wordt het parkeren op straat op een fraaie manier met groen geïntegreerd.
In totaal zal er in de nieuwe buurt plek zijn voor 200 tot 250 intramurale zorgplekken voor Amstelring, opgenomen in kleinschalige woongroepen. Aanvullend zullen er tussen de 200 en 300 woningen en appartementen worden gerealiseerd.
Ook is het plan om faciliteiten voor de buurt op het terrein te ontwikkelen. Dit zullen ondersteunende zorgfuncties en ondergeschikte commerciële functies zijn. Te denken valt aan behandelcentra, overige zorg- en welzijnsfuncties en commerciële partijen.
2 essentiekaart en stedenbouwkundig plan | stedenbouwkundig plan holmkwartier
Het plan voor het Holmkwartier verbindt. De omliggende wijken worden aan het plan gehecht met heldere verbindingen. Mensen worden met elkaar verbonden, zorg wordt verbonden aan de buurt, bestaande structuren aan nieuwe, jongeren aan ouderen. Het doel is om de inclusiviteit op de schaal van de wijk te versterken en om het aanbod van voorzieningen op de behoeftes af te stemmen. Het beoogde programma bestaat voor het grootste deel uit wonen in uiteenlopende segmenten.
Er is gekeken hoe de bestaande zorgfunctie van Amstelring straks plaats maakt voor een nieuw woonzorgcentrum in de wijk voor ouderen. Daartoe worden twee woonzorgcentra gerealiseerd. Er worden appartementen toegevoegd die nu in de mix van de wijk ontbreken. En er worden grondgebonden woningen in diverse varianten toegevoegd. Speciale aandacht gaat uit naar de mogelijkheid om zo veel mogelijk woningen toekomstbestendig te ontwerpen. Indien er woningen voor ouderen worden gebouwd is de wens deze goed toegankelijk te maken.
Het plan bestaat uit één sterke rand waarbinnen zich vier bouwblokken met hoven bevinden. Deze worden bijeengebracht in een assenkruis van straten met in het hart daarvan een verbindend buurtplein.
De rand vormt één duidelijke doorgaande omlijsting van het plan en is onderdeel van alle vier de bouwblokken. Door de rand leest het Holmkwartier als één bij elkaar horend ensemble. Dat neemt niet weg dat de rand een continue verandering in woonvorm, typologie en bouwhoogte laat zien. Deze verglijdt van de maximale hoogte en stadse allure op het kruispunt van de Kruisweg en de Van Heuven Goedhartlaan, naar rustige gezinswoningen op de punten waar de aansluitingen met de wijk liggen. De vier blokken zijn divers. Ze kennen elk een eigen en gevarieerde mix van woonvormen en beschikken elk over een hof die specifiek op maat is voor de omwonende gebruikers. Dit wordt per blok nader toegelicht in het hoofdstuk Stedenbouwkundige Uitwerking.
De straten binnen het plan zijn intiem. Ze zijn vrij van snelverkeer en ingericht voor de bewoners en voor passanten op weg naar het plein. De ruimte tussen de blokken is in de vier straten zodanig ingericht dat deze de beweging vanaf de rand vertraagt. De straten openen zich dan weer naar het centrale plein. Het plein zelf verbindt de vier blokken met elkaar. In de ruimte die tussen de blokken is gemaakt komt alles in compacte vorm als een complete samenleving bij elkaar: De voordeuren van eengezinswoningen, de woningen voor zorg, reguliere appartementen, de buurtruimten van Amstelring en voorzieningen in de plinten. Bovendien zorgen de doorzichten naar de rand, de hoven en de aansluitingen op de buurt dat er op het plein volop aanleiding is om onderdeel te zijn van het Holmkwartier
De inrichting van de openbare ruimten en de overgangen van woningen naar de openbare ruimte worden in het plan steeds op maat ingezet om alle bewoners zowel hun privacy te geven maar ook om de woningen deelgenoot te maken van het collectief van buurtbewoners.
Het programma van het Holmkwartier bestaat uit:
** Exacte definitie van “Maatschappelijke voorzieningen” op pagina 46 van Stedenbouwkundig Plan
3 kleuren en materialisatie | kleurenpalet
De hoofdgedachte van de beeldkwaliteit van het Holmkwartier is: “het maken van een buurt met een sterke cohesie in een optimistische kleurstelling”. We hebben daarbij gekozen voor een lichte, zonnige en gele baksteenkleur die door de hele buurt consequent wordt doorgevoerd. Het Holmkwartier – de naam Holm is Deens voor klein eiland – krijgt hierdoor een sterke signatuur die bijdraagt aan de eenheid en herkenbaarheid van dit stukje Bornholm.
Het schilderij van William Turner op de pagina hiernaast verbeeld op sublieme wijze de intentie qua beeldkwaliteit. Het schilderij toont subtiele variaties van expressief geel, aangevuld met enkel witten en gebrande gelen die ingezet worden voor nuance, vlakwerking en contrast.
