| Organisatie | Bronckhorst |
|---|---|
| Organisatietype | Gemeente |
| Officiële naam regeling | Watertakenplan Olburgen 2023-2027 |
| Citeertitel | Watertakenplan Olburgen 2023-2027 |
| Vastgesteld door | gemeenteraad |
| Onderwerp | ruimtelijke ordening, verkeer en vervoer |
| Eigen onderwerp |
Geen
Datum inwerkingtreding | Terugwerkende kracht tot en met | Datum uitwerkingtreding | Betreft | Datum ondertekening Bron bekendmaking | Kenmerk voorstel |
|---|---|---|---|---|---|
| 11-02-2023 | nieuwe regeling | 26-01-2023 | 00775 |
Dit watertakenplan (WTPO) beschrijft de water- en rioleringsaspecten voor de omgevingsvisie, het omgevingsplan en de uitvoeringsprogramma’s van Bronckhorst, Doesburg en Rheden.
Eind 2022 verloopt Het Watertakenplan Olburgen,. Het nieuwe watertakenplan heeft een andere opzet, passend bij de ‘nieuwe documenten’ van de Omgevingswet.
Met de Omgevingswet vervalt de plicht voor een gemeentelijk rioleringsplan (GRP). Gemeenten en waterschap houden wel de zorgtaken voor water, riolering en zuivering. Beleid en plannen blijven nodig, maar hoeven niet meer apart vastgesteld te worden. Dit wordt onderdeel van de ‘nieuwe documenten’ van de Omgevingswet. Voor gemeenten zijn dat de omgevingsvisie, het omgevingsplan en de programma’s. Het waterschap heeft het waterbeheerprogramma en de waterschapsverordening.
Het watertakenplan wordt afgekort als WTPO en bestaat uit vier onderdelen:
De stijl van dit WTPO is anders dan van een regulier beleidsplan. De visie en regels zijn aparte werkdocumenten, waarvan teksten (later) verwerkt kunnen worden in de omgevingsvisie en het omgevingsplan. In voorliggend document zijn alleen het programma en de kostendekking beschreven.
Inhoudelijk gezien wordt het beleid van het WTPO uit 2018 vrijwel ongewijzigd voortgezet. Dit nieuwe WTPO 2023-2027 voegt twee dingen toe:
De rioleringen van Bronckhorst, Doesburg en Rheden brengen het afvalwater naar de afvalwaterzuivering Olburgen van Waterschap Rijn en IJssel. De rioolstelsels en rwzi vormen samen één afvalwatersysteem. De drie gemeenten en het waterschap werken samen om hun inspanningen op elkaar af te stemmen, van elkaar te leren en gezamenlijke projecten te ondernemen. Zodoende kunnen zij effectiever en efficiënter werken.
Bronckhorst, Doesburg, Rheden en Waterschap Rijn en IJssel hebben een gezamenlijke visie en hebben samen één beleidsplan voor het afvalwatersysteem gemaakt: het WTPO. Op onderdelen is het beleid specifiek voor een van de gemeenten of het waterschap.
Het WTPO gaat over de drie gemeentelijke watertaken (afvalwater, hemelwater en grondwater), de zuiveringstaak van het waterschap (rwzi) en de raakvlakken met het oppervlaktewater, de ruimtelijke omgeving en klimaatadaptatie.
Het plangebied is het grondgebied van de gemeenten Bronckhorst, Doesburg en Rheden, plus de delen van het afvalwatertransportstelsel van Olburgen die net buiten dit grondgebied liggen. Onder dit laatste valt bijvoorbeeld rioolgemaal Angerlo, dat via Doesburg afvoert naar rwzi Olburgen. Een deel van gemeente Rheden en een klein deel van Bronckhorst voeren water af naar andere rwzi’s en vallen daarmee buiten het afvalwatersysteem Olburgen. Toch zijn ook die gebieden onderdeel van dit WTPO, omdat het plan de gehele rioleringszorg van de gemeenten omvat.
