Ruimte geven! Speelruimtenota 2016-2026 Gemeente Zoetermeer

De aanleiding voor deze speelruimtenota is dat het oude beleidskader van 2005-2015 niet heeft geleid tot echte vernieuwingen. Zo zijn vragen en meldingen van bewoners niet afgenomen. Gestreefd wordt naar aantrekkelijke, gevarieerde en veilige speelruimte waarbij de gebruikers, omwonenden en professionals betrokken zijn. Indien mogelijk met behoud van huidige budgetten. Doel is om voldoende speelruimte in relatie tot de leeftijdsopbouw en stedenbouwkundige opzet van de wijken te garanderen.

Deze nota is tot stand gekomen door nauwe samenspraak met verschillende betrokkenen. Het belangrijkste daarbij waren de basisschoolkinderen waarmee rond gegaan werd in hun wijk en die enquêtes hebben ingevuld over speelruimte. Ook jongeren en bewoners zijn bevraagd over hoe zij speelruimte in Zoetermeer ervaren. De gesprekken en resultaten van de enquêtes zijn aanknopingspunten voor het beleid en de analyse. Voor de resultaten van de enquêtes zie BIJLAGE III, BIJLAGE IV en BIJLAGE V.

In de verschillende leeftijdscategorieën – kinderen (0 t/m 5 jaar), jeugd (6 t/m 11 jaar) en jongeren (12 t/m 17 jaar) – zijn er verschillende wensen en behoeftes ten aanzien van speelruimte. Naarmate kinderen ouder worden, verandert hun relatie met hun woonomgeving. Ze ontdekken door het buitenspelen hun woonomgeving en hun fysieke en sociale mogelijkheden. Daarbij maken ze gebruik van alles wat er in de omgeving te vinden is; kinderen spelen altijd en overal. Het is dus van belang om zich bewust te zijn van het feit dat ruimte de bepalende factor is bij spelen en niet zozeer de aanwezigheid van speeltoestellen.

Figuur 1 Struinruimte jeugd op veldjes, pleintjes en bosplantsoen (archief OBB)

Geef ruimte aan kinderen!

De eerste oproep is dan ook: bied door een evenwichtige, evenredige en eerlijke spreiding van speelruimte een basisvoorzieningenniveau aan kinderen, jeugd en jongeren. Hierbij wordt voor kinderen een actieradius van 100-150 meter aangehouden, voor jeugdigen 350-400 meter en voor jongeren wordt er geen specifieke grens aangehouden. Verder wordt uitgegaan van een minimum aantal kinderen per plek met speel- of sporttoestellen. Bovendien wordt gestreefd naar centrale buurtplekken die door hun rol, ligging en ruimte noodzakelijk zijn voor de jeugd en die waar mogelijk gecombineerd worden met voorzieningen van kinderen en jongeren. Daarnaast zijn, bij hoge kinderdichtheid, soms aanvullende steunplekken nodig voor kinderen of jongeren. Centrale buurtplekken gaan lang mee en hebben een uitgebreide inrichting. Steunplekken zijn meer tijdelijk en hebben minder speeltoestellen.

Figuur 2 Centrale buurtplekken voor kinderen en jeugd (archief Zoetermeer)

Daarbovenop bieden stadse plekken iets extra’s, zoals een groot skatepark, een groot natuur-speelterrein of een voetbalkooi. Semiopenbare speelruimte bij onder andere scholen worden gezien als een aanvulling op de gemeentelijke voorzieningen. Hierbij is het streven om in iedere wijk minimaal één speelplek in te richten voor kinderen met een beperking en verder op aanvraag.

Maak speelruimte aantrekkelijk!

De tweede oproep is, misschien nog wel belangrijker dan de eerste: maak de inrichting van speelplekken aantrekkelijker. Dit is niet alleen iets wat gedaan kan worden door de gemeente, maar vooral ook door bewoners zelf. In de parken en groene buitengebieden valt er veel te ontdekken door de jeugd. Die ruimte is minder aantrekkelijk als hier hondenpoep, zwerfafval of bekladding is. Dit ervaart de jeugd als een van de grootste knelpunten bij het buitenspelen. Waar nodig moet de informele speelruimte verbeterd worden met speelprikkels en bankjes.

Samenspraak

Samenspraak is noodzakelijk bij het ontwerp, de inrichting en het onderhoud. Daarbij is het uitgangspunt dat de gebruikers, kinderen, jeugd en jongeren, meebeslissen over het ontwerp en de inrichting. Ouders en omwonenden geven advies over het ontwerp en de inrichting en signaleren of helpen mee bij het onderhoud.

Figuur 3 In samenspraak speelruimte inrichten en schoon houden

Het aantal kinderen in Zoetermeer zal volgens de prognoses de komende 10 jaar sterk gaan dalen: van ongeveer 8.400 naar circa 7.900 in 2025. Het aantal jeugdigen blijft volgens de prognoses ongeveer gelijk, circa 8.400 nu en in 2025.

