Nota bodembeheer deelnemende gemeenten in regio Midden- en West Brabant

Met de introductie van het Besluit bodemkwaliteit in 2008 werden de regels voor grondverzet en het stoffenpakket gewijzigd. Stoffen als barium, kobalt, molybdeen en som PCB’s werden toegevoegd. Na het toevoegen van deze stoffen aan het stoffenpakket bleek uit de tussentijdse resultaten dat PCB bepalend is voor de kwaliteit van de zone. Oorzaken bleek de hoge rapportagegrens van de lab-resultaten en de rekenregels waarmee getoetst werd in het kader van het Besluit bodemkwaliteit. Het kwam hierdoor voor dat een relatief schone zone de klasse industrie toegewezen kreeg, terwijl er slechts geringe gehalten aan PCB’s aanwezig waren. Om dit probleem tegen te gaan, heeft de gemeente Heusden gebiedsspecifiek beleid opgesteld.

De lokale achtergrondwaarde van PCB’s binnen de gemeente zijn 2,5 maal de kwaliteitseis behorende bij de bodemkwaliteitsklasse landbouw/natuur, oftewel 0,05 mg/kg ds. De lokale achtergrondwaarde wordt gehanteerd bij de toepassing van de bodemkwaliteitskaart en bij partijkeuringen.

De vrijkomende bovengrond (0,0 - 0,5 m -mv.) kan worden toegepast als zijnde achtergrond-waardenkwaliteit op basis van de ontgravingskaart van 2016. Dit is mogelijk door de uitzonderingsregel die in lid 4 van artikel 4.2.2. van de Regeling bodemkwaliteit is opgenomen: dit lid stelt dat de bodem, een partij grond of een partij baggerspecie nog in de klasse AW2000 valt indien slechts een beperkt aantal van de onderzochte stoffen de achtergrondwaarde overschrijdt.

Vrijkomende ondergrond (traject 0,5 - 2,5 m -mv.) van kwaliteit achtergrondwaarden kan op basis van het gehalte PCB als klasse industrie worden toegepast.

In artikel 34 van het Besluit bodemkwaliteit en in het tweede lid van artikel 1.1 van de Regeling bodemkwaliteit (geldig voor inwerkingtreding van de Omgevingswet) en artikel 4.1271 van het Bal (geldig na inwerkingtreding van de Omgevingswet) is bepaald dat grond en baggerspecie niet meer dan 20 gewichtsprocent bodemvreemd materiaal, bestaande uit stenige of houtige materialen zoals puin of boomwortels mogen bevatten, mits deze voorafgaand aan de ontgraving al in de bodem zaten en niet opzettelijk zijn toegevoegd. Andere soorten bodemvreemd materiaal zoals bijvoorbeeld plastic, glas of piepschuim mogen slechts sporadisch voorkomen. Een partij met dergelijke bijmengingen mag uitsluitend worden toegepast indien de bijmengingen sporadisch voorkomen én als de bijmengingen voorafgaand aan het ontgraven al in de grond of baggerspecie aanwezig waren, voor zover redelijkerwijs niet kan worden gevergd dat het uit de grond of baggerspecie wordt verwijderd voordat het wordt toegepast² . Het bijmengen met bodemvreemde materialen voorafgaande aan de toepassing is niet toegestaan.

Het is onder bepaalde omstandigheden, zoals in een woonwijk of voor verkoop van gronden vaak niet wenselijk dat er (veel) bijmengingen in de bovengrond aanwezig zijn. Dit percentage kan desgewenst door het bevoegd gezag om milieuhygiënische redenen lager worden vastgesteld. Ook mogen regels worden gesteld aan de soorten bodemvreemd materiaal in grond of baggerspecie.

Het voornemen van de deelnemende gemeenten is om verslechtering van de algemene bodemkwaliteit in het gebied te voorkomen. Gemeente Altena hanteert een afwijkende regel voor het percentage bodemvreemd materiaal in toe te passen grond in gebieden met de functie landbouw, natuur en wonen. De gemeenten Gilze-Rijen, Alphen-Chaam, Baarle-Nassau, Zundert Etten-Leur, Heusden, Goirle, en Rucphen hanteren voor de functie wonen een afwijkende regel. De overige deelnemende gemeenten hanteren het generieke beleid voor het percentage bijmengingen.

De gemeente Altena stelt het volgende vast: in gebieden binnen het beheergebied met de bodemfunctieklasse landbouw, natuur en wonen, mogen partijen worden toegepast met een maximaal percentage aan bijmengingen met steenachtig materiaal of hout van 5% (gewichtsprocent) indien dit materiaal vóór het ontgraven of bewerken al in de grond aanwezig was.

De gemeenten Gilze-Rijen, Alphen-Chaam, Baarle-Nassau, Halderberge, Etten-Leur, Heusden, Goirle, Zundert en Rucphen stellen vast dat voor toe te passen grond in gebieden met de functie wonen een maximaal percentage aan bijmengingen met steenachtig materiaal of hout aan van 5% (gewichtsprocent) indien dit materiaal vóór het ontgraven of bewerken al in de grond aanwezig was. Voor de overige functies wordt aangesloten op het maximumpercentage van 20 gewichtsprocent zoals opgenomen in het Besluit bodemkwaliteit en artikel 4.1271 van het Bal.

De overige deelnemende gemeenten hanteren het generieke beleid van 20% (gewichtsprocent) voor bijmengingen met steenachtig materiaal of hout voor alle bodemfuncties, indien dit materiaal vóór het ontgraven of bewerken al in de grond aanwezig was.

Een partij met een hoger percentage bijmenging meer dan de hierboven genoemde gewichts-percentages, mag niet toegepast worden. Dit geldt dus ook voor andere initiatiefnemers dan de gemeente die grond in gebieden met een functie landbouw, natuur en wonen toepassen.

Onder bodemvreemde materialen waar bovenstaande percentages voor gelden worden uitsluitend houtige en stenige bijmengingen verstaan. Plastics mogen slechts sporadisch voorkomen.

De eigenaar van de toepassingslocatie kan aanvullende eisen aan de fysieke kwaliteit van toe te passen grond stellen. In dat geval dient dit privaatrechtelijk te worden vastgesteld.

Iedere gemeente is verplicht om voor haar beheergebied een functiekaart vast te stellen. De bodemfunctiekaart is een weergave van het huidige, en eventueel toekomstige, gebruik van de landbodem. Bij het toekennen van een functieklasse wordt onderscheid gemaakt in:

• •

  Gebieden met de bodemfunctieklasse wonen;

• •

  Gebieden met de bodemfunctieklasse industrie;

• •

  Gebieden met de bodemfunctieklasse landbouw/natuur (artikel 5.89p Bkl)

• •

  Overige gebieden (deze gebieden zijn niet ingedeeld in de bodemfunctieklasse landbouw, natuur, wonen of industrie).

Figuur 4: Functieklassen voor landbodem

De bodemfunctieklassen landbouw/natuur, wonen en industrie zijn een clustering van in totaal zeven verschillende bodemfuncties. Deze bodemfuncties zijn weergegeven in tabel 6.

Tabel 6: Clustering bodemfuncties tot bodemfunctieklassen

• *

  De functieklasse wonen omvat die bodemfuncties waarbij sprake kan zijn van veel bodemcontact en een beperkte gewasconsumptie. Hierbij moet worden gedacht aan een gewasconsumptie uit eigen tuin van rond de 10% van de totale gewasconsumptie. Wordt verwacht dat een grotere gewasconsumptie plaatsvindt, dan moet worden gekozen voor de functieklasse landbouw/natuur.

• **

  Onder de functieklasse industrie vallen de minst kwetsbare bodemfuncties, met andere woorden die bodemfuncties waarbij sprake is van weinig bodemcontact en geen gewasconsumptie (bijvoorbeeld terreinen voor sport en recreatie).

Uitgesloten gebieden

Uitgesloten gebieden zijn aangegeven op de functiekaart en de ontgravingskaart. Wateren en waterbodems zijn in elk geval uitgesloten en zijn als water aangegeven op de kaart. Aan uitgesloten gebieden is geen functieklasse toegekend. Derhalve zijn deze gebieden als grijze vlek (‘overig’) op de functiekaart aangegeven.

Omgang met tussentijdse functiewijzigingen

Als gevolg van een wijziging in het bestemmingsplan in het kader van de Wet Ruimtelijke Ordening (Wro), kan de functie van een locatie wijzigen. De Omgevingswet vervangt op het moment van intreden de Wro. Als gevolg van een functiewijziging kan het voorkomen dat de functieklasse, zoals aangegeven op de functieklassenkaart, niet meer correspondeert met de actuele functie van de locatie. Dit zou in theorie kunnen leiden tot verkeerde afwegingen bij het toepassen van grond (of baggerspecie) volgens het generieke kader. Kleine wijzigingen van het bestemmingsplan, zoals betreffende een enkel perceel, worden i.v.m. versnippering niet altijd doorgevoerd op de bodemfunctiekaart. In het bestemmingsplan dan wel omgevingsplan wordt in dat geval opgenomen wat de toepassingskwaliteit is voor die locatie. Door de gemeenten wordt éénmaal per vijf jaar nagegaan of het noodzakelijk is om de functiekaart aan te passen en opnieuw vast te stellen. Bij voorkeur wordt bij het wijzigen van de functie van een locatie in het omgevingsplan, deze wijziging ook direct doorgevoerd op de bodemfunctieklassenkaart.

