Mobiliteitsplan 2040 'Heel Hengelo in Beweging'

De Centrale ligging van Hengelo

Hengelo ligt centraal in Twente en is een belangrijk knooppunt van wegen en spoorwegen. Via de Rijkswegen A1 en A35 is Hengelo aangesloten op het internationale hoofdwegennet. Daarnaast is Hengelo een belangrijk spoorwegen knooppunt met (inter)nationale treinverbindingen; centraal station van Twente. Ook per schip is Hengelo goed bereikbaar. En liggen we strategisch bij het vliegveld Twente. Het “Gemeentelijk Verkeers-en Vervoersplan Hengelo” (GVVP) uit 2003 bevat een overzicht van de toen gewenste netwerken in het jaar 2020 voor openbaar vervoer, fiets, auto, hulpdiensten en goederenvervoer in Hengelo. Het accent lag op versterking van de afzonderlijke netwerken. Sinds 2003 is er dan ook veel geïnvesteerd in bereikbaarheid en infrastructuur.

Verbeterde verkeersveiligheid

De afgelopen jaren zijn meerdere locaties aangepakt waar veel verkeersongevallen plaatsvonden. Ook zijn er 30- en 60-kilometerzones ingericht en zijn er op veel 50 km/u hoofdwegen vrijliggende fietspaden aangelegd. Ook is er veel geïnvesteerd in educatie en voorlichtingsprojecten op scholen en de kwetsbare doelgroepen in het verkeer. De vele ‘Duurzaam Veilig’ maatregelen hebben er toe geleid dat de verkeersveiligheid sinds 2003 is verbeterd. Dat blijkt onder andere uit een dalende trend qua ongevallen. In de Koersnota is een analyse van de verkeersveiligheid opgenomen. Dat betekent niet dat we hiermee ‘klaar’ zijn: elk ongeval en elk verkeersslachtoffer is er één te veel.

Fietsvriendelijk Hengelo

De fiets heeft zich als een serieus vervoermiddel ontwikkeld, ook voor regionale verplaatsingen. De steden en dorpen om ons heen, zoals Borne, Enschede, Oldenzaal en ook Almelo, zijn makkelijker per fiets bereikbaar geworden. Binnen Hengelo is de fiets een perfect alternatief voor de auto. Niet alleen de ontwikkeling van de e-bike heeft hier aan bijgedragen, er zijn al veel projecten uitgevoerd om het fietsen aantrekkelijker te maken. Fietssnelweg F35, de drager van het fietsnetwerk in Twente, ligt dwars door Hengelo en is nagenoeg gerealiseerd. Het fietscomfort is verbeterd en verkeerslichten zijn veelal ten gunste van de fietser afgesteld. Ook is de fietsflat (stalling) bij het Station gerealiseerd. De centrumring en bijna de gehele Wijkring hebben vrij liggende fietspaden en er zijn stadsfietsroutes gerealiseerd. Hengelo is al fietsvriendelijk, maar er zijn nog zeker verbeteringen vereist om de mobiliteitsopgave invulling te geven.

Doorstromen met Hoogwaardig Openbaar Vervoer Er is de laatste jaren veel aandacht gegeven aan het openbaar vervoer. Er zijn doorstroomassen voor het openbaar vervoer gerealiseerd. Het OV kan op deze manier ongestoord, veilig en comfortabel door de stad bewegen. Op deze manier is ‘Hoogwaardig Openbaar Vervoer’ (HOV) mogelijk gemaakt. Binnen de woonwijken heeft vrijwel iedereen op 300 meter afstand een bushalte. Vanaf 2012 werd ook treinstation Hengelo Gezondheidspark in gebruik genomen. Daarnaast is geïnvesteerd in doelgroepenvervoer op maat, om zo veel mogelijk voor iedereen mobiliteit toegankelijk te houden of juist te maken.

Tijdens de spits langere wachttijd voor auto’s

De externe bereikbaarheid van Hengelo per auto is relatief goed. Hengelo wordt ontsloten door de snelwegen A1 en A35. Op de plek waar deze twee snelwegen samenkomen, tussen Azelo en Buren, ontstaan wel regelmatig files. Dit wordt veroorzaakt door het hoge verkeersaanbod, rijstrookwisseling en snelheidsverschillen, waardoor er regelmatig ongevallen ontstaan. Samen met Provincie en Rijk wordt gewerkt aan verbeteringen. Veel invalswegen en delen van de Wijkring zijn de afgelopen jaren verbeterd. De Laan Hart van Zuid is gerealiseerd. De Laan van Driene en de nieuwe aansluiting op de A35, die ook waren opgenomen in het GVVP, zijn (nog) niet gerealiseerd. De doorstroming op de Wijkring en de invalswegen is relatief goed. In de spitsuren kunnen op deze wegen soms langere wachtrijen ontstaan bij de kruispunten.

Wat als we niets doen?

In 2040 is Hengelo net als nu een aangename stad om te wonen, werken en leven. Daarbij wordt de innovatieve, hightech maakindustrie ingezet als motor voor de brede sociaaleconomische ontwikkeling. Voor een toekomstbestendige ontwikkeling van de stad tot 2040 wordt ingezet op een stedelijke schaalsprong die past bij een grotere en bredere beroepsbevolking. Daarbij is de ambitie om op de lange termijn te groeien naar 100.000 inwoners¹. De Spoorzone Hengelo-Enschede (binnenstad én Hart van Zuid maken hier onderdeel van uit) zal een belangrijk deel van de woningbouwopgave voor haar rekening nemen. Dat leidt tot meer mensen, bedrijven en verplaatsingen in een ruimte die steeds schaarser wordt. Als we geen actief mobiliteitsbeleid voeren, leidt dat tot ongewenste knelpunten voor bereikbaarheid, leefbaarheid en verkeersveiligheid. Op de invalswegen wordt het drukker, maar ook op de fietspaden en bij het station. Zonder een actief mobiliteitsbeleid voorzien we de volgende knelpunten:

• •

  Lange wachtrijen op de invalswegen van de stad.

• •

  Een slecht bereikbare binnenstad zowel per fiets als per auto.

• •

  Leefbaarheid en verkeersveiligheid komt onder zware druk te staan binnen de Wijkring.

• •

  Werkgebieden en bedrijventerreinen zijn in de spitsuren matig tot slecht bereikbaar over de weg.

• •

  Een stad die onaantrekkelijk is voor nieuwe inwoners (beperkte bereikbaarheid met openbaar vervoer, onvoldoende en versnipperd aanbod deelmobiliteit en laadinfrastructuur, minder aantrekkelijke en leefbare woonomgeving).

Bereikbaarheid op hoofdwegennet onder druk

Op basis van de verkeersmodellen worden voor 2030 al de nodige knelpunten voorzien in het autoverkeer. Voornamelijk bij de radialen vanaf het hoofdwegennet de stad in, aan de oost- en zuidzijde van de Wijkring en op het noordelijke gedeelte van de Centrumring (zie de kaart in figuur 2). Extra ruimtelijke ontwikkelingen vanuit de groeiambitie die Hengelo heeft, zullen daar bovenop voor nog meer belasting van het wegennet zorgen.

Nieuwe ontwikkelingen en scherpere keuzes

Ontwikkelingen op het gebied van digitalisering en technologie vragen ook om scherpe keuzes. Slimme algoritmes zorgen bijvoorbeeld voor de meest efficiënte routes voor sameday delivery in de pakketbezorging, maar dit gaat ook invloed hebben op de leefbaarheid in de wijken.

Er komt steeds meer en slimmere technologie in voertuigen, die (gedeeltelijk) taken kan overnemen van de bestuurder en kan communiceren met de infrastructuur en de omgeving. Bij het ontwerpen en aanleggen van infrastructuur moet hier alvast zo veel mogelijk rekening mee worden gehouden. Denk bijvoorbeeld aan het plaatsen van ‘slimme’ verkeerslichten die kunnen communiceren met de voertuigen op de weg en aan goede wegmarkering

Figuur 2: verwachte knelpunten op het wegennet rond 2030 bij ongewijzigd beleid

Huidige Oldenzaalsestraat tijdens spitstijden al druk en file vorming

Ook thuiswerken heeft een vlucht genomen de laatste jaren en zal naar verwachting deels blijven bestaan. Dit brengt voor sommige mensen andere verplaatsingspatronen met zich mee en andere behoeften in de leefomgeving. Bijvoorbeeld (relatief) meer verplaatsingen in de vrije tijd en meer behoefte aan flexwerkplekken in de nabijheid.

Deelmobiliteit wordt door de digitalisering eenvoudiger. Met één app op de mobiele telefoon kan je je reis plannen, vervoersmiddelen reserveren en gebruiken. Hierdoor is het delen van voertuigen een stuk gebruiksvriendelijker.