Het huidige voorzieningenniveau schiet tekort op twee punten:

• 1)

  Veel speelplekken zijn te klein en liggen te verstopt.

• 2)

  De inrichting van de speelplekken is te weinig gericht op de jeugd vanaf 6 jaar.

De resultaten van de enquêtes geven aan dat de te kleine en weinig uitdagende speelplekken als slecht worden ervaren. Dit beeld wordt bevestigd in de rondgangen met de jeugd van de basisscholen. Dit heeft zich vertaald in de analyse waarbij voor bijna 200 speelplekken een verbetering van het spelen en sporten wordt voorgesteld. Bij iets meer dan 100 speelplekken wordt voorgesteld spelen in het met het groen, water of andere omgevingselementen te verbeteren, anders gezegd: kinderen meer kans te geven tot struinen en hun eigen spel te bedenken.

Met de maatregelen zoals beschreven in de wijkanalyses en BIJLAGE II wordt in centrale speelplekken voorzien die aantrekkelijk zijn ingericht. Hiermee wordt een optimaal basisvoorzieningenniveau aangeboden, gevarieerde en aantrekkelijk speelplekken voor alle leeftijdscategorieën.

Voorgesteld wordt meer, grote en uitdagende, toestellen te plaatsen, een toename van 931 naar 1.079 speel- en sporttoestellen. Daarentegen wordt voorgesteld om minder openbare plekken ingericht te houden met speeltoestellen, een afname van 323 tot 269 plekken. Het aantal plekken van scholen en stichtingen verandert niet. Dit is ook terug te zien in het voorstel om de inventariswaarde van toestellen en veiligheidsondergronden te laten toenemen van € 5.470.000 naar € 6.290.000 , oftewel een toename van een investeringswaarde per kind van € 213 naar € 245. In Tabel 1 is de verandering van het aantal plekken per wijk samengevat.

Tabel 1 Voorgestelde ontwikkelingen aantal plekken ingericht met speel- en sporttoestellen per wijk

Het totaal aantal jongeren in Zoetermeer blijft volgens de prognoses de komende 10 jaar ongeveer gelijk, het aantal jongeren neemt van circa 8.900 in 2015 naar verwachting af tot 8.700 in 2025. Het voorzieningenniveau kan hier dan ook duurzaam op afgestemd worden.

Het huidige voorzieningenniveau schiet tekort op drie punten:

• 1)

  Het aandeel formele plekken is te laag.

• 2)

  De inrichting van de plekken is eenzijdig.

• 3)

  Er zijn te weinig informele zit- en ontmoetingsplekken.

In de Jongerenpeiling 2014 geven de jongeren aan een tekort te ervaren (circa 1,7 plekken). Dit beeld wordt bevestigd door de analyse van het aantal plekken. Gezien het aantal jongeren zouden er circa 86 sport- en/of ontmoetingsplekken moeten zijn. Er zijn in werkelijkheid 56 plekken. Hiervan is er een verschil van 17 plekken te wijten aan de situatie in Oosterheem. Hier zouden 20 plekken moeten zijn en liggen er slechts 3. Daar komt bij dat deze plekken gedeeld moeten worden met de basisschooljeugd, wat de gebruiksdruk soms flink opvoert.

De inrichting van de plekken is eenzijdig en geeft geen invulling aan de wensen van de jongeren. Het zijn voor 95% voetbal- en basketbalplekken en er zijn nagenoeg geen ontmoetingsvoorzieningen op deze plekken. De jongeren willen graag multifunctionele en centraal gelegen sportgebieden in een park. Niet alleen ingericht voor de jongeren, maar voor alle inwoners. Door hier ook moderne sporten een plek te geven worden deze locaties stadsbreed aantrekkelijk. Denk aan freestyle, mud-run, bikeparcours, skate, bootcamp en callasthenics. Dit geeft ook de meiden meer mogelijkheden. Ook de digitale mogelijkheden zoals een interactieve voetbalwand, een dj-tafel en wifi zouden veel toevoegen. Deze kunnen ook worden gebruikt om te sturen op groepen jongeren.

Bij het ontmoeten van jongeren zijn niet alleen de plekken met voorzieningen belangrijk. Zij gebruiken de hele openbare ruimte om elkaar te ontmoeten op zelfgekozen plekken. In de enquêtes die jongeren hebben ingevuld geven ze veelvuldig aan dat ze meer zitplekken willen. Hoe meer van dit soort plekjes hoe minder de overlastervaring in een stad en hoe beter de spreiding van de jongeren. Van de minimaal 170 benodigde plekjes zijn naar schatting 20% van de plekjes aanwezig. De veel gehoorde klachten van overlast op de speelplekken met bankjes is een graadmeter van dit tekort. Ook voor senioren en ouders met kinderen zijn de zitaanleidingen interessant.