Dezelfde aanpak wordt in het Holmkwartier nagestreefd. In de basis wordt een gele baksteen gebruikt en de kozijnen zijn (room-)wit. Subtiele variaties in kleur en intensiteit zijn gewenst. Daarnaast worden in het materialenpalet ook andere kleuren en materialen toegestaan zolang deze passen in de kleurschakering van witten, gelen en bruinen, voortkomend uit de inspiratiebron: het schilderij van Wiliam Turner.
GELE BAKSTEEN EN WITTE KOZIJNEN
In het werk van Berlage vormen de kozijnen een bijzonder belangrijk element. Naast de rationele kant van Berlage, waarbij hij wil laten zien hoe de constructie van het gebouw in elkaar steekt, bezitten zijn werken ook altijd expressieve elementen. Met name in zijn woningbouwontwerpen gebruikt hij het kozijn regelmatig als belangrijk expressief uitdrukkingsmiddel. Dit komt ook duidelijk naar voren in Plan Zuid en Plan West van Berlage.
Een van de belangrijke essenties in deze plannen is dat alle kozijnen wit worden geschilderd. Deze rigoureuze beslissing zorgt voor een grote mate van uniformiteit in de architectuur. Door de heldere friswitte of roomwitte kleur en de expressieve vormgeving en detaillering, onderscheiden de kozijnen zich duidelijk van het metselwerk. In de straatwanden tekenen de raamopeningen zich duidelijk af, en vormen een geheel. Er ontstaat als het ware een ‘kozijnplan’ in de gevel.
De expressionistische vormgeving en bijzondere detaillering waarbij er verschillende dieptes van de negges gemaakt worden, dragen bij aan het bijzondere karakter van de architectuur die deze plannen uitstralen.
Voor het Holmkwartier wordt voortgeborduurd op dit principe van Berlage. Ook hier wordt een lichte (room-)witte kozijnkleur nagestreefd om een samenhangend palet te bewerkstelligen. Bijzondere detailleringen en variaties in de diepte van de negge zijn verplicht.
3 kleuren en materialisatie | referentie naar het verleden
In het architectonisch beeld van het Holmkwartier wordt er een rechtstreekse link gelegd met de stedenbouwkundige en architectonische principes uit het Plan Zuid en Plan West van Berlage en met de architectuur van De Klerk en Dudok.
Volgens het principe van Berlage is de architectuur van de gebouwen ondergeschikt aan het grotere ruimtelijk geheel. Straatwanden moeten een samenhangend geheel vormen en de gesloten bouwblokken vormen veelal één architectuureenheid. Plan Zuid bestaat uit enkele brede assen met voorname woonblokken, waarachter Berlage kleinere intieme woonbuurtjes met mooie pleinen bedacht.
Zijn ‘masterplan’ werd ingevuld door andere architecten, onder streng toezicht van een speciale bouwbegeleidingscommissie. Daardoor oogt Plan Zuid toch als een eenheid. De architectuur is grotendeels in de decoratieve stijl van de Amsterdamse School gerealiseerd.
Michel de Klerk was een van de architecten die betrokken was bij de uitwerking van de gebouwen in Plan Zuid. Een bekend gebouw van De Klerk is het woongebouw aan de Vrijheidslaan. Hij ontwierp dit woningblok in de stijl van de Amsterdamse School, hoewel hier als een duidelijk en streng volume. De individuele woning is niet afleesbaar in de gevel, doordat de expressieve balkons niet samenhangen met de achterliggende structuur. Het blok is duidelijk als straatwand ontworpen en past zo perfect in de principes van Berlage.
Als laatste is Willem Marinus Dudok een invloed die terugkomt in de architectuur van het Holmkwartier. Zijn stijl is minder expressionistisch dan de Amsterdamse School; hij volgt met name in zijn vroege jaren de meer rationele stijl van Berlage. Toch experimenteert Dudok later ook met het expressionisme, waardoor zijn architectuur kan worden gezien als de ideale samensmelting van de Nederlandse architectuurstromen uit de vroege 20e eeuw.
Bovenstaande principes liggen ten grondslag aan de beeldkwaliteit van het Holmkwartier, waarbij het verplicht is om door middel van een sterke eenheid een herkenbare buurt te maken. Qua maat, schaal en expressie sluiten de verschillende bouwblokken op doordachte wijze op elkaar aan, zodat er een geleidelijke verschaling plaatsvindt van eengezinswoningen naar zorggebouwen en uiteindelijk het grotere volume van het appartementenblok.
4 framework beeldkwaliteit | structuren en schalen van beeldkwaliteit
Het stedenbouwkundig plan voor Holmkwartier is een stratenplan. De wijze waarop de straten en het plein de buurt met het Holmkwartier verbinden is zorgvuldig ontworpen. Maatvoeringen, sequentie van ruimtes, perspectieven door straten, het waaieren van straatbreedtes en het springen van de voorgevelrooilijnen worden met de regels voor de openbare ruimte geborgd.
De architectuur onderschrijft dit stedenbouwkundige principe. In een framework met duidelijke regels voor de architectuur ligt de beeldkwaliteit vast.