Het water-/rioleringsprogramma geldt voor de periode 2023 tot en met 2027. Dit is de planperiode van dit WTPO. Daarnaast geeft het WTPO een doorkijk op lange termijn. De gemeentelijke kostendekkingsplannen geven een doorkijk tot 2100, zodat van keuzes ook de financiële gevolgen op lange termijn meegewogen worden.
In tegenstelling tot voorgaand WTPO is dit watertakenplan (nog) geen ‘vastgesteld beleid’. De visie en regels worden pas vastgesteld bij opname in de omgevingsvisie en het omgevingsplan. Tot die tijd geldt het ‘oude’ WTPO en de gemeentelijke verordeningen die sindsdien zijn vastgesteld.
Het programma en bijbehorend kostendekkingsplan gelden al wel vanaf 2023. Het programma is de ‘uitvoeringsagenda’ voor de komende jaren. Het kostendekkingsplan is de basis voor de meerjarenbegrotingen en de rioolheffing. Deze worden jaarlijks vastgesteld door de gemeenteraad.
Dit WTPO bevat geen programma of kostendekkingsplan voor het waterschap.
Bronckhorst, Doesburg, Rheden en Waterschap Rijn en IJssel hebben een gezamenlijke visie op water en riolering. Deze visie legt een basis voor de watertaken in de zuiveringskring Olburgen. Daaronder valt afvalwater (riolering en zuivering), regenwater, grondwater en een deel van het oppervlaktewater. Deze zijn allemaal onderdeel van onze leefomgeving. Water en omgeving beïnvloeden elkaar en daarom begint de visie met een brede blik. We houden rekening met allerlei omgevingsaspecten en ontwikkelingen. Een belangrijke ontwikkeling is de klimaatverandering.
De visie is een werkdocument, waarvan teksten (later) verwerkt kunnen worden in de omgevingsvisie.
Water- en rioleringsvisie - bouwsteen voor de omgevingsvisie
Gemeenten en waterschappen hebben wettelijke zorgtaken voor water en riolering. Daarbij is er enige keuzevrijheid en ruimte voor afstemming op de lokale situatie. De regels geven aan waarvoor bewoners en bedrijven zelf verantwoordelijk zijn.
Water- en rioleringsregels - bouwsteen voor het omgevingsplan
bevat voorstellen voor regels over water en riolering. Dit zijn suggesties voor het omgevingsplan vanuit het vakgebied water en riolering. De regels gelden pas als deze, met een wijzigingsbesluit, in het omgevingsplan worden opgenomen.
Werkplanning voor het beheer en de investeringen in de planperiode
Bronkhorst wil uiterlijk in 2050 klimaatbestendig zijn en zet de aanpak van het WTPO 2018 voort. De speerpunten in de planperiode 2023 t/m 2027 zijn afkoppelen en klimaatadaptatie.
Het afkoppelen van verhard oppervlak is een groot onderdeel van die aanpak. Hiermee voorkomen we dat hemelwater van die oppervlakken in de vuilwater-riolen komt en het riool overbelast. In 2050 moet 30% van de oppervlakken in de gemengde rioolstelsels zijn afgekoppeld. Dat is gemiddeld 1,8 hectare per jaar. De afgelopen periode hebben we dit ruimschoots gehaald. De succesvolle aanpak zetten we voort. Dit doen we op vier manieren:
Aanscherpen van de regels over hemelwater in het omgevingsplan (zie verordening van 2022 en de bouwsteen voor het omgevingsplan);
Gepland was om de afkoppelsubsidie geleidelijk af te bouwen van € 10,- naar € 7,50 vanaf 2023, € 5,- vanaf 2028 en dan 0,- vanaf 2033. Maar door inflatie en hogere materiaalprijzen stijgen de kosten in euro’s die bewoners moeten maken voor afkoppelen. Daarom houden we in de komende planperiode het subsidietarief gelijk op € 10,- per m2. We willen hiermee het afkoppeltempo tenminste gelijk houden.
