Omgevingsvisie Diemen 2040

We wonen nu met ruim 30.000 mensen in Diemen en dit aantal groeit tot circa 38.000 inwoners in 2040¹. Op dit moment er een gebrek aan voldoende passend woningaanbod voor bijvoorbeeld starters, ouderen en huishoudens met een laag en middeninkomen. Door de toename van het aantal inwoners staan maatschappelijke voorzieningen (zoals onderwijs, sport, recreatie en zorg) en de verkeersstructuur onder druk. Daarnaast hebben de verandering van het klimaat en de verschuiving van fossiele brandstoffen naar duurzame energiebronnen grote impact op onze leefomgeving. Tegelijkertijd willen we de natuur en biodiversiteit beschermen en ontwikkelen, terwijl we ook willen blijven genieten van het landschap. Ook veranderen maatschappelijke verhoudingen en de rol van de overheid. Inwoners en ondernemers nemen steeds vaker zelf het initiatief om maatschappelijke en economische vraagstukken op te pakken. Om goed te kunnen anticiperen op deze veranderingen, moeten we keuzes maken over de omgeving waarin we wonen, werken en onze vrije tijd doorbrengen. De vraagstukken zijn groot en vaak met elkaar verweven. Ze vragen samen meer ruimte dan zomaar beschikbaar is. Hoe willen we de groei van Diemen op een evenwichtige wijze vormgeven? En hoe willen we dat Diemen er in 2040 uitziet? We leggen dit vast in deze Omgevingsvisie.

Naar verwachting treedt de Omgevingswet op 1 juli 2022 in werking. De wet bundelt 26 bestaande wetten voor onder meer bouwen, milieu, water, ruimtelijke ordening en natuur. De Omgevingswet moet meer snelheid, flexibiliteit en samenhang in procedures brengen. De wetgever wil met de wet aan de ene kant meer ruimte voor ontwikkeling bieden en aan de andere kant de kwaliteit van de leefomgeving waarborgen. Er staan zes ‘kerninstrumenten’ in de wet, waarvan de Omgevingsvisie, de programma’s en het Omgevingsplan voor de gemeente het belangrijkst zijn.

De Omgevingsvisie van Diemen beschrijft op hoofdlijnen de lange termijn keuzes in de leefomgeving.

Nieuwe ontwikkelingen in Diemen moeten in beginsel bijdragen aan deze langetermijnvisie. In de Omgevingsvisie is aandacht voor de samenhang tussen thema’s waaronder ook sociaalmaatschappelijke thema’s zoals duurzaamheid, veiligheid en gezondheid. In de Omgevingsvisie is bestaand sectoraal beleid zoveel mogelijk opgenomen. De Omgevingsvisie is leidend ten opzichte van dit sectorale beleid. Het is daarnaast ook de bedoeling, dat er in de toekomst steeds minder sectoraal beleid nodig zal zijn. Als vervolg op de Omgevingsvisie staan in Omgevingsprogramma’s vervolgens concrete acties voor de fysieke leefomgeving beschreven. Deze programma’s zijn meer op uitvoering gericht. De Omgevingsvisie is ook nodig als kapstok voor het opstellen van het Omgevingsplan. In het Omgevingsplan staan alle concrete regels voor de fysieke leefomgeving in de gemeente. Meer over de samenhang tussen de verschillende Omgevingswetinstrumenten is beschreven in hoofdstuk 5.

Structuurvisie

De Omgevingsvisie vervangt de structuurvisie uit 2011. De gemeente Diemen wil de Omgevingsvisie begin 2022 vaststellen. Dit betekent dat deze tot de inwerkingtreding van de wet (1 juli 2022) de juridische status van een structuurvisie heeft en daarna van een Omgevingsvisie. Op basis van de nu nog geldende structuurvisie is een aantal successen te vieren. Diemen heeft in de laatste 10 jaar een grote verandering meegemaakt met transformaties van een bedrijventerrein en kantorenpark naar woongebieden in Plantage de Sniep en Holland Park. De centrale verkeersroute van oost naar west (de Oost-West As) heeft een kwaliteitsimpuls gekregen. De meeste ambities beschreven in de structuurvisie zijn anno 2021 in Diemen gerealiseerd. De opwaardering van de huidige bedrijventerreinen, het transformeren van een deel van de Gooiseweg en de energietransitie zijn ambities die nog niet geheel zijn ingevuld. Hiermee gaan we verder via deze Omgevingsvisie.

De gemeente Diemen heeft deze visie samen met zoveel mogelijk betrokkenen uit de Diemense samenleving gemaakt. Vanwege de coronasituatie ten tijde van dit project is er (bijna) volledig online samengewerkt onder de noemer “Mijn Diemen van morgen”. Ondanks deze beperking, hebben we gemerkt dat er veel bereidheid was om mee te denken.

In de eerste fase van dit project zijn we gestart met een online vragenlijst onder inwoners en partners van de gemeente Diemen over de fysieke leefomgeving. Ruim 800 inwoners en circa 50 partners van de gemeente Diemen hebben deze vragenlijst ingevuld. In korte tijd hebben we zo inzicht gekregen in de meningen van de samenleving over een aantal belangrijke onderwerpen. Het merendeel (78%) van de inwoners heeft hierbij aangegeven op één of andere manier betrokken te willen zijn bij de Omgevingsvisie. Daarnaast hebben we verschillende gesprekken gevoerd en hebben deskundigen van de gemeente alle informatie over de fysieke leefomgeving in beeld gebracht. Uiteindelijk heeft deze eerste fase geresulteerd in een Omgevingsagenda die in november 2020 door de gemeenteraad is vastgesteld: een document waarin de belangrijkste trends en ontwikkelingen, ambities, kansen en opgaven voor de toekomst van de fysieke leefomgeving in Diemen worden gepresenteerd.

Hieruit zijn vier mogelijke denkrichtingen voor Diemen gekomen:

• –

  Groei en verstedelijking

• –

  Dorpse verbondenheid

• –

  Groen en gezond

• –

  Duurzame koploper

In de tweede fase van dit project, hebben we per denkrichting een collage gemaakt, een pakkende tekst en een gesprekskaart. De denkrichtingen waren bedoeld om de discussie op gang te brengen en erachter te komen wat de samenleving hiervan vindt. Hiervoor hebben we een tweede vragenlijst uitgezet, aangezien veel Diemenaren bij de eerste keer hadden aangegeven dat ze dit een prettige manier vinden om mee te denken. Ook deze vragenlijst is door ruim 800 inwoners ingevuld.

Straatgespprek in het centrum van Diemen

Straatgesprekken Gruttoplein

Tijdens de Mijn Diemen van Morgen week in juni 2021 zijn de denkrichtingen met de Diemense samenleving besproken. Ook hebben we een prijsvraag georganiseerd en zijn we de straat opgegaan en met circa 70 inwoners persoonlijk in gesprek gegaan over de Omgevingsvisie.

Tijdens de Mijn Diemen van Morgen week hebben we verder bijeenkomsten georganiseerd voor:

• –

  Inwoners en ondernemers

• –

  Kinderraad en jongerenraad

• –

  Samenwerkingspartners zoals de provincie Noord-

• –

  Holland, de Veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland, de

• –

  Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied (ODNZKG), het

• –

  waterschap Amstel, Gooi en Vecht en de GGD

• –

  Maatschappelijke partners van de gemeente.

• –

  Buurgemeenten en regionale partners, waaronder de gemeente Amsterdam, Ouder-Amstel, Gooise Meren, Weesp, de Metropoolregio Amsterdam en de regio Amstelland Meerlanden.

De opbrengst van de participatie is belangrijke inbreng geweest voor de Omgevingsvisie Diemen 2040. Verschillende quotes uit de Omgevingsvisie, komen hier vandaan. De opbrengst uit de participatie is besproken met het college en de raad. De gemeente is hierbij op zoek gegaan naar de gewenste koers voor Diemen.

De naam Diemen komt door de ligging aan het water de Diem. De eerste ‘Diemenaren’ begonnen rond het jaar 1000 op de plek te wonen die we vandaag de dag als Diemen kennen. Ontginningen en de aanleg van de Diemerzeedijk zorgen ervoor dat Diemen in de jaren daarna een bewoonbaar gebied kan worden. Vanaf de 17e eeuw tot en met de 18e eeuw is Diemen een welvarend boerendorp onder Amsterdam. Mooie boerderijen aan bijvoorbeeld de Ouddiemerlaan getuigen hiervan. De Stelling van Amsterdam maar ook de eerste grote infrastructuur (trein en autowegen) worden eind 19e eeuw en aan het begin van de 20e eeuw aangelegd. Eind 19e eeuw wordt het Merwedekanaal gegraven, later omgedoopt tot Amsterdam-Rijnkanaal. In de jaren zeventig en tachtig groeit Diemen sterk door de ontwikkeling van Diemen Centrum en Diemen Zuid. De autosnelweg A1 wordt omgelegd en in de jaren 90 wordt Diemen Noord als laatste grote uitleglocatie van Diemen ontwikkeld. Begin 21e eeuw worden met name (langdurig) leegstaande kantoorlocaties en bedrijventerreinen getransformeerd naar woonwijken. Hierdoor zijn de wijken Plantage de Sniep en Holland Park ontstaan.