De intenties van het stedenbouwkundig plan die tot uiting moeten komen in de architectonische uitwerking van de verschillende bouwblokken worden toegelicht. De ontwerpuitgangspunten komen achtereenvolgens aan bod, en worden in het volgende hoofdstuk “Tools” verder gedetailleerd en voorzien van heldere aanknopingspunten en regels.
eenheid in de rand, de straten, de hof en het plein
De sterke eenheid in de buurt komt in de eerste plaats tot uiting in de kleur van het metselwerk, de kleur van de kozijnen en de detaillering en materialisatie. Daarnaast wordt een subtiel onderscheid gemaakt in de architectuur en de schaal van bebouwing in de randen, de binnenstraten en in de hoven van de zorggebouwen van Amstelring en het appartementengebouw. Ook het plein wordt als binnenhof van het plangebied gezien.
Hierbij ligt de focus steeds op de architectuur van het totale blok, de pandgewijze opbouw binnen de blokken en op de details bij de voordeuren die zichtbaar zijn op straatniveau. In de randen prevaleert de architectuur van het totale bouwblok, terwijl in de binnenstraten met name de subtiele voordeurdetails bijdragen aan de kleinschaligheid. In de buitenranden staat het voordeurdetail in dienst van de geleding van het totale bouwblok, terwijl in de binnenstraten het voordeurdetail juist de veroorzaker is van de kleinere schaal.
Tussen deze twee schalen in zit het principe van de hof. Daar ligt de focus meer op de pandsgewijze opdeling, waardoor er een zekere verschaling plaatsvindt van kleinere bouwdelen binnen een groter architectonisch geheel. Dit speelt in op de kleinschalige woonvorm voor zorgbehoevende ouderen. De focus ligt hierbij op herkenbaarheid.
Het plein is een eigen entiteit in het plan en kan worden gezien als de binnenhof van het gehele gebied. Hier komen de verschillende bouwdelen samen, waardoor er verschillende schaalniveaus zijn te beleven. De gebouwen omsluiten het plein en zorgen voor een geborgen karakter.
4 framework beeldkwaliteit | samenhang, hiërarchie en dominant schaalniveau
totale blok, pandsgewijze opdeling en voordeur detail
In de drie verschillende onderdelen van het plangebied komen telkens drie verschillende schaalniveaus voor. Bij elk onderdeel van het plangebied ligt de nadruk op een ander schaalniveau. Dit belangrijkste schaalniveau bepaalt voor een belangrijk deel de architectuur.
4 framework beeldkwaliteit | samenhang en dominant schaalniveau
In de randen is samenhang binnen het totale bouwblok het belangrijkst. De pandsgewijze opdeling van verschillende, subtiel van elkaar gedifferentieerde gevels, laat zich nog steeds lezen als een samenhangende straatwand. In de detaillering op het niveau van de straat (voetgangersperspectief) zijn de plinten en de entrees van de gebouwen te onderscheiden. De wijze van detaillering ondersteunt de principes op blokniveau.
Een mooi voorbeeld is de uitwerking van de woongebouwen aan de Vrijheidslaan in Amsterdam Zuid van Michel de Klerk. Hier zijn de blokken grootschalig en van stedelijke allure, de subtiele opdeling in verschillende bouwdelen is zichtbaar in de daklijn, en in kleine verschillen in gevelindeling die nog eens benadrukt worden door groepering van balkons en verbijzonderingen in het metselwerk. De belijning van de balkons strookt niet per se met de achterliggende structuur van woningen. Hierdoor wordt ook de tussenliggende schaal van pandsgewijze opdeling benadrukt. In de kleinere schaal zijn entrees benadrukt door omlijstingen van natuursteen en een overstek boven de begane grond gevel. De detaillering van de voordeuren staat hiermee weer in dienst van het grotere geheel van het bouwblok.
In de binnenstraten ligt de nadruk meer op het detail bij de voordeur. Een opvallende uitwerking van luifels en andere details rondom de voordeuren zorgt ervoor dat de focus hier meer op het kleinere schaalniveau ligt. De duidelijke afwisseling door het benadrukken van alle individuele voordeuren zorgt op de schaal van het bouwblok juist voor een sterk en eenduidig ritme.
De pandsgewijze opbouw komt in de straten tot uiting door de korrel van 5-10 woningen. Deze worden in 1 architectuur uitgewerkt. Door de samenhang in kleuren van het metselwerk en de subtiele verschillen in detaillering laten alle korrels zich samen nog steeds lezen als een bouwblok in zijn geheel.
In de buitenranden van het plangebied wordt een sterke horizontale samenhang in de gevels nagestreefd, waardoor de eenheid van het Holmkwartier verder zal toenemen. De zichtlijnen rondom het plangebied zijn lang, zodat de aaneengesloten buitenranden vaak in zijn totaliteit te ervaren zijn. Ook het tempo waarmee de bezoeker langs het plangebied beweegt is hier hoog; het horizontale karakter van de gevels sluit hierbij aan.