Mensen zijn minder afhankelijk van het eigen bezit van een voertuig. Het juiste voertuig op de juiste plek aanbieden, zonder overlast is een opgave voor aankomende jaren.

Een groeiende reisbehoefte

De opgave voor mobiliteit en bereikbaarheid is veelzijdig: de kwaliteiten die Hengelo heeft, moeten optimaal worden benut. Tegelijkertijd maakt Hengelo een groei door. Hierdoor ontstaan hoe dan ook meer reisbewegingen. De opgave is die groeiende reisbehoefte zo duurzaam mogelijk vorm te geven en te laten passen bij de ambitie van een bruisende, aantrekkelijke woon- en leefstad.

1. Verbeterenvanderegionalefietsroutes

De regionale fietsroutes vormen de hoofdstructuur van het netwerk met o.a. de F35 en andere regionale verbindingen richting Oldenzaal, Delden, Deurningen en Beckum. Alle belangrijke economische en maatschappelijke bestemmingen in Hengelo en de regio zijn uitstekend bereikbaar voor fietsers. Hiermee vergroten we het fietscomfort en zorgen we voor een goede bereikbaarheid.

2. In (nieuw) hoog-stedelijk gebied staan de

voetgangerenfietsercentraal

Bij de nieuwe (hoog) stedelijke ontwikkelgebieden, zoals in de Spoorzone, is meer ruimte gekomen voor ontmoeten en groen. De voetganger en fietser staan hier centraal. Dat betekent ook dat de ruimte voor de auto (zowel rijdend als stilstaand) minimaal is. Door de strategische ligging van deze gebieden ten opzichte van het openbaar vervoer zijn belangrijke bestemmingen in de regio, maar ook daarbuiten, snel te bereiken. Dit past bij de ambitie voor een aantrekkelijke en bruisende stad en bij de reisvoorkeuren van de doelgroepen waarop is ingespeeld.

3. Versterken van het openbaar vervoer metmobiliteitshubs

Vanaf het station van Hengelo zijn belangrijke bestemmingen in de regio, maar ook over de grens, snel bereikbaar. Op die manier is ook voor langere afstanden duurzaam reizen aantrekkelijk. Het openbaar vervoer brengt je snel én frequent naar de belangrijkste plekken in de stad. Het HOV wordt versterkt door mobiliteitshubs te ontwikkelen langs de HOV-lijnen en het concentreren van ruimtelijke ontwikkelingen rond deze hubs. De dienstverlening van het openbaar vervoer blijft minimaal op hetzelfde niveau. HOV-verbindingen zorgen voor snelle en frequente verbindingen naar de belangrijkste plekken in de stad. Daarnaast behouden we de ontsluitende functie van het OV vanuit de wijken richting het station. Door nieuwe ontwikkelingen kan dit laatste ook in de vorm van een goede alternatieve ontsluitende vervoersvoorziening zijn. De uitwerking van de OV-ambitie gebeurt in samenspraak met de buurgemeenten en de provincie als concessiehouder en opdrachtgever van het OV.

4. Kansen voor deelmobiliteit benutten en reguleren

De opkomst van deelmobiliteit is een kans, maar wordt in de openbare ruimte wel door de gemeente gereguleerd. Het parkeren of stallen van een deelvoertuig gebeurt op een daarvoor aangewezen plek, zodat het niet leidt tot overlast in de openbare ruimte. Wanneer nieuwe deelvoertuigen worden geïntroduceerd, dan mogen deze geen CO2 uitstoten. Met deze randvoorwaarden hebben we het gebruik van deelmobiliteit zo aantrekkelijk mogelijk gemaakt. Dit biedt kansen om minder afhankelijk te zijn van de eigen auto en om de keuzevrijheid van de reiziger te vergroten. Een duurzame reis van A naar B is door het aanbieden van deelmobiliteit een stuk toegankelijker geworden voor velen.

5. Lobby voor snelle en goede verbindingen metandere (top) regio’s

Hengelo is het centrale punt voor vervoer over spoor, water én de weg: met het Centraal Station van Twente, het knooppunt A1/A35 en het Twentekanaal. Daarbij zijn snelle en goede verbindingen met andere (binnenlandse en buitenlandse) topregio’s van belang. Niet alleen in de regio, maar ook over de grens en op Europees schaalniveau. Denk bijvoorbeeld aan de TENT North Sea-Baltic Corridor. Hiervoor is lobby noodzakelijk om dit samen met de regio, de provincie en het Rijk te bewerkstelligen.

6. Doorgaand en regionaal verkeer over robuustehoofdstructuur

De centrale ligging van Hengelo wordt goed benut, verkeer maakt zoveel mogelijk gebruik van de hoofdwegen A1 en A35. Hier staat doorstroming centraal, dus moeten deze verbindingen ook aantrekkelijk zijn in het gebruik. We willen onnodige verkeersbewegingen door de stad voorkomen en automobilisten verleiden om de hoofdstructuur te gebruiken. Dit verbetert de verkeersveiligheid en leefbaarheid in het stedelijk gebied. Daarvoor is het nodig om het verkeer beter te spreiden over het hoofdwegennet en de wegen binnen de Wijkring minder aantrekkelijk te maken voor doorgaand verkeer. Samen met provincie en Rijkswaterstaat verkennen we opties om de doorstroming op de snelwegen verder te verbeteren.

7. De Wijkring als verdeelring voor hetautoverkeer

We verbeteren de doorstroming op de Wijkring, zodat deze een belangrijke verdelende functie krijgt in het netwerk. Het verkeer op de Wijkring zal daardoor toenemen. De effecten van een toename van autoverkeer in dit dichtbebouwde gebied moeten zo klein mogelijk worden gehouden. Dit vraagt om maatwerkoplossingen op kruispuntniveau. Een ander aandachtspunt is de herkenbaarheid en uitstraling van de Wijkring.

De schaalsprong van Hengelo mag niet ten koste gaan van de leefbaarheid in bestaande wijken. Daarom willen we zo min mogelijk doorgaand autoverkeer door de woonwijken en de binnenstad. De Wijkring wordt gebruikt als verdeelring en de wegen binnen de Wijkring worden ingericht voor bestemmingsverkeer.

8. Verbeteren van de verkeersveiligheid met risico gestuurde aanpak

De gemeente Hengelo blijft zich inzetten voor het verbeteren van de verkeersveiligheid en de sociale veiligheid op straat, zodat iedereen veilig van A naar B kan komen en zich daar prettig bij voelt. Verkeersveiligheid is een gezamenlijke opgave, waarin iedereen zijn of haar verantwoordelijkheid heeft. In de bestaande woonwijken werken we door middel van een risico gestuurde aanpak aan verkeersveiligheid. Gedragsbeinvloeding speelt hierin een belangrijke rol.

9. Meer balans in bestaande woonwijken metlagere maximumsnelheid

In de woonwijken komt alles samen: leven, spelen en verplaatsen. Tegelijkertijd hebben we de ambitie om aantrekkelijke woonmilieus te bieden. Des te belangrijker is het dus om in de wijken de verkeersveiligheid en leefbaarheid te verbeteren. Daarom gaan we het principe hanteren:

’30 km/u waar kan, 50 km/u waar moet’. Concreet houdt dit in dat alle straten binnen de wijkring een maximum snelheid krijgen van 30 km/u. De verwachting is dat dit zal bijdragen aan een verlaging van de verkeersongevallen met als bijkomend positief effect een verbetering van de leefbaarheid langs deze wegen. Buiten de Wijkring gaan we verkennen welke ontsluitingswegen van woonwijken 50 km/u als maximumsnelheid moeten behouden.

10. Versterken van duurzame verplaatsingen metSTOMP als basisprincipe

We zetten in op het zo duurzaam mogelijk vormgeven van de groeiende verplaatsingsbehoefte. Daarbij is het van belang om het gebruik van de fiets en het openbaar vervoer te stimuleren. Deze duurzame vervoerwijzen vragen minder ruimte, zodat de stad bereikbaar blijft en iedereen zich kan verplaatsen. Bij het STOMP-principe staat de auto niet langer centraal bij de inrichting van de ruimte, maar gaan we eerst uit van de voetganger (Stappen) en vervolgens de fietser (Trappen), Openbaar Vervoer en MaaS (Mobility as a Service). Als laatste wordt de privéauto meegenomen in de inrichting. Het STOMP-principe is inmiddels uitgegroeid tot een belangrijk uitgangspunt waarin de mens centraal staat in gebiedsontwikkelingen en dat invulling geeft aan de leefbaarheid en bereikbaarheid. Per gebied wordt afweging gemaakt van de passende maat en schaal voor het toepassen van het STOMP-principe.