De Diemense Omgevingsvisie moet worden bezien in samenhang met andere visies. Zo heeft de Rijksoverheid een landelijke Omgevingsvisie (NOVI), de Provincie Noord-Holland de provinciale omgevingsvisie (POVI), zijn onze buurgemeenten bezig met Omgevingsvisies en zijn we binnen de Metropoolregio Amsterdam (MRA) bezig met het formuleren van een Verstedelijkingsstrategie voor de periode 2030/2050. Ook zijn de Regionale Energie Strategie en het ontwikkelperspectief Diemerscheg belangrijke bouwstenen voor de Omgevingsvisie Diemen 2040.

Nationale Omgevingsvisie (NOVI)

In Nederland wonen we met ruim 17 miljoen mensen op ruim 41.000 km². We willen graag dat ons land in de toekomst nog steeds prettig, veilig en gezond is om in te wonen, werken en recreëren. Daarom is het belangrijk nu al na te denken over de keuzes die daarvoor nodig zijn. Denk aan het bouwen van een miljoen nieuwe woningen, ruimte voor opwekking van duurzame energie, aanpassing aan een veranderend klimaat, ontwikkeling van een circulaire economie² en omschakeling naar kringlooplandbouw. Dit

vraagt meer ruimte dan zomaar beschikbaar is in ons land.

Ook de coronasituatie laat zien hoe belangrijk buitenruimte van hoge kwaliteit voor ons is. In de NOVI zijn de volgende vier prioriteiten beschreven:

De NOVI is in te zien op: www.denationaleomgevingsvisie.nl.

Provinciale Omgevingsvisie (POVI)

In de provinciale omgevingsvisie beschrijft de provincie Noord-Holland haar visie op de provinciale fysieke leefomgeving. Hierbij wordt gewerkt aan de volgende vijf

‘bewegingen’:

• 1.

  Nieuwe energie,

• 2.

  Sterke kernen, sterke regio’s,

• 3.

  Natuurlijk en vitaal landelijke omgeving

• 4.

  Dynamisch Schiereiland

• 5.

  Metropool in ontwikkeling

Voor de gemeente Diemen zijn met name de bewegingen ‘Nieuwe energie’, ‘Sterke kernen, sterke regio’s’, ‘Natuurlijk en vitaal landelijke omgeving’ en ‘Metropool in ontwikkeling’ van belang.

De leidraad Landschap en Cultuurhistorie is een belangrijk beschrijvend kader voor met name het Diemerbos en de Diemerscheg.

Metropoolregio Amsterdam (MRA)

De Metropoolregio Amsterdam is het samenwerkingsverband van de provincies Noord-Holland en Flevoland, 32 gemeenten en de Vervoerregio Amsterdam. Elke gemeente en deelregio brengt kwaliteiten in die het totaal versterken. De kracht van de MRA is de diversiteit, zowel economisch als stedelijk en landschappelijk. De gemeente Diemen is onderdeel van de deelregio Amstelland Meerlanden.

Belangrijke afspraken worden gemaakt in het kader van de MRA Verstedelijkingsstrategie 2030/2050. Deze strategie brengt keuzes op verschillende gebieden bij elkaar: van wonen, werken, mobiliteit en leefkwaliteit tot landschap, (drink)water en ecologie. Bij de realisatie van deze opgaven in de MRA vormt duurzaamheid een leidend principe.

Bovendien integreert de strategie het beleid van de afzonderlijke gemeenten, de provincies, de waterschappen en het Rijk met eerder gemaakte afspraken.

De 32 gemeenten en de 7 deelregio’s van de Metropoolregio Amsterdam

Belangrijke structuren (groen, water en infrastructuur) lopen door over de gemeentegrenzen van Diemen. Het is belangrijk om deze ook in regionaal perspectief te beschouwen en veranderingen samen met buurgemeenten op te pakken.

Het gaat dan bijvoorbeeld om fietsverbindingen en tramlijn 19. Verder is de Gooiseweg een belangrijke verkeersader die door verschillende gemeenten loopt. Een belangrijk project in het groene buitengebied is het ontwikkelperspectief voor de Diemerscheg. In onderstaand figuur is te zien welk gebied hiermee wordt bedoeld. De Diemerscheg loopt van het Flevopark in Amsterdam-Oost, langs het water van de Diem en de Gaasp, via het Diemerbos naar Weesp en eindigt bij de Vecht tussen Muiden en Weesp. De gemeenten Diemen, Weesp, Gooise Meren en Amsterdam werken samen met Staats-bosbeheer, Groengebied Amstelland en waterschap Amstel, Gooi en Vecht om de groengebieden in dit gebied te beheren.

De Diemerscheg: een groene long in stedelijk gebied

Aanbouw centrumeiland IJburg (Gemeente Amsterdam, Edwin van Eis)

Ook stellen ze samen een plan op om het gebied toekomstbestendig te maken. In de directe omgeving komen er veel nieuwe bewoners bij, wat ervoor zorgt dat het hier drukker gaat worden. Ook de klimaatverandering vraagt om nieuwe maatregelen.

Daarnaast spelen er verschillende ruimtelijke (woningbouw) ontwikkelingen in de regio:

• 1.

  De doorontwikkeling van IJburg

• 2.

  De verdichting in Amsterdam Zuidoost

• 3.

  De ontwikkeling van de nieuwe woonwijk De Nieuwe Kern in de gemeente Ouder-Amstel

• 4.

  De woningbouw in de Bloemendalerpolder bij Weesp

Vanwege de verwachte toename van de woningvoorraad en de bevolking in onze regio, is het belangrijk dat we ook in de toekomst in gesprek blijven met onze buurgemeenten om af te stemmen wat dit betekent voor bijvoorbeeld de onderlinge verbindingen en het gebruik van de verschillende voorzieningen.

Regionale Energiestrategie (RES)

Overal in Nederland wordt momenteel gewerkt aan Regionale Energiestrategieën. De gemeenteraad van Diemen heeft op 17 juni 2021 de Regionale Energiestrategie (RES) 1.0 aangenomen van de energieregio Noord-Holland Zuid. Daarin zijn de zoekgebieden voor wind- en zonne-energie in Diemen vastgesteld. De zoekgebieden liggen in het buitengebied langs de zware infrastructuur en ook langs de Gooiseweg.

Met de vaststelling van zoekgebieden is nog niet besloten dat er daadwerkelijk windturbines of velden met zonnepanelen in Diemen kunnen komen. Voor informatie over de RES en de zoekgebieden kunt u terecht op www.diemen.nl/res. De Diemense zoekgebieden zijn daarnaast ook opgenomen in deze Omgevingsvisie.

In de regio Noord-Holland Zuid, waar Diemen deel van uitmaakt, is de ambitie om 2,7 TWh³ duurzaam op te wekken in 2030. Diemen zet in op verschillende projecten:

• 1.

  Onderzoeken van zoekgebieden voor wind- en zonne-energie: de gemeente kan bepalen voor welke gebieden zij planologische medewerking wil verlenen en in welke mate zij betrokken wil zijn bij de bouw van windturbines en zonnevelden.

• 2.

  Zon langs snelwegen (bijvoorbeeld op geluidsschermen): samen met onze buurgemeenten zijn we in gesprek met Rijkswaterstaat over de mogelijkheid om zonnepanelen langs de A1 te plaatsen.

• 3.

  Zon op grote daken: samen met het Rijk en de provincie zet Diemen in op stimuleringsprogramma’s om de grote daken, vaak in eigendom van particuliere eigenaren en bedrijven, vol te leggen met zonnepanelen.

• 4.

  Andere deelopgaven binnen de RES krijgen momenteel minder prioriteit, bijvoorbeeld zon op parkeerplaatsen en zon op gevels. Uit gesprekken met ProRail is gebleken dat er in Diemen geen mogelijkheden zijn voor zonnepanelen langs de spoorlijnen.

• 5.

  Als het gaat om zonnevelden dan biedt de ‘zonneladder’, waarover de gemeenteraad een motie heeft aangenomen, een basis voor vervolgstappen. In een zonneladder wordt een voorkeursvolgorde bepaald waarin bijvoorbeeld natuurgronden worden ontzien en het plaatsen van zonnepanelen op daken juist wordt gestimuleerd.

Bouw Holland Park

Foto van de leefomgeving

De kwaliteit van de huidige fysieke leefomgeving is belangrijk bij het opstellen van de Omgevingsvisie. Op basis hiervan kunnen toekomstige ambities worden bepaald. In de milieueffectrapportage (m.e.r.) die bij deze Omgevingsvisie als bijlage is opgenomen, beschrijven we deze kwaliteit van de fysieke leefomgeving.

Al bestaande plannen

De komende jaren staan in Diemen meerdere grote plannen op stapel, waarvan de verdere ontwikkeling van de woonwijk Holland Park de grootste is. In totaal worden er tot en met 2026 in het gebied nog circa 3.000 woningen gebouwd, aangevuld met ca. 7.500 m2 aan winkels, horeca en dienstverlening. Het betreft plancapaciteit die al vastligt in een bestemmingsplan en/of overeenkomst. Daarnaast werkt de gemeente aan de volgende plannen ten aanzien van onder andere woningbouw, verkeer en voorzieningen:

• 1.