Door te kiezen voor een horizontale geleding in de gevels, wordt er als het ware een lint om het plangebied getrokken. Grondgebonden eengezinswoningen, zorggebouwen en appartementencomplexen krijgen door de horizontaliteit een sterke verwantschap. Ondanks dat het plan een zeker verloop kent in hoogte en schaal – het plan verandert van laag en kleinschalig, aansluitend op de woonbuurt, naar een hoger en grootschaliger stedelijk accent ter plaatse van het appartementengebouw – zorgt de horizontale belijning in de gevelarchitectuur ervoor dat het plangebied tot een coherent geheel wordt gesmeed.
In de straten in het binnengebied is de schaal van de bebouwing veel verfijnder. De zichtlijnen zijn er kort en het overzicht op lange aaneengesloten gevels is er niet. Het tempo waarmee mensen zich door de nagenoeg autovrije straten bewegen is veel langzamer; dit is het domein van de voetganger en fietser. De bebouwing in de binnenstraten heeft daarom een kleinere korrel en een afwisselender gevelbeeld. De gevels zijn hier veel verticaler geleed, met een sterke ritmiek die tot stand wordt gebracht door subtiele sprongen in de gevel, de gevelindeling van raamopeningen en voordeuren en door afwisselingen in de daklijn.
Op de hoeken waar de overgang van rand naar straat, en van straat naar hof plaatsvindt is er speciale aandacht voor de architectuur. Hier wordt gebruik gemaakt van subtiele hoogteaccenten, hoekramen en bijzondere details. Op deze wijze vormen de hoeken de schakelstukken in het plangebied.
De verschillende hoven kennen allen een ander karakter. In de zorghoven, die besloten zijn of beschut liggen ten opzichte van de publieke ruimte, is er meer vrijheid om een diverse en kleinschalige architectuur te creëren. De nadruk ligt hier op een intieme sfeer die bijdraagt aan het welbevinden van de ouderen. Herkenbaarheid is daarbij een belangrijk uitgangspunt.
De Singelhof en Tuinhof kennen een sterk woonkarakter waar de hofzijde met name door gemetselde bergingen, carports en een pergolaconstructie begrensd wordt. In hoofdstuk 7 wordt hier nader ingegaan op de specifieke beeldkwaliteit.
4 framework beeldkwaliteit | samenhang en dominant schaalniveau
In de Stadshof is er juist ruimte voor de grotere schaal, door de verschillende hoogteaccenten rondom. Hier zal een meer stedelijk karakter ontstaan. Op het verhoogde groen ingerichte dek is een interessant stedelijk ensemble te zien bestaande uit eengezinswoningen, galerijen en torens.
Op het plein komen alle kwadranten uit het plan samen. Het plein kan worden gezien als het centrale hart van de gehele buurt. Verschillende schalen zijn ervaarbaar, en er is ruimte voor groen en plek om elkaar te ontmoeten. De gebouwen aan het plein vormen een subtiele begrenzing, vanwaaruit de straten als molenwieken uitwaaieren.
In de Zorghof is meer vrijheid toegestaan om een gevarieerde architectuur te maken, ten behoeve van de kleinschaligheid en herkenbaarheid. Het gaat er hier om de bewoners van Amstelring een geborgen en veilige wereld te bieden.
De hof van het zorggebouw voor PG in het Parkblok is geheel omsloten door bebouwing en is daarom niet direct verbonden met de openbare ruimte. Hier kunnen bewoners met of zonder begeleiding een ommetje maken binnen de beschermde wereld van het zorggebouw. Alle woonkamers zijn aan de binnentuin gelegen. Via het volume aan het plein is er toegang tot de binnentuin voor bezoekers. Door middel van domotica, via een systeem dat uitgaat van leefcirkels is het voor bewoners die daartoe in staat zijn mogelijk om zelfstandig een groter ommetje te maken.
Herkenbaarheid van de eigen woning is belangrijk, en daarom is er iets meer vrijheid toegestaan in de architectuur. Er zijn grotere contrasten in materialen en kleur mogelijk.
De hof van het zorggebouw voor somatiek is semi-besloten en staat visueel in verbinding met de hof van de grondgeboden eengezinswoningen van het Tuinblok. Ook hier kunnen de bewoners genieten van het groen en de zon. Een lange, slingerende bank biedt volop zitgelegenheid in de tuin.
grotere volumes opdelen in kleinere korrels
Om het Holmkwartier tot een aaneenschakeling van subtiel van elkaar verschillende gevels en bouwblokken te maken, is het verplicht de 4 kwadranten uit het stedenbouwkundig plan verder op te delen in kleinere korrels van steeds tussen de 5 en 10 woningen, en gelijkwaardige afmetingen van bouwdelen in de zorggebouwen en het appartementencomplex. Deze verschillende korrels moeten elk op een net iets andere wijze ontworpen en gematerialiseerd worden, waarbij de verschillen subtiel waarneembaar zijn en het geheel nog steeds als eenheid oogt. De exacte opdeling wordt overgelaten aan de ontwerpende partijen, maar moeten worden voorgelegd en goedgekeurd door de supervisor.