11. Benutten van vervoer over water en per spoor,stimuleren slimme en schone logistiek

De bedrijventerreinen en logistieke knooppunten van Hengelo hebben een gunstige ligging, zowel over het water met o.a. het Twentekanaal als per spoor met de strategische ligging in Twente Daarnaast ligt Hengelo op de TENT North Sea-Bal-tic Corridor. Deze ligging willen we nog beter benutten voor logistiek vervoer. Dit biedt ook kansen voor Hengelo. We gaan bedrijven stimuleren om goederen over water te vervoeren en waar mogelijk ook per spoor. Op die wijze wordt duurzaam vervoer gestimuleerd. Bij het (her)ontwikkelen van gebieden maken we de inrichting voor actieve vervoerswijzen aantrekkelijker. Het STOMP-principe is het uitgangspunt voor maatregelen, alternatieven als de volgorde van investeren. Goederenvervoer per spoor mag daarbij niet ten koste gaan van het personenvervoer per spoor.

Voor de logistieke keten geldt ook een stevige (landelijke) ambitie richting zeroemissie. Hengelo volgt hierin het landelijk beleid om in 2030 de binnenstad zero-emissie, dus zonder CO2-uitstoot, te bevoorraden. De volgende stap is om dit binnen de gehele Wijkring in te voeren. Om dat te kunnen realiseren is het nodig om goede logistieke overslagpunten (logistiek hubs) te ontwikkelen.

12. Samen werken aan technologische innovaties en smart mobility

Technologische innovaties hebben een positieve impact op de mobiliteit in Hengelo. Samen met bedrijven en kennisinstellingen in de regio liggen kansen voor slimme technologische innovaties, die bijdragen aan het gemak waarmee mensen zich duurzaam verplaatsen. Door deze kansen te benutten werken we aan een slimmer mobiliteitssysteem, ook wel ‘smart mobility’. Denk bijvoorbeeld aan intelligente verkeerslichten die data ontvangen van weerapps, waardoor fietsers sneller groen krijgen, of aan innovaties zoals de ‘fietsketting’.

13. Mobiliteit als gezamenlijke opgave

Inwoners en belanghebbenden worden nauw betrokken bij de opgaven en projecten die voortkomen vanuit dit mobiliteitsplan. Zij hebben daarin een meedenkende rol, maar worden ook uitgedaagd om zelf bij te dragen. Belangengroeperingen worden in de projecten geconsulteerd naar hun specifieke expertise en kennis. De gemeente wil samenwerken met bedrijven en inwoners om de stad bereikbaar, leefbaar en toegankelijk te houden.

14. Mobiliteit draagt bij aan de inclusievesamenleving

We vinden het belangrijk dat iedereen kan meekomen in de samenleving en kan deelnemen aan activiteiten. Vanuit het oogpunt van toegankelijkheid ligt de focus op de meest kwetsbare verkeersdeelnemers, zoals jonge kinderen, slechtzienden en mensen met een fysieke handicap. We doen dit vanuit het principe van inclusieve bereikbaarheid: belangrijke maatschappelijke en economische voorzieningen, zoals scholen, ziekenhuizen, wijkcentra, moeten voor iedereen eenvoudig en veilig bereikbaar zijn.

15. Aantrekkelijk maken van bewegen in deopenbare ruimte

We stimuleren bewegen in de openbare ruimte door actieve mobiliteit aantrekkelijk te maken. Op die wijze dragen we bij aan een gezonde leefstijl. Zo worden comfortabele fietsverbindingen aangelegd die uitnodigen om de fiets te pakken, zowel naar de stad, als het buitengebied. Daarnaast richten we de woonwijken beweegvriendelijk in. Onder andere door ommetjes aan te bieden in de woonwijk en op bedrijventerreinen. Dat maakt de woon- en werkomgeving aantrekkelijker en prettiger.

Sfeerimpressie mogelijke inrichting centrumring

Een snel en comfortabel netwerk van regionalefietsroutes

De F35 is een goed voorbeeld van een snelle en comfortabele fietsroute. Deze vervult inmiddels een belangrijke rol in Hengelo en het provinciale netwerk. De regionale fietsroutes willen we op meer plekken verbeteren. Belangrijke verbindingen zijn richting Oldenzaal, Delden, Deurningen en Beckum. Hiermee vergroten we het fietscomfort en zorgen we voor een goede bereikbaarheid van belangrijke bestemmingen in Hengelo vanuit de regio.

Hengelo op de internationale spoorkaart

We willen onze positie op de internationale spoorkaart versterken. Hengelo is de laatste (of eerste) Nederlandse stop op de IC Amsterdam-Berlijn en een regionaal knooppunt binnen Nederland, maar wat nog ontbreekt is een goede regionale verbinding over de grens. We streven naar een rechtstreekse treinverbinding tussen zowel Zwolle en Münster als tussen Hengelo en Dortmund (Ruhrgebied) in 2032. Het streefbeeld voor de lange termijn is twee rechtstreekse verbindingen per uur tussen Zwolle en Münster en één rechtstreekse verbinding tussen Hengelo en Dortmund. Onder leiding van de provincie Overijssel voeren we bij het Rijk en EU een intensieve lobby, samen met regio Zwolle, Twente Board en onze collega’s over de grens.

Versterken van het regionale openbaar vervoer

Regionaal openbaar vervoer heeft een belangrijke ontsluitende werking voor de omliggende kernen en buitenwijken van Hengelo. De doelstelling is op de dienstverlening van het regionaal openbaar vervoer op minimaal hetzelfde niveau te houden.

De hoogwaardige OV-verbinding tussen Hengelo - Kennispark - Enschede is ‘de schakel' in de ontwikkeling spoorzone Hengelo-Enschede en de schaalsprong naar de top-technologische regio. Deze verbinding wordt momenteel al veel gebruikt door werknemers en studenten. Voor de toekomst zetten we in op een snelle en frequente verbinding, waarbij ook de bereikbaarheid in de avonduren en nacht wordt verbeterd.

Figuur 3: ligging van Hengelo in de regio en ten opzichte van (inter)nationale verbindingen

We houden het hoofdwegennet draaiend

Het knooppunt A1/A35 is belangrijk voor de regionale bereikbaarheid van Hengelo. Hier staat doorstroming centraal, dus moeten deze verbindingen ook aantrekkelijk zijn in het gebruik. We willen onnodige verkeersbewegingen door de stad voorkomen en automobilisten verleiden om de hoofdstructuur te gebruiken. Zo verleiden we bijvoorbeeld automobilisten die van Enschede naar Borne rijden om over de snelweg te rijden. Dit voorkomt onnodige verkeersbewegingen door de stad. Samen met provincie en Rijkswaterstaat verkennen we opties om de doorstroming verder te verbeteren.

Bedrijventerreinen en logistieke knooppuntenmultimodaal bereikbaar

De bedrijventerreinen en logistieke knooppunten van Hengelo hebben een gunstige ligging, zowel over de weg als over het water en per spoor. Deze ligging willen we nog beter benutten. Bedrijven stimuleren we om goederen over water te vervoeren en waar mogelijk ook per trein.

Ambitie

• •

  Verbeteren van de bereikbaarheid op duurzame wijze;

• •

  Optimale bereikbaarheid over weg, water en spoor.

Doelstellingen

• •

  Economische topregio’s Arnhem-Nijmegen, Utrecht, Amsterdam en Münster binnen 1,5 uur reistijd bereikbaar per auto en binnen 1,5 uur per openbaar vervoer.

• •

  Tussen Hengelo en Enschede wordt de bereikbaarheid per openbaar vervoer in de avonduren en nacht verbeterd.

• •

  Alle grote kernen in de regio Twente (Enschede, Oldenzaal, Almelo) zijn binnen 45 minuten fietsen te bereiken.

Figuur 4: plaatsen die bereikbaar moeten zijn binnen 45 minuten fietsen

Voetgangerenfietserprioriteitinhetcentrumen

op de ‘magneet’

Vanuit de Omgevingsvisie wordt een deel van de binnenstad en een gedeelte ten zuiden van het station aangeduid als ‘de magneet’. De naam verwijst zowel naar de vorm (zie figuur 5) als naar de functie, want er zitten veel publiekstrekkende voorzieningen. Binnen die magneet staan daarom voetgangers en fietsers centraal. Dat wil zeggen dat de gebieden nog wel toegankelijk zijn voor auto’s, maar dat het aan de inrichting van het gebied en de verkeersregels duidelijk is te merken dat de auto te gast is. Zo ontstaan veilige wandel- en fietspaden en een aantrekkelijke leefomgeving.