Voor het realiseren van het basisvoorzieningenniveau zijn 3 mogelijke scenario’s geschetst. Hiermee worden 3 keuzemogelijkheden geboden.

• •

  scenario 1: basisvoorzieningenniveau. Hierbij is de huidige inventariswaarde leidend. Dit scenario gaat er vanuit dat er niet extra geïnvesteerd wordt in speelruimte, maar dat binnen de huidige budgetten wordt gewerkt, de investeringswaarde per kind zakt van € 213 naar € 200.

• •

  scenario 2: optimaal basisvoorzieningenniveau. Hierbij zijn de maatregelen om te komen tot een basisvoorzieningenniveau leidend. Dit scenario gaat er vanuit dat er extra in speelruimte geïnvesteerd wordt zodat voldaan wordt aan de gestelde beleidsuitgangspunten. De investeringswaarde per kind stijgt van € 213 naar € 245.

• •

  scenario 3: plus basisvoorzieningenniveau. Hierbij is de gemiddelde investeringswaarde per kind leidend, namelijk € 339. Dit scenario gaat er vanuit dat de maatregelen worden uitgevoerd zoals beschreven in het plan met een plus qua investeringswaarde per plek.

Op dit moment kent de gemeente Zoetermeer het beleidskader spelen 2005 - 2015. Hierin wordt een visie gegeven op een evenwichtige verdeling van speelvoorzieningen en kwaliteit voor de verschillende doelgroepen. Er is aandacht voor zowel formele speelruimte (de speelplekken) als de informele speelruimte (bespeelbare woonomgeving). Het beleidskader gaf een complete visie op het spelende kind en de natuurlijke en informele ruimte die zij nodig hebben. Toch blijkt het lastig om echte veranderingen tot stand te brengen. De speeltoestellen- en plekken zijn, in grote lijnen, nog hetzelfde als 10 jaar geleden, waarbij vragen en meldingen van bewoners niet zijn afgenomen. Naar aanleiding van het aflopen van het beleidskader en nieuwe inzichten in hoe de kinderen door de buurten spelen, wordt in 2015 een nieuw beleidskader opgesteld met aandacht voor bredere vormen van speelruimte.

Het doel is te voorzien in aantrekkelijke speelruimte voor kinderen van 0 tot en met 17 jaar in Zoetermeer. De concrete beleidsuitgangspunten die hierin zijn beschreven zijn nodig om:

• 1)

  voldoende speelruimte in relatie tot de leeftijdsopbouw en stedenbouwkundige opzet van de wijken te garanderen;

• 2)

  aantrekkelijke, gevarieerde en veilige speelruimte aan te bieden;

• 3)

  gebruikers, omwonenden en professionals te betrekken bij speelruimte;

• 4)

  en, indien mogelijk, met behoud van huidige budgetten, de speelruimte dynamisch te laten meebewegen met behoeftes van kinderen en demografische ontwikkelingen.

Deze nota is tot stand gekomen door nauwe samenspraak met verschillende betrokkenen. Het belangrijkste daarbij waren de basisschoolkinderen. Zij hebben laten zien hoe hun speelruimte functioneert, wat aanknopingspunten voor beleid en voor de analyse van de speelruimte heeft gegeven.

Van belang is het om zich ervan bewust te zijn dat ruimte de bepalende factor is bij het spelen en niet zozeer de aanwezigheid van speeltoestellen. Speelruimte betreft ten eerste de ruimte die fysiek aanwezig is om te spelen, zowel in de informele ruimte als op ingerichte formele speelplekken. Ten tweede gaat speelruimte over de spreekwoordelijke ruimte die de doelgroep gegund wordt, met andere woorden: waar mag hij of zij spelen?

De belangrijkste beleidspunten voor speelruimte worden weergegeven in hoofdstuk 3 en 4. In hoofdstuk 3 wordt in gegaan op de ruimteclaim die de gemeente voor kinderen wil maken. In hoofdstuk 4 worden de beleidsuitgangspunten voor kwaliteit van de speelruimte nader ingevuld. De beleidsuitgangspunten voor kinderen en jeugd zijn per wijk uitgewerkt in aparte wijk-analyses. De beleidsuitgangspunten voor jongeren worden in BIJLAGE II uitgewerkt. Bij iedere van deze analyses hoort een overzicht van de maatregelen per plek en een tekening waarop het voorgestelde streefbeeld uit scenario 2 (zie voor de verschillende scenario’s hoofdstuk 5) staat toegelicht. In het laatste hoofdstuk, 5, tot slot worden de maatregelen financieel in 3 verschillende scenario’s doorgerekend.