Water en riolering leveren een grote bijdrage aan het klimaatbestendig maken van Bronckhorst. In een stresstest zijn vier thema’s bekeken: wateroverlast, overstroming, droogte en hitte. De resultaten kunt u bekijken in de klimaatatlas Bronckhorst. De stresstest is tevens samengevat in een notitie en een videopresentatie.
De risico’s op overstroming worden beperkt door maatregelen van het waterschap en Rijkswaterstaat. De risico’s op wateroverlast wil de gemeente beperken tot de streefwaarden die in 2018 zijn vastgesteld. Dit houdt in dat op alle plekken in de gemeente er elk jaar tot 5% kans is dat er een bui valt die schade veroorzaakt. Details staan in de bijlage “Streefwaarden wateroverlast” in het WTPO 2018-2022. Om dit te bereiken gaan we op meerdere plekken in gemeente afkoppelen, vijvers aanleggen en leidingen vergroten.
In 2018, 2019 en 2020 kampte we met droogte. Naar verwachting gaat dit vaker voorkomen. Gemeente en waterschap willen samen met bewoners en bedrijven bekijken wat we kunnen doen om problemen te verminderen. Dit is nog niet uitgewerkt in maatregelen.
Door de landelijke groene omgeving geeft hitte nog geen grote problemen in Bronckhorst. Dit willen we zo houden. Daarvoor moeten we zorgen voor voldoende groen, water en schaduw in de kernen. Dit nemen we mee bij alle projecten in de openbare ruimte. Groen en afkoppelen zijn goed te combineren en biedt kansen om de leefomgeving verder te verbeteren.
Ook in de komende periode blijven we samenwerken. Dit doen we met:
In de planperiode 2023-2027 investeren we in:
Op hoofdlijnen zetten we het bestaande beheer voort. Een aandachtspunt is de benodigde menskracht voor de voorbereiding van de investeringen, de klimaatadaptatie en de nieuwbouw. Hiervoor is 1,5 fte nodig, aanvullend op de huidige bezetting.
We verwachten dat er 2500 à 3000 woningen worden gebouwd tot 2030. Deze uitbreidingen voorzien we van duurzame en robuuste systemen voor het afvalwater en hemelwater, die bestand zijn tegen de klimaatverandering.
Van rioleringsbeheer naar omgevingsbeheer
Speerpunt in het beheer is een integrale aanpak. Het simpelweg onderhouden van de bestaande riolering is onvoldoende. We moeten samen met o.a. wegen en groen zorgen voor een gezonde, prettige, robuuste en klimaatbestendige leefomgeving. Daarbij moeten we samenwerken met bewoners, gebruik maken van nieuwe technieken en ontwikkelingen. Dit vereist kennis en expertise, die we deels in de organisatie moeten opbouwen. Om niet steeds zelf het wiel uit te vinden, werken we samen.
In het waterteam Olburgen doen we dit met:
Samen handhaven lozingen op de riolering
Met de Omgevingswet wordt de gemeente het bevoegd gezag voor alle lozingen op de riolering, inclusief de lozingen van bedrijven die voorheen onder het waterschap vielen, de zogenaamde ‘indirecte lozingen’. De controle van de lozingen besteedt de gemeente uit aan de omgevingsdienst (ODA). Zij moeten erop toezien dat de lozingen de goede werking van zowel de riolering als de zuivering niet belemmeren. Om dit in goede banen te leiden ondernemen we de volgenden activiteiten:
Bij dit WTPO behoort een digitaal kosten-dekkingsplan, waarmee de financiële gevolgen van de plannen zijn berekend. Dit rapportdeel beschrijft de werkwijze en resultaten op hoofdlijnen, waaronder de benodigde heffingstarieven.