Onderdeel van de magneet is het kernwinkelgebied (het bovenste paarse gebied in figuur 5). In het kernwinkelgebied komt de voetganger echt op 1 te staan. Voor recreërend publiek in de binnenstad is het rustig. Als bezoeker van de binnenstad kun je veilig wandelen door het kernwinkelgebied. Door de inrichting van de straat en door aanduidingen rondom het kernwinkelgebied wordt duidelijk dat de fietser hier te gast is.

Versterken hoogwaardig openbaar vervoer en behouden ontsluitende functie vanuit de wijkenrichting station

De stedelijke HOV-verbindingen vormen de ruggengraat van het netwerk. We versterken de HOV-verbindingen door mobiliteitshubs te ontwikkelen langs de HOV-lijnen en hier ook ruimtelijke ontwikkelingen te concentreren. Denk bijvoorbeeld aan het gebied rond het FBK-stadion (Enschedesestraat -Kuipersdijk). We zorgen tevens voor goede toegangsroutes richting deze hubs voor fietsers en voetgangers.

Het ontsluitend OV, nu in de vorm van enkele stadslijnen, heeft een belangrijke, ontsluitende functie voor de stadswijken. Vanuit sociaal oogpunt en het belang van duurzame bereikbaarheid streven we naar het behouden van de goede ontsluitende werking van het OV-netwerk in Hengelo. Door nieuwe ontwikkelingen kan dit ook in de vorm van een goede alternatieve ontsluitende vervoersvoorziening zijn.

Mobiliteitshubs als schakels in het netwerk

We zien de opkomst van mobiliteitshubs als kans om het aantrekkelijker te maken voor mensen om zich op een duurzame manier te verplaatsen. Het maakt het ook makkelijker om een ketenreis (een reis waarbij meerdere vervoersmiddelen worden gebruikt) te maken. Bij hubs kan ook deelmobiliteit aangeboden worden.

Figuur 5: de ‘magneet’ in de Binnenstad en Hart van Zuid (bron: Omgevingsvisie Hart van Hengelo)

Deelmobiliteit stimuleren als waardevolle toevoeging op bestaande modaliteiten en ‘van bezit

naar gebruik’

Onder deelmobiliteit worden veel verschillende vervoersmiddelen verstaan en het beeld dat mensen erbij hebben is wisselend. Denk aan deelauto’s, -fietsen (in allerlei soorten en maten), -scooters, en -steps. We zien vooral kansen in het verder groeien van het aanbod van elektrische deelauto’s en deel(bak)fietsen. Deelauto’s kunnen een alternatief zijn voor de eigen (tweede) auto en zo zorgen voor minder parkeeroverlast en blik op straat in de woonwijken. Voor verplaatsingen over langere afstanden waar geen goed openbaar vervoer beschikbaar is, blijft de auto nodig en daarvoor kan de deelauto voor veel mensen een uitkomst zijn.

Deelbakfietsen zijn handig voor het vervoeren van boodschappen of andere grote spullen binnen de stad. De bekendheid en het aanbod van elektrische deelauto’s en deel(bak)fietsen willen we verder vergroten.

Deelscooters en binnenkort ook deelsteps vragen om duidelijke regels, met het oog op leefbaarheid en veiligheid. Fout geparkeerde of omgevallen voertuigen in de openbare ruimte geven deze vorm van deelmobiliteit een wat negatief imago. Samen met onze partners in de regio gaan we daarom regulering opstellen voor deze vormen van deelmobiliteit.

Het delen van vervoersmiddelen met een abonnement past binnen de transitie ‘van bezit naar gebruik’. Het bezitten van een eigen vervoersmiddel wordt minder normaal. Met een abonnement kan men het gewenste vervoermiddel gebruiken wanneer men dat nodig heeft. Zo betaal je alleen voor het gebruik en heb je ook geen ‘lasten’, zoals onderhoud. Met name de jongere generaties gaan hier op dit moment in mee. Door dit te faciliteren, went de nieuwe generatie aan het delen. Dit kan ook de opvattingen over autobezit (versus gebruik) in de toekomst veranderen. Het aanbieden van deelmobiliteit bij hubs kan bijdragen aan een succesvolle uitrol ervan.

Faciliteren bestemmingsverkeer en weren doorgaand verkeer binnen de Wijkring

De ruimte binnen de Wijkring is schaars. Een toename van autoverkeer in dit dichtbebouwde gebied is niet wenselijk en is bovendien fysiek simpelweg niet haalbaar. Daarom willen we zo min mogelijk doorgaand autoverkeer door de woonwijken en de binnenstad en gaan we de Wijkring gebruiken als verdeelring. Hiervoor stimuleren we de doorstroming op de Wijkring zelf; deze krijgt een belangrijke verdelende functie in het netwerk. Dit vraagt om maatwerkoplossingen op kruispuntniveau en het verbeteren van de herkenbaarheid van de Wijkring.

Binnen de Wijkring nemen we maatregelen om het minder aantrekkelijk te maken voor doorgaand verkeer. Zo blijft er ruimte voor bestemmingsverkeer, fietsers en openbaar vervoer. We doen dit om de binnenstad bereikbaar te houden. Tegelijkertijd werken we aan een leefbare en aantrekkelijke (binnen)stad.

Bovendien wordt er momenteel in de binnenstad al gewerkt aan de uitwerking van het plan ‘Bereikbare Binnenstad’. Hier wordt verdere uitwerking aan gegeven in lijn met de ambities van dit mobiliteitsplan.

Mobility as a Service (MaaS) is een kansrijke ontwikkeling

De gemeente ziet Mobility as a Service (Maas) als een kansrijke ontwikkeling in de toekomst. De gemeente volgt de ontwikkelingen uit de markt en wilt deze ook faciliteren. Dit wordt gecoördineerd in regionaal verband (samen met de gemeente Enschede).

Figuur 6: schematische weergave principekeuzes autonetwerk

Auto-enfietsparkerenbinnenstad

De binnenstad blijft bereikbaar voor alle vervoerwijzen. Autoverkeer kan via de centrumring de randen van het kernwinkelgebied bereiken en hier parkeren. Dat gebeurt zoveel mogelijk in parkeergarages, zodat er minder auto’s op straat staan en de kwaliteit van de openbare ruimte verbetert. Met goede wayfinding worden automobilisten naar beschikbare parkeerplekken geleid. Wel blijven er voldoende plekken beschikbaar op straat voor gehandicaptenparkeerplaatsen. Voor deze doelgroep is parkeren op maaiveld en dichtbij de bestemming belangrijk om de toegankelijkheid te waarborgen. Ook voor taxi’s, die een rol spelen in de toegankelijkheid en bereikbaarheid van de binnenstad, worden goede plekken geregeld.

De fiets wordt optimaal gefaciliteerd in de binnenstad. Het moet uitnodigend zijn om op de fiets naar de binnenstad te komen. We voorzien daarom in ruim voldoende en kwalitatief goede fietsparkeervoorzieningen aan de randen van het kernwinkelgebied. In het kernwinkelgebied is de fietser te gast.

Ambitie

• •

  Binnenstad en werkgebieden goed bereikbaar met alle vervoerwijzen.

• •

  De binnenstad blijft bereikbaar per auto voor bestemmingsverkeer, maar is duidelijk te gast.

• •

  Voetganger op 1 in het kernwinkelgebied, de fietser is hier te gast.

• •

  De ambitie is groeien naar 100.000+ inwoners in 2040 en de groei van de mobiliteit opvangen door inzet op duurzame vervoerwijzen.

Doelstellingen

• •

  Centrum goed bereikbaar houden voor bestemmingsverkeer per auto en fiets (bezoekers binnenstad)

• •

  Verbeteren en uitbreiden fietsparkeervoorzieningen binnenstad.

• •

  In heel Hengelo is openbaar vervoer op loopafstand te bereiken: binnen 5 minuten lopen een bushalte (ontsluitend openbaar vervoer of mogelijkheid gebruik te maken van vervoer op afroep), of binnen 5 minuten fietsen of 10 minuten lopen een HOV-bushalte of treinstation.

Koppelkansen voor duurzame mobiliteit

Een aantrekkelijke en bruisende stad: dat zit vooral in de functies en voorzieningen die Hengelo te bieden heeft, de uitstraling van de stad en de inrichting. Voor mobiliteit is de opgave in dit kader vooral het verduurzamen van de verplaatsingen. Daarmee is veel winst te behalen voor het milieu, verbetert de gezondheid van Hengeloërs en ontstaat meer ruimte voor een aantrekkelijke inrichting van de leefomgeving.