In Zoetermeer bestaat een goed startpunt voor spelen. Er is een veilig groen- en fietsnetwerk door de stad heen. Er zijn veel grote parken, groenzones, verblijfsgebieden, parkeerplaatsen en doodlopende wegen waardoor er veel en gevarieerde ontdek- en struinruimte te vinden is voor kinderen en jeugdigen. In het hart van iedere wijk liggen schoolpleinen en andere voorzieningen voor de doelgroep.

Figuur 10 groene verbindingen in de wijk (google maps)

Bij een snelle scan van de formele speelruimte blijkt dat het percentage speelruimte onder de 3% ligt, Seghwaert 2,5% en Oosterheem 1%. Maar er is over het algeheel wel voldoende informele speelruimte. Hoe groter en gevarieerder het oppervlakte aan informele speelruimte hoe minder speeldruk er is op de formele speelruimte. Een minimum aan formele speelruimte biedt echter wel de mogelijkheid om alle spelsoorten, zie § 2.4.1, toe te passen en de speelplekken uitdagend en gevarieerd in te richten.

Bij nieuwe projecten is het streven om de bovengrens aan te houden van de oppervlaktes van speelplekken en het aantal speelplekken af te stemmen op de prognoses van het aantal kinderen, zie Tabel 5 (spreiding) en Tabel 6 (inrichting). Dit komt neer op circa 5% aan formele speelruimte per wijk. Voor de kinderaantallen kan gebruik gemaakt worden van prognoses voor basisscholen en kencijfers van aantal kinderen per woning uit net gerealiseerde wijken. Het aandeel informele speelruimte wordt bepaald aan de hand van het beeld en oppervlakten groen en verblijfsgebied per inwoner in de bestaande wijken.

In Zoetermeer wonen ruim 25.600 kinderen, jeugdigen en jongeren die graag spelen, sporten en ontmoeten in de openbare ruimte. Ieder kind is uniek met een eigen ontwikkelingspatroon en –behoefte. Hoewel de snelheid waarmee kinderen zich ontwikkelen onderling sterk kan verschillen, zijn er duidelijke overeenkomsten in het proces: de wensen van de kinderen veranderen naarmate ze ouder en meer speelervaren worden. Ze gaan dan steeds meer hun eigen weg. Ook hun relatie met de woonomgeving verandert.

Tabel 4 Spelpatroon doelgroepen

De bereikbaarheid van speelplekken is van groot belang. Kinderen tot 12 jaar moeten gemakkelijk en veilig vanuit de woning naar een speelplek toe kunnen. Daarbij zijn er zowel fysieke als sociale barrières te onderscheiden. De fysieke barrières zijn bijvoorbeeld 50km-wegen of drukke wijkontsluitingswegen, de RandstadRail, waterlopen, (spoor)dijken en bedrijventerreinen. Deze barrières vormen speelgrenzen voor de kinderen met daarbinnen een klein speelblok. De jeugd leert veel door deze barrières zelfstandig over te gaan naarmate ze ouder worden. Hierdoor wordt hun actieradius groter en vormt zich zo een grotere speelbuurt.

Sociale barrières kunnen ervoor zorgen dat een kind ook als jongere of volwassene bepaalde plekken gaat mijden. Te denken valt aan plekken waar weinig sociale controle is, die zeer vervuild zijn en/of waar ze steeds weggestuurd worden door omwonenden.

De omvang van een speelbuurt ligt tussen de 200 x 200 meter en 400 x 400 meter. Uit onderzoek blijkt dat dit een maximale actieradius (loopafstand) is voor gebruikers om veelvuldig gebruik te maken van een voorziening afhankelijk van de mate van zelfstandigheid. Het is noodzakelijk om barrières te beperken en te stimuleren dat ouders hun kinderen leren hoe ze de barrières kunnen nemen. Zij bepalen uiteindelijk hoe ver een kind zelfstandig de buurt mag verkennen en stimuleren of beperken hun kind hierin.

Zoetermeer wil in eerste instantie het zelfstandig spelen stimuleren, de indeling in doelgroepen stelt dan ook eisen aan de spreiding van speelruimte over de doelgroepen en de woonbuurten. Er moet dicht bij huis speelruimte zijn, maar in latere fasen verder weg en meer centraal. Voorwaarde is en blijft dat er kinderen wonen! Als er weinig of geen kinderen wonen dan is er minder speelruimte en voorzieningen nodig. Andersom is er veel of ‘extra’ speelruimte en voorzieningen nodig bij een hoge kinderdichtheid. Per speelbuurt is er, afhankelijk van het kinderaantal en het aandeel informele speelruimte, een aanbod aan formele speelruimte nodig. Zie voor uitgangspunten hiervoor Tabel 5 en voor de uitwerking hiervan in een analyse per wijk voor kinderen en jeugd en voor jongeren in BIJLAGE II.