Op grond van artikel 5.89p van het Bkl is een gemeente ook na inwerkingtreding van de Omgevingswet verplicht over een bodemfunctieklassenkaart te beschikken. In artikel 3.5 van de Aanvullingswet bodem is bepaald dat een bodemfunctieklassenkaart die onder artikel 55 van het Besluit bodemkwaliteit (oud) door de gemeente is vastgesteld, van rechtswege in het tijdelijk deel van het omgevingsplan terecht komt.

Na de inwerkingtreding van de Omgevingswet zullen bodemfunctieklassenkaarten naar verwachting onder meer worden gebaseerd op de visiekaart(en) van de gemeente/regio. Een visiekaart is een samenvatting van de gewenste en geplande ontwikkelingen op een bepaald thema, weergegeven op een kaart, die later door vertaald worden naar doelen; die beschreven worden in het omgevingsprogramma. Functiewijzigingen en nieuwe ontwikkelingen kunnen zo hun doorwerking vinden in de bodemfunctieklassenkaart.

De deelnemende gemeenten hebben voor de wegen en wegbermen van doorgaande wegen in het buitengebied bepaald hoe van de bodemkwaliteitskaart als bewijsmiddel voor de milieu-verklaring bodemkwaliteit gebruik gemaakt kan worden.

Dit beleid houdt in dat:

• •

  De wegen en wegbermen van doorgaande wegen en spoorwegen worden apart worden gezoneerd;

• •

  De wegen en wegbermen doorgaande wegen en spoorwegen krijgen de functie industrie toegewezen;

• •

  De wegen en wegbermen van doorgaande wegen en spoorwegen krijgen voor de bovengrond (traject 0,0-0,5 m -mv.) de ontgravingskwaliteitskwaliteit industrie krijgen toegewezen.

Met doorgaande wegen wordt bedoeld: wegen met een snelheidslimiet van minimaal 80 km/u.

De bodemfunctieklassenkaart van de deelnemende gemeenten is, tezamen met de vernieuwing van het regionale bodembeleid zoals beschreven in deze Nota, geactualiseerd. Hierin is vooruitlopend op de Omgevingswet, naast de functieklassen wonen en industrie tevens onderscheid gemaakt in de functies ‘natuur’ en ‘landbouw’. Als bron voor het aanduiden van natuurgebieden is gebruik gemaakt van de beheergebieden van de verschillende natuurbeheerders in de regio, te weten Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, Brabants Landschap. Functiewijzigingen naar aanleiding van (geplande) ontwikkelingen zijn ook direct doorgevoerd op de functiekaart.

Het generieke kader van het Besluit bodemkwaliteit stelt dat de kwaliteitsklasse van een toe te passen partij grond of baggerspecie wordt bepaald door zowel de kwaliteitsklasse als de bodemfunctieklasse van de ontvangende bodem. Daar waar beide klassen niet met elkaar overeenkomen, kunnen knelpunten ontstaan voor grondverzet. Valt bijvoorbeeld in een bepaalde zone de vrijkomende grond in een slechtere klasse dan de functie die de zone bekleed, dan mag de grond niet opnieuw binnen dezelfde zone worden toegepast.

Om extra ruimte te creëren voor grondverzet is door de deelnemende gemeenten gekozen om gebiedsspecifiek beleid op te stellen. Het belangrijkste uitgangspunt van dit beleid is dat de kwaliteit van de bodem wordt afgestemd op het gebruik van de bodem. Dit wil zeggen dat partijen grond op die plaats mogen worden toegepast waar deze de minste risico's opleveren voor de gebruiker.

Het gebiedsspecifieke beleid is nader uitgewerkt in deel 3 van deze Nota. In verband met het 'standstillprincipe' gelden de in deze paragraaf beschreven gebiedsspecifieke toepassingseisen alleen voor partijen grond die binnen het beheergebied (zie figuur 1) vrijkomen en opnieuw worden toegepast.

Dit betekent dat bij het toepassen van partijen grond die van buiten het beheergebied worden aangevoerd, dan wel bij het toepassen van partijen baggerspecie, altijd van de generieke toe-passingseisen (deel 3 van deze Nota) moet worden uitgegaan. Met het toepassen van partijen baggerspecie wordt hierin niet het verspreiden van baggerspecie op de kant (bij onderhoud van watergangen) of het verwerken in een weilanddepot bedoeld.

De deelnemende gemeenten hebben ervoor gekozen om gebiedsspecifiek beleid uit te werken. De volgende scenario’s zijn besproken:

Scenario 1: functiekaart = toepassingskaart

Scenario 2: functiekaart = toepassingskaart, maar max. 'wonen'

Scenario 3a: aanwijzen gebieden die mogen aansluiten bij de functieklasse

Scenario 3b: aanwijzen gebieden met maximaal functieklasse 'wonen'

Scenario 4: hergebruik binnen dezelfde zone toestaan

Scenario 1: functiekaart = toepassingskaart

De kwaliteit van de ontvangende bodem wordt buiten beschouwing gelaten. Bij het beoordelen of een partij grond mag worden toegepast, wordt alleen naar de functieklasse van de toepassingslocatie gekeken. Dit betekent dat in gebieden met de functieklasse wonen, de kwaliteitsklasse wonen mag worden toegepast en in gebieden met functieklasse industrie, de kwaliteitsklasse industrie.

Scenario 2: functiekaart = toepassingskaart, maar max. klasse wonen

Net als bij scenario 1, wordt ook hier de kwaliteit van de ontvangende bodem buiten beschouwing gelaten. Het verschil is echter dat in zowel de gebieden met de functieklasse wonen als de functieklasse industrie een bovengrens wordt gesteld aan de kwaliteitsklasse grond die mag worden toegepast, namelijk de klasse wonen.

Scenario 3a: aanwijzen gebieden die mogen aansluiten bij de functieklasse

Dit scenario is een afgeleide van scenario 1, met dit verschil dat niet voor de gehele gemeente de functiekaart als toepassingskaart wordt aangehouden, maar dat bepaalde gebieden worden aangewezen waarvoor alleen naar de functieklasse van de toepassingslocatie hoeft te worden gekeken.

Scenario 3b: aanwijzen gebieden met maximaal functieklasse wonen

Dit scenario is een afgeleide van scenario 2, met dit verschil dat bepaalde gebieden worden aangewezen waarvoor kwaliteitsklasse wonen als bovengrens geldt voor de toe te passen partij grond.

Scenario 4: hergebruik binnen dezelfde zone toestaan

Op enkele locaties in de regio doet zich de situatie voor dat de grond die op een locatie vrijkomt, ter plaatse niet opnieuw mag worden toegepast. Dit omdat de functieklasse van de ontvangende bodem in een strengere klasse valt. Het behoort tot de mogelijkheden om het opnieuw in dezelfde zone toepassen van de grond toe te staan mits dit geen risico's oplevert voor de specifieke functie die de bodem vervult.

Keuze van de regio: scenario 2, functiekaart = toepassingskaart, max. klasse wonen

Bij het toepassen van grond wordt de kwaliteit van de ontvangende bodem buiten beschouwing gelaten. Bij het beoordelen of een partij grond mag worden toegepast, wordt alleen naar de functieklasse van de toepassingslocatie gekeken. Echter, in zowel de gebieden met de functieklasse wonen als de functieklasse industrie geldt een bovengrens aan de kwaliteitsklasse grond die mag worden toegepast, namelijk de klasse wonen. De wegen en wegbermen buiten de bebouwde kom zijn hiervan uitgezonderd. Hiervoor is namelijk apart beleid geformuleerd (zie hoofdstuk 5 in deel 1 van deze Nota).

Het bovenstaande betekent dat bij het beoordelen of een partij grond mag worden toegepast, de kwaliteitsklasse van de ontvangende bodem buiten beschouwing wordt gelaten. Er wordt in dat geval alleen naar de functieklasse van de toepassingslocatie gekeken.

Door het stellen van deze bovengrens wordt voorkomen dat de bodemkwaliteit ter plaatse van industriegebieden in die mate afneemt, dat dit in de toekomst een belemmering zou kunnen vormen. Bijvoorbeeld wanneer één van deze gebieden wordt heringericht tot woonwijk of anderszins gevoeligere gebruiksfuncties.