Kijken we naar de verplaatsingspatronen van, naar en binnen Hengelo, dan wordt nu voor bijna 60% van de ritten de auto gebruikt en slechts in een kwart van de gevallen wordt de fiets gepakt (zie figuur 8). Kijken we alleen naar verplaatsingen binnen Hengelo, dan ligt het aandeel van de fiets wel wat hoger, maar ook hier is ruimte voor verbetering. We streven naar een toename van het fietsgebruik binnen de gemeente en ook naar omliggende plaatsen tot ongeveer 15 kilometer. Voor langere verplaatsingen streven we naar een toename van het ov-gebruik. Met de schaalsprong van de stad is het noodzakelijk om in te zetten op deze duurzame vervoerwijzen. Ze vragen minder ruimte (zie figuur 9), zodat de stad bereikbaar blijft in de toekomst en iedereen zich kan verplaatsen.

Figuur 9: het ruimtebeslag per modaliteit

Figuur 8: verdeling van gebruik vervoersmiddelen over alle verplaatsingen van, naar en binnen Hengelo (bron: Odin data 2018-2019).

Versterken van duurzame verplaatsingen metSTOMP als basisprincipe

Het zogenaamde STOMP ontwerpprincipe is leidend en noodzakelijk om de stad bereikbaar te houden. Bij het STOMP-ontwerpprincipe staat de auto niet langer centraal bij de inrichting van de ruimte, maar gaan we eerst uit van de voetganger (Stappen) en vervolgens de fietser (Trappen), Openbaar Vervoer en MaaS (Mobility as a Service). Als laatste wordt de privéauto meegenomen in de inrichting. Het STOMP-principe is inmiddels uitgegroeid tot een belangrijk uitgangspunt waarin de mens centraal staat in gebiedsontwikkelingen en dat invulling geeft aan de leefbaarheid en bereikbaarheid. Per gebied wordt afweging gemaakt van de passende maat en schaal voor het toepassen van het STOMP-principe. Rekening houdend met de huidige en toekomstige vorm, functie en gebruik van de weg en het gebied.

Hengeloaantrekkelijkeloop-enfietsstad

De fiets is hét vervoersmiddel voor verplaatsingen in de stad. Snel, ruimteefficiënt, vrij van uitstoot en flexibel. Het gebruik van de fiets neemt toe: dat willen we faciliteren en verdere groei stimuleren. De fietser krijgt daarom ruim baan op belangrijke inprikkers richting de binnenstad.

In de Binnenstad en Hart van Zuid, en andere toekomstige plannen, komt meer aandacht voor de positie van de fietser. De infrastructuur voor de fiets is kwalitatief goed, logisch ingericht, direct en veilig. Waar mogelijk benutten we technologische innovaties om fietsen nog aantrekkelijker te maken, bijvoorbeeld om fietsers te detecteren bij kruispunten waardoor ze sneller groen krijgen.

Er worden voldoende fietsparkeervoorzieningen gerealiseerd in de binnenstad, bij voorzieningen en nieuwe woonwijken.

Ook voor de voetganger is nog veel terrein te winnen. Zowel in het stedelijk gebied, als ook in werkgebieden en het buitengebied, maken we meer ruimte voor de voetganger. Niet alleen omdat dat functioneel en veilig is, maar ook omdat we vinden dat de omgeving moet ‘uitnodigen’ tot het maken van een wandeling.

Naar zero-emissie mobiliteit

Vanaf 2035 komen er binnen de EU geen nieuwe auto’s meer op de markt die rijden op fossiele brandstoffen en in Nederland mogelijk al vanaf 2030. De vervanging van het huidige fossiele wagenpark is daarmee definitief ingezet. Er komen langzamerhand ook meer tweedehands elektrische auto’s op de markt, waardoor elektrisch rijden voor meer mensen toegankelijk wordt. Het faciliteren van zero-emissie mobiliteit is een belangrijke opgave voor de gemeente. Denk bijvoorbeeld aan het realiseren van voldoende oplaadpunten. In de overgangsfase speelt ook het vraagstuk van de beschikbaarheid van voldoende parkeervoorzieningen, zowel voor elektrische auto’s als voor auto’s die op fossiele brandstof rijden. Het uitgangspunt is dat er bij elke publieke laadpaal (met twee laadpunten) twee parkeerplekken worden gereserveerd voor laden.

Voor de komende drie jaar zijn al laadkaarten opgesteld op wijkniveau. Daarin is aangegeven op welke plekken oplaadpunten gerealiseerd zullen worden. Voor de periode daarna zal de opgave alleen maar groter worden. Hiervoor wordt nu apart een laadbeleid opgesteld. Belangrijke uitdagingen hierin zijn het realiseren van voldoende snellaadplekken, het gebundeld aanbieden van laadpunten bij mobiliteitshubs en de capaciteit van het elektriciteitsnetwerk.

Het plaatsen van laadpunten gebeurt in samenwerking tussen de gemeente en marktpartijen. De gemeente gaat hierin een stimulerende rol nemen. Met het laadbeleid nemen we regie op het plaatsen en opschalen van de laadoplossingen die nodig zijn. Op die manier zorgen we voor een goede inpassing in de openbare ruimte en het elektriciteitsnet en willen we onze inwoners, bezoekers en bedrijven vertrouwen geven om de stap naar elektrisch vervoer te maken.

Slimme en schone logistiek met logistieke hubs

Voor de logistieke keten geldt ook een stevige ambitie richting zeroemissie. Hengelo volgt hierin het landelijk beleid om in 2030 de binnenstad zeroemissie, dus zonder CO2-uitstoot, te bevoorraden. Daarnaast hebben we de ambitie om dit binnen de gehele Wijkring in te voeren. Om dat te kunnen realiseren is het nodig om goede logistieke overslagpunten te ontwikkelen. We noemen dit logistieke hubs en we zoeken naar geschikte locaties om deze de komende jaren te realiseren. Voor de hand liggend zijn locaties langs de radialen vanaf het hoofdwegennet richting de binnenstad. Deze zijn relatief goed bereikbaar vanaf de snelweg en vanaf deze plekken kunnen kleinere, uitstootvrije voertuigen dan de binnenstad inrijden.

Op een groter schaalniveau zetten we in op logistieke hubs die multimodaal goederenvervoer kunnen faciliteren. Met name bedrijventerrein Twentekanaal Zuid heeft gunstige eigenschappen voor een logistiek overslagpunt, waar grootschalig goederenvervoer over de weg kan worden vervangen door vervoer over water.

Aandacht voor robuuste infrastructuur en bijdragemobiliteit aan klimaatadaptatie

Hengelo maakt zich klaar voor de toekomst. We willen dat wegen begaanbaar blijven bij flinke wateroverlast en overstromingen. In de Klimaatadaptatiestrategie van Hengelo is inzichtelijk op welke wegen het overstromingsrisico relatief groot is. Een voorbeeld is de Oldenzaalsestraat. Ook de auto- en fietstunnels zijn voorbeelden. We gaan verkennen hoe we de begaanbaarheid van wegen met deze risico’s robuuster kunnen maken. De klimaatadaptatiestrategie biedt hiervoor kaders.

Ook vergroening van de stad is van belang. Dit helpt klimaatverandering tegen te gaan, maar het helpt ook bij het beschermen tegen de effecten van klimaatverandering, zoals hittestress. Groen zorgt namelijk voor verkoeling. Op plekken waar dat mogelijk is, worden wegen heringericht zodat meer ruimte ontstaat voor groen. Een voorbeeld hiervan is het vergroenen van de centrumring. Ook wordt bij wegontwerp vanaf het begin rekening gehouden met groen.

Tenslotte hebben we aandacht voor schone lucht. Hengelo heeft zich aangesloten bij het Schone Lucht Akkoord, een akkoord tussen Rijk, provincies en een groot aantal gemeenten, dat streeft naar een gezondheidswinst door negatieve effecten van onder andere mobiliteit te beperken. Hiervoor moet de uitstoot van stikstof, fijnstof en CO door wegverkeer omlaag. De maatregelen in dit mobiliteitsplan moeten daar aan bijdragen.

We zien ontwikkelingen in de technologische sector als kans om doelstellingen op het gebied van duurzame mobiliteit en bereikbaarheid een stap dichterbij te brengen.

Dat betekent een veranderende rol van ons als gemeente. Samen met bedrijven werken we samen aan nieuwe ontwikkelingen. We zien voor ons zelf daarin een stimulerende rol. Het is uiteindelijk aan bedrijven en instellingen om de innovaties uit te voeren en te realiseren.

Eén van de nieuwe technologische ontwikkelingen die we op ons af zien komen zijn drones. We zien kansen voor drones in combinatie met logistiek. Denk bijvoorbeeld aan het afleveren van een pakketje bij een hub. De ontwikkeling van drones volgen we en mogelijk starten we een pilot.