Tabel 5 Uitgangspunten spreiding formele speelruimte

Uitgangspunt is centrale buurtplekken voor spel en sport. Deze zijn noodzakelijk en zeer gewenst voor de jeugd en zijn door hun rol, ligging en ruimte geschikt voor een brede doelgroep. Er wordt bij buurtplekken dan ook zoveel mogelijk een combinatie gemaakt met plekken voor kinderen en jongeren. In iedere speelbuurt is minimaal één buurtplek aanwezig.

Zijn er speelbuurten met een hoge kinderdichtheid, dan zijn er soms aanvullend op de buurt-plek nog steunplekken nodig. Ook in kleine speelbuurten met een te lage kinderdichtheid wordt gewerkt met een steunplek in plaats van een buurtplek, zeker als er geen buurtplek op loopafstand zit. De steunplekken zijn flexibeler en hoeven minder lang mee te gaan (tijdelijk voor een kinderpiek of extra trapveldje voor de jeugd) en hebben minder speeltoestellen.

Stadse plekken bieden iets extra’s. Het zijn plekken die gezien hun specifieke inrichting echt de moeite waard zijn om naar toe te gaan, denk bijvoorbeeld aan een skatepark, groot natuurs-peelterrein of een voetbalkooi.

Figuur 11 Een kleine speelplek als steunplek in klein speelblok, een iets grotere speelplek op buurtniveau als centrale plek en een zeer grote en ruim ingerichte speelplek op stadsniveau (archief Zoetermeer)

In Zoetermeer zijn alle schoolpleinen openbaar toegankelijk en kunnen als een plus gezien worden op de openbare speelruimte. Is er een tekort aan speelplekken in het basisvoorzieningenniveau dan is het belang van de (blijvend) openbaar toegankelijke schoolpleinen, maar ook sportvelden en eventueel speeltuinen en dergelijke groter.

Voor het betrekken van semiopenbare voorzieningen kan een vergelijkbaar onderhouds- en beheerbudget beschikbaar worden gesteld als voor een vergelijkbare plek in de openbare ruimte.

In de vorige beleidsperiode (2005-2015) is in alle wijken minimaal één aangepaste speelvoorziening gerealiseerd. Het is ondoenlijk om alle buurtplekken 100% voor rolstoelers in te richten, daarom wordt gekozen voor maatwerk. Uitgangspunt is dat ouders van een kind met een handicap de gemeente kunnen benaderen om samen te kijken welke verbeteringen (direct en op termijn) op de dichtstbijzijnde buurtplek genomen kunnen worden om de toegankelijkheid voor het samen spelen met andere kinderen te verbeteren.

Zoetermeer heeft veel parken, groene tussengebieden en een groen buitengebied. Verder zijn er goede fietsverbindingen door de wijken, de stad en naar de buitengebieden. Er is vaak dus voldoende informele speelruimte te vinden aansluitend aan de voordeur. Maar door de sociale barrières, zoals hondenpoep, afval, graffiti, anonieme (enge) plekken, schiet de informele ruimte soms toch te kort. Dit is een rem om zelfstandig op pad te gaan of te mogen gaan.

Insteek is dat er met zo min mogelijk speelplekken, maar wel met een uitdagende inrichting, invulling wordt gegeven aan de behoefte van de doelgroep. Door de plekken voor meerdere leeftijdsgroepen in te richten per buurt zullen de plekken intensiever en langduriger worden bespeeld en zijn er meer contactmomenten tussen zowel gebruikers als hun begeleiders. Indien de ruimte het toelaat worden doelgroepen gecombineerd, maar dit mag niet leiden tot concessies aan wat de verschillende doelgroepen nodig hebben of overbelasting van de plek. Goede spreiding alleen maakt de speelruimte geen succes, een goede inrichting is daarnaast van groot belang.

Tabel 6 Uitgangspunten inrichting formele speelruimte

Samenspraak stond voorop bij de totstandkoming van deze speelruimtenota, zie § 2.3. In de planningsfase is meegedacht over het gebruik van de speelplekken. Ook in de vervolgfases, bij het ontwerp en onderhoud, is samenspraak gewenst.

Het is nuttig om met de doelgroep samen de speelruimte te ontwerpen omdat zij zich zo betrokken gaan voelen en meer gebruik zullen maken van de uiteindelijke plek. Hierbij staat de stem van de gebruikers voorop: ouders, verzorgers en andere omwonenden geven alleen advies. Met vorm en tijdstip van samenspraak moet daarom dan ook zo worden omgegaan dat dit gebruikers aanspreekt. Belangrijk is hierbij dat de juiste verwachtingen worden geschept. De randvoorwaarden waarbinnen de samenspraak plaatsvindt moeten wel vooraf bekend zijn.