  Nieuwbouwwijk Plantage de Sniep is bijna afgerond. Er wordt nog gewerkt aan twee blokken met 208 huurappartementen (waarvan 106 sociale huurwoningen) aan het eindpunt van de tram. Inmiddels is het eerste blok opgeleverd. ProRail plaatst extra en hogere geluidsschermen langs het spoor en vervangt of past bestaande scherman aan. Voor het gemeentelijke monument de Rietschuur is de gemeente bezig met hetontwikkelen van een woningbouwplan.

• 2.

  De nieuwbouw van circa 50 huurwoningen in de vrije sector op de hoek van de Arent Krijtsstraat en Hartveldseweg.

• 3.

  De nieuwbouw van circa 40 sociale huurwoningen in Buitenlust. De gemeenteraad heeft in juli 2021 ingestemd met het conceptplan en het opstarten van de planologische procedure.

• 4.

  Verschillende plannen in Diemen Zuid, waaronder de vernieuwing en uitbreiding van het winkelcentrum Kruidenhof en het aanpassen van de verkeersstructuur inclusief het openstellen van de busbaan voor o.a. autoverkeer en de aanleg van een rotonde. Door de verhuizing van de bedrijfslocatie Saan van Diemen Zuid naar de Overdiemerweg, komt aan de Weesperstraat een locatie beschikbaar die zich goed leent voor realisatie van circa 130 woningen. De gemeente is samen met de ontwikkelaar bezig met de planontwikkeling.

• 5.

  De herinrichting van het stationsgebied in Diemen Centrum. Er wordt een spooronderdoorgang aangelegd en de omgeving van het station wordt opnieuw ingericht.

• 6.

  De Diemense vestiging van de Openbare Bibliotheek Amsterdam (OBA) zal, na een verbouwing en uitbreiding, een plek in Theater de Omval krijgen. Dat maakt de culturele huiskamer in het centrum van Diemen nog completer.

• 7.

  De bouw van een tweede sporthal aan de Prins Bernhard- laan. De gemeente Diemen grijpt de realisatie van het nieuwe indoor sportcomplex aan om ook de directe omgeving te ver- beteren. Daarin worden de parkeervoorzieningen, het groen, het openbare sportveld en een speelplek meegenomen.

• 8.

  De Oosterringdijk wordt heringericht om het wandellandschap te verbeteren en klimaatadaptief te maken. Dat wordt gecombineerd met een opknapbeurt van de openbare ruimte rond de flats aan de naastgelegen Tobias Asserlaan en Martin Luther Kinglaan.

Vattenfall en Tennet terrein

Tot slot zijn er drie noemenswaardige ontwikkelingen bij het Vattenfall en Tennet terrein in het noordoosten van de gemeente:

• 1.

  Vattenfall wil een biomassacentrale bouwen voor de verduurzaming van het stadswarmtenet, totdat meer duurzame bronnen voldoende zijn ontwikkeld. De bio- massa wordt benut als transitiebrandstof. Na de eerste 12 jaar wordt het gebruik van biomassa geleidelijk weer afgebouwd. Diemen heeft met tegenzin de benodigde Verklaring van geen bedenkingen verstrekt vanwege het ontbreken van juridische gronden om deze te weigeren. De gemeente Diemen heeft Vattenfall en de Tweede Kamer opgeroepen om een streep te zetten door deze plannen. Dit heeft echter nog niet tot het gewenste resultaat geleid. Wel is er een convenant opgesteld tussen Vattenfall, de gemeenten Diemen, Almere, Amsterdam, Weesp en Gooise Meren en de provincie Noord-Holland. Hierin zijn afspraken gemaakt over de tijdelijkheid van de inzet van biomassa, de luchtkwaliteit en duurzaamheidscriteria van de biomassa. Met deze afspraken komen de partijen tegemoet aan de belangrijkste zorgen van omwonenden op het gebied van luchtkwaliteit en duurzaamheid. Er loopt nog een hoger beroep tegen de vergunningen voor deze centrale.

• 2.

  De verhuizing van de bedrijfslocatie Saan van Diemen Zuid naar de Overdiemerweg.

• 3.

  Er is een omgevingsvergunning verleend voor het bouwen en in gebruik nemen van een groot elektrisch boilersysteem (e-boilersysteem) binnen de inrichting van de elektriciteitscentrale van Vattenfall te Diemen, met als doel het op duurzame wijze genereren van warmte ten behoeve van het stadswarmtenet van de regio Amsterdam.

Op de volgende kaart zijn de bestaande plannen (in ontwikkeling of uitvoering) te zien.

Recent is een aantal projecten gereed gekomen, die daarom niet meer op de volgende kaart zijn opgenomen. We noemen hier enkele van:

• •

  De herinrichting van Sportpark De Diemen, waar is voorzien in de aanleg van hockeyvelden, een handbalveld en een extra voetbalveld.

• •

  De woningbouw op de Punt Sniep, waar ca. 200 appartementen in de vrije sector zijn opgeleverd.

• •

  De eerste fase van Holland Park, waar een groot deel van de appartementsgebouwen inmiddels is bewoond en het openbaar gebied grotendeels is aangelegd en is overgedragen aan de gemeente.

Trends en ontwikkelingen

Er zijn verschillende trends en ontwikkelingen gaande waar we rekening mee moeten houden bij het opstellen van de Diemense Omgevingsvisie.

Klimaatverandering en afname biodiversiteit

Door klimaatverandering neemt de kans op wateroverlast, overstromingen, hitte en droogte toe. Weersextremen vragen aandacht voor de inrichting van de openbare ruimte om de overlast te beperken. Droogte kan in Diemen leiden tot onder andere verdroging van de natuur en een eventuele toekomstige dijkversterking. Hittestress speelt vooral in de bebouwde omgeving, met risico’s voor de gezondheid en leefplezier als gevolg. Droogtestress is vooral rondom het station Diemen en in Centrum-Oost een risico in verband met schade aan de funderingen. Weersextremen zullen integraal meegenomen moeten worden in de plannen voor de inrichting van de openbare ruimte. De druk op de bestaande natuur neemt toe en tegelijkertijd worden beleefbare natuur en een groene omgeving belangrijker. Nieuwe natuur is echter niet eenvoudig realiseerbaar in Diemen. Het beter verbinden van groenblauwe netwerk en het versterken van de kwaliteit van het groen voor meer biodiversiteit, is daarentegen wel goed mogelijk. Doorsnijdingen van het groen door infrastructuur dienen hierbij speciale aandacht te krijgen.

Bevolkingsgroei

De bevolking in en rond Diemen groeit hard en het aantal jongeren neemt nog steeds toe. De groei is hoger dan het Nederlandse gemiddelde en buitenlandse migratie is hiervan op dit moment de belangrijkste reden. De bevolkingsprognose voor Diemen is dat wij van ruim 30.000 inwoners groeien tot circa 38.000 inwoners in 2040. Dit is dus een forse groei tot 2040, bovenop de groei van afgelopen jaren. Of dit reëel is, is op dit moment lastig te zeggen. Het hangt onder meer af van de ruimtelijke mogelijkheden en van het draagvlak.

Het aantal een- en tweepersoonshuishoudens neemt toe waardoor er ook weer meer woningen nodig zijn. Daarnaast is er in Diemen net als in de rest van Nederland sprake van vergrijzing en ouderen die langer zelfstandig thuis wonen. In 2018 was 15,7% van de inwoners van Diemen 65+. De verwachting is dat dit in 2035 21,3% zal zijn.

Diemen Noord is op dit moment de meeste vergrijsde wijk van Diemen. De toenemende vergrijzing is ook te zien in de bevolkingspiramide van Noord-Holland (zie onderstaand figuur). De donkere lijnen geven de huidige bevolking weer en de lichte staven de bevolking in 2040.

De woningbehoefte groeit en verandert

De woningbehoefte groeit van circa 15.000 woningen die we nu in Diemen hebben tot circa 17.000 woningen in 2030 (de prognose loopt niet door tot 2040)⁴.

De woningbehoefte groeit door de bevolkingsgroei, maar tegelijkertijd sluit het woningaanbod ook kwalitatief niet meer goed aan op de vraag. Dat betekent dat we bij het toevoegen van woningen goed moeten kijken naar de kwaliteit van de woningen: zijn deze geschikt voor senioren en/of geschikt voor startende huishoudens? Er zijn daarnaast niet voldoende betaalbare woningen beschikbaar, en dit is met name voelbaar voor starters en jongeren, lage- en middeninkomens, potentiële doorstromers en urgente

woningzoekenden. Op dit moment is te zien dat minder jonge mensen hun wooncarrière in de MRA starten en meer gezinnen uit de MRA vertrekken naar de rest van Nederland.

Aandacht voor gezondheid groeit

Mensen blijven langer gezond en worden ouder. Met het ouder worden nemen ook de beperkingen toe. Het aantal mensen met ouderdomsziekten neemt fors toe. Zorg en diensten vinden steeds meer plaats aan huis. Voor Diemen geldt dat overgewicht toeneemt en eenzaamheid een groeiend vraagstuk is. De aandacht voor sociale netwerken, een gezonde leefstijl en een beweegvriendelijke, groene leefomgeving waar men elkaar kan ontmoeten, wordt groter. Gezondheid gaat namelijk niet alleen om

het genezen van ziekte, maar ook om het voorkomen van ziekte en het bevorderen van welzijn. De kwaliteit van onze leefomgeving is de afgelopen decennia verbeterd door bijvoorbeeld schonere en stillere voertuigen en een groenere leefomgeving. Nog steeds is er gezondheidswinst te behalen door onder andere de luchtkwaliteit te verbeteren, de geluidshinder te beperken en een gezondere levensstijl te stimuleren op o.a. het gebied van stress en beweging.