De ontwikkeling die nu al speelt is slimme software in verkeerslichten en voertuigen. Daarmee kunnen zij met elkaar communiceren. Zo wordt een betere doorstroming geregeld voor fietser, openbaar vervoer of auto, afhankelijk van wat op dat moment nodig is gegeven het verkeersaanbod. De fietsketting is daar een voorbeeld van waarin met een pilot nieuwe technologische ontwikkelingen wordt bewerkstelligd. Van belang is dat we bij nieuwe ontwikkelingen aansluiten bij de gestelde landelijke richtlijnen. Daarom borgen we dat de voertuigen en verkeerslichten (met benodigde systemen) structureel data uitwisselen.

Realtime reisinformatie stelt mensen in staat de meest gunstige vervoeroptie en route te kiezen naar hun bestemming. Als gemeente stellen we verkeersdata en actuele reisinformatie zo goed mogelijk beschikbaar aan de gebruikers. Deze technologische ontwikkeling kan bijvoorbeeld bijdragen aan het doel om het verkeer te spreiden over de hoofdstructuur en sturen op de Wijkring in plaats van de route via de centrumring (als zij geen bestemming hebben in het centrum).

Ambitie

• •

  Hengelo is een aantrekkelijke fietsstad.

• •

  De transitie naar duurzaam vervoer wordt verder vormgegeven. Dat wil zeggen dat mobiliteit en logistiek zoveel mogelijk zonder nadelige gevolgen voor de omgeving plaatsvindt. Dus geen of veel minder uitstoot van schadelijke stoffen en geluidsoverlast.

• •

  We hebben ons gecommitteerd aan het Schone Lucht Akkoord (SLA) en streven naar het verbeteren van de luchtkwaliteit.

• •

  Ruimtelijke ontwikkelingen zoals woningbouw laten we plaatsvinden op plekken die goed op een duurzame manier bereikbaar zijn of gemaakt kunnen worden.

• •

  Benutten van kansen op het gebied van smart mobility om duurzame vervoerwijzen te stimuleren.

• •

  We stimuleren initiatieven vanuit bedrijfsleven en/of Provincie/Rijk die bijdragen aan de ontwikkeling en innovatie van Smart Mobility.

Doelstellingen

• •

  In 2040 wordt 50% van de verplaatsingen binnen Hengelo met de fiets gedaan.

• •

  Vanuit de Hengelose woonwijken is de binnenstad (en het centraal station) met de fiets sneller te bereiken dan met de auto.

• •

  Realiseren van aantrekkelijke wandelroutes, zowel in stedelijk gebied (zoals benoemd in Omgevingsvisie Binnenstad/Hart van Zuid) als in werkgebieden en richting het buitengebied.

• •

  We realiseren een basisnetwerk van publieke laadpalen, in elk geval 260 laadpalen in 2025 en de voorlopige doelstelling voor 2035 is 928 laadpalen.

• •

  We hebben ons verbonden aan de Green Deal Zero Emissie Stadslogistiek. De doelstelling is om in 2030 de binnenstad te bevoorraden zonder uitstoot van broeikasgassen.

Het mobiliteitsnetwerk van Hengelo moet robuust zijn en voorbereid op de toekomstige ontwikkelingen in de mobiliteit en de ruimtelijke plannen binnen de gemeente. Omdat steeds meer mensen zich via meerdere vervoerwijzen verplaatsen van A naar B is de integraliteit van het netwerk essentieel. De overstap van bijvoorbeeld auto naar fiets of auto naar openbaar vervoer moet soepel verlopen om daarmee de bereikbaarheid goed te houden en tevens bij te dragen aan de doelstellingen ten aanzien van veiligheid en leefbaarheid in Hengelo.

In figuur 10 is de integrale kaart weergegeven van het mobiliteitsnetwerk van Hengelo. Op de kaart worden de principekeuzes op netwerkniveau weergegeven. In het kernwinkelgebied komt de voetganger op de eerste plaats. De verblijfsgebieden (onder andere de ‘magneet’) kenmerken zich door meer ruimte voor de voetganger en fietser, waardoor een aantrekkelijke en veilige leefomgeving ontstaat.

Het fietsnetwerk kent een aantal snelfietsroutes die als hoofdassen Hengelo doorkruisen en verbinden met omliggende plaatsen (F35 Enschede – Borne en de verbeterde regionale routes naar Oldenzaal, Beckum en Delden). Daarnaast is het stadsfietsroutenetwerk met belangrijke fietsroutes binnen de stad (vanuit de wijken richting de binnenstad en tussen wijken) weergegeven.

In het ov-netwerk speelt station Hengelo een centrale rol, evenals de twee andere treinstations en de HOV-busverbindingen. Station Hengelo en de HOV-verbindingen willen we verder versterken, door ruimtelijke ontwikkelingen hieromheen te concentreren. Het stads- en streekbusnetwerk is ondersteunend en dient vooral een ontsluitende functie te hebben voor de woonwijken en omliggende kernen, zoals Beckum, Deurningen en Borne.

Op de mobiliteitshubs komen openbaar vervoer en andere vormen van mobiliteit samen. Goede bereikbaarheid van de stations en hubs voor fietsers en voetgangers is essentieel. Dit betekent onder andere voldoende fietsenstallingen en veilige looproutes richting de hub.

Voor het wegennet zetten we in op het faciliteren van autoverkeer op het hoofdwegennet, waaronder de radialen en de Wijkring. We stimuleren autoverkeer zo lang mogelijk op deze hoofdwegen te blijven. Op de inprikkers vanaf de Wijkring richting binnenstad en op de centrumring komt het binnenstedelijk karakter meer naar voren, om de leefbaarheid, aantrekkelijkheid en verkeersveiligheid te verbeteren. De maximumsnelheid gaat hier omlaag naar 30 km/per uur.

Per modaliteit is nog meer diepgang en detail aan te brengen. Daarom wordt voor de verschillende modaliteiten in de hierop volgende paragrafen een toelichting gegeven.

Het mobiliteitsbeleid zoals beschreven in de voorgaande hoofdstukken, en de principekeuzes voor het mobiliteitsnetwerk die daaruit volgen, zijn samengevat in tabel 1. Het betreft feitelijk een samenvatting van de principekeuzes van dit mobiliteitsplan, gesorteerd naar de verschillende gebiedstypen en specifiek voor de verschillende modaliteiten. Er is onderscheid gemaakt in de volgende gebieden:

• •

  Centrum en centrumring

• •

  Wijken binnen de Wijkring, inclusief de Wijkring zelf

• •

  Wijken buiten de Wijkring, inclusief Beckum

• •

  Het buitengebied

De verschillende gebieden zijn weergegeven op de kaart in figuur 11.

Figuur 11: indeling Hengelo in gebiedstypen ten behoeve van de uitwerking van het mobiliteitsplan

Elke verplaatsing begint en eindigt te voet. Dat maakt dat de voetganger een belangrijke plaats inneemt in het beleid van de gemeente Hengelo. In dit mobiliteitsplan is niet een specifiek netwerk beschreven, aangezien dat te gedetailleerd is. Wel zijn specifieke gebieden aangegeven waar de voetganger (meer) prioriteit krijgt.

De voetganger is een breed begrip. Hierbinnen vallen de wandelaar, de mindervalide, de oudere, de hardloper, de skater, etc. Bij het ontwerpen voor voetgangers moet goed gekeken worden wie de primaire doelgroep is (wie maken er gebruik van) en wat betekent dat voor bijvoorbeeld de breedte van het trottoir.

Nederlanders nemen voor bijna 10% van alle ritten onder een kilometer de auto. Dit is een afstand die de meeste mensen kunnen lopen. Hoe aantrekkelijk dit voor iemand is, hangt onder andere af van de subjectieve bereikbaarheid van een bestemming. Deze verschilt van persoon tot persoon. Succesvol beleid om mensen te stimuleren meer te lopen, combineert daarom ingrepen in de fysieke omgeving met mobiliteitsmanagement ten gunste van de voetganger en campagnes gericht op specifieke doelgroepen. Binnen Hengelo hebben in de Binnenstad en de Magneet voetgangers veel prioriteit.

Ook op bedrijventerreinen en in het buitengebied dragen goede wandel- en looproutes bij tot het stimuleren van lopen en daarmee gezonder leven.

De te ontwikkelen mobiliteitshubs, nieuwe en bestaande (H)OV-halten moeten sociaal en verkeersveilige looproutes hebben. Hiervoor hanteren we landelijke richtlijnen die zijn opgesteld door het CROW.