Samen kunnen ouders en omwonenden voor het spelen van kinderen en jeugd veel betekenen door gezamenlijk toezicht, het opruimen van een speelplek, parkeerafspraken en mogelijk zelfs een hondenuitlaatveld te realiseren. Hiervoor biedt de gemeente steun door handhaving en ‘Wijk aan zet’-activiteiten. Alleen al het extra paar ‘ogen’ die ouders en omwonenden bieden bij een speelplek zorgt voor een veilig speelklimaat. Daarnaast kunnen zij signaleren of toestellen beklad zijn, er vuil ligt of toestellen vernield zijn en dit doorgeven aan de gemeente. Ouders en omwonenden die elkaar kennen en vertrouwen kunnen er zelfs veelgehoorde problemen gezamenlijk aanpakken zoals overlast door hondenpoep, zwerfvuil, te hard rijdend verkeer, verkeerd parkeren, etcetera.

In overleg met de gemeente moet het mogelijk worden om zelf speelaanleidingen te maken en/of te plaatsen. Dit moet echter nog juridisch geregeld worden door middel van een collegebesluit naar aanleiding van het voorbeeld van gemeente Almere. Per situatie zal een beoordeling gemaakt worden van de toelaatbaarheid. Dit is onder andere afhankelijk van locatie, betrokkenheid, zelfbeheer, tijdelijkheid.

Tabel 7 Matrix samenspraak plan, ontwerp- & inrichting en onderhoud & veiligheid

De doelgroep (en hun ouders) moeten erop kunnen rekenen dat de speciaal voor spelen aangebrachte speelvoorzieningen veilig zijn. Daarmee wordt overigens niet bedoeld dat alle risico’s vermeden kunnen worden. De risico’s dienen echter beheersbaar en herkenbaar te zijn voor de doelgroep (spelende kinderen van 0-17 jaar). Risico’s zijn nooit volledig uit te sluiten en tevens zijn ze een wezenlijk onderdeel van het spelen en horen ze bij het leerproces en de ontwikkeling.

De wettelijke verplichting voor de veiligheid van speeltoestellen is in het bijzonder geregeld in het ’Warenwetbesluit Attractie- en Speeltoestellen’ (WAS). In dit zogenoemde Attractiebesluit zijn de wettelijke bepalingen voor aansprakelijkheid en veiligheid vastgelegd. Een speeltoestel mag bij redelijkerwijze te verwachten gebruik geen gevaar opleveren voor de veiligheid of gezondheid van personen.

De eigenaar van het toestel, in dit geval de gemeente Zoetermeer, moet kunnen aantonen dat alles in het werk is gesteld om de veiligheid te waarborgen. Het Attractiebesluit zorgt hiermee voor een onderhoudskader en een minimaal onderhoudsniveau. De veiligheid is geborgd, volgens het Attractiebesluit, als deze handelingen zo vaak als nodig worden uitgevoerd. Het onderhoudsniveau moet dusdanig zijn dat de toestellen niet beschadigd zijn op een manier die het gebruik belemmert.

Indien een speeltoestel op gemeentelijke grond wordt geplaatst door bijvoorbeeld een bewoner, school of vereniging, wordt het toestel automatisch eigendom van de gemeente. De juridische term hiervoor is natrekking. De gemeente kan bij ongevallen met speeltoestellen in de openbare ruimte dus altijd (mede) aansprakelijk worden gesteld.

Dit is de reden waarom toestellen geplaatst door bewoners niet zomaar kunnen worden getolereerd zonder overleg en/of inschatting van veiligheidsrisico’s. Een trampoline, glijbaan of ander object moet ’s avonds eigenlijk gewoon weer worden opgeruimd. Zeker als blijkt tijdens een inspectie dat het object niet veilig is, moet hiervan melding worden gemaakt en actie worden ondernomen.

Hetzelfde geldt voor hutten van kinderen. Als deze gevaarlijke situaties opleveren zullen ze moeten verdwijnen. Zo niet dan kunnen ze best even blijven staan. Om dit te kunnen inschatten kan een zogenaamde risicoanalyse worden gemaakt.

Gemeente Zoetermeer streeft ernaar dat speeltoestellen niet vies of beklad zijn en de ondergrond vrij is van onkruid, hondenpoep en zwerfafval. Voor speeltoestellen geldt dat het onderhoud met name wordt bepaald door de functionaliteit en veiligheid. De beeldkwaliteit – schoon en zonder beklading – nodigt niet uit tot vervuiling en vandalisme. Bij klachten over functionaliteit, veiligheid of beeldkwaliteit wordt op passende wijze gereageerd. Speelruimte die schoon is wordt namelijk goed gebruikt.

Schone en goed onderhouden speelplekken worden goed gebruikt. Het is dus belangrijk om bij het vaststellen van budgetten voldoende budget te houden voor dagelijks en periodiek onderhoud en vervanging. Als bij aanleg van nieuwe speelvoorzieningen het budget voor onderhoud en vervanging niet stijgt, moet het onderhoudsniveau dalen. Insteek is uitbreidingen in voorzieningen te compenseren door elders te verminderen, zie ook § 0. Indien compenseren niet mogelijk of wenselijk is zal er extra budget beschikbaar moeten komen waarvoor de aanvrager verantwoordelijk is. In het budget voor spelen wordt ook rekening gehouden worden met een budget om de samenspraak vorm te geven.