De deelnemende gemeenten creëren hierdoor meer afzetmogelijkheden voor partijen grond met de kwaliteitsklasse wonen. Dit geldt niet alleen voor partijen grond afkomstig uit de eigen gemeente maar ook voor partijen grond afkomstig uit het gehele beheergebied. Enkele gemeenten hebben in plaats van scenario 2 gekozen voor een ander scenario of hanteren een ander scenario voor een deel van het grondgebied. In de onderstaande tabel is weergegeven welke keuzes door de deelnemende gemeenten gemaakt zijn:

Tabel 7: Gekozen scenario per gemeente

Gemeenten Roosendaal, Heusden, Etten-Leur en Moerdijk

De gemeenten Roosendaal, Heusden, Etten-Leur en Moerdijk hebben de keuze gemaakt om enkele industriegebieden die ‘altijd industriegebied blijven’ (Borchwerf II veld B, Groenewoud 1 & 2, Vosdonk, Zwartenberg en Logistiek Park Moerdijk) aan te wijzen als uitzondering. Op deze locaties mag conform de bodemfunctie worden toegepast. Dit betekent dat binnen deze industriegebieden grond tot en met de kwaliteitsklasse industrie mag worden toegepast (scenario 3a).

De gemeente Heusden voegt aan het bovengenoemde toe dat grond van de kwaliteitsklasse Industrie dat wordt toegepast binnen industriegebied Groenewoud 1 & 2 afkomstig dient te zijn uit:

• •

  Project Gebiedsontwikkeling Oostelijke Langstraat (GOL); of

• •

  Het grondgebied van de gemeente Heusden.

Gemeente Breda

De gemeente Breda staat toe dat grond van de kwaliteitsklasse industrie afkomstig uit het beheergebied mag worden toegepast mits aan de beide volgende voorwaarden wordt voldaan:

• •

  De ontvangende bodem van de toepassingslocatie heeft minimaal de kwaliteitsklasse industrie. Om dit aan te tonen is een bewijsmiddel zoals in hoofdstuk 20 in deel 3 van deze Nota is beschreven, vereist;

• •

  De toepassingslocatie is op de functiekaart aangewezen als functie industrie.

Gemeenten Gilze-Rijen, Rucphen en Woensdrecht

De gemeenten Gilze-Rijen, Rucphen en Woensdrecht hebben enkele industriegebieden aangewezen waar grond tot en met de kwaliteitsklasse wonen mag worden toegepast (ongeacht de actuele kwaliteit van de ontvangende bodem).

Gemeente Waalwijk

De gemeente Waalwijk heeft een aantal gebieden uitgezonderd van de regel ‘maximaal klasse wonen toepassen’. Dit betreft:

• •

  Industrieterrein Maasoever;

• •

  Industrieterrein Scharlo;

• •

  Zone ‘industrie na 1970 opgehoogd’ (gebied tussen de Sluisweg en de industrieweg).

• •

  Projectgebied GOL/Haven Acht.

Ter plaatse van deze gebieden mogen partijen van de kwaliteitsklasse industrie worden toegepast.

Daarnaast is een uitzonderingsregel ingesteld voor de grond die vrijkomt uit de bodemlaag 0-0,5 m -mv. ter plaatse van de zone 'Bebouwing na 1945-opgehoogd'. Deze grond wordt geclassificeerd als industrie. Om de afzetmogelijkheden voor klasse industrie binnen de gemeente Waalwijk te verruimen, mag de in deze zone vrijkomende bovengrond opnieuw binnen dezelfde zone worden toegepast. Aan deze toepassing worden de volgende twee voorwaarden gesteld:

• 1.

  De grond moet afkomstig zijn uit de bovengrond (0-0,5 m -mv.); en

• 2.

  De vrijkomende grond mag alleen opnieuw binnen de zone worden toegepast in de openbare weg en/of in de groenstroken.

Gemeente Zundert

Voor de binnen de gemeente Zundert aangewezen voormalige intensief gebruikte tuinderslocaties en boomkwekerijen (scenario 4) is het uitgangspunt dat grond binnen deze zone c.q. locaties uitwisselbaar is met als bovengrens klasse industrie voor de specifiek in die zone voorkomende parameters (bestrijdingsmiddelen).

Gebruiksrisico’s

Het Besluit bodemkwaliteit schrijft voor dat bij het opstellen van gebiedsspecifiek beleid een risicobeoordeling moet worden uitgevoerd. Dit om uit te sluiten dat de gekozen lokale maximale waarden, en de bijbehorende toegestane verslechtering van de bodemkwaliteit, geen belemmeringen oplevert voor het specifieke gebruik van de bodem ter plaatse. Deze risicobeoordeling moet worden uitgevoerd met de applicatie Risicotoolbox. Deze applicatie berekent voor de lokale maximale waarden de eventuele risico´s voor de verschillende vormen van bodemgebruik.

Omdat de gemeenten er gemiddeld voor hebben gekozen voor het aansluiten bij de functie-klassen, waarbij:

• •

  De generieke maximale waarden als bovengrens worden gehanteerd en

• •

  De functieklassen worden aangehouden zoals weergegeven op de functiekaart, wordt een dergelijke risicobeoordeling met de Risicotoolbox niet noodzakelijk geacht. De maximale waarden van de generieke functieklassen zijn namelijk al afgeleid van de meest gevoelige bodemfunctie. Door het aansluiten bij de functieklassen, worden derhalve geen gebruiksrisico´s verwacht.

De gemeente, of de daartoe aangewezen instantie, toetst bij het ontvangen van de melding voor het toepassen van grond afkomst in haar beheergebied of aan de volgende voorwaarden is voldaan:

• 1.

  De partij is afkomstig uit het beheergebied als aangegeven in figuur 1 van deze Nota.

• 2.

  De partij kan binnen het beheergebied van de deelnemende gemeenten uitsluitend worden toegepast op locatie als is voldaan aan de voorwaarden van het gekozen scenario van de gemeente als aangegeven in tabel 7 van deze Nota, waarbij de volgende scenario’s worden gehanteerd:

  • a.

    scenario 1: functiekaart = toepassingskaart

  • b.

    scenario 2: functiekaart = toepassingskaart, maar max. 'wonen'

  • c.

    scenario 3a: aanwijzen gebieden die mogen aansluiten bij de functieklasse

  • d.

    scenario 3b: aanwijzen gebieden met maximaal functieklasse 'wonen'

  • e.

    scenario 4: hergebruik binnen dezelfde zone toestaan

Aan de overige voorwaarden die gelden bij een melding van toepassen van grond moet worden voldaan.

Toepassing van grond of baggerspecie op gevoelige bestemmingen moet met de grootste zorgvuldigheid gebeuren. Lokaal kunnen binnen het beheergebied van de gemeente gevoelige bestemmingen voorkomen.

Onder gevoelige bestemmingen vallen speelterreinen, scholen, kinderopvang, volkstuin, terreinen met park en plantsoen, natuurgebieden, sportterreinen, terreinen met verblijfsrecreatie en dagrecreatie en terreinen voor vrije tijd. In bijlage 6 zijn de verschillende gevoelige bestemmingen nader toegelicht. In deze bijlage zijn de bronnen aangegeven waarmee bepaald kan worden of er op een locatie sprake is van een gevoelige bestemming. De bronnen (zoals de Basisregistratie Grootschalige Topografie) zijn openbaar beschikbaar en opvraagbaar. De gemeente draagt geen verantwoordelijkheid voor de volledigheid van deze bronnen. Derhalve is het aan de initiatiefnemer om voorafgaande aan de toepassing op een mogelijke gevoelige bestemming altijd contact op te nemen met de gemeente voor inzicht in de huidige situatie.

De gemeente toetst bij de melding van de voorgenomen toepassing of er sprake is van een van deze bovenstaande bestemmingen. Onafhankelijk van de toepassingseis op basis van de (gebiedsspecifieke) toepassingskaart van het betreffende gebied waar toegepast gaat worden, mag er op deze gevoelige bestemmingen alleen worden toegepast indien deze partij voldoet aan de kwaliteitseisen van de bodemkwaliteitsklasse landbouw/natuur. Voor de gepaste bewijsmiddelen wordt verwezen naar hoofdstuk 20 in deel 3 van deze Nota.

De gemeente, of de daartoe aangewezen instantie, toetst bij de melding toepassen van grond en baggerspecie ter plaatse van gevoelige bestemmingen binnen haar grondgebied of aan de volgende voorwaarden is voldaan:

• •

  Bewijs dat de toe te passen partij voldoet aan de kwaliteitseisen voor de bodemkwaliteitsklasse landbouw/natuur is aan de melding toegevoegd. Voor de gepaste bewijsmiddelen wordt verwezen naar hoofdstuk 20 in deel 3 van deze Nota.

Onder gevoelige bestemmingen vallen de in bijlage 6 genoemde bestemmingen.