De kleurstelling van het metselwerk in het Holmkwartier luistert erg nauw. Om de gewenste subtiliteit in afwisselende gevels te bereiken, maar toch de eenheid in de buurt te bewaken is de baksteenkleur en een beheerste mate van variatie daarin erg belangrijk.
Qua kleurstelling van het metselwerk in de buitenranden wordt een sterke mate van een monochrome kleurstelling nagestreefd. Hier zal het metselwerk een wat vollere gele kleur krijgen, met weinig contrasten in het metselwerk zelf. Het steenformaat, de voegkleur en de voegwijze ondersteunen de horizontaliteit van de architectuur.
In de straten en de hoven is er meer ruimte voor variatie tussen de bouwblokken onderling, maar ook voor meer variatie in de kleurstelling van het metselwerk zelf. Een meer gemêleerde steen en verwerking is hier goed denkbaar.
In de straten is de schaal van de architectuur het kleinst. Hier zijn heel minimale wisselingen in baksteentoepassing goed denkbaar. Sowieso bij de wisselingen van de verschillende korrels van 5-10 woningen zal er gewisseld worden in de tint van de baksteen, maar ook frequentere wisselingen die inspelen op de kleinschaligheid en een zekere ritmiek tot stand brengen zijn goed denkbaar.
In de hoven, waaronder ook het plein valt is er meer variatie te ontdekken. Hier is meer ruimte om ook andere materialen dan hoofdzakelijk baksteen toe te passen, mits op passende wijze geïntegreerd in de architectuur. Met name in de hoven van de zorggebouwen kan hiermee ingespeeld worden op de herkenbaarheid van entrees en woonkamers en dergelijke, wat een belangrijk uitgangspunt vormt voor het bieden van een aangename omgeving met voldoende herkenningspunten voor deze kwetsbare ouderen.
4 framework beeldkwaliteit | kleurgebruik en materialenpalet
toolbox met kleur, materiaal en details
Het totale palet van materialen, kleuren en verbijzonderingen geeft de mogelijkheid om met beperkte middelen en beperkte verschillen een interessante variatie binnen een architectonische eenheid te ontwerpen. Door de nadruk af en toe te verleggen ontstaan de gewenste subtiele verschillen in de onderlinge gevels. Het creëert een buurt die een aangename afwisseling kent, maar toch eenheid en rust uitstraalt.
In het volgende hoofdstuk “Tools” worden de in te zetten tools elk in een afzonderlijke paragraaf behandeld, en voorzien van de gewenste regels wat wel en niet toegestaan is.
Accenten en ondergeschikte nevenmaterialen in de gevel, aansluitend op de kleur en in de toon van het basisvlak:
4framework beeldkwaliteit| materialenpalet
Binnen het materialenpalet en de ‘monochroom versus ton-sur-ton’ benadering is het creëren van ton-sur-ton effecten een belangrijk middel om tot een rijke architectuur te komen. Hierbij gaat het niet enkel om subtiele kleurwisselingen. Dit effect kan ook bereikt worden door af en toe te wisselen van materiaal, waarbij de kleur juist hetzelfde blijft. Hierdoor ontstaat er dynamiek in de gevel, met als resultaat een rijke detaillering. Op deze wijze zit het ton-sur-ton effect in het verschil in de oppervlakte van het materiaal.
De keuze van het metselwerkpatroon kan van grote invloed zijn op hoe baksteen wanden ervaren worden. In de buitenrand van het plangebied wordt een sterk horizontaal karakter nagestreefd. Dit effect kan versterkt worden door het toe te passen steenformaat, metselwerk verband en voegkleur.
In het voorbeeld van Dudok in het raadhuis in Hilversum is gekozen voor een steen in Hilversums formaat, vermetseld in Noors kettingverband. De sterke ritmiek met een nadruk op de strekken in het metselwerk zorgt voor een sublieme horizontale belijning in de metselwerk gevels. De toepassing van betonlateien en betonnen dakranden versterkt het effect van horizontaliteit.
Ook de voorbeelden van het werken met baksteen met verschillende lagenmaten, of het stootvoegloos verwerken van bakstenen zijn voorbeelden van hoe het horizontale karakter in de gevel versterkt kan worden.
5tools | materiaal en architectuur principes
Naast de keuze voor het type en het formaat van de baksteen, of het verband waarin deze verwerkt wordt, zijn ook de voegen van grote invloed op hoe het metselwerk uiteindelijk ervaren wordt. Voor het Holmkwartier worden subtiele verschillen in de tint van het metselwerk nagestreefd. De voegen zijn hierbij van grote invloed. Er wordt gerekend op een toepassing van lichte kleuren die op fraaie wijze aansluiten bij de kleur van de baksteen en een ton-sur- ton effect veroorzaken. Sterke contrasten door toepassing van donkere voegen zijn niet wenselijk.
