Nota Risicomanagement en weerstandsvermogen/ratio Werkorganisatie BUCH 2023

Het doel van deze nota is om het beleid vast te leggen ten aanzien van risicomanagement. Daartoe worden in deze nota kaders vastgesteld.

In hoofdstuk 2 komt het wettelijk kader aan de orde.

In hoofdstuk 3 wordt het proces met betrekking tot risicomanagement en de beleidsuitgangspunten toegelicht.

Omdat omstandigheden voortdurend wijzigen moet ook deze nota regelmatig worden getoetst aan die veranderende omstandigheden. Om die reden wordt deze nota periodiek (circa iedere vier jaar), of zoveel eerder als daartoe aanleiding is, beoordeeld op actualiteit van de in de nota opgenomen regels.

Het wettelijk kader bestaat uit het BBV en de Financiële verordening.

In artikel 9 BBV is bepaald dat de begroting de paragraaf ‘Weerstandsvermogen en risicobeheersing’ moet bevatten en in artikel 11 BBV is de inhoud van die paragraaf verder uitgewerkt.

Risicomanagement bestaat uit verschillende stappen. Deze drie stappen zijn hieronder aangegeven:

• 1.

  Identificeren en vastleggen van risico’s:

  Het proces begint met het in kaart brengen van de risico’s die de gemeente loopt en het vastleggen van deze risico’s.

• 2.

  Kwantificeren van financiële risico’s:

  Aangegeven wordt wat de omvang van het financiële risico is en wat de kans is dat het risico zich daadwerkelijk zal voordoen.

• 3.

  Sturen en beheersen:

  Op basis van de classificatie van de risico’s kan de sturing en de beheersing van de risico’s bepaald worden. Voor verschillende soorten risico’s zijn er verschillende ‘oplossingsrichtingen’ (vermijden, beheersen, overdragen (bijvoorbeeld verzekeren) en accepteren ten laste van het rekeningresultaat (financiële dekking organiseren via voorziening, beschikbare weerstandscapaciteit).

Ad 3.1.a Identificeren en vastleggen van risico’s

Financiële risico’s

Voor de financiële risico’s geldt als definitie:

“De kans op een gebeurtenis die leidt tot een directe financiële tegenvaller van materiële (grote) betekenis, die niet is afgedekt in de begroting.”

Doen deze risico’s zich voor dan moeten zij gedekt kunnen worden uit de beschikbare weerstandscapaciteit. Onder de financiële risico’s vallen ook frauderisico’s.

Kaders voor het identificeren zijn:

• 1.

  Risico’s worden vastgelegd in een risicomanagementsysteem.

• 2.

  Risico’s die voor de hele organisatie gelden worden als één risico opgenomen

• 3.

  Naast de omschrijving van een risico wordt ook de oorzaak, het gevolg en het domein vastgelegd.

• 4.

  Van elk financieel risico wordt de omvang en impact bepaald.

• 5.

  Indien nodig wordt vertrouwelijke informatie in risico’s geanonimiseerd en in algemene zin beschreven.

• 6.

  Per domein, wordt minimaal twee keer per jaar een risicoanalyse uitgevoerd inclusief een actualisatie van de risico’s die al in het risicomanagementsysteem zijn opgenomen. Dit gebeurt voorafgaand aan de begroting en de jaarrekening zodat de paragraaf risicomanagement en weerstandsvermogen kan worden geactualiseerd.

Frauderisico’s beleidskaders

• 1.

  Door middel van een frauderisicoanalyse wordt per domein een inventarisatie van de frauderisico’s uitgevoerd.

• 2.

  Per domein worden de frauderisico’s, de kans van voordoen en de genomen en te nemen beheersmaatregelen besproken en vastgelegd.

• 3.

  De frauderisicoanalyse en de bijbehorende beheersmaatregelen worden minimaal twee maal per jaar, bij de begroting en de jaarrekening geactualiseerd en besproken met het MT-BUCH en ter kennisname voorgelegd aan de algemeen directeur en het bestuur.

• 4.

  Door middel van de verbijzonderde interne controle (VIC) wordt gecontroleerd of de frauderisicoanalyse is geactualiseerd en de opgenomen beheersmaatregelen zijn geïmplementeerd.

Reguliere risico’s

Dit zijn risico’s die zich kunnen voordoen en waarbij het gevolg vrij goed in te schatten is én risico’s zonder financiële gevolgen. Voor reguliere risico’s met een financieel gevolg worden verzekeringen afgesloten of voorzieningen getroffen. Deze maken geen deel uit van de risico’s met betrekking tot de berekening van de benodigde weerstandscapaciteit.