Deel 2: Beleidsregels bodem

Het aanscherpen van de toepassingseisen is in principe een wijziging ten opzichte van de algemene regels van ofwel het Besluit bodemkwaliteit (oud) ofwel het Besluit bodemkwaliteit (nieuw) en het Bal (milieubelastende activiteit toepassen van grond en baggerspecie). De algemene regels bieden een bepaald beschermingsniveau voor het milieu en kunnen derhalve tot op bepaalde hoogte versoepeld worden.

De deelnemende gemeenten hebben over het algemeen de wens om de bodemkwaliteit binnen hun beheergebied aanvullend te beschermen. In de volgende hoofdstukken wordt beschreven hoe deze gemeenten gebruik maken van hun bevoegdheid om te versoepelen en om eventueel aanvullende eisen te stellen bij het toepassen van grond en baggerspecie.

Binnen het stelsel van de Omgevingswet worden regels met betrekking tot toepassingseisen in principe verwerkt als maatwerkregels of decentrale regels in het omgevingsplan en als toepasbare regels in het Digitaal Stelsel Omgevingswet. Echter, door het bodembeleid nu vast te leggen in beleidsregels, wordt voorkomen dat er na inwerkingtreding van de Omgevingswet een beleidsvacuüm ontstaat.

Binnen het beheergebied van de deelnemende gemeenten zijn een aantal grondwaterbeschermingsgebieden gelegen. Hoe met grondwaterbeschermingsgebieden dient te worden omgegaan door lokale overheden is heden beschreven in de provinciale (interim) omgevingsverordening (IOV). Omdat de omgevingsverordening aan wijzigingen onderhevig is, dient altijd de meest recente versie geraadpleegd te worden via de site van de provincie Noord-Brabant³ . Daarnaast wordt naar verwachting in 2022 de Omgevingsverordening van de provincie Noord-Brabant onder het stelsel van de Omgevingswet van kracht⁴ . Op dat moment gelden de regels de vigerende Omgevingsverordening.

Volgens de huidige omgevingsverordening⁵ is het niet toegestaan om in een grondwaterbeschermingsgebied grond of baggerspecie toe te passen, behalve wanneer

• 1.

  De kwaliteit van de grond of baggerspecie:

  • a.

    De kwaliteitseis voor de bodemkwaliteitsklasse landbouw/natuur niet overschrijdt;

  • b.

    De maximale waarden van de kwaliteitseis voor de bodemkwaliteitsklasse wonen niet overschrijdt en de kwaliteit van de ontvangende bodem gelijk is aan of slechter is dan de kwaliteitsklasse wonen en de grond of baggerspecie uit het grondwaterbeschermingsgebied afkomstig is;

• 2.

  Het baggerspecie betreft die vrijkomt bij regulier onderhoud van watergangen en op het aangrenzend perceel wordt verspreid, met het oog op het herstellen of verbeteren van deze percelen;

• 3.

  Wanneer het een grootschalige bodemtoepassing betreft en door middel van onderzoek wordt aangetoond dat door de toepassing de risico's op verontreiniging van het grondwater voor de betreffende drinkwaterwinning niet toenemen, de grond of baggerspecie uit het grondwaterbeschermingsgebied afkomstig is en de kwaliteit van de grond of baggerspecie de maximale waarden van de kwaliteitsklasse wonen niet overschrijdt.

Grondwaterbeschermingsgebieden onder de Omgevingswet

Onder de Omgevingswet dienen provincies te beschikken over een omgevingsverordening. De omgevingsverordening vervangt onder meer de huidig vigerende IOV. Daar de Wet bodembescherming vervalt op het moment de Omgevingswet van kracht wordt, zijn in de omgevings-verordening aanvullende regels opgenomen om verontreiniging van het grondwater te voorkomen.

Voor gemeenten zijn in de omgevingsverordening instructieregels opgenomen, welke opgenomen dienen te worden in het omgevingsplan. Deze instructieregels zijn eenvoudig opvraagbaar via de viewer van de omgevingsverordening. Voor de actuele regels met betrekking tot grond-waterbeschermingsgebieden en waterwingebieden dient altijd de vigerende provinciale omgevingsverordening te worden gehanteerd.

De gemeente, of de daartoe aangewezen instantie, toetst bij de melding voor het toepassen van grond of baggerspecie of de voorgenomen toepassing plaatsvindt binnen een grondwater-beschermingsgebied of waterwingebied. Voor de contouren van de grondwaterbeschermingsgebieden en waterwingebieden wordt aangesloten bij de contouren die door de provincie zijn aangegeven. Indien de toepassing plaatsvindt binnen een grondwaterbeschermingsgebied of waterwingebied, toetst de gemeente dan wel de daartoe aangewezen instantie, of aan de eisen die gesteld zijn in de vigerende omgevingsverordening van de provincie.

In de Interim omgevingsverordening van provincie Noord-Brabant6 (versie 23 november 2021), geldig op moment van schrijven van deze Nota, is het volgende opgenomen:

• 1.

  Toepassing van grond of baggerspecie in een waterwingebied is in principe niet toegestaan tenzij de kwaliteit van de partij voldoet aan de kwaliteitsklasse Landbouw/Natuur;

• 2.

  Toepassing van grond of baggerspecie in een grondwaterbeschermingsgebied is toegestaan indien wordt voldaan aan de volgende eisen:

  • a.

    De toe te passen partij grond of baggerspecie bedraagt maximaal 5000 m3. Bij een toepassing groter dan 5000 m3 dient een melding te worden verricht conform artikel 6.10 van de omgevingsverordening5;

  • b.

    De toe te passen grond of baggerspecie is van voldoende kwaliteit;

  • c.

    De kwaliteit van de ontvangende bodem of waterbodem is gelijk of slechter dan de toe te passen grond of baggerspecie.

• 3.

  Er is sprake van grond of baggerspecie van voldoende kwaliteit als die:

  • a.

    De achtergrondwaarde niet overschrijdt; of

  • b.

    Afkomstig is uit het betreffende grondwaterbeschermingsgebied en voldoet aan:

    • i.

      De maximale waarden van de kwaliteitsklasse wonen bij toepassing op of in de bodem;

    • ii.

      De maximale waarde van de kwaliteitsklasse A bij toepassing in oppervlaktewater.

De hierboven genoemde regels zijn afkomstig van de Interim omgevingsverordening Noord-Brabant, versie 23 november 2021 paragraaf 2.1.2 en 2.1.3, betreffende waterwingebieden en grondwaterbeschermingsgebieden. In bijlage 4 zijn de betreffende regels uit de concept Omgevingsverordening van de provincie Noord-Brabant⁷ opgenomen, welke naar verwachting van kracht zullen zijn op het moment dat de Omgevingswet tevens in werking treedt. De gemeente toetst altijd aan de eisen die gesteld zijn in de vigerende omgevingsverordening van de provincie.

N.B.: met het toepassen van baggerspecie wordt niet bedoeld: het verspreiden van baggerspecie op aangrenzende percelen in het kader van onderhoud van de watergangen inclusief wei-landdepots. Zie hiervoor de algemene regels die gelden voor het verspreiden van baggerspecie (hoofdstuk 17 in deel 3 van deze Nota).

Indien aan de bovenstaande voorwaarden is voldaan, kan de gemeente medewerking verlenen aan de voorgenomen toepassing. Dat wil in deze zeggen: als in afwijking van de regels uit de omgevingsverordening wordt gehandeld, kan handhavend worden opgetreden.

In hoofdstuk 19 in deel 3 van deze Nota, zijn de voorwaarden, die worden gesteld aan de tijdelijke opslag van grond en baggerspecie buiten inrichtingen, beschreven. Na inwerkingtreding van de Omgevingswet valt deze activiteit onder de milieubelastende activiteit opslaan van grond en baggerspecie. De algemene regels hiervoor zijn opgenomen in het Bal.

Eén van de voorwaarden bij tijdelijke opslag van grond en baggerspecie is onder het stelsel van de Wet bodembescherming is dat de kwaliteitsklasse van de partij grond of baggerspecie die in opslag wordt genomen, vergelijkbaar dan wel beter moet zijn dan de kwaliteitsklasse van de bodem waarop de opslag plaatsvindt (NB: dit geldt niet voor kortdurende opslag, dat wil zeggen: korter dan 6 maanden). Deze voorwaarde past prima binnen de uitgangspunten van het landelijk geldende generieke toepassingskader, en dus wanneer de betreffende partij grond van een locatie buiten de regio wordt aangevoerd of wanneer het baggerspecie betreft.