Het onveiligheidsgevoel neemt af

Een meerjarige trend is dat de geregistreerde criminaliteit daalt, zoals overvallen, straatroven en woninginbraken. Hierdoor voelen mensen zich over het algemeen minder onveilig. Tegelijkertijd is er in toenemende mate zorg over de effecten van cybercriminaliteit en ondermijnende criminaliteit in wijken en buurten. Grofweg betekent ondermijning de vermenging van de onderwereld en de bovenwereld, zoals een wietplantage op een zolder waardoor brand kan ontstaan.

Sociaaleconomische verschillen nemen toe

De verschillen tussen jong en oud, arm en rijk en hoog- en laagopgeleid worden groter. Er zijn inwoners voor wie de kansen niet voor het grijpen liggen. Zij ervaren problemen op het gebied van gezondheid, relaties, geld, opvoeding of onderwijs en kunnen niet altijd even goed meekomen. In Diemen is jarenlang beleid gevoerd om dit tegen te gaan en om sterke wijken te bouwen en te behouden. Kwetsbare groepen moeten door de overheid worden beschermd en ondersteund met de aandacht, zorg en kansen die zij nodig hebben om hun situatie te verbeteren. Dit is ook relevant in het kader van de energietransitie. Enerzijds kunnen energiebesparingsmaatregelen energiearmoede helpen voorkomen, anderzijds zijn grootschalige ingrepen nu vaak onbetaalbaar voor mensen met een kleinere portemonnee. We willen voorkomen dat mensen buiten de boot vallen en samenwerken aan een sociaal Diemen dat kansen biedt aan iedereen.

Ontwikkeling netwerksamenleving zet door

Actieve betrokkenheid van inwoners bij hun leefomgeving wordt steeds meer onderdeel van de strategie van de gemeente Diemen. Inwoners kijken kritischer naar de politiek en de overheid. Hoewel de samenleving minder sturing van de overheid verwacht, lijkt de tolerantie voor risico’s af te nemen. De samenhang tussen beleidsterreinen en de toenemende complexiteit van beleidsvraagstukken maakt daarnaast dat we meer samenwerken in regionale verbanden. Ook op digitaal vlak worden netwerken steeds belangrijker. De steeds verdere digitalisering van diensten, producten en communicatie stelt hoge eisen aan de kwaliteit van internetverbindingen. Dit is relevanter dan ooit met de opkomst van het telewerken.

Economische ontwikkelingen

De Metropoolregio Amsterdam is een belangrijk economisch knooppunt en wordt steeds belangrijker als motor van de economie. De sterke groei van Diemen en de regio leidt tot meer draagvlak voor winkels, horeca en voorzieningen. Anderzijds zal de vraag naar ruimte voor winkels veranderen door de thuisbezorgcultuur. Er is tegelijkertijd steeds meer ruimtegebrek voor bedrijven. De ruimtedruk zal de komende jaren voor bedrijven toenemen, omdat Amsterdam veel bedrijventerreinen transformeert tot woonwijken. Werken wordt steeds flexibeler, op iedere plek en op ieder tijdstip. Er zijn steeds meer ZZP’ers die een eigen bedrijf runnen vanuit hun woonhuis. Daarnaast werken er op dit moment veel mensen (noodgedwongen) thuis, vanwege de coronacrisis. Thuiswerken is een trend die ook na de coronacrisis vermoedelijk doorgezet zal gaan worden. Op de Diemense bedrijventerreinen wordt echter ook werk verzet dat niet vanuit huis kan. Er komen naar verwachting meer multifunctionele gebouwen die snel kunnen worden aangepast aan de gebruiksfunctie en de gebruikers. Groen in en om de stad speelt een steeds grotere rol bij het vestigingsklimaat. Met groene bedrijventerreinen creëer je een plek waar bedrijven en werknemers graag naartoe komen. Bovendien biedt een groene stad ook een aantrekkelijkere woonomgeving, waardoor bedrijven personeel makkelijker aan zich kunnen binden.

Mobiliteit neemt toe en verandert

Op een aantal belangrijke doorgaande routes en entrees van Diemen komen relatief hoge verkeersintensiteiten voor, zoals de autosnelwegen, Gooiseweg en Weteringweg. Door demografische en economische ontwikkelingen neemt het aantal verplaatsingen toe. Ouderen blijven langer mobiel. De verduurzaming van vervoer zet door, inclusief aantrekkelijker openbaar vervoer. Het verkeer wordt schoner, onder andere door meer elektrisch vervoer. Mede door de opkomst van bijvoorbeeld elektrische fietsen en toenemende mobiliteit onder ouderen is het aantal ongevallen en het risico daarop (landelijk) toegenomen. Tot slot is het delen van een auto, scooter en fiets bezig aan een opmars. Door telewerken kan verwacht worden dat woon-werkverkeer iets terugloopt.

Energietransitie en beschikbaarheid grondstoffen

Energie zal steeds meer fossielvrij (dat wil zeggen zonder CO2 uitstoot) en lokaal /regionaal opgewekt gaan worden. Opwekking, opslag en levering van duurzame energie vragen om ruimtelijke inpassing. Woningen worden op grote schaal geïsoleerd en gaan van het gas af. De wijken worden aangesloten op nieuwe duurzame warmtebronnen om het ’s winters warm te houden. Ten gevolge van klimaatverandering is koeling in de zomer een nieuw aandachtspunt geworden. Daarbij is de energietransitie

moeilijk te voorspellen omdat de (technologische) ontwikkelingen snel gaan. Zo zullen straks zonnecellen meer geïntegreerd zijn in allerlei bouwmaterialen en zullen de rendementen verder verbeteren. Aan de andere kant neemt de vraag naar elektriciteit ook steeds verder toe, aangezien de samenleving steeds verder elektrificeert. Parallel hieraan speelt de teruglopende beschikbaarheid van strategische grondstoffen voor de bouwopgave, energietransitie en schone mobiliteit. Om schaarste te voorkomen is het gedachtegoed van de circulaire economie in het leven geroepen.

De gemeente Diemen heeft de afgelopen periode een sterke groei doorgemaakt.

Groei is geen doel op zich. We vinden het echter wel belangrijk dat, dat de gemeente Diemen, ook in de toekomst, een bijdrage blijft leveren aan de grote behoefte aan woningen. Er zijn in de toekomst meer betaalbare woningen nodig en tevens voorzieningen zoals sportvoorzieningen, scholen, recreatieve voorzieningen en zorgvoorzieningen. Tot slot wordt de ernst van de klimaatcrisis steeds breder gevoeld.

Hiermee moeten we rekening houden bij de toekomstige inrichting van Diemen. Het is onder andere belangrijk dat het water de ruimte krijgt, dat er ruimte is voor duurzame energieopwekking en voor de natuur. Er bestaat een spanningsveld tussen verschillende maatschappelijke opgaven die om ruimte vragen en het behoud van het dorpse en rustige karakter dat Diemen kenmerkt. Ondanks dat Diemen er op sommige plekken stedelijk uitziet, voelt het voor veel inwoners als relatief dorps. De onderlinge verbinding tussen mensen, een eigen gemeentebestuur en de menselijke maat, zijn waardevol. Tegelijkertijd hechten we ook veel waarde aan ons groene buitengebied. Hier kan men recreëren, tot rust komen en genieten van de natuur en het open landschap. Niet alleen de inwoners van Diemen, maar ook bezoekers uit de regio en mensen die in Diemen werken kunnen hier gebruik van maken.

Voor de toekomst van Diemen kiezen we voor een heldere scheiding tussen het stedelijke dorp en het groene buitengebied. Hiermee zeggen we twee dingen:

• 1.

  We vinden het belangrijk om ruimte te zoeken voor verschillende maatschappelijke opgaven, zoals de behoefte aan betaalbare woningen en tevens voorzieningen zoals sportvoorzieningen, scholen, recreatieve voorzieningen en zorgvoorzieningen. Deze ruimte zoeken we binnen het bestaande bebouwde gebied;

• 2.

  We vinden het hoofdzakelijk dat het buitengebied groen en rustig blijft en geen onderdeel gaat worden van het bebouwde gebied. In het buitengebied van Diemen kun je aan de stedelijke drukte ontsnappen, recreëren, rust vinden en ontspannen in het groen en de natuur. Ook kan het buitengebied functies voor het stedelijk gebied bieden zoals de opwekking van duurzame energie, waterberging en recreatie.

Het gezonde, stedelijke dorp Diemen

In Diemen is de gemeenschap sociaal en divers. Zowel rijk en arm als jong en oud leven in Diemen samen met elkaar. We willen de sociale contacten en verbondenheid verder stimuleren door ontmoetingsplekken toe te voegen en/of te verbeteren. Denk hierbij bijvoorbeeld aan horeca, buurthuizen, zorgvoorzieningen en scholen en kinderdagverblijven die kunnen worden ingezet als flexibele en multifunctionele accommodaties, gekoppeld aan sport, cultuur, kunst, buurtactiviteiten en zorgfuncties voor kinderen. De Ouddiemerlaan, het verlengde van deze laan in Diemen Zuid/Holland Park en de Hartveldseweg en Muiderstraatweg (de Oost-West As) vormen samen de herkenbare verbindingen voor deze ontmoetingsplekken. Het zijn in de toekomst nog aantrekkelijkere routes voor langzaam verkeer, met kwalitatieve ontmoetingsplekken door Diemen heen. Ook het groen en het water, zoals de trekvaarten, zijn belangrijk om de sociale cohesie te versterken. Hiervan willen we de verblijfs- en gebruikskwaliteit verhogen. Erfgoed en cultuurhistorie koesteren we, omdat dit bijdraagt aan de identiteit van Diemen.