In dit scenario wordt ervan uitgegaan dat er niet extra geïnvesteerd wordt in speelruimte en dat binnen de huidige budgetten gewerkt wordt. Om toch aan het basisvoorzieningenniveau te kunnen voldoen worden de speeltoestellen op de steunplekken voor kinderen (0 t/m 5 jaar) niet meer vervangen en wordt dit budget geïnvesteerd in de centrale plekken.

In de huidige situatie zijn er 323 gemeentelijke speel- en sportplekken. Hierop staan nu totaal 731 speeltoestellen, 200 sporttoestellen en 127 speelprikkels. Inclusief afscheidingen en vei-ligheidsondergronden vertegenwoordigen zij een inventariswaarde van circa € 5.470.000 . Voor inzicht in de verschillende scenario’s is de investeringswaarde afgezet tegen het aantal kinderen, jeugdigen en jongeren.

Tabel 8 Omvorming van huidige waarde formele speelruimte naar waarde formele speelruimte in basis-voorzieningenniveau

Te zien is dat de inventariswaarde voor met name jeugdigen hoog is en voor jongeren veel lager. Dit hangt samen met het feit dat de jeugd vooral is aangewezen op de openbare speelruimte. Verder zijn er minder investeringen per jongere omdat de waarde van die voorzieningen lager is en er minder voorzieningen nodig zijn. In dit scenario wordt voorgesteld het aantal speelplekken te verbeteren en samen te voegen tot 145 speel- en sportplekken waarop 863 speel- en sporttoestellen en speelprikkels staan. De investeringswaarde kan hierdoor dalen naar € 5.120.000 . Doordat op de kleine plekken voor kinderen geen toestellen meer staan, kan de waarde hiervan geïnvesteerd worden op de grote centrale plekken waar naast jeugdigen ook kinderen (met ouders / verzorgers) terechtkunnen.

Op basis van kencijfers per toesteltype en afschrijvingstermijn zijn de kosten voor groot en dagelijks/periodiek onderhoud in kaart gebracht. In de huidige situatie is er voor groot onderhoud (vervanging) circa € 370.000 per jaar nodig en voor dagelijks / periodiek onderhoud (uren en materialen) circa € 180.000 per jaar. In dit scenario voor een basisvoorzieningenniveau zouden de budgetten voor groot onderhoud vrijwel gelijk blijven c.q. iets dalen tot circa € 350.000 per jaar. De budgetten voor dagelijks / periodiek onderhoud blijven gelijk.

Zou het basisvoorzieningenniveau in één jaar bereikt moeten zijn dan is er een eenmalige investering nodig van € 1.800.000 , waarvan € 1.270.000 in toestellen en ondergronden gaat zitten, zie Tabel 8. In onderstaande tabel staan de eenmalige investeringen toegelicht. De uitvoering kan echter ook prima in meerdere jaren uitgevoerd worden. Naast het verbeteren van (nieuwe) plekken moeten ook kosten gemaakt worden voor het opheffen van plekken naar informele speelruimte. Hierbij kunnen circa 73 toestellen hergebruikt worden. Daarnaast zijn bijkomende (her-)inrichtingskosten geraamd om ook de openbare ruimte om de speelplek heen bij de speelruimte te betrekken en moeten er kosten geraamd worden voor de projectuitvoering.

Tabel 9 Eenmalige investeringskosten voor omvorming naar basisvoorzieningenniveau

Nadeel van dit scenario is dat ouders / verzorgers met kleine kinderen vanwege het sterk teruglopend aantal speelplekken minder tevreden zullen zijn. Bovendien loopt de investeringswaarde per kind nog meer achter op het landelijke gemiddelde, van € 213 naar € 200 per kind. Wel zijn er op de grote centrale plekken uitdagende speel- en sporttoestellen te vinden waardoor deze plekken echt de moeite waard zijn om naartoe te gaan. Ook zullen de structurele jaarlijkse kosten per jaar niet omhoog gaan.

In dit scenario wordt ervan uitgegaan dat er extra in speelruimte geïnvesteerd wordt zodat voldaan wordt aan de gestelde beleidsuitgangspunten in hoofdstukken 3 en 4. In de huidige situatie zijn er 323 gemeentelijke speel- en sportplekken Hierop staan nu totaal 731 speeltoestellen, 200 sporttoestellen en 127 speelprikkels. Inclusief afscheidingen en veiligheidsondergronden vertegenwoordigen zij een inventariswaarde van circa € 5.470.000 . Voor inzicht in de verschillende scenario’s is de investeringswaarde afgezet tegen het aantal kinderen, jeugdigen en jongeren.