Echter, bij grondverzet binnen het beheergebied, waar er bewust voor is gekozen dat lokaal verslechtering van de bestaande bodemkwaliteit mag optreden, leidt dit tot problemen. In die gevallen kan zich namelijk de situatie voordoen dat op een bepaalde locatie, waar de ontvangende bodem bijvoorbeeld de kwaliteitsklasse landbouw/natuur heeft, wel partijen grond van de klasse wonen of klasse industrie mogen worden toegepast maar dat dezelfde partijen grond daar niet tijdelijk mogen worden opgeslagen, zonder te treffen maatregelen.

Dit staat haaks op de definitie van tijdelijke opslag die in het Besluit bodemkwaliteit is opgenomen: "De tijdelijke toepassing van grond/baggerspecie voorafgaand aan de definitieve nuttige toepassing."

Om deze discrepantie onder het stelsel van de Wet bodembescherming te verhelpen staat de gemeente toe dat partijen grond die volgens de gebiedsspecifieke toepassingseisen op een bepaalde locatie binnen de gemeente mogen worden toepast, eveneens, voorafgaand aan de definitieve toepassing, op deze toepassingslocatie tijdelijk in opslag mogen worden genomen. Deze tijdelijke opslag mag maximaal 6 maanden duren.

Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet wordt de bovengenoemde eis aan de kwaliteit van de partij die tijdelijk wordt opgeslagen, losgelaten. In het Bal komt voor de milieubelastende activiteit opslaan van grond of baggerspecie de toets aan de ontvangende bodem niet meer terug. De algemene regels voor het opslaan van grond en baggerspecie zijn opgenomen in paragraaf 4.122 van het Bal.

Artikel 4.1250 van het Bal beschrijft in welke gevallen een eindonderzoek bodem vereist is na opslag van grond en baggerspecie. Een eindonderzoek bodem is niet vereist in het geval de opgeslagen grond of baggerspecie volgens artikel 4.1272 van het Bal op de plaats van opslaan tevens mag worden toegepast. In paragraaf 4.122 van het Bal worden enkele aanvullende eisen genoemd die van toepassing zijn op het opslaan van grond en baggerspecie. Indien gewenst is om af te wijken van de in het Bal gestelde regels, kan de gemeente onder voorwaarden een maatwerkvoorschrift uitschrijven. Initiatiefnemers kunnen hiervoor een verzoek doen bij de gemeente.

De gemeente Heusden wenst de kwaliteit van de bodem aanvullend te beschermen bij het tijdelijk opslaan van grond, baggerspecie en bouwstoffen binnen haar grondgebied. De aanvullende eisen betreffen voortzetting van het voorheen bestaande beleid binnen de gemeente. Een deel van het voormalige vastgestelde beleid komt overeen met de nieuwe algemene regels uit het Bal (zie hiervoor art 4.1249 Bal) en zijn daarom hier niet opnieuw benoemd.

Voor de deelnemende gemeenten

De onderstaande beleidsregel is uitsluitend van toepassing onder het stelsel van de Wet bodembescherming. Oftewel: de regel vervalt op het moment dat de Omgevingswet van kracht wordt.

De gemeente staat toe dat een partij grond die volgens de gebiedsspecifieke toepassingseisen (zie de gebiedsspecifieke toepassingskaart) op een bepaalde locatie binnen de gemeente mag worden toepast, eveneens, voorafgaand aan de definitieve toepassing, op deze toepassingslocatie tijdelijk in opslag mogen worden genomen. Deze tijdelijke opslag mag maximaal 6 maanden duren.

Voor de gemeente Heusden

Bij het ontvangen van de melding voor de milieubelastende activiteit opslaan van grond of baggerspecie houdt de gemeente Heusden zich voor om een maatwerkvoorschrift op te kunnen leggen. In dit maatwerkvoorschrift worden de volgende voorschriften opgelegd:

• 1.

  De opslagplaats dient zo dicht mogelijk bij de plaats van ontgraven of eventueel toepassen te worden ingericht. Dit wordt door de initiatiefnemer afgestemd met de gemeente Heusden;

• 2.

  De opslagplaats dient voldoende afgeschermd te worden, zodat het niet toegankelijk is voor onbevoegden (hekwerk dat op slot kan) en er geen hinder optreedt voor de omgeving (stofvorming).

De bodemkwaliteitskaart wordt in principe niet representatief geacht voor de wegen en wegbermen buiten de bebouwde kom, alsmede spoorbermen c.q. de spoorzone. Vanuit onder meer Rijkswaterstaat is in 2009 het verzoek naar gemeentes uit gegaan om via de bodemfunctiekaarten het mogelijk te maken om rijkswegen, spoorwegen en bijbehorende bermen de functieklasse industrie toe te kennen (consortium Rijkswaterstaat, SBNS en Prorail (kenmerk RWS/DVS-2009/1569, 30 juni 2009). Gezien de onvermijdelijke (verontreinigende) uitstoot naar de directe omgeving is het in veel situaties niet duurzaam om op dergelijke locaties ‘schone’ grond toe te passen. Ook blijkt uit de praktijk dat wegen en wegbermen van doorgaande wegen over het algemeen heterogeen verontreinigd zijn als gevolg van verkeersactiviteiten (o.a. olielekkages) en onderhoud (o.a. teerhoudende kleeflagen). De deelnemende gemeenten delen dit bovenstaande standpunt en bepalen daarom gemeentelijk beleid op dit thema.

De deelnemende gemeenten willen duurzaam en efficiënt omgaan met de grondstromen van wegen en wegbermen van grote doorgaande wegen. Immers: de intensiteit van het gebruik van de weg bepaalt de verontreinigende uitstoot naar de directe omgeving. Het lokale beleid betekent in de praktijk dat grondverzet tussen rijkswegen, provinciale wegen en spoorwegen en de bijbehorende bermen wordt vergemakkelijkt.

Voor de begrenzing van de bermen wordt aangesloten bij de volgende figuren. Deze figuren zijn afkomstig uit een brief van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Dienst Verkeer en Scheepvaart (kenmerk RWS/DVS-2009/2932, 19 november 2009).

Figuur 5: begrenzing wegbermen

Voor overige wegen en wegbermen die niet hierboven zijn genoemd krijgen geen afwijkend beleid toegewezen. Uitgangspunt hierbij is de verwachting dat de kwaliteit van de overige bermen overeenkomen met de kwaliteit van het omringende gebied. Vrijkomende partijen uit overige bermen zijn toepasbaar conform het generieke beleid, op basis van de bodemkwaliteitskaart en in combinatie met de regels zoals zijn opgenomen in deze Nota.

Gezien het bovenstaande hebben de deelnemende gemeenten voor de wegen en wegbermen van doorgaande wegen en spoorwegen bepaald hoe van de bodemkwaliteitskaart als bewijsmiddel voor de milieuverklaring bodemkwaliteit gebruik gemaakt kan worden.

Met doorgaande wegen wordt bedoeld: wegen met een snelheidslimiet van minimaal 80 km/u.

Voor de gemeenten Zundert wordt afgeweken van deze regel en worden alleen rijks- en provinciale-wegen aangewezen als doorgaande wegen.

Dit beleid houdt in dat:

• •

  De wegen en wegbermen van doorgaande wegen en spoorwegen worden apart worden gezoneerd;

• •

  De wegen en wegbermen doorgaande wegen en spoorwegen krijgen de functie industrie toegewezen;

• •

  De wegen en wegbermen van doorgaande wegen en spoorwegen krijgen voor de bovengrond (traject 0,0-0,5 m -mv.) de ontgravingskwaliteitskwaliteit industrie krijgen toegewezen.

Met de bovenstaande uitgangspunten is het mogelijk om grond uit wegen en wegbermen doorgaande wegen en spoorwegen vrijkomt, ook weer binnen dergelijke wegen en wegbermen toe te passen op basis van de bodemkwaliteitskaart. Hieraan worden wel een aantal voorwaarden gesteld, namelijk:

• •

  De vrijkomende grond (bovengrond (traject 0,0 - 0,5 m -mv.)) kan binnen het beheer-gebied van de deelnemende gemeenten uitsluitend in dezelfde toepassingszone (industrie) worden toegepast. In de praktijk betekent dit dat er voornamelijk ter plaatse van andere wegen en bermen van wegen met een snelheidslimiet van minimaal 80 km/u en spoorwegen kan worden toegepast;

• •

  Uit het vooronderzoek conform de NEN 5725 dan wel de Toets herkomst op basis van de NEN 5725 blijkt geen aanleiding tot verdachtmaking van de partij, anders dan de afspoeling van de weg.

Onder de bovenstaande voorwaarden is grondverzet op basis van de bodemkwaliteitskaart mogelijk in combinatie met een vooronderzoek overeenkomstig de NEN 5725, zie voor bewijsmiddelen hoofdstuk 20 in deel 3 van deze Nota. Naast weg- of bermgrond kunnen overige partijen die voldoen aan de kwaliteitsklasse industrie worden toegepast ter plaatse van wegen en wegbermen van wegen met een snelheidslimiet van minimaal 80 km/u en spoorwegen. Vrijkomende grond kan altijd conform het Besluit bodemkwaliteit worden hergebruikt binnen het project/op locatie. Bij verplaatsing van de vrijgekomen grond uit de berm of de weg binnen de gemeentegrenzen wordt door de gemeente geen verificatieonderzoek vereist.