Naast de sociale verbindingen, is het belangrijk om de kwaliteit van de fysieke verbindingen tussen wijken van Diemen te verbeteren. Veel wijken in Diemen grenzen aan een ruimtelijke barrière in de vorm van water, spoor en/of weg, maar hebben ook veelal hun eigen herkenbare ruimtelijke opzet. Fysieke verbindingen tussen de wijken, zijn er in principe voldoende om snel van de ene naar de andere plek te komen. Wel willen we investeren in de aantrekkelijkheid, de capaciteit en het comfort van wandel- en fietsroutes en de groene verbindingen tussen buurten. Dit maakt het ook aantrekkelijker om een ommetje te maken. In 2040 gebruiken inwoners voornamelijk de fiets en het openbaar vervoer. We zetten hiervoor onder meer in op het verlengen van tramlijn 19 naar Amsterdam Zuidoost. We onderzoeken of we de ontbrekende fietsverbinding tussen Plantage de Sniep/Punt Sniep en Diemen Zuid over de Weespertrekvaart, kunnen invullen. De auto is steeds meer te gast.

Binnen de bestaande stedelijke contouren wordt er ruimte gezocht om te bouwen voor maatschappelijke behoeften. Verdichten is dus geen doel op zich, maar het gaat erom dat we kwaliteit toevoegen. Te denken valt aan betaalbare woningbouw en het toevoegen van woningen per buurt die er nog niet zijn, zoals voldoende gelijkvloerse zorgwoningen zodat ouderen een geschikte woning in hun eigen buurt kunnen vinden. Hiermee creëren we tegelijkertijd doorstroming, zodat jongeren en zeker ook gezinnen een passende woning kunnen vinden.

De verscheidenheid aan mensen en woonmilieus maakt een wijk sterk en inwoners en andere bezoekers bewegen, sporten, spelen, vitaal. Ook is de huisvesting van bijzondere groepen en maatschappelijke voorzieningen belangrijk. Bij het verdichten van buurten is het essentieel te investeren in de woonkwaliteit, groen voor natuur en mens, leefbare straten en pleinen met ruimte voor ontmoeting in de eigen buurt. De verschillende voorwaarden die wij stellen, zowel ten aanzien van transformatie als ten aanzien van inbreiding, zijn te lezen in paragraaf 3.2. De bedrijventerreinen blijven behouden en worden beter geprofileerd. We zetten in op vergroenen, het kunnen maken van ommetjes en het verbeteren van ontmoetingsplekken.

Meer ruimte voor inbreiding in het bebouwd gebied betekent ook een hoger kwalitatief niveau van groen en water. Juist het groen rondom en binnen de buurten is heel waardevol en essentieel voor een gezonde, leefbare en duurzame openbare ruimte. We zetten in op het kwalitatief versterken van het wandellandschap en het beter verbinden met de groene routes vanuit de buurten daarnaartoe. Met het wandellandschap bedoelen we een groene, prettige wandeling langs de wijken van Diemen. Het wandellandschap loopt door heel Diemen heen: vanaf de Biesbosch tot en met Diemen Noord. Hier kunnen inwoners en andere bezoekers bewegen, sporten, spelen, een ommetje maken, verkoeling zoeken op warme dagen en elkaar ontmoeten. Het is belangrijk om ‘koele routes’ te maken; schaduwrijke groene verbindingen naar het wandellandschap maar ook naar het winkelcentrum of het buurthuis. De openbare ruimte wordt klimaatadaptief ingericht; meer bomen, een hogere biodiversiteit, meer ruimte voor waterberging en minder verharding. Het ecologisch onderhouden van watergangen die door de gemeente worden beheerd draagt hier ook positief aan bij.

Het water binnen de buurten en wijken maken we meer zichtbaar en beter beleefbaar.

Natuur en recreatie in het groene buitengebied

Het buitengebied van Diemen is een aantrekkelijke natuurlijke omgeving. Het maakt onderdeel uit van de grotere Diemerscheg die door meerdere gemeenten loopt.

In het buitengebied van Diemen kun je aan de stedelijke drukte ontsnappen, recreëren, rust vinden en ontspannen in het groen en de natuur. Diemen wil het buitengebied groen houden. In het buitengebied en de Diemerpolder worden daarom geen nieuwe woongebieden en geen nieuwe werkgebieden gerealiseerd. Wel houden we, langs het spoor en de autosnelwegen, de zoekgebieden voor

Trekpontje banjerbossie Diemerbos

wind- en zonne-energie aan. Voor grootschalige opwek van zonne-energie gebruiken we echter zoveel mogelijk daken en andere onbenutte plekken, zodat we de natuur zoveel mogelijk kunnen ontzien. We investeren de komende jaren in de natuurwaarden, biodiversiteit en klimaatbestendigheid van het buitengebied. Vanuit ecologisch oogpunt is het belangrijk dat stedelijk groen verbonden is met het buitengebied.

Daarnaast investeren we in de toegankelijkheid, herkenbare identiteit en de (gebruiks-) kwaliteiten van het buitengebied, zoals recreatieve wandel- en fietsroutes. Belangrijk zijn de toegankelijke groene wandel- en fietsroutes die als groene vingers vanuit het buitengebied het stedelijke gebied insteken. Ook zijn deze verbonden met de stations. Zo kan iedereen gemakkelijk in het groen komen om te recreëren.

In het buitengebied zijn grofweg vier typen gebieden te onderscheiden:

• 1.

  Het Diemerbos als hart van de Diemerscheg willen we samen met onze partners verder ontwikkelen. We willen dit ontwikkelen tot kwalitatief nat klimaatbos zodat de bodem minder daalt, hierdoor minder CO2-uitstoot plaatsvindt, er meer waterberging is en meer diverse en unieke natuur kan ontstaan. Het Diemerbos wordt via fijnmazige ecologische routes verbonden met een aantal ecologische stapstenen zoals Park Spoorzicht. Hierdoor versterken we het natuurnetwerk dat met het stedelijke gebied verbonden is. Hierbij past kleinschalige natuurrecreatie zoals educatie en passende kleinschalige evenementen.

• 2.

  De Overdiemerpolder en de Diemerpolder zijn veen-weidelandschappen met biodiverse weilanden en vergezichten; deze kwaliteiten willen we behouden en versterken. We richten ons op de toegankelijkheid voor inwoners. Recreatief zetten we in op verrassende wandelroutes, ommetjes, trimroutes en mooie verblijfsplekken.

• 3.

  Het water en de oevers van de Diem zijn van historische betekenis als de oorsprong van Diemen. We willen de Diem meer zichtbaar, herkenbaar en bruikbaar maken.

  Met name langs de oevers van de Diem zijn potentieel hoge natuurwaarden; geleidelijk willen we deze omvormen naar natuurlijke oeverlandjes. Deze waarden willen we combineren met passende kleinschalige watergerelateerde recreatie en voorzieningen zoals varen, zwemmen, steigers, een strandje, vlonders en kleinschalige op langzaam verkeer gerichte horeca. We stimuleren het maken van aantrekkelijke havenhoreca en logiesverblijven aan de derde Diem ter hoogte van fort Diemerdam.

  Een goede inpassing en inrichting is hierin belangrijk om een goede (ecologische) waterkwaliteit en goede kwaliteit van de ecologische oevers te bewaken. Waar mogelijk verbeteren we de waterkwaliteit. Daarnaast willen we de toegankelijkheid van de Diem verbeteren voor o.a. voetgangers en fietsers. Het Penbos moet meer gebruikswaarde krijgen voor de buurt, gericht op kinderen.

• 4.

  De Diemer Vijfhoek is beperkt toegankelijk en met name gericht op “stille” natuurliefhebbers. We koesteren de hoge biodiversiteit in dit gebied en het is een waardevolle ecologische stapsteen tussen het Naardermeer en Waterland.

Voorwaarde voor het toevoegen van recreatieve mogelijkheden aan het buitengebied is een goede balans vinden tussen natuur en recreatie; het zoeken naar de juiste passende kleinschalige vormen van recreatie en ontspanning in de natuur van het buitengebied.

De visie van de gemeente Diemen is nader uitgewerkt in vier ‘strategische keuzes’. Deze zijn uitgewerkt op basis van de denkrichtingen die in de Omgevingsagenda voor het eerst vorm hebben kregen. Ze zijn aangescherpt door middel van werksessies met ambtenaren, vragenlijsten richting bewoners en een reeks verdiepende gesprekken met onder andere onze partners en buurgemeenten. De strategische keuzes geven samen binnen de visie richting aan de verdere ontwikkeling van Diemen. Ze dragen bij aan de kernkwaliteiten van Diemen, zoals we in hoofdstuk 2 hebben beschreven. De strategische keuze ‘Groene en gezonde leefomgeving’ draagt bijvoorbeeld bij aan het groen en water in de buurt. De strategische keuze ‘Ontmoeten en verbinden’ draagt bij aan het dorpse gevoel. In de strategische keuze ‘Duurzaam Diemen’ gaan we onder andere in op de grote, rustige groengebieden en hoe we hier onderzoek doen naar de opwekking van duurzame energie. Binnen de strategische keuze ‘Groei binnen grenzen’ gaan we in op hoe Diemen ook in de toekomst een aantrekkelijke plaats kan blijven voor een grote diversiteit aan inwoners: jong, oud, arm en rijk. En tot slot schetsen we in deze laatste strategische keuze ook hoe we de goede bereikbaarheid van Diemen in de toekomst willen behouden.