afbeelding 1 Kostenstructuur gemeentelijke watertaken
Het schema hierboven toont de kostenstructuur van de gemeentelijke watertaken. Er zijn verschillende soorten kosten, als volgt:
De kosten worden gedekt door de opbrengsten van de rioolheffing. De geraamde opbrengsten mogen maximaal gelijk zijn aan de geraamde kosten. Echter, na afloop van een jaar kan blijken dat er een tekort of overschot is gerealiseerd. Afhankelijk van de oorzaak moeten overschotten toegevoegd worden aan de rioleringsvoorziening (specifieke middelen). Deze voorziening wordt gebruikt om een deel van de kosten in volgende jaren te dekken.
Met het kostendekkingsplan zijn meerdere varianten doorgerekend. In alle varianten is rekening gehouden met:
De varianten verschillen in dotaties aan de voorziening voor vervangingsinvesteringen:
Grafiek 1 Opbouw dotaties in drie varianten
In dit hoofdstuk staan de resultaten van variant 1 “Hersteld doteren”, met bedragen in prijspeil 2022.
We verwachten dat de beheerkosten stijgen tot gemiddeld € 2,20 miljoen per jaar.
De investeringskosten lopen op van € 1,33 miljoen in 2023 tot € 2,01 miljoen in 2027. Dit is inclusief dotaties aan de vervangingsvoorziening van gemiddeld € 586.000,- per jaar. Hiermee wordt de stijging van de kapitaallasten beperkt. Deze lopen op van € 0,85 miljoen in 2023 tot € 1,41 miljoen in 2027.
De bijkomende kosten bestaan uit de bijdrage aan veegkosten (€ 23.000), de overhead (€ 347.000) en de btw (gemiddeld € 623.000,-). Samen zijn deze kosten gemiddeld € 0,99 miljoen per jaar.
Bovenstaande drie kostensoorten vormen samen de totale kosten van de watertaken. Deze totale kosten lopen op van € 4,44 miljoen in 2023 naar € 5,25 miljoen in 2027, uitgedrukt in prijspeil 2022. Inclusief prijscorrecties is dit € 4,49 en € 5,55 miljoen
Beheerkosten komen direct ten laste van de exploitatie in het betreffende jaar. Investeringen worden geactiveerd en afgeschreven. De kapitaallasten van die investeringen komen ten laste van meerdere jaren, in de gebruiksperiode.
Voorziening voor vervangingsinvesteringen
Bronckhorst vermindert de kapitaallasten door onttrekkingen uit de rioleringsvoorziening. Bedragen uit de voorziening worden in mindering gebracht op de boekwaarde van de geactiveerde investeringen. Hierdoor dalen de boekwaarde, de toekomstige kapitaallasten en daarmee de omvang van de vaste lasten. Tevens vermindert dit de gevoeligheid voor rentewijzigingen.
Het saldo van de voorziening wordt aangevuld met dotaties, die gedekt worden uit de opbrengsten van de rioolheffing. In 2022 wordt circa € 631.000,- gedoteerd. In variant 1 is voor de dotaties in 2023-2025 uitgegaan van de meerjarenbegroting (versie juli 2022). Daarna is een groei gepland van 50.000 per jaar conform het groeitempo van het WTPO uit 2018. Het idee is om de dotaties te laten groeien totdat deze voldoende groot zijn voor alle vervangingsinvesteringen (circa 2 miljoen / jaar). In variant 1 wordt dit bereikt omstreeks 2054.
De dotaties in 2023 t/m 2027 zijn bedoeld voor:
Het betreft geplande dotaties aan een voorziening conform BBV art. 44 lid 1d. De dotaties komen ten laste van de rioleringsexploitatie. Onttrekkingen zijn bestemd voor de vervangingsinvesteringen.
Er wordt geen gebruik gemaakt van een voorziening BBV art 44 lid 1c om onderhoudslasten te verdelen.