De bovengrond van geasfalteerde wegen en bijbehorende bermen in het buitengebied van de gemeente Zundert krijgen de ontgravingskwaliteit klasse wonen toegewezen.

De gemeente, of de daartoe aangewezen instantie, toetst bij het ontvangen van de melding voor het toepassen van grond ter plaatse van wegbermen van doorgaande wegen in het buitengebied of aan de volgende voorwaarden is voldaan:

• 1.

  De partij voldoet aan één van de volgende eisen:

  • a.

    De partij is afkomstig uit het beheergebied uit een weg of wegberm van een weg met een snelheidslimiet van minimaal 80 km/u of een spoorweg. Door middel van een verificatieonderzoek van de bovengrond (0,0 - 0,50 m -mv.) (bodemonderzoek conform de NEN 5740 met een gepaste strategie om de bodemkwaliteit aan te tonen dan wel een partijkeuring conform de BRL SIKB protocol 1001) is aangetoond dat de kwaliteit minimaal voldoet aan de kwaliteitsklasse industrie;

  • b.

    De partij is afkomstig uit het beheergebied en voldoet op basis van een NEN 5740-onderzoek met passende strategie dan wel een partijkeuring conform de BRL SIKB protocol 1001 aan de kwaliteitsklasse industrie.

• 2.

  Deze vrijgekomen grond kan binnen het beheergebied van de deelnemende gemeenten uitsluitend worden toegepast op locaties die zijn aangewezen als toepassingskwaliteit industrie (gebiedsspecifieke toepassingskaart);

• 3.

  Uit het vooronderzoek dan wel Toets herkomst conform de NEN 5725 blijkt geen aanleiding tot verdachtmaking van de vrijkomende bermgrond, anders dan de afspoeling van de naastgelegen weg. Voor het gemeentelijk beleid met betrekking tot het vooronderzoek wordt verwezen naar hoofdstuk 20 in deel 3 van deze Nota;

• 4.

  Voor de definitie van een berm van zowel de ontgravingslocatie als de toepassingslocatie wordt aangesloten bij de brief van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Dienst Verkeer en Scheepvaart (kenmerk RWS/DVS-2009/2932, 19 november 2009);

• 5.

  Voor wegbermen gelegen in de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) kan onder wegen en wegbermen van een weg met een snelheidslimiet van minimaal 80 km/u of een spoorweg tevens grond met de kwaliteitsklasse industrie worden toegepast, tot maximaal 1,5 meter vanaf de verharding.

• 6.

  Aan de overige voorwaarden die gelden bij een melding van grondverzet moet worden voldaan.

Indien aan de bovenstaande voorwaarden is voldaan, beschouwt de gemeente dat de toepassing in overeenstemming is met de regelgeving.

Enkele uitzonderingen op de voorgaande regels zijn:

• •

  Bij verplaatsing van grond van wegen en wegbermen van doorgaande wegen en spoorwegen over gemeentegrenzen heen is het wel verplicht om een verificatieonderzoek te verrichten. De gemeente toetst of dit onderzoek is uitgevoerd;

• •

  Bij verplaatsing van grond van wegen en wegbermen van doorgaande wegen en spoorwegen binnen de gemeentegrenzen is geen verificatieonderzoek vereist.

• •

  De bovengrond van geasfalteerde wegen en bijbehorende bermen in het buitengebied van de gemeente Zundert krijgen de ontgravingskwaliteit klasse wonen toegewezen.

Bij de aanleg, vervanging of reconstructie van kabels en leidingen is sprake van een tijdelijke uitname van de grond. Volgens artikel 36 lid 3 van het Bbk is dit toegestaan indien de uitkomende grond vervolgens, zonder te zijn bewerkt, op of nabij dezelfde plaats en onder dezelfde condities opnieuw in die toepassing wordt aangebracht. Op of nabij dezelfde plaats is in het Besluit niet gedefinieerd als afstand. Aangezien lokale omstandigheden van invloed zijn, beoordeelt de gemeente per geval of sprake is van 'op of nabij'. Formeel betekent dit dat de vrijgekomen grond in dezelfde laag moet worden teruggebracht.

Ook de afstand ten opzichte van bijvoorbeeld het grondwater moet voor en na de tijdelijke uitname vergelijkbaar zijn. Reden hiervoor is dat de milieuhygiënische kwaliteit van de bovengrond over het algemeen slechter is dan die van de ondergrond. Door het niet gescheiden houden van beide lagen, worden verschillende kwaliteitsklassen gemengd.

Onder de Omgevingswet valt tijdelijke uitname onder de milieubelastende activiteit ‘graven in de bodem’. Het is toegestaan om de ontgraven grond na afloop van het werk weer terug te plaatsen in de oorspronkelijke bodem. In dat geval gelden niet de regels voor het toepassen van grond en baggerspecie, maar alleen de regels voor deze activiteit. Daarvoor gelden de volgende voorwaarden:

• •

  De grond heeft geen bewerking ondergaan, anders dan het uitzeven van bodem-vreemd materiaal;

• •

  Er is geen sprake van bodemverontreiniging boven de interventiewaarde;

• •

  Het terugplaatsen vindt plaats in hetzelfde en onder dezelfde omstandigheden. Er is bijvoorbeeld geen sprake van terugplaatsen “onder dezelfde omstandigheden” als grond van boven de grondwaterspiegel wordt teruggeplaatst naar onder de grondwaterspiegel (of omgekeerd). Of als grond afkomstig uit de kern van een weglichaam of geluidswal wordt teruggeplaatst als afdeklaag van het weglichaam of de geluidswal (onderlaag wordt toplaag).

Uitzonderingssituatie

Het gescheiden ontgraven en houden van de boven- en ondergrond is in de praktijk echter moeilijk realiseerbaar. Vooral bij werkzaamheden aan kabels en leidingen (inclusief riolering). De grond die bij dit soort werkzaamheden wordt ontgraven, wordt namelijk vaak in één depot geplaatst. Daarbij wordt over het algemeen geen onderscheid gemaakt in grond afkomstig uit de bovengrond of uit de ondergrond, met als consequentie dat de grond geroerd in de sleuf wordt teruggebracht. Dit is met onderstaande figuur geïllustreerd.

Figuur 6: Werkzaamheden bij kabels en leidingen

Gezien de ervaringen uit de praktijk, maar ook om de werkbaarheid te vergroten, is door de deelnemende gemeenten besloten om bij de tijdelijke uitname van grond, specifiek bij werkzaamheden aan kabels en leidingen, het gescheiden ontgraven en terugplaatsen van de boven- en ondergrond niet strikt te handhaven.

Consequentie van deze werkwijze is dat de bodem ter plaatse van leidingtracés geroerd raakt met als mogelijk gevolg het opmengen van verschillende kwaliteitsklassen. In een aantal zones binnen het beheergebied van de gemeente kan een verslechtering van de bodemkwaliteit in de ondergrond optreden. De risico’s voor het milieu zouden echter verwaarloosbaar klein zijn. Naar verwachting is de grond ter plaatse van de leidingentracés in het verleden al vermengd geraakt bij de aanleg van de kabels en leidingen (incl. riolering) of zijn de kabelgoten destijds mogelijk aangevuld met schone grond.

In een aantal zones binnen het beheergebied van de gemeente kan een verslechtering van de bodemkwaliteit in de ondergrond kan optreden. Dit wordt echter geaccepteerd omdat sprake is van verwaarloosbare risico's.

De gemeente Goirle wenst het generieke beleid van gescheiden ontgraven te handhaven.

Voor de gemeente Breda geldt dat wanneer de ontgraving zich in het wegcunet bevindt gescheiden ontgraven dient te worden. Namelijk bij het graafwerkzaamheden in het wegcunet is voldoende ruimte beschikbaar om grond gescheiden op te slaan. Dit in tegenstelling tot werkzaamheden op het trottoir.

Gemeente Heusden: wenst bij graafwerkzaamheden de mogelijkheid te hebben om het vrijgekomen zand uit de ondergrond als bovengrond te kunnen gebruiken als cunetzand.

De deelnemende gemeenten, met uitzondering van de gemeente Goirle en Breda, zullen niet strikt handhaven op het gescheiden en separaat terugplaatsen van de boven- en ondergrond bij tijdelijk uitname binnen de bebouwde kom. De gemeente, of de daartoe aangewezen instantie, toetst hiervoor of bij de melding voor het graven in de bodem is voldaan aan de volgende voorwaarden:

• 1.

  De werkzaamheden worden verricht in het kader van werkzaamheden aan kabels- en/of leidingen. Hieronder valt tevens werkzaamheden aan het riool;

• 2.