Samenvattend:

• •

  Uitwerking van kwaliteitseisen looproutes

• •

  Campagnes om het wandelen te stimuleren

• •

  Verbeteren van de wandelroutes op bedrijventerrein en in het buitengebied

• •

  Aantrekkelijke looproutes naar de (H)OV- haltes en hubs

Tabel 1: Mobiliteitskeuzes gesorteerd naar gebiedstype en modaliteit

Figuur 12: Fietsnetwerk 2040

Voor verplaatsingen binnen de stad willen we dat de fiets op 1 komt te staan. Hier hoort ook een volwaardig en veilig fietsnetwerk bij. In het Fietsnetwerk 2040 (figuur 12) wordt aangegeven wat de snelfietsroutes zijn en welke de belangrijke doorfietsroutes zijn door de stad.

RegionalefietsroutesmetdeF35alsdrager De regionale fietsroutes vormen de basis van het fietsnetwerk. Daarin zien we onderscheid in de verschillende verbindingen, met elk eigen opgaven:

• •

  F35 inpassen in het stedelijk gebied;

• •

  Uitbreiding van regionale fietsroutes met een snelfietsroute naar Oldenzaal;

• •

  Directe en veilige routes naar grotere Twentse kernen, zoals o.a. Delden, Deurningen;

• •

  Veilige stadsfietsroutes voor de bereikbaarheid van de woonwijken, bedrijventerreinen en voorzieningen.

Met de nieuwe koers van dit mobiliteitsplan wordt ook het Actieplan Fiets (2015-2018) geactualiseerd.

Hoofdeisenfietsvriendelijkeinfrastructuur

Voor het fietsnet in Hengelo gelden de vijf hoofdeisen waaraan fietsvriendelijke infrastructuur moet voldoen:

• •

  Samenhang: De fietsinfrastructuur vormt een samenhangend geheel en sluit aan op alle herkomsten en bestemmingen van fietsers.

• •

  Directheid: De fietsinfrastructuur biedt de fietser steeds een zo direct mogelijke route (omrijden blijft tot het minimum beperkt).

• •

  Aantrekkelijkheid: De fietsinfrastructuur is zodanig vormgegeven en in de omgeving ingepast dat fietsen aantrekkelijk is.

• •

  Veiligheid: De fietsinfrastructuur waarborgt de verkeersveiligheid en de gezondheid (minimale blootstelling aan schadelijke stoffen) van fietsers en overige weggebruikers.

• •

  Comfort: De fietsinfrastructuur zorgt ervoor dat fietsers zo min mogelijk hinder (trillingen, extra inspanningen door hoogteverschillen, overlast van overig verkeer) en oponthoud (stoppen) ervaren.

Voor een verdere inrichting van de fietsroutes wordt verwezen naar de publicatie Kernnet fiets Overijssel, Ontwerpprincipes Fiets (Provincie Overijssel, juli 2018).

Fietsverbinding centrumring

Omdat in het kernwinkelgebied de voetganger op de eerste plaats staat, moet er voor fietsers een aantrekkelijk alternatief zijn om langs het kernwinkelgebied te kunnen fietsen. Op dit moment gebruiken veel fietsers belangrijke winkelstraten om van de ene naar de andere kant van het centrum te komen. We gaan daarom verkennen welke mogelijkheden er zijn voor een alternatieve fietsroute om het centrum heen.

Fietsparkeren

Goede, veilige en voldoende fietsenstallingen zijn van belang voor de bereikbaarheid van de binnenstad en het centraal station. Van belang is dat de stallingen zich op korte loopafstand van de bestemming bevinden en aantrekkelijk zijn vormgegeven.

In Hengelo zijn de fietsenstallingen gratis voor de bezoekers. Ook naar de toekomst toe is het van belang dat dat zo blijft. Aan de randen van het kernwinkelgebied kunnen bezoekers van de binnenstad verleid worden om hun fiets te stallen en verder te lopen.

Buiten de centrumring dienen voldoende stallingsplekken te zijn bij winkelcentra, scholen, gezondheidscentra, de mobiliteitshubs, etc.

Bij ruimtelijke ontwikkelingen is het van belang de plek van de fietsenstalling tijdig mee te nemen. De fietsenstalling moet goed toegankelijk zijn, het liefst dicht bij de uitgang, direct beschikbaar, comfortabel en zonder (fysieke) weerstanden. Het mag niet zo zijn dat de restruimte of kelder in een gebouw (bij een woning of kantoor) de stalling wordt. De fiets verdient een goede plek zodat het uitnodigt om met de fiets te reizen.

Samenvattend

• •

  Extra fietsparkeervoorzieningen binnenstad realiseren

• •

  Actualiseren actieplan fiets en uitvoeringsprogramma

• •

  Verbeteren regionale fietsroutes:

  • •

    Hengelo - Oldenzaal;

  • •

    Hengelo - Beckum;

  • •

    Hengelo - Delden;

  • •

    Hengelo - Deurningen.

• •

  Verbeteren fietsverbinding richting Vossenbelt/Hasseler Es en Beckum

• •

  Veilige routes aanwijzen voor landbouwverkeer in relatie tot fietsroutes

• •

  Bereikbaarheid recreatief groen verbeteren door aanleg/ optimalisatie van loop- en fietsroutes en door aanbrengen bewegwijzering.

De OV-netwerkkaart toont de spoor- en buslijnen van, naar en binnen Hengelo. Daarnaast zijn plekken aangegeven waar een mobiliteitshubs gerealiseerd zou kunnen worden. Onderscheid is gemaakt in het spoor met de stations, de HOV-buslijnen en de streeklijnen.

Station Twente Centraal

Station “Twente Centraal” is de belangrijkste openbaar vervoerknoop en mobiliteitshub van Hengelo. De ambitie is om die functie de komende jaren te versterken, onder andere door het voor- en natransport (lopen, fiets, HOV-net) te verbeteren. Snelle verbindingen van station Hengelo naar andere regio’s zijn van belang.

HOV en Hubs vormen samen de ruggengraat

De HOV-lijnen vormen de ruggengraat van het openbaar verover netwerk binnen Hengelo en worden verbonden aan de mobiliteitshubs. Automobilisten kunnen vanaf de Hub eenvoudig met de HOV-lijnen richting binnenstad of het centraal station. Directheid en een vlotte doorstroming van het HOV zijn belangrijk, aangezien ze een belangrijke schakel vormen in de ketenverplaatsing. Waar mogelijk rijdt het HOV op vrijliggende infrastructuur en bij kruispunten krijgt het zoveel mogelijk prioriteit op andere vervoerwijzen.

Ontsluitend OV op peil houden

Het ontsluitend OV vormt de verbinding voor mensen die aangewezen zijn op het openbaar vervoer richting de binnenstad en het centraal station. Snelheid en directheid van de lijn is daarbij minder belangrijk dan de ontsluiting. Voor de routes via deze wegen is het acceptabel dat de maximum snelheid op delen 30 km/uur is.

Voor de bereikbaarheid per openbaar vervoer is gekeken naar de loop- en fietstijd tot aan een halte of het station. Op de kaart in figuur 13 is het dekkingsgebied weergegeven. Hieruit blijkt dat het merendeel van de inwoners binnen 5 minuten lopen of 10 minuten fietsen van een station of openbaar vervoerhalte woont. Dit niveau van het ov-netwerk houden we op peil.

Figuur 13: OV Bereikbaarheid loop- fiets afstand naar openbaar vervoer

Figuur 14: Netwerk Openbaar Vervoer

Mobiliteitshubs voor duurzame verplaatsingen

We zien de opkomst van mobiliteitshubs als kans om het aantrekkelijker te maken voor mensen om zich op een duurzame manier te verplaatsen. Het maakt het ook makkelijker om een ketenreis (een reis waarbij meerdere vervoersmiddelen worden gebruikt) te maken. We onderscheiden verschillende typen hubs gericht op mobiliteit van personen:

• •

  Stedelijke hub, een ov knooppunt centraal in de stad;

• •

  Stadsrand hub, een P+R locatie aan de randen van de stad;

• •

  Wijkhub, kleinschalige hub in een wijk of bij een kantoorlocatie met deelvoorzieningen.

Stedelijke hubs

Met het station beschikt Hengelo over een stedelijke hub. Trein, bus, fiets en voetganger komen hier samen. Het station van Hengelo is dé centrale hub in de gemeente en is belangrijk voor zowel bewoners als bezoekers van de stad. We willen de multimodale bereikbaarheid van de hub verder verbeteren en hiermee kansen creëren om ruimtelijke functies te concentreren in dit gebied. Met de ontwikkeling van Hart van Zuid wordt hier al aan gewerkt. Op de stedelijke hub kan ook deelmobiliteit worden aangeboden om meer flexibiliteit te bieden voor de last mile. Verkenningen naar hubs op regionaal niveau worden mede in samenwerking met de provincie opgepakt.