De begrote opbrengsten van de rioolheffing zijn nooit groter dan de begrote kosten. Maar bij realisatie kan er een tekort of overschot zijn. Overschotten worden gedoteerd aan een voorziening conform BBV art. 44 lid 2. Het saldo wordt gebruikt voor rioleringskosten in latere jaren, waardoor de rioolheffing in die jaren niet geheel kostendekkend hoeft te zijn.
Tot op heden heeft Bronckhorst alleen een voorziening cf. art. 44 lid 1d. Vanaf 2023 zal een administratief gescheiden voorziening cf. lid 2 worden aangehouden, waaraan eventuele (ongeplande) exploitatieoverschotten worden gedoteerd. Deze voorziening cf. art. 44 lid 2. wordt aangeduid als “middelen derden’.
De gereserveerde middelen uit een artikel 44, lid 1, sub d BBV voorziening kunnen dus volledig op de vervangings-investering worden afgeboekt indien aanwezig. De middelen uit een artikel 44, lid 2 BBV voorziening kunnen dus alleen als ‘dekkingsmiddel’ voor de kapitaallasten in de begroting worden ingezet. Dit is een belangrijk verschil”. [Commissie BBV, Notitie Lokale heffingen, 5.1, blad 35]
“De commissie BBV adviseert om periodiek een analyse uit te voeren op de begrote en gerealiseerde lasten en baten van de lokale heffingen. Het inzichtelijk maken van de opbouw van de voorzieningen ex artikel 44, lid 1 sub c, lid 1 sub d en lid 2 BBV vormt een expliciet onderdeel van deze analyse.” [Commissie BBV, Notitie Lokale heffingen, 3.3, blad 24]
Het saldo van de rioleringsvoorziening per 1 januari 2022 was € 1,39 miljoen. Dit bedrag is afkomstig van dotaties voor vervangingsinvesteringen en het saldo behoort dan ook volledig tot de voorziening BBV ex. artikel 44 lid 1d voor vervangingsinvesteringen. Het saldo van de voorziening art. 44 lid 2 “middelen derden” is € 0,-. Dit saldo stijgt alleen als er in een jaar een overschot in de exploitatie wordt gerealiseerd.
De kosten van de watertaken worden gedekt door de opbrengsten van de rioolheffing. In 2022 is het tarief verlaagd en daarmee de opbrengst. Ook de kosten zijn in 2022 verlaagd, onder andere door minder te doteren aan de vervangingsvoorziening.
Voor 2023 is uitgegaan van een tarief van € 272,52, zijnde het tarief van 2022 plus 3% prijsstijging.
Volgens de actuele kostendekkingsberekeningen moet tot omstreeks 2035 een tariefstijging worden aangehouden van 2,13% plus prijspeilcorrecties. Bij een inflatie van 1,5% is de jaarlijkse stijging 3,63%.
Grafiek 2 op de volgende pagina toont de lange-termijn verwachting van de kosten, voorzieningen en het benodigde heffingstarief. Uitgezonderd de grijze stippellijn is alles weergegeven in prijspeil 2022.
De groene lijn geeft aan wat het benodigde tarief was volgens de actualisatie van het kostendekkingsplan in 2021 (omgerekend naar prijspeil 2022). In de huidige berekeningen is de benodigde tariefstijging groter. De belangrijkste oorzaken zijn prijsstijgingen en een hogere rekenrente.
De groene staven in de grafiek tonen de dotaties voor de vervangingsinvesteringen. Deze lopen op tot tot € 2 miljoen medio deze eeuw (variant 1). Dit is voldoende voor een groot deel van de vervangings-investeringen. Daardoor wordt bespaard op de kapitaallasten en de rioleringskosten worden minder gevoelig voor rentewijzigingen. Kapitaallasten zijn kosten van investeringen in het verleden. Deze zijn niet meer te wijzigen. Dotaties zijn kosten van investeringen in de toekomst. Met de dotaties krijgt de gemeente beleidsvrijheid, omdat de kosten te beïnvloeden zijn door de investeringskeuzes. Het kostendekkingsplan geeft een gezonde basis voor een goed en betaalbaar water- en rioleringsbeheer, nu en in de toekomst.