De toepassing van bijzondere metselwerk details laat zien dat er in het Holmkwartier met vakmanschap en liefde is gewerkt aan de bakstenen gevels. Bijzondere detailleringen door bijvoorbeeld wisselingen in de diepte van de metselwerk lagen, toepassing van subtiel van elkaar verschillende kleuren metselwerk of Braziliaans metselwerk zorgen er voor dat de baksteen huid van de gebouwen verbijzonderd wordt.
De toepassing van deze verbijzonderingen kan worden ingezet ter versterking van de geleding, of om bijvoorbeeld de gewenste hoge detailniveau rondom de voordeuren kracht bij te zetten.
5 tools | materiaal en architectuur principes
In het Holmkwartier wordt een eenduidige architectuur nagestreefd, waarbij de uniformiteit in de kleur van het metselwerk een belangrijk uitgangspunt is om eenheid in de buurt te creëren. Aansluitend hierbij moeten ook de toepassing van kapvormen zorgen voor eenheid in de buurt. Het zou daarbij niet moeten uitmaken of er een plat dak wordt toegepast, of dat er gekozen wordt voor een kapvorm. De toepassing van een kapvorm is echter wel aan een aantal regels onderhevig.
Zo mag de toepassing van een kap er niet voor zorgen dat de geleding van de gevels in het geding raakt. Bij een sterke horizontale geleding zijn kappen met een noklijn haaks op de gevel en een steile kaphelling niet gewenst. Ook is het verplicht om tenminste de eerste 6 meter van de opgaande gevel uit te voeren in metselwerk, alvorens een kap toe te passen.
Qua detaillering zijn overstekken niet toegestaan, dat geldt zowel voor de gootlijn bij het toepassen van een kap evenwijdig aan de gevel, als voor de kopgevel wanneer er voor een kap haaks op de gevel wordt gekozen.
De toepassing van een kapvorm, of een setback – al dan niet met dakterras indien er voor een plat dak wordt gekozen – kan worden ingezet om de bovenste laag van de gebouwen te verbijzonderen. Wisselingen in de daklijn kunnen worden ingezet om de ritmiek te versterken of om het schaalniveau naar beneden te brengen.
DAKEN EN BEËINDIGINGEN SETBACKS EN KAPPEN
Een verbindend thema in het Holmkwartier is de beëindiging van de volumes aan de bovenzijde. Zoals hiervoor in de tool toegestane kapvormen als wordt gesuggereerd hoeven niet alle gebouwen voorzien te worden van een plat dak. Met name bij de kleinschaligere woningen is het goed denkbaar dat er schuine daken worden toegepast.
Om duidelijk te maken waar dit wel en waar dit niet is toegestaan, is het schema hiernaast opgenomen met aanduidingen waar welke dakvormen denkbaar zijn.
In het Tuinblok en het Singelblok zijn er een aantal plekken waar een kapvorm zonder meer is toegestaan. Met name in de kleinschalige straatjes en aan het water.
Op de hoeken van deze bouwblokken is een kapvorm niet ondenkbaar, maar omdat de architectuur hier de hoek om gaat is het belangrijk de toepassing van een kap ter goedkeuring voor te leggen aan welstand. Om nog wel voldoende eenduidige en kloeke volumes over te houden is het percentage kappen op maximaal 50% gezet.
Wisselingen in de daklijn zijn zeker wenselijk, vandaar dat er een minimum eis is gesteld van 30% van de laagbouwvolumes uit te voeren met een kap of met een setback.
5 tools | materiaal en architectuur principes
BALKONS, LOGGIA'S, DAKTERRASSEN EN GALERIJEN
Voor de appartementen is het belangrijk om in
een goede kwalitatieve buitenruimte te voorzien. Hierbij maken terrassen en balkons integraal onderdeel uit van de gevelarchitectuur. Dat kan hetzij door de materialisatie, hetzij door het deels inpandig opnemen van balkons. Het toepassen van loggia’s is toegestaan, en het toepassen van dunne balkonplaten die aan de gevel hangen is uitgesloten. Wanneer het nodig is om deels uit de gevel stekende balkons te voorzien van glazen afschermingen moet bijzondere aandacht uitgaan naar de invloed die dit kan hebben op de geleding in de gevel.
De onderzijde van de balkons maakt onderdeel uit van de gevelarchitectuur en verdient bijzondere aandacht. Hetzelfde geldt voor galerijen, deze moeten ook onderdeel uitmaken van de gevelarchitectuur. Ook de afwatering en de verlichting van de balkons of galerijen moet netjes in de architectuur mee-ontworpen zijn.
De buitenruimtes dragen bij aan de geleding. De toepassing van dakterrassen kan worden ingezet voor een opdeling in kleinere segmenten, of om ritmiek in de gevel te brengen.
5 tools | materiaal en Architectuur principes
Door groen in de gevels of bij de buitenruimtes onderdeel te laten uitmaken van de architectuur wordt voor een prettige leefomgeving gezorgd. Op deze wijze hebben ook de woningen en appartementen op de verdieping een vorm van een (mini-)tuin. Bovendien draagt een groene gevel en/of buitenruimte bij aan de natuurinclusiviteit van het Holmkwartier.