Ad. 3.1.b Kwantificeren van de financiële risico’s

De gekwantificeerde financiële risico’s zijn de input voor het berekenen van de omvang van de benodigde weerstandscapaciteit.

De beschikbare weerstandscapaciteit wordt afgezet tegen de benodigde weerstandscapaciteit om het weerstandsvermogen/ratio te bepalen (zie 3.2). Op basis hiervan worden de risico’s geprioriteerd om focus aan te brengen in sturing en beheersing.

Kaders voor het kwantificeren zijn:

• 1.

  Het risicobedrag (financiële gevolg) wordt bepaald door de kwantitatieve kans van optreden te vermenigvuldigen met het risicobedrag.

• 2.

  Financiële risico’s met een kans van optreden van 90% of meer zijn géén risico maar een werkelijkheid en worden als claim meegenomen in de P&C cyclus.

Het weerstandsvermogen/ratio, is de beschikbare weerstandscapaciteit gedeeld door de benodigde weerstandscapaciteit.

In de paragraaf Risicomanagement en Weerstandvermogen/ratio in de programmabegroting en de jaarstukken staat de uitwerking van het in deze nota opgenomen beleid.

In deze paragraaf wordt tenminste het volgende gerapporteerd:

• -

  De top tien risico’s en het aantal en de som van de overige risico’s.

• -

  De benodigde weerstandscapaciteit en de beschikbare weerstandscapaciteit

  (weerstandsvermogen/ratio).

• -

  De volgende financiële kengetallen en een beoordeling van de onderlinge verhouding;

  • 1.

    Netto schuldquote;

    Hoe hoger de schuld, hoe hoger de netto schuldquote. De netto schuldquote weerspiegelt het niveau van de schuldenlast van de medeoverheid ten opzichte van de eigen middelen en geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie. Een hoge netto schuldquote hoeft op zichzelf geen probleem te zijn. Of dat het geval is valt niet direct af te leiden uit de netto schuldquote zelf, maar hangt af van meerdere factoren. Zo kan een hoge schuld worden veroorzaakt doordat er leningen zijn afgesloten en die gelden vervolgens worden doorgeleend aan bijvoorbeeld woningbouwcorporaties die op hun beurt weer jaarlijks aflossen. In dat geval hoeft een hoge schuld geen probleem te zijn. Om inzicht te verkrijgen in hoeverre er sprake is van doorlenen wordt de netto schuldquote zowel in- als exclusief doorgeleende gelden weergegeven.

  • 2.

    Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen;

    Zie hierboven.

  • 3.

    Solvabiliteit;

    Verhouding (%) van het eigen vermogen ten opzichte van het totale vermogen.

    Dit kengetal geeft inzicht in de mate waarin de organisatie in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. Indien er sprake is van een forse schuld en veel eigen vermogen, hoeft een hoge schuld geen probleem te zijn voor de financiële positie. Daar is bijvoorbeeld sprake van indien een lening is aangegaan omdat het eigen vermogen niet liquide is (). Hoe hoger de solvabiliteit, hoe groter de weerbaarheid van de organisatie. De mate van weerbaarheid geeft in combinatie met de andere kengetallen een indicatie over de financiële positie van deorganisatie. Deze verhouding geeft aan of de schulden op lange termijn kunnen worden voldaan. Het heet ook wel buffervermogen. Het eigen vermogen is het verschil tussen de bezittingen en schulden.

  • 4.

    Grondexploitatie; N.v.t. voor Werkorganisatie BUCH

  • 5.

    Structurele exploitatieruimte; N.v.t. voor Werkorganisatie BUCH.

  • 6.

    Belastingcapaciteit; N.v.t. voor Werkorganisatie BUCH

Naast deze vaste “ijkmomenten” in de planning en control cyclus kunnen bij elk besluit dat het bestuur neemt ook risico’s spelen. Hierbij gaat het niet alleen om besluitvorming bij (grote) projecten, maar ook bijvoorbeeld bij de invoering van nieuw beleid of andere besluiten die worden genomen door het bestuur. Bij elk besluit dat wordt genomen wordt afgewogen welke risico’s er zijn en of het verantwoord is het besluit op deze manier te nemen. In ieder directie en bestuursvoorstel is om die reden standaard de optie voor een risicoparagraaf opgenomen.