• 1.

  Ontmoeten en verbinden

Diemen zet actief in op de onderlinge verbinding binnen en tussen de buurten. Dit doen we onder andere door goed bereikbare ontmoetingsplekken per buurt te creëren. De onderlinge verbondenheid draagt bij aan het welzijn van inwoners, doordat het bijvoorbeeld helpt om eenzaamheid tegen te gaan. Ook helpt dit om de veiligheid in Diemen te verbeteren, doordat mensen (nog) meer naar elkaar omkijken. We stimuleren (buurt)initiatieven die bijdragen aan de onderlinge saamhorigheid. In 2040 maken we goed gebruik van de cultuurhistorische kenmerken van Diemen en we dragen bij aan het behoud en de versterking van de identiteit van Diemen. Denk hierbij aan kleinschalige recreatie langs het water en activiteiten en natuurrecreatie in het Diemerbos en het Penbos.

• 2.

  Groene en gezonde leefomgeving

Het Diemen van 2040 stimuleert om naar buiten te gaan! Dit houdt in dat groen en water veilig, aantrekkelijk, biodivers en klimaatadaptief zijn maar ook uitnodigen om te spelen,

bewegen en om elkaar te ontmoeten. We verbeteren de wandel- en fietsroutes, onder andere naar het buitengebied. We zijn daarnaast zuinig op ons buitengebied, dus grootschalige evenementen en voorzieningen zijn daar niet gewenst. Geluidshinder en luchtvervuiling willen we onder andere terugdringen door in overleg met het Rijk de snelheid op de snelwegen te verlagen naar maximaal 80 km per uur.

• 3.

  Duurzaam Diemen

De gemeente Diemen wil haar verantwoordelijkheid nemen om de planeet leefbaar over te dragen aan onze kinderen en kleinkinderen en actief bijdragen aan de transitie naar een duurzamere samenleving. In 2040 wil Diemen niet meer afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen.⁶ Diemen wil dan een gemeente zijn met duurzame energie, een klimaatadaptieve inrichting, met sterke ecologische structuren, hoge natuurwaarden en een hoge biodiversiteit. De gemeente Diemen onderzoekt samen met andere gemeenten de mogelijkheden voor windenergie, zonne-energie en aardwarmte. We gaan slim om met de ruimte die we hebben en sparen onze open groengebieden zoveel mogelijk. Schone mobiliteit en een circulaire economie dragen ook bij aan de duurzaamheidsambities.

• 4.

  Groei binnen grenzen

De druk op de ruimte is in de laatste decennia enorm toegenomen. Het aantal inwoners is in de afgelopen vijf jaar in Diemen met circa 17% gegroeid. In wijken als Plantage de Sniep en Holland Park hebben veel inwoners een fijn thuis kunnen vinden. Met meer inwoners, is er ook meer draagvlak gekomen voor winkels, horeca en voorzieningen. In Diemen zetten we tot 2040 hoofdzakelijk ruimte binnen de huidige bebouwingsgrens in om maatschappelijke opgaven te realiseren. Te denken valt aan betaalbare woningbouw, die ook langdurig betaalbaar blijft in het sociale en middeldure segment, maatschappelijke voorzieningen en woningen met zorg. Deze groei binnen de huidige bebouwingsgrens moet passen bij de menselijke maat en schaal van Diemen. De bedrijventerreinen behouden we maar we zoeken naar meer profilering en een eigen karakter.

De uitwerking van de Diemense koers in vier strategische keuzes is vertaald in een integrale visiekaart. Uit de participatie kwam een voorkeur voor de denkrichting Groen en Gezond naar voren. Deze denkrichting heeft dan ook als basis gediend voor de integrale visiekaart die vervolgens is opgesteld. Deze visiekaart bevat de belangrijkste hoofdkeuzes voor de gemeente Diemen. Nieuwe initiatieven moeten in beginsel passen binnen de visie die op de integrale visiekaart is gepresenteerd. De gemeente Diemen zal de integrale visiekaart gebruiken bij de afweging van nieuwe initiatieven.

De spelregels voor nieuwe initiatieven staan in hoofdstuk 5.

De wens van de gemeente was om bij het opstellen van de Omgevingsvisie, de milieu- en omgevingsbelangen zo goed mogelijk mee te wegen. Hiervoor is door het externe ingenieursbureau Antea Group de milieueffectrapportage-procedure (m.e.r.) doorlopen en een milieueffectrapport (MER) opgesteld. Deze is als bijlage bij deze Omgevingsvisie te vinden. Het vertrekpunt van het MER is een beeld van de huidige situatie in Diemen. Vervolgens zijn in de eerste fase de milieu- en omgevingseffecten van de vier denkrichtingen in beeld gebracht. Het doel was om daarbij inzichtelijk te maken welke effecten alternatieve ontwikkelingen hebben op de leefomgeving. Er is gekeken naar de gevolgen tot 2040.

De milieu-informatie is vooral gebruikt om keuzes te toetsen. In de tweede fase is de beoordeling van de integrale koers, de uiteindelijke kern van de Omgevingsvisie, te vinden.

Beoordeling

In fase 1 zijn de vier denkrichtingen getoetst op de volgende milieuaspecten:

Per denkrichting is getoetst of bovenstaande milieuaspecten positief dan wel negatief beïnvloed worden door de ontwikkelingen die voorgenomen zijn bij deze denkrichting.

In de beoordeling zijn de overkoepelende milieuaspecten nog verder onderverdeeld in specifieke onderwerpen. Vervolgens is de integrale koers zoals deze is opgenomen in de Omgevingsvisie getoetst. Dat heeft deze conclusie opgeleverd:

De verschillende milieuaspecten zijn vooral positief en deels neutraal beoordeeld. De kansen die de integrale koers biedt voor water, klimaatadaptatie, natuur, groen, biodiversiteit, mobiliteit en ruimtelijke kwaliteit worden positief beoordeeld. Diemen zet in op vergroening van de openbare ruimte en het behoud (en waar mogelijk versterken) van het ecologisch landschap. Daarnaast wordt het autogebruik zoveel als mogelijk ontmoedigd ten gunste van openbaar vervoer en langzaam verkeer (fiets en voetganger). De kansen die er liggen voor het sociaal domein worden als zeer positief beoordeeld. Dit komt doordat de Omgevingsvisie onder meer inzet op betaalbare woonruimte, levensloopbestendige woningen, leefbaardere wijken, werkgelegenheid en ontmoeting.

Een aantal aspecten is als neutraal beoordeeld. Er liggen diverse kansen om de duurzaamheidsambities (circulair en forse reductie van CO2) te bewerkstelligen. De wijze waarop is echter nog een punt van discussie en onderzoek. Voor bodem zijn geen specifieke maatregelen opgenomen in de integrale koers van de Omgevingsvisie. Dit betekent dat simpelweg wordt aangesloten bij wat vigerend beleid is. Tot slot ontbreekt het momenteel aan een concretisering van de ambities ten aanzien van de milieu- en

gezondheidsbescherming. De Omgevingsvisie stelt wel in te zetten op een verbetering van bijvoorbeeld de luchtkwaliteit en het geluidklimaat, maar ook hier geldt dat een nadere concretiseringsslag nodig is om dit een realiteit te maken. In onderstaande tabel volgen aandachtspunten en adviezen per milieuaspect.⁹

Dit hoofdstuk laat zien hoe de Omgevingsvisie Diemen 2040 te gebruiken is. Hoe gaan we de stap maken van een visie naar uitvoering? In onderstaande benoemen we de samenhang met andere Omgevingswetinstrumenten en de rolverdeling en samenwerking van de gemeente met andere partijen en de regio. Tot slot gaan we in op de beoogde investeringen, mogelijke dekkingsbronnen en spelregels voor nieuwe initiatieven.

Omgevingswet

De Omgevingswet voorziet in een zestal Omgevingswetinstrumenten waarvan de Omgevingsvisie, de programma’s en het Omgevingsplan voor de gemeente het belangrijkst zijn. De Omgevingsvisie heeft een duidelijke relatie met de overige Omgevingswetinstrumenten.

Omgevingsplan

Het Omgevingsplan bevat alle regels over de fysieke leefomgeving die de gemeente stelt binnen haar grondgebied. Elke gemeente in Nederland heeft straks een Omgevingsplan en het Omgevingsplan vervangt alle huidige bestemmingsplannen. Regels zijn er in verschillende vormen. De gemeenteraad heeft straks een bepalende rol bij het Omgevingsplan, door dit plan vast te stellen. De gemeenteraad kan daarmee de kaders en richtlijnen uit de Omgevingsvisie verankeren. Het Omgevingsplan is bindend voor iedereen en moet uiterlijk 31 december 2029 gereed zijn.