  De werkzaamheden bevinden zich op een locatie die op de bodemfunctiekaart is aangeduid als functie wonen of functie industrie;

• 3.

  In het gehele verticale dieptetraject is er reeds sprake van geroerde grond. Indien er (deels) sprake is van ongeroerde grond, dient deze ongeroerde grond gescheiden te worden ontgraven, opgeslagen en teruggeplaatst in het originele dieptetraject.

• 4.

  Uitsluitend grond uit het traject maaiveld tot onderzijde van het onderste dieptetraject zoals op de ontgravingskaart in de bodemkwaliteitskaart is aangegeven, mag geroerd worden teruggeplaatst in de sleuf;

• 5.

  Bij het terugplaatsen van uitgekomen grond, dient altijd de zorgplicht in acht te worden genomen.

De gemeente Heusden houdt zich voor om in bovenstaande situaties wel het vrijgekomen zand uit de ondergrond als bovengrond te kunnen gebruiken als cunetzand. De gemeente Breda houdt zich voor om in het geval van een kabeltrace onder een wegverharding in het kader van de draagkracht van de bodem te eisen dat de bodemopbouw in stand wordt gehouden.

De deelnemende gemeenten hebben zich tot doel gesteld hergebruik van grond zoveel mogelijk te stimuleren zonder daarmee de duurzame eigenschappen van de bodem te belemmeren. Het toepassen van gereinigde grond past in beginsel binnen dit kader. Door bij toepassing van thermisch gereinigde grond (TGG), aanvullend op de Rijksregels maatregelen mee te geven waarbij wordt voldaan aan de zorgplicht, kan op een duurzame en verantwoorde manier worden omgegaan met grondstromen.

Op dit moment speelt er een landelijke discussie en zijn er onderzoeken gaande betreffende de bijzondere eigenschappen van TGG. In het recente verleden zijn milieuproblemen ontstaan bij toepassing van TGG. Voorbeelden van voorgaande grootschalige toepassingen waar de toepassing van TGG tot ophef heeft geleid zijn de Westdijk in Bunschoten en een zeedijk in de Perk-polder in Zeeland. Er zijn dan ook aanwijzingen dat in het huidige wettelijke kader voor het toepassen van grond, onvoldoende rekening wordt gehouden met deze eigenschappen van TGG, bijvoorbeeld het uitlooggedrag. Met het verhitten van verontreinigde grond zouden de verontreinigingen verwijderd worden en zou de grond veilig en duurzaam kunnen worden toegepast. Het RIVM erkent echter dat er in de praktijk problemen ontstaan waarbij zware metalen en zouten in het grond- en oppervlaktewater terecht kunnen komen die op hun beurt weer het ecosysteem verstoren⁸ .

In TGG zijn (ondanks de hoge verbrandingstemperatuur) bepaalde organische verontreinigingen in verhoogde concentraties aangetroffen en was er sprake van uitloging van zware metalen en zouten naar het grondwater en het naastgelegen oppervlaktewater. TGG heeft andere eigenschappen dan ’natuurlijke’ grond die bij ontgravingen vrijkomt vanwege het reinigingsproces die de grond heeft ondergaan. Zo heeft TGG een hoge pH (pH ≈9-11,5) en zijn organische stof en bodemorganismen afwezig. Het toepassen van TGG blijkt door deze eigenschappen niet onder alle omstandigheden probleemloos en duurzaam te kunnen verlopen, aldus het RIVM in haar rapport over de toepassing van thermisch gereinigde grond8.

Het RIVM concludeert onder meer dat het huidige toetsingskader niet of onvoldoende toereikend is voor het bepalen van de uitloging van metalen en zouten in TGG. De staatssecretaris geeft aan de wetgeving op dit punt aan te gaan passen. Tevens is onlangs gestart met de herziening van de beoordelingsrichtlijn voor het bewerken en reinigen van grond8.

Het RIVM geeft verder aan dat voor zouten (chloride, sulfaat en bromide) in de regelgeving voor grootschalige bodemtoepassingen (GBT) geen nadere eisen worden gesteld waardoor deze stoffen niet worden getoetst. In gebieden met zoet grond- en oppervlaktewater kunnen hierdoor schadelijke effecten optreden voor plant en dier omdat deze van nature niet gewend zijn aan de hoge zoutgehaltes. Daarom heeft het Ministerie van IenW inmiddels besloten dat oude partijen TGG vanwege de uitloging van zouten alleen nog in gebieden met brak grondwater mogen worden toegepast⁹ . De grondreinigers leveren hierover nu op grond van de zorgplicht de benodigde informatie aan bij afnemers. Tevens geven de reinigers aan dat de nieuw geproduceerde TGG aan hogere kwaliteitseisen voldoet. In hoeverre deze nieuw geproduceerde TGG ook zonder schadelijke effecten in gebieden met zoet grond- en oppervlaktewater toepasbaar is, is vooralsnog onvoldoende duidelijk.

Over het algemeen kan gereinigde grond nuttig worden toegepast in werken zoals geluidswallen, wegenbouw, verwerking in de beton- en asfaltindustrie of als afdeklaag op stortplaatsen. Om hergebruik van gereinigde grond verder te bevorderen mag gereinigde grond met de maximale kwaliteitsklasse industrie worden toegepast.

In 2020 hebben sessies plaatsgevonden met de gemeenten in de OMWB-regio om na te gaan wat de mogelijkheden zijn om TGG toe te passen in deze regio. Uit de sessies en reacties per mail zijn o.a. de volgende bijzonderheden naar voren gekomen:

• •

  De deelnemende gemeenten willen de kwaliteit van de bodem binnen hun beheergebied beschermen en wensen daarom voorafgaande aan de toepassing van TGG aanvullend bewijs voor de kwaliteit. Verder wensen de gemeente een beperking van de mogelijkheden voor toepassing van TGG tot locaties waarvan verwacht wordt dat deze weinig tot geen risico’s voor het milieu kunnen opleveren;

• •

  Toepassing van TGG in gemeente-eigen werken wordt beperkt tot grootschalige bo-demtoepassingen (GBT), om de herkenbaarheid te garanderen. Bij toepassing in een GBT geldt altijd een minimale hoeveelheid van 5.000 m3 en is sprake van een afdeklaag;

• •

  Het bevoegd gezag moet de toepassingen van TGG registreren, om te garanderen dat deze werken in beeld zijn en blijven.

Verder zag men niet veel mogelijkheden. Toepassing in provinciale wegen wordt lastig geacht omdat die vaak langs natuurgebieden lopen (geen toepassing in een gevoelig gebied).

Onder alle omstandigheden moet bij het toepassen van grond de wettelijke zorgplicht bodem (art. 13 Wbb) en de zorgplicht oppervlaktewater (art. 7 Bbk) in acht worden genomen. In de Kamerbrief en het rapport van het RIVM8 wordt aangegeven dat het bestaande normeringskader voor TGG niet voldoet en ook dat aanpassingen in het toepassingskader en kwaliteitsverbetering van het product noodzakelijk zijn. Hiermee valt de toepassing van TGG onder de zorgplicht. Dit betekent dat toepassing van TGG niet mag leiden tot kwaliteitsvermindering van onderliggende bodem, grondwater en oppervlaktewater. Gemeenten zijn bevoegd voor handhaving van de zorgplicht oppervlaktewater en voor handhaving van de zorgplicht bodem bij toepassing van TGG binnen hun beheergebied.

In afwachting van aanpassingen binnen het bestaande normeringskader, aanpassingen in het toepassingskader en kwaliteitsverbetering van TGG, stellen de deelnemende gemeenten vanuit bovengenoemde zorgplicht een beleidsregel vast waarin zij aangeven onder welke voorwaarden zij toepassing van TGG in lijn met de zorgplicht achten. Het omgaan met en dus invulling van de zorgplicht bij toepassing van TGG is in de eerste plaats primair de verantwoordelijkheid van de toepasser – i.c. degene die de activiteit uitvoert, dus de opdrachtgever/initiatiefnemer c.q. de uitvoerend aannemer - en is maatwerk waarbij afstemming tussen de initiatiefnemer, bevoegd gezag landbodem en in voorkomende gevallen waterkwaliteitsbeheerder een belangrijk element is. Zo is van belang dat het grond- en oppervlaktewater in het beheergebied van de deelnemende gemeenten zoet is. In de beheerfase van een toepassing kunnen naast de toe-passer ook de eigenaar en beheerder worden aangesproken op het voldoen aan de toepassingsbeperkingen en -voorwaarden, voor zover degene die de TGG heeft toegepast de eigenaar/beheerder hierover heeft geïnformeerd en die zijn akkoord heeft gegeven.