Tabel 10 Omvorming van huidige waarde formele speelruimte naar waarde formele speelruimte in op-timaal basisvoorzieningenniveau

In de wijkanalyses wordt voorgesteld om 8 nieuwe speelplekken te realiseren en om de huidige 323 gemeentelijke speel- en sportplekken te verbeteren en samen te voegen tot 269 gemeentelijke speel- en sportplekken: 127 centrale buurtplekken en 142 steunplekken. Op de vrijgekomen locaties ontstaat ruimte voor vrij spel. Het betreft hierbij overigens de meestal eenvoudig ingerichte en zeer kleine plekken. Inclusief afscheidingen en veiligheidsondergronden vertegenwoordigen de toestellen en ondergronden in deze nieuwe situatie een waarde van € 6.290.000.

Op basis van kencijfers per toesteltype en afschrijvingstermijn zijn de kosten voor groot en dagelijks/periodiek onderhoud in kaart gebracht. In de huidige situatie is er voor groot onderhoud (vervanging) circa € 370.000 per jaar nodig en voor dagelijks / periodiek onderhoud (uren en materialen) circa € 180.000 per jaar. Totaal is er per jaar circa € 550.000 per jaar nodig om de huidige inventaris in stand te houden. In dit scenario voor een optimaal basis-voorzieningenniveau zouden de budgetten voor groot onderhoud stijgen naar circa € 430.000 per jaar en de budgetten voor dagelijks / periodiek onderhoud naar circa € 210.000 per jaar, totaal voor het veilig in stand houden, is er circa € 640.000 per jaar nodig.

Zou het basisvoorzieningenniveau in één jaar bereikt moeten zijn dan is er een eenmalige investering nodig van € 1.910.000, waarvan € 1.390.000 in toestellen met ondergronden gaat zitten, zie Tabel 10. In onderstaande tabel staan de eenmalige investeringen toegelicht. De uitvoering kan echter ook prima in meerdere jaren uitgevoerd worden. Naast het verbeteren van (nieuwe) plekken moeten ook kosten gemaakt worden voor het opheffen van plekken naar informele speelruimte. Hierbij kunnen toestellen hergebruikt worden. Daarnaast zijn bijkomende (her)inrichtingskosten geraamd om ook de openbare ruimte om de speelplek heen bij de speelruimte te betrekken en moeten er kosten geraamd worden voor de projectuitvoering.

Tabel 11 Eenmalige investeringskosten voor omvorming naar optimaal basisvoorzieningenniveau

Voordeel van dit scenario is dat kinderen, en met name jeugdigen, meer tevreden zullen zijn. Het leidt tot meer aantrekkelijk ingerichte speelplekken, passender bij de speelbehoefte van verschillende leeftijdscategorieën met meer en uitdagender speeltoestellen per plek, zodat buiten spelen leuker, aantrekkelijker en gezelliger wordt.

Bovendien wordt de inventariswaarde per kind meer gelijkgetrokken met 15 meest recente speelruimteplannen. De gemiddelde investeringswaarde gaat omhoog van € 213 naar € 245 per kind.

In dit scenario wordt ervan uitgegaan dat er extra geïnvesteerd wordt in speelruimte, dusdanig dat aan het basisvoorzieningenniveau voldaan wordt conform de gestelde beleidsuitgangspunten in hoofdstukken 3 en 4 en meer. Er wordt extra op de centrale speelplekken geïnvesteerd, het landschap wordt beter bij de speelruimte betrokken, op de centrale speelplekken kunnen per speelplek echt grote uitdagende speeltoestellen komen te staan. Er wordt gestreefd naar een inventariswaarde per kind gelijk aan de 15 meeste recente speelruimteplannen van €339. Ten opzichte van het optimale basisvoorzieningenniveau worden niet meer plekken, maar wel een aantrekkelijker inrichting per plek voorgesteld.

De inventariswaarde gaat in dit scenario omhoog van circa € 5.470.000 naar circa € 8.720.000 . Dit betekent dat de inventariswaarde toeneemt met circa € 3.250.000 . De structurele kosten gaan navenant stijgen. Van circa € 370.000 per jaar voor groot onderhoud tot circa € 600.000 per jaar voor groot onderhoud. Ook het dagelijks / periodiek onderhoud stijgt mee van circa € 180.000 naar circa € 290.000 per jaar.

De voordelen van dit scenario zijn gelijk aan het scenario optimaal basisvoorzieningenniveau. Het is een echte plus voor de speelruimte in Zoetermeer waardoor de gemiddelde investeringswaarde per kind zal stijgen naar het landelijke gemiddelde. Nadeel van dit scenario is dat er niet alleen een zeer grote eenmalige investering noodzakelijk is, maar ook dat de structurele onderhoudskosten de komende jaren zeer sterk gaan toenemen.

Figuur 22 Illustratie van toestellen in gras naar aantrekkelijker en uitdagender centrale speelplek