Stadsrand hubs

Op de radialen vanaf het hoofdwegennet naar de Wijkring zoeken we naar geschikte locaties voor stadsrand hubs. Belangrijk is dat deze hubs goed ontsloten worden met hoogwaardig openbaar vervoer. Op die manier is het aantrekkelijk om hier de auto te parkeren en vervolgens met het openbaar vervoer (of deelvervoer) de reis te vervolgen. Ook op deze plekken kan ruimtelijke ontwikkeling in hogere dichtheden plaatsvinden. Dit maakt de omgeving van de hub aantrekkelijker en draagt bij aan het draagvlak voor hoogwaardig openbaar vervoer.

Wijkhubs

In de woonwijken kunnen kleinschalige wijkhubs worden gerealiseerd. Hier worden elektrische deelauto’s en elektrische deelbakfietsen aangeboden, vooral gericht op bewoners. Deze deelvoertuigen kunnen een alternatief zijn voor de (tweede) auto van bewoners en zo meer ruimte creëren op straat. Er kunnen ook andere voorzieningen worden aangeboden, zoals een pakketpunt oplaadstation en/of flexwerkplek. De ontwikkeling van kleinschalige mobiliteitshubs staat nog in de kinderschoenen. Van belang is in de ruimtelijke ontwikkelingen er rekening mee te houden. Het experimenteren op één of twee locaties in de stad wordt daarin aanbevolen.

Samenvattend

• •

  Haalbaarheids- en locatiestudie uitvoeren voor hubs.

• •

  Onderzoek uitvoeren naar het verbeteren van de bereikbaarheid per openbaar tussen Hengelo-Enschede in de avond- en nachturen.

• •

  Versterken HOV-verbindingen en in stand houden ontsluitende functie OV.

Figuur 17: Auto netwerk 2040

Regionale en multimodale bereikbaarheid

Gemeentebrede opgaven

Er zijn binnen de gemeente momenteel geen middelen beschikbaar voor de uitvoering van het mobiliteitsplan anders dan belegd is in de huidige taken en budgetten voor verkeer en vervoer. Daarnaast wordt aangesloten bij bestaande projecten en processen waarin we gezamenlijk werken aan de doelen. De doelstellingen in dit mobiliteitsplan zijn dus voornamelijk ambities, waarvoor geldt dat we ze binnen de reeds beschikbare middelen proberen te realiseren. Of voor nieuwe investeringen een bijdrage vragen aan de gemeenteraad.

De belangrijkste bronnen zijn provinciale subsidies, landelijke subsidies (o.a. vanuit het Strategisch Plan Verkeersveiligheid en het Schone Lucht Akkoord) en gebiedsontwikkelingen. Uiteraard worden acties opgestart om een deel van de ambities uit dit Mobiliteitsplan te concretiseren. Dat zijn ook projecten die niet zozeer om grote infrastructurele investeringen vragen, maar veel meer aansluiten bij de nieuwe rol van de overheid: het bij elkaar brengen van partijen om gezamenlijk te komen tot nieuwe initiatieven en het faciliteren van die initiatieven.

Rol regio

Hengelo staat niet op zichzelf, zeker niet op het gebied van mobiliteit. Hierbij werken we intensief samen in de regio Twente. Samen werken we toe naar een toonaangevende groene en technologische topregio. Goede bereikbaarheid is daarbij essentieel. Hiervoor voeren we ook gezamenlijk lobby naar de strategische partners zoals provincie, het Rijk en Europa.

Financiering van bovenplanse voorzieningen

Bij een gebiedsontwikkeling heeft de ontwikkelaar/initiatiefnemer de verplichting om parkeerplaatsen te realiseren. Wanneer het volgens de ontwikkelaar niet mogelijk of wenselijk is om het bepaalde aantal parkeerplaatsen te realiseren, dan kan hij dit afkopen door bij te dragen aan bovenplanse voorzieningen, bijvoorbeeld voor goede fietsinfrastructuur, openbaar vervoer of alternatieve vormen van mobiliteit. Zo draagt hij indirect bij aan creëren van een leefomgeving waarbij duurzame mobiliteit een centrale rol krijgt.

Beleid uitvoeren betekent doelen stellen. Maar ook concrete afspraken maken over de manier waarop, binnen de gemeente en in samenwerking met externe partijen (Rijkswaterstaat, Provincie, vervoerders etc.), deze doelen worden gerealiseerd. Monitoring en evaluatie maken deze effecten en prestaties inzichtelijk, maar leggen ook de relatie tussen beiden. De uitkomsten bieden mogelijkheden om het beleid in de gewenste richting bij te sturen. Monitoring en evaluatie maken de cyclus van beleidsvorming, beleidsuitvoering en beleidsbijsturing sluitend.

Of die cyclus soepel wordt doorlopen heeft de gemeente Hengelo zelf in de hand. Voor de doeltreffendheid van de uitvoering van het beleid ligt dat wat genuanceerder. Daar speelt, naast de gerealiseerde output, ook een extern proces dat vooral wordt bepaald door autonome ontwikkelingen als bevolkingsgroei, economische groei en het gedrag van reizigers. Deze zijn in belangrijke mate van invloed op de beoogde eindeffecten.

Het gaat bij monitoring nadrukkelijk niet alleen om aantallen en locaties, maar ook om samenwerking met betrokkenen. Samen met partijen als het VVN, de Fietsersbond, politie en andere wegbeheerders (die veelal een schat aan informatie en gegevens tot hun beschikking hebben) kan gericht worden ingestoken op specifieke onderwerpen.

Aspecten om te monitoren

Het is zinvol om de volgende aspecten te monitoren:

• •

  Aantal ongevallen, letselongevallen, fietsongevallen en bromfietsongevallen (elke drie jaar een ongevallenanalyse);

• •

  (Twee)jaarlijks verkeerstellingenprogramma op maatgevende wegvakken;

• •

  Tweejaarlijks parkeerdrukmeting op maatgevende parkeerterreinen en straten in het centrum;

• •

  Alle klachten, tips en gevoelens over verkeer en vervoer;

• •

  Kwalitatieve beoordeling door middel van enquête/Hengelo panel.

Rapportage

Voorgesteld wordt om jaarlijks het beleid uit dit Mobiliteitsplan te monitoren en evalueren. Dit is integraal onderdeel van de jaarlijkse monitoring van de gemeente. De geformuleerde beleidsdoelstellingen en daaraan te koppelen indicatoren vormen het toetsingskader. Binnen deze evaluatie kan worden aangegeven welke projecten inmiddels zijn gerealiseerd en wat de (aangepaste) planning is van nog te realiseren projecten. Waar nodig kan dan tijdig worden bijgestuurd.

Werken met living labs

Het is van belang dat de mobiliteitsvisie gaat leven onder Hengeloërs. Door gebruik te maken van living labs krijgt het mobiliteitsplan een gezicht en kunnen bij bewezen succes maatregelen verder worden uitgerold in Hengelo. Zo kan er bijvoorbeeld worden geëxperimenteerd met technologieën die zijn of worden ontwikkeld door bedrijven uit Hengelo. Denk aan Smart Mobility maatregelen om de doorstroming voor het fietsverkeer te verbeteren. Belangrijke voorwaarde voor de dergelijke experimenten is dat het product of initiatief dat wordt getest al volwaardig en zelfstandig moet kunnen functioneren. Het is niet de bedoeling om op kosten van de gemeente producten te ontwikkelen. Het experiment moet er vooral op gericht zijn om een bestaand product of idee te testen in de Hengelose context.

Samen met Hengelo

Het uitwerken van het mobiliteitsplan kunnen we niet alleen doen. Hierbij zoeken we verbinding met de Hengeloërs, onze partners en de gemeenteraad. Bij het opstellen van de uitvoeringsplannen worden vertegenwoordigers en/of ambassadeurs van verschillende doelgroepen betrokken. Welke partijen op welk moment worden betrokken wegen we af aan de hand van ons participatiebeleid en -leidraad.

Daarnaast houden we onze inwoners op de hoogte van de ontwikkelingen die er plaatsvinden op het gebied van mobiliteit in de gemeente. Wanneer er bijvoorbeeld een nieuwe dienst wordt aangeboden of er iets veranderd in de bereikbaarheid van een locatie, dan communiceren we hierover via onze verschillende communicatiekanalen. De communicatieuitingen van de gemeente kunnen informerend zijn, maar kunnen ook bedoeld zijn om bepaald reisgedrag te stimuleren.

Door bewoners en vertegenwoordigers te betrekken en door heldere communicatie over nieuwe ontwikkelingen in mobiliteit komen we tot plannen die aansluiten bij de behoeften en wensen van onze inwoners en krijgen we samen heel Hengelo in beweging.