Voor de gemeenten Altena, Oosterhout, Breda, Zundert, Woensdrecht en Rucphen geldt dat TGG in het geheel niet mag worden toegepast in gemeente-eigen werken die binnen het beheergebied van de gemeente worden gerealiseerd. Dit is een privaatrechtelijke aangelegenheid. Daarom leggen deze gemeenten dit aanvullend contractueel vast bij gemeente-eigen werken.

• •

  In het verleden is in de Noordwaardpolder in de gemeente Altena grootschalig thermisch gereinigde grond toegepast. Wegens de ervaringen met het materiaal en zorgen bij bewoners en de gemeente wordt er hier gekozen om thermisch gereinigde grond niet verder toe te passen in gemeente-eigen werken binnen het grondgebied.

• •

  De gemeente Oosterhout hanteert tot op heden het beleid dat zij TGG in de beoordeling gelijkstellen aan avi-bodemassen. Avi-bodemassen zijn als IBC-bouwstoffen uitgefaseerd tussen juli 2021 en januari 2022 ¹⁰ . De mogelijkheid van toepassen van IBC-bouwstoffen wordt beëindigd. Om deze reden wordt het toepassen van TGG niet toegestaan in gemeente-eigen werken binnen de gemeentegrenzen van Oosterhout.

• •

  Het bestaande bodembeleid van de gemeente Breda (Nota Bodembeheer Gemeente Breda, kenmerk 0412322.00, revisie 03, d.d. 22 mei 2017) laat uitsluitend de toepassing van extractief gereinigde grond toe. Toepassing van thermisch gereinigde grond in gemeente-eigen werken is niet toegestaan. De gemeente Breda zet dit beleid voort. Derhalve wordt de toepassing van TGG niet toegestaan in gemeente-eigen werken binnen het grondgebied van de gemeente Breda. Verder stelt Breda net als Oosterhout, TGG in de beoordeling gelijk aan het gebruik van AVI-bodemassen. Daarmee zijn in het verleden (HSL lijn) en recent (Rijksweg A16) veel negatieve ervaringen opgedaan, zorgen van bewoners geuit en raadsvragen gesteld. Om die reden is Breda extra kritisch op toepassing van TGG binnen Bredaas grondgebied.

• •

  De gemeente Zundert staat het gebruik van thermisch gereinigde grond in gemeente-eigen werken binnen zijn gemeentegrenzen niet toe, omdat de bedoeling van grond-reiniging is de grond juist geschikt maken voor gebruik zonder nazorgverplichtingen. Met het toepassen van thermisch gereinigde grond worden nieuwe, versnipperde plekken gecreëerd die eeuwigdurende nazorg behoeven.

• •

  De gemeente Woensdrecht heeft bijna alle grond op ‘schoon’ staan. Hierdoor staat de gemeente het gebruik van thermisch gereinigde grond in gemeente-eigen werken binnen haar gemeentegrenzen niet toe. Ook zijn er binnen de gemeentegrenzen twee grote waterwingebieden die de gemeente kosten wat kost wil beschermen en is de Brabantse Wal aardkundig waardevol met zijn bijbehorende waterhuishouding. Het risico op uitloog naar de ondergrond door gebruik van TGG is daarbij te groot.

• •

  De gemeente Rucphen staat het gebruik van thermisch gereinigde grond in gemeente-eigen werken binnen het grondgebied van de gemeente Rucphen niet toe. Over de gehele gemeente wordt de bodem schoon geacht en dit zou de gemeente Rucphen graag zo houden.

NB: Voor grond van grondbanken en extractief gereinigde grond van grondreinigers moet de kwaliteit van grond, waarvan de herkomst buiten het bodembeheergebied gelegen is, voldoen aan de generieke toepassingseisen die gelden op de locatie waar de grond wordt toegepast.

De gemeente, of de daartoe aangewezen instantie, veronderstelt dat in beginsel in overeenstemming met de zorgplicht bodem (art. 13 Wbb) en de zorgplicht oppervlaktewater (art. 7 Bbk) wordt gehandeld indien bij toepassing van thermisch gereinigde grond (TGG) binnen haar grondgebied tenminste onderstaande maatregelen in acht worden genomen:

• •

  Er heeft vooroverleg plaatsgevonden met de OMWB over de voorgenomen toepassing. De OMWB zal de toepasser vragen om de uitwerking van de voorgenomen toepassing vast te leggen in een plan van aanpak dat aan de OMWB wordt voorgelegd. Daarbij zal er afstemming tussen toepasser en de OMWB en tussen OMWB en gemeente – en afhankelijk van de toepassingslocatie: het waterschap – plaatsvinden. Dat zal dan met name gaan om toestemming van de eigenaar en eventueel de toekomstige eigenaar voor de toepassing, vastlegging van het eigenaarschap in de beheerfase, nadere uitwerking van de zorgplicht-aspecten, borging van de drooglegging (zetting). Het plan van aanpak met een advies van de OMWB zal worden voorgelegd aan de gemeente. De gemeente heeft daarbij altijd de mogelijkheid om handhavend op te treden als aantoonbaar niet aan zorgplicht wordt voldaan;

• •

  De toepassing voldoet aan de zorgplicht. Bij de keuring van de TGG wordt de onderzoeksopzet en het uitgebreidere stoffenpakket gehanteerd uit de ‘Algemene onderzoeksrichtlijn thermisch gereinigde grond in het kader van de zorgplicht’ die is opgesteld door de DCMR Milieudienst Rijnmond. Het verplicht bepalen van de maximale emissie zoals vermeld in de Kamerbrief8 maakt onderdeel uit van deze richtlijn.

De gemeente of de daartoe aangewezen instantie registreert de toepassingen van TGG om te garanderen dat deze werken in beeld zijn en blijven en registreert tevens de datum van productie van de toegepaste TGG, i.v.m. de herleidbaarheid van de toegepaste partijen.

Teneinde uit te sluiten dat de locatie van herkomst als 'verdacht' ten aanzien van bodemverontreiniging moet worden bestempeld, dient voorafgaand aan grondverzet altijd een vooronderzoek overeenkomstig de NEN 5725, zoals beschreven in de Regeling bodemkwaliteit paragraaf 4.3. Dit kan de vorm hebben van een vooronderzoek conform de NEN 5725 dat door een bodemadviesbureau is opgesteld, dan wel een compleet ingevuld formulier Toets herkomst waarin alle onderzoeksvragen zoals in de NEN 5725 zijn opgenomen zijn verwerkt.

In de bijlage 5 is een formulier voor de Toets herkomst conform de NEN 5725 opgenomen. Om gebruik te kunnen maken van de bodemkwaliteitskaart als bewijsmiddel dient dit volledig ingevulde formulier bij de melding te worden gevoegd. Tevens moet uit de beantwoording van de vragen blijken dat op de ontgravingslocatie geen op activiteiten hebben plaatsgevonden die de bodemkwaliteit mogelijkerwijs negatief hebben beïnvloed. Het formulier dient ingevuld en ondertekend te worden door de initiatiefnemer. Het Toets herkomst formulier conform de NEN 5725 is alleen geldig indien dit ondertekend is door de initiatiefnemer en alle vragen zijn beantwoord. Door een volledig ingevuld formulier Toets herkomst conform NEN 5725 gecombineerd met de bodemkwaliteitskaart is vrij grondverzet binnen de kaders van het lokale bodembeleid en binnen het beheergebied mogelijk. Er hoeft hierdoor niet altijd een bodemadviesbureau ingeschakeld te worden. Het toets herkomst formulier wordt als onderdeel van de melding getoetst. Indien de melding op basis van de gegevens van de gemeenten (dan wel OMWB) discrepanties blijkt te bevatten, kan grondverzet op basis van de bodemkwaliteits-kaart niet plaatsvinden.

De bodemkwaliteitskaart kan niet als bewijsmiddel worden gebruikt als:

• a.

  De toe te passen partij grond afkomstig is van een verdachte locatie;

• b.

  Sprake is van bijzondere omstandigheden of

• c.

  De grond zintuiglijk opvallende afwijkingen vertoont (onverwachte situaties).

• d.

  Formulier Toets herkomst NEN 5725 niet volledig en correct is ingevuld en/of niet ondertekend door initiatiefnemer en/of de gemeente

Zie voor meer informatie over het gebruik van de Toets herkomst NEN 5725 in combinatie met de bodemkwaliteitskaart en over de bovengenoemde uitzonderingssituaties hoofdstuk 20 in deel 3 van deze Nota.

Volgt uit de historische toets dat sprake is van een situatie als hierboven beschreven, dan kan de betreffende bodemkwaliteitskaart niet als bewijsmiddel worden gebruikt voor de milieuhygiënische kwaliteit van de vrijkomende grond (en/of de ontvangende bodem). In dat geval dient de milieuhygiënische kwaliteit op een andere wijze te worden aangetoond. Hiervoor kan gebruik worden gemaakt van één van de bewijsmiddelen zoals beschreven