Programma’s

Verdere uitwerking van het strategische beleid in de Omgevingsvisie kan op tactisch/operationeel niveau plaatsvinden via programma’s. Het omgevingsprogramma is een flexibel instrument dat de gemeente kan toepassen. Een programma heeft verschillende kenmerken en is zelfbindend. Het wordt vastgesteld door het college. Er kan worden gewerkt met onder andere gebiedsgerichte, thematische of opgavegerichte programma’s. Een gebiedsgericht programma kan bijvoorbeeld zijn het uitwerken van een visie op de bedrijventerreinen. Een thematisch gericht programma kan bijvoorbeeld een programma duurzaamheid zijn. Een opgavegericht programma kan bijvoorbeeld zijn het uitwerken van één van de in de Omgevingsvisie door de gemeente Diemen geformuleerde opgaven, zoals het stimuleren van de onderlinge verbondenheid en/of het verbeteren van de leefbaarheid.

Het is belangrijk dat de gehele projectenportfolio van de gemeente Diemen in tijd en geld, wordt gespiegeld aan deze Omgevingsvisie. Dit zal plaatsvinden nadat deze Omgevingsvisie is vastgesteld. De gemeente Diemen wil in elk geval starten met een programma Duurzaamheid, als vervolg op de Duurzaamheidsagenda Diemen en deze Omgevingsvisie. Een verplicht programma voor de gemeente Diemen is het actieplan Geluid. Mogelijk kan dit een onderdeel zijn van het programma duurzaamheid. Tot slot is een denkbare optie dat we (het nu nog verplichte) rioleringsprogramma gaan vaststellen onder de Omgevingswet.

Monitoring

In onderstaand figuur is te zien wat de plek van de Omgevingsvisie is in de totale beleidscyclus. Een Omgevingsvisie is namelijk geen product dat we eenmalig opstellen, maar het is een continu proces. De ambities uit de Omgevingsvisie werken namelijk door in het Omgevingsplan, de programma’s en de vergunningverlening. Hierbij kan monitoringsinformatie en evaluatie aanleiding zijn om de Omgevingsvisie bij te stellen. Is er voortschrijdend inzicht, dan hoeven we de Omgevingsvisie niet in zijn geheel aan te passen. Het is ook een optie om alleen dat deel aan te passen waar, gezien de ontwikkelingen, behoefte aan is. De gemeente Diemen wil de Omgevingsvisie elke twee jaar evalueren om te beoordelen of we nog op de juiste weg zijn.

We vinden het in Diemen belangrijk dat inwoners, ondernemers en andere partijen zoveel mogelijk de ruimte krijgen om initiatieven in de leefomgeving te nemen. Het uitgangspunt is daarbij dat initiatieven bijdragen aan de doelstellingen van de Omgevingsvisie of in ieder geval geen negatieve gevolgen hebben voor de doelstellingen. Ook vinden we het belangrijk dat inwoners, ondernemers en andere partijen in een vroeg stadium worden betrokken bij het maken van plannen en het beoordelen van initiatieven. Met een open houding staan we klaar voor wie ons nodig heeft. Hierbij gaan we niet uit van het “nee, tenzij” principe, maar van het “ja, mits” principe. Als het nodig is zoeken we hiervoor de rek in de regels. We willen maatwerk bieden waar nodig.

Rollen van de gemeente

In de samenwerking met de Diemense samenleving heeft de gemeente verschillende rollen:

• –

  De gemeente is zelf initiatiefnemer, bijvoorbeeld t.a.v. grond die zij in bezit heeft en tot ontwikkeling wil brengen en maatschappelijke doelen die ze wil realiseren.

• –

  De gemeente is het eerste aanspreekpunt voor initiatiefnemers met plannen voor de fysieke leefomgeving.

• –

  De gemeente kan als belanghebbende meedoen met initiatieven van anderen in een publiek-private samenwerking, waarbij zij het algemeen belang bewaakt.

• –

  Bij een zuiver private ontwikkeling brengen de initiatiefnemers in beginsel de belangen van de directe omgeving in beeld en zijn ze zelf verantwoordelijk voor de participatie. Op basis van een afweging van alle belangen moet de gemeente uiteindelijk een definitief besluit nemen. Als faciliterende en toetsende partij is de gemeente eindbeslisser en bepaalt ze of een initiatief daadwerkelijk door mag gaan. De gemeente hakt knopen door en maakt duidelijk hoe ze de verschillende belangen heeft afgewogen in haar besluit.

Rol gemeente Diemen bij gebiedsontwikkeling

Bij grotere gebiedsontwikkelingen en fysieke projecten waar vastgoed wordt gerealiseerd zal de gemeente afwegen welke (regie)rol zij wenst en bepalen welke grondbeleidstrategie hier het beste bij aansluit. Traditioneel gezien speelde de gemeente vroeger een zeer actieve rol bij gebiedsontwikkeling (verwerven gronden, bouwrijp maken en kavels verkopen aan ontwikkelende partijen die er vervolgens vastgoed op bouwden). Dit is tegenwoordig veel meer verschoven naar een passieve rol (het faciliteren en toetsen van plannen zonder grondeigendom). Ook in Diemen is het uitgangspunt voor het te voeren grondbeleid sinds 2011 en de rol die de gemeente inneemt bij gebiedsontwikkeling maatwerk geworden: passief waar kan, en actief waar moet. Bij het uitvoering geven aan de doelen van de Omgevingsvisie blijven we deze strategie volgen. Met passief grondbeleid beperkt de gemeente zich tot haar regulerende en publiekrechtelijke taak en bij gebiedsontwikkelingen waar dit kan heeft dit altijd de voorkeur. Alleen in situaties waar een ruimtelijke ontwikkeling maatschappelijk zeer wenselijk is, maar waar marktpartijen dit niet kunnen of willen oppakken (én waarbij financiële risico’s voldoende beheersbaar zijn), kan actief grondbeleid worden toegepast.

(Regionale) samenwerking

De gemeente Diemen werkt steeds meer samen met anderen zoals de provincie Noord-Holland, de Metropoolregio Amsterdam, het regionale samenwerkingsverband Amstelland-Meerlanden, de Vervoerregio Amsterdam, buurgemeenten en ketenpartners. Ketenpartners voor de Omgevingsvisie zijn naast de provincie: de Veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland, de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied (ODNZKG), het waterschap Amstel, Gooi en Vecht en de GGD.

De (regionale) samenwerking is belangrijk voor Diemen, want samen krijgen we meer gedaan. In paragraaf 2.3 hebben we beschreven waar we op regionaal gebied allemaal al mee bezig zijn. Er zijn meerdere gemeente overstijgende en gezamenlijke ambities in deze Omgevingsvisie benoemd waar de gemeente Diemen met regionale partners aan wil (blijven) werken, zoals de transformatie van de Gooiseweg, regionale fietsverbindingen en het doortrekken van tramlijn 19 richting Amsterdam Zuidoost.

Deze Omgevingsvisie gaat uit van investeringen op het gebied van onder andere water, groen, infrastructuur, (maatschappelijke) voorzieningen, wonen en duurzaamheid. Investeren in de uitvoering is een proces van keuzes maken, want middelen en ruimte zijn schaars. De financiering van projecten die passen in of voortvloeien uit deze visie wordt per project of gebied uitgewerkt, waarna besluitvorming zal volgen conform o.a. de financiële verordening. Wij realiseren ons dat we anders dan voorgaande jaren minder grootschalige transformatielocaties ontwikkelen, die investeringen in bijvoorbeeld de openbare ruimte of infrastructuur voor een groot deel kunnen bekostigen. De gemeente Diemen zoekt voor de dekking van deze kosten daarom breed naar dekkingsmogelijkheden. De gemeente moet de kosten inpassen in de budgetten die daarvoor beschikbaar zijn of moet met samenwerkingspartners, medeoverheden of private partijen zorgen voor aanvullende financiële ruimte. Omdat ook private partijen gaan profiteren van deze investeringen, zal de gemeente waar mogelijk ook hen om een bijdrage vragen. Op die manier draagt iedereen in Diemen bij aan een groen, gezond en verbonden Diemen.

Met een toenemende druk op de schaarse ruimte moeten we onszelf bij nieuwe initiatieven en ontwikkelingen continue de vraag stellen: draagt dit initiatief bij aan de doelen van de Omgevingsvisie? En aan de ontwikkeling van een groen, gezond en verbonden Diemen? Om hier antwoord op te kunnen geven leggen we met elkaar een aantal spelregels vast voor nieuwe initiatieven. We noemen het spelregels, maar het gaat ook over belangrijke beleidsuitgangspunten. Voldoet een initiatief aan onderstaande “spelregels”, dan kan (onder voorwaarden) medewerking worden verleend. Voldoet een initiatief niet, dan kan worden bekeken of het initiatief kan worden aangepast zodat het wel aan de spelregels voldoet. Of we besluiten, dat het initiatief geen doorgang kan vinden.