Grafiek 2 Planning kosten en heffingstarief in variant “Hersteld doteren”
WTPO Watertakenplan Olburgen ofwel dit rapport en de documenten visie en regels
AWT Afvalwaterteam samenwerkingsverband van het waterschap en de gemeenten in een zuiveringskring
awzi afvalwaterzuiveringsinstallatie ook genoemd rioolwaterzuiveringsinstallatie (rwzi)
BRP Basisrioleringsplan (technisch/hydraulisch rioleringsplan), sinds 2020 worden SSW’s gemaakt in plaats van BRP’s.
DPRA Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie
GRP Gemeentelijk rioleringsplan
GWSW Gegevenswoordenboek Stedelijk Water
KDP kostendekkingsplan, ook afgekort als KD-plan.
RMRIJ Regionaal meetsysteem Rijn en IJssel
rwzi rioolwaterzuiveringsinstallatie ook genoemd afvalwaterzuiveringsinstallatie (awzi)
SSW Systeemoverzicht stedelijk water (technisch/hydraulisch plan voor de riolering en stedelijk water)
ve vervuilingseenheid (eenheid voor de zuiveringsheffing)
Watertakenplan Olburgen 2023-2027
Water- en rioleringsvisie - bouwsteen voor de omgevingsvisie, , Broks-Messelaar Consultancy, 22.010/5, versie 5, 5 oktober 2022
Water- en rioleringsregels - bouwsteen voor het omgevingsplan, Broks-Messelaar Consultancy, 22.012/5, versie 5, 5 oktober 2022
zie website webpagina waterbeheerprogramma en/of het pdf-document.
Duurzaam en veilig water in de stad – Normen en uitgangspunten voor wateraspecten bij stedelijke ontwikkelingen, versie september 2009, zie 2905-003duurzaam-veiligwater.pdf
Dit document wordt vervangen door de uitgangspuntennotitie Water in ruimtelijke plannen (nog) geen link beschikbaar)
Bouwsteen water, riolering en hitte voor het gemeentelijke omgevingsplan – voor de gemeenten Bronckhorst, Doesburg, Oost Gelre, Rheden en Winterswijk , Ambient en FLO Legal, 12 juli 2022.
Provincie Gelderland, Omgevingsverordening Gelderland, juni 2017, in te zien met selectie “omgevingsverordening” via: gldanders .planoview.nl/planoview/omgevingsplannen.
Ministerie van Infrastructuur en Milieu en het ministerie van Economische Zaken, Deltaprogramma 2018, inclusief Deltaplan Ruimtelijke adaptatie, september 2017, zie deltaplan ruimtelijke adaptatie 2018.
Ministerie van Infrastructuur en Milieu, Aanpassen met ambitie, Nationale klimaatadaptatiestrategie 2016 (NAS), december 2016, zie nationale klimaatadaptatiestrategie 2016
f de website klimaatscenarios.nl
of zie lijst van publicaties deltaprogramma: deltacommissaris.nl/deltaprogramma/publicaties
Stowa, Actualisatie meteogegevens voor waterbeheer 2015, rapport 2015-10, ISBN 978.90.5773.706.0, zie: stowa.nl / Actualisatie Meteogegevens voor waterbeheer 2015
RIONED, Nieuwe neerslagreeksen voor waterbeheer toegelicht, geactualiseerd 01-07-2015, zie: www.riool.net/-/nieuwe-neerslagreeksen-voor-waterbeheer-toegelicht
Rijksoverheid, Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten, Besluit van 17 januari 2003, versie geldend vanaf 01-07-2019, zie wetten.overheid.nl/BWBR0014606.
Commissie BBV, NOTITIE Lokale heffingen (belastingen, heffingen en rechten), 2021.