Integratie van groen is een belangrijk aspect voor het zorggebouw. Voor de bewoners in de zorggroepen is het belangrijk om groen te kunnen ervaren. Niet alleen is de gezamenlijke binnentuin daarvoor van belang, maar ook het groen in en aan de gevel voorziet in het kunnen zien, voelen en ruiken van bloemen en planten. Op deze wijze is het ook voor de bewoners die niet meer zelfstandig naar buiten kunnen, en daardoor meer tijd binnen doorbrengen, een prettige groene leefomgeving.
Bij de detaillering bij de voordeuren komt het aan op de verfijning in de architectuur. Om aan te sluiten bij de kleinere schaal van de architectuur en de verticale geleding in de gevels wordt geadviseerd om middels de detaillering van de voordeuren een zekere ritmiek te bewerkstelligen. Verfijningen middels luifels, betonbanden, rollagen of andersoortige details zorgen ervoor dat de focus wordt verlegd naar de entrees van de woningen. Totaalontwerpen, inclusief architectonische oplossingen voor bijvoorbeeld verlichting en huisnummers worden aangemoedigd.
5 tools | materiaal en architectuur principes
Kozijnen zijn een belangrijke tool in het plan voor het Holmkwartier. Qua kleur wordt, in lijn met de kozijnen in de plannen van Berlage, nagestreeft om een zachte kleurschakering samen met het metselwerk te bewerkstelligen. De toegestane kleuren beginnen bij een cremewitte kleur, gelijkend op RAL 9001, en gaan tot een beige tint gelijkend op RAL 1019 of C32/C33 in een geanodiseerde aluminium uitvoering.
Op belangrijke hoeken in het plan worden hoekramen toegepast, waardoor de architectuur altijd de hoek om loopt. Hiermee wordt een samenspel gezocht met de horizontale geleding in de randen van het plangebied.
Zoals in het stedenbouwkundig plan is omgeschreven worden blinde zijgevels van woningen of appartementen worden niet geaccepteerd. Naar de voorgevelrooilijnen toe zijn altijd gevels met diverse raamopeningen gericht, als ware het voorgevels van een woning.
verschaling door vlakwerking en balkons
Verschaling is een belangrijk instrument dat wordt toegepast in het Holmkwartier. Het stedenbouwkundig plan is zo opgezet dat er een opbouw plaatsvindt van kleinschalige woningbouw op de hoek van het Skagerrak en de Engelsholm, die diagonaal over het plangebied oploopt naar een hoogteaccent op de hoek van de Van Heuven Goedhartlaan en de Kruisweg.
Verschaling wordt niet alleen bereikt door de grootte of de hoogte van de bebouwing, maar ook door de inbreng van ingrediënten als balkons, belijning in de gevel, ritmiek, vlakwerking, ton-sur-ton kleurschakeringen en detailleringen rondom bijvoorbeeld de voordeur.
Door te werken met sculpturaliteit kan een zekere glijdende verschaling bereikt worden, maar ook door het verleggen van de focus naar de kleinschaliger details kunnen schaalsprongen worden gemaakt waarbij de samenhang in de architectuur overeind blijft. De voorbeelden hiernaast geven voorbeelden weer van een geslaagde toepassing van verschillende verglijdende schalen.
7 OPENBARE RUIMTE EN OVERGANGEN PUBLIEK-PRIVÉ
INRICHTINGSPLAN OPENBARE RUIMTE
7 openbare ruimte en overgangen publiek-privé |
De openbare ruimte in het Holmkwartier kenmerkt zich door nauwe intieme straatjes die langzaam breder worden richting het centrale plein. Dit centrale plein is het hart van de buurt. In de plinten van de gebouwen rondom het plein komen functies die voor levendigheid zorgen. Aan weerszijden van het centrale plein liggen de zorggebouwen van Amstelring. De overige pleinwanden worden gevormd door grondgebonden eengezinswoningen en een appartementengebouw dat een wat hoger accent vormt aan het plein.
De openbare ruimte is ontworpen door de landschapsontwerpers van Buro Sant en Co. Ze hebben een inrichtingsplan gemaakt voor de straten, het plein en de randen van het Holmkwartier. Door het smalle profiel en het intieme karakter van de straten is er bijzondere aandacht voor de overgangen van openbaar gebied naar de privézone van de woningen. Er zijn geleidelijke overgangen ontworpen, waarbij er plek is voor groen en soms voor een privéplekje naast de voordeur. Soms wordt er gebruik gemaakt van plantenbakken of kleine gemetselde tuinmuurtjes die onderdeel uitmaken van de architectuur van de woning. Ze zijn onderdeel van het gevelbeeld van de woningen, en worden daarom ook gemetseld in dezelfde steen als de gevels.
7 openbare ruimte en overgangen publiek-privé | gevelzones langs gebouwen
7 openbare ruimte en overgangen publiek-privé | binnenhoven
De bouwblokken rondom het plein hebben allen een meer of minder besloten binnenkant: de hof. Deze hoven worden soms gebruikt als groene tuinen, soms een bijzondere semi- openbare ruimte die verhoogd ligt op een dek, en bij de grondgebonden woningen worden de hoven ook gebruikt om auto’s enigszins beschut en uit het zicht van de straten te parkeren. Daarom is er voor de hoven die zichtbaar zijn vanuit het publieke domein een hoge mate van beeldkwaliteit gewenst.
Het appartementengebouw heeft een parkeervoorziening midden in het bouwblok op maaiveldniveau. Hierdoor ligt de (semi-) openbare ruimte in dit bouwblok op een zogenaamd dek op de 1e verdieping, ongeveer 4 meter verhoogd vanaf het maaiveld. Diverse trappen geven toegang tot dit dek. Op deze wijze ontstaan er diverse looproutes over het dek, en maakt deze integraal onderdeel uit van de routing door de buurt. Qua hiërarchie is de trap naar het plein het meest belangrijk, en daarom het meest genereus vormgegeven.
Het dek wordt groen ingericht en gedeeld door alle bewoners die in dit bouwblok wonen, zowel de appartementen, als de eengezinswoningen maken er gebruik van. Dit is de plek waar mensen elkaar ontmoeten en samen komen voor een gezellige buurtbarbecue of waar de kinderen spelen. De trappen naar het dek zullen ook een zekere mate van groene inrichting krijgen.
Het zorggebouw krijgt een beschermde binnentuin. Deze tuin ligt besloten ten opzichte van de buurt en biedt een beschermde omgeving waar de veelal kwetsbare ouderen onbelemmerd gebruik van kunnen maken. In deze tuin worden de zintuigen geprikkeld, en is er ruimte om te tuinieren.
activiteiten in de tuin: verzorgen van de planten en beweging
7 openbare ruimte en overgangen publiek-privé | binnenhoven
Het zorggebouw krijgt een binnentuin die visueel onderdeel uitmaakt van de binnenhof met de grondgebonden eengezinswoningen. Er is ruimte om te zitten in de zon en in de schaduw.
7 openbare ruimte en overgangen publiek-privé | binnenhoven
Achterzijde grondgebonden woningen
Voor de achterzijde van de grondgebonden eengezinswoningen is er bijzondere aandacht. De woningen grenzen aan de achterzijde aan een semi-openbare hof of een half besloten openbare hof. Ze liggen daardoor veelal vol in het zicht vanuit het publieke domein en behoeven daarom een hoge mate van beeldregie om een eenduidige uiterlijk met een hoge kwaliteit te bereiken en te behouden gedurende de tijd.
8 ARCHITECTENKEUZE EN SUPERVISIE
De architecten die met het plan voor het Holmkwartier aan de slag gaan, beschikken over aantoonbaar vakmanschap in het maken van ‘baksteenarchitectuur’. Affiniteit met het op een ambachtelijke wijze verwerken van baksteen is noodzakelijk. Met bijzondere detailleringen wordt bijgedragen aan een rijke architectuur.
Elke architect moet aantoonbaar bijdragen aan de architectuur van de buurt als geheel. Het afstemmen van de plannen op het werk van collega-ontwerpers is daarbij essentieel.
Het Holmkwartier zal door deze bijzondere aanpak als één samenhangende eenheid ogen.
Alle uitwerkingen die gedaan worden voor het Holmkwartier moeten ter goedkeuring worden voorgelegd aan de welstand van de gemeente Haarlemmermeer.
Hetgeen wat in dit beeldkwaliteitplan staat beschreven dient als leidraad voor de architectonische uitwerking. Een finaal oordeel wordt gedaan door de welstand.
De welstand kijkt toe op de afstemming van de verschillende onderdelen van het Holmgebied, welke door verschillende partijen uitgewerkt worden.
Het proces om te komen tot een goedgekeurd ontwerp voor een omgevingsvergunning kent drie contactmomenten met de welstand:
8 tot slot | supervisie en bemonstering
BEMONSTERING EN MATERIALENBIBLIOTHEEK
Een belangrijk onderdeel van dit proces is het afstemmen van de kleuren en materialen die gaan worden toegepast. De verfijning die wordt nagestreefd in de architectuur van het geheel, vereist een nauwkeurige afstemming tussen de verschillende ontwerpen die voor onderdelen van het Holmkwartier gemaakt gaan worden.
Alle materialen zullen op elkaar afgestemd moeten worden, teneinde een mooi samengesteld palet te bereiken. Hiervoor zullen alle kleuren en materialen die in de gevel toegepast worden aan de supervisor of welstand door middels van bemonstering ter goedkeuring worden voorgelegd. Van de belangrijkste gevelmaterialen dient een exemplaar te worden afgegeven, zodat er een materialenbank ontstaat die geraadpleegd kan worden voor de beoordeling van later ingediende of voorgelegde plannen.
OPENBARE RUIMTE EN OVERGANGEN PUBLIEK-PRIVÉ