Participatie

De gemeente Diemen adviseert initiatiefnemers om de omgeving vroeg bij een initiatief betrekken. Daarmee bedoelen we het tijdig inwinnen van de inbreng van omwonenden en andere betrokkenen over het voorgenomen initiatief. Een zorgvuldig participatieproces zorgt voor een effectiever verloop, betere besluiten, betere verhoudingen en meer vertrouwen tussen de inwoners, gemeente en initiatiefnemer. De gemeente Diemen vraagt initiatiefnemers in ieder geval of er aan participatie is gedaan. Als dat het geval is, wordt gevraagd hoe dit is gedaan en wat de resultaten zijn. Als dat niet het geval is, moet een aanvraag toch gewoon in behandeling worden genomen. De gemeente kan dan zelf participatie ter hand nemen en zienswijzen opvragen of de aanvrager stimuleren om dit alsnog te doen. De gemeente Diemen wil namelijk oprecht luisteren naar de inbreng van inwoners en belanghebbenden, zodat rechten, belangen en wensen op een goede manier op tafel komen. Voor een stappenplan voor participatie verwijzen we naar het kader voor participatie van de gemeente Diemen, dat onder de noemer Voor en met Diemen momenteel wordt afgerond. Daarnaast is een voorstel voor de raad in voorbereiding om in een aantal gevallen participatie verplicht te stellen. Beide documenten worden in 2022 aan de gemeenteraad van Diemen aangeboden.

Wonen (binnen het bebouwde gebied, niet zijnde hetbuitengebied)

• 1.

  Er is voldoende draagkracht m.b.t. bestaande voorzieningen.

• 2.

  Het initiatief is landschappelijk/stedenbouwkundig/verkeerskundig goed in te passen, veilig ontsloten en goed bereikbaar:

  • a.

    Nieuwe gebouwen moeten passend zijn in de omgeving.De kwaliteit van de bestaande leefomgeving blijft acceptabel.

  • b.

    Het initiatief is in voldoende mate ontsloten en bereikbaar voor alle relevante vervoerswijzen (inclusief hulpdiensten), de infrastructuur kan de extra verkeersbewegingen aan en de verkeersveiligheid en sociale veiligheid zijn voldoende gewaarborgd.

  • c.

    Het initiatief past binnen de parkeeropgave, d.w.z. er is een bevredigende parkeeroplossing (auto en fiets) voorhanden die voldoet aan de normen.

• 3.

  Nieuwe woningen moeten bijdragen aan maatschappelijke doelen:

  • a.

    Bij inbreidingslocaties: 100% sociale huur of 100% middeldure huurwoningen of een mix van sociale en middeldure huurwoningen voor starters, senioren of mensen met een zorgvraag en/of maatschappelijke voorzieningen.

  • b.

    Bij transformatielocaties: minimaal 30% sociale huur, minimaal 25% middeldure huur voor starters, senioren of mensen met een zorgvraag, maatschappelijke voorzieningen of een combinatie hiervan. Daarnaast moet de transformatie van bestaande gebouwen voldoen aan de woonkwaliteit van nieuwbouw.

• 4.

  De ontwikkeling kan zichzelf volledig bedruipen inclusief de eventueel noodzakelijke aanpassingen in de omgeving. Nb. Ingeval niet aan deze spelregel kan worden voldaan, kan de gemeente mogelijk alsnog bereid zijn om medewerking te verlenen of te investeren, als de maatschappelijke bijdrage en meerwaarde van de ontwikkeling heel groot is.

Bouwaanvraag (anders dan wonen)

• 5.

  Als de nieuwbouw geen woningbouw is maar anderszins moet het bouwinitiatief bijdragen aan maatschappelijke meerwaarde. De Diemense samenleving moet er substantieel beter van worden – baat bij hebben.

• 6.

  Nieuwe gebouwen moeten in massa, hoogte en ruimtelijke kwaliteit passend zijn in de omgeving. De kwaliteit en leefbaarheid van de bestaande leefomgeving blijft tenminste gelijk en wordt bij voorkeur beter.

• 7.

  Het initiatief is in voldoende mate ontsloten en bereikbaar voor alle relevante modaliteiten (inclusief hulpdiensten), de bestaande infrastructuur kan de extra verkeersbewegingen aan en de verkeersveiligheid en sociale veiligheid zijn voldoende gewaarborgd.

• 8.

  Het initiatief past binnen de parkeeropgave, d.w.z. er is een bevredigende parkeeroplossing (auto en fiets) voorhanden die voldoet aan de normen.

Parkeren en mobiliteit

• 9.

  In de buitenruimte is kwalitatief hoogwaardige, veilige en aantrekkelijke inrichting van langzaam verkeerroutes integraal onderdeel van de ontwerpopgave.

• 10.

  Bij nieuwe ontwikkelingen doorlopen we voor parkeren de volgende stappen:

  • a.

    Op basis van vastgestelde parkeernormen wordt de normatieve parkeerbehoefte bepaald, zowel voor auto’s als fietsen.

  • b.

    Bezien wordt of de ontwikkeling (onder strikte voorwaarden) in aanmerking komt voor een mobiliteitscorrectie (verlaging van de parkeerbehoefte). Bijvoorbeeld door nabijheid van openbaar vervoer of de toepassing van deelauto’s.

  • c.

    De parkeerbehoefte wordt vastgesteld, dit is het aantal parkeerplaatsen dat fysiek gerealiseerd moet worden.

  • d.

    Het uitgangspunt is dat de volledige parkeerbehoefte op eigen terrein wordt opgelost.

  • e.

    Als het op eigen terrein niet past, dan kan de parkeerbehoefte optioneel en onder strikte voorwaarden worden opgelost op particulier terrein elders en/of in de openbare ruimte.

Ruimtelijke kwaliteit

• 11.

  De buitenruimte nodigt alle doelgroepen uit tot ontmoeten, spelen, bewegen en verblijf. Voldoende groen, speel- en ontmoetingsplekken hebben prioriteit bij aanpassingen of ontwikkelingen in de buitenruimte.

• 12.

  De buitenruimte is toegankelijk voor iedereen, dus ook voor mensen met een beperking.

• 13.

  Beleving van cultuurhistorie/erfgoed behouden c.q. mogelijk maken en gebruiken als inspiratiebron.

Groen en klimaatadaptatie

• 14.

  Initiatieven voor het buitengebied worden getoetst aan het uitgangspunt dat ze moeten bijdragen aan een duurzame en bestendige verbetering van de recreatieve, landschappelijke en ecologische waarde van het gebied. Daarnaast dienen ze kleinschalig en passend voor de locatie te zijn.

• 15.

  Ontwikkelingen binnen de lokale ecologische structuur zijn ongewenst. Indien die toch plaatsvinden zullen de kwaliteit en de functie behouden dan wel gecompenseerd moeten worden.

• 16.

  In elk ontwerp dient aandacht te zijn voor waterberging, waterkwaliteit, natuurwaarden, biodiversiteit (natuurinclusieve bouw) en hittestress. Gebouwen en buitenruimte moeten ingericht zijn om pieken van regenwater op te vangen, vast te houden, lokaal te benutten en als laatst vertraagd af te voeren naar het oppervlaktewater. Ontwikkelingen dragen zoveel mogelijk bij aan het verbeteren van de ecologische en chemische waterkwaliteit.

• 17.

  Bij elk initiatief waar herinrichting van de buitenruimte aan de orde is, worden nut en noodzaak van het verhard oppervlak in de buitenruimte beoordeeld en wordt zoveel mogelijk oppervlak groen ingericht. Hiervoor is ook voldoende water nodig.

• 18.

  In de gebiedsontwikkelingen wordt het principe van meerlaagse veiligheid¹¹ toegepast.

Milieu en duurzaamheid

• 19.

  Er wordt minimaal voldaan aan de milieueisen voor onder andere geluid, luchtkwaliteit, bodem, water en externe veiligheid zoals vastgelegd in regelgeving en in gemeentelijk beleid.

• 20.

  Er worden maatregelen genomen om de bodemdaling (zo veel mogelijk te) remmen in de betreffende gebieden en indien het nodig is adaptief te bouwen.

• 21.

  Alle nieuwbouw is tenminste energieneutraal en aardgasloos. Circulair, klimaatadaptief en natuurinclusief bouwen is het uitgangspunt.

• 22.

  Bij transformaties wordt gestreefd naar natuurinclusief, energieneutraal en aardgasloos. Als dit nog niet haalbaar is wordt onderzocht welke voorbereidingsmaatregelen hiervoor getroffen kunnen worden.

• 23.

  Bij de realisatie van eventuele grootschalige duurzame energieprojecten zoals een zonne- en/of windpark is de inzet dat toekomstige winsten (deels) ten goede moeten komen aan de ontwikkeling van natuur en/of aan de inwoners van Diemen.

• 24.

  Bij de realisatie van eventuele grootschalige duurzame energieprojecten zoals een zonne- en/of windpark, maar ook bij andere ontwikkelingen die veel impact hebben op het elektriciteitsnet, moet in een vroeg stadium afstemming worden gezocht met de netbeheerder om overbelasting van het elektriciteitsnet te voorkomen.

Economie

• 25.

  In elke wijk is ruimte voor basisvoorzieningen, zoals winkels en zorgvoorzieningen.

• 26.

  Nieuwe horeca komt in eerste instantie bij de centrale ontmoetingsplekken per wijk, zoals staat aangegeven op de visiekaart bij de Omgevingsvisie.

• 27.

  Nieuwe winkelvoorzieningen vormen een versterking van de hoofdwinkelstructuur zoals vastgelegd in detailhandelsvisie voor Diemen met het daarbij gemaakte onderscheid tussen gewone detailhandel en de perifere detailhandel die alleen is toegestaan op een deel van het bedrijventerrein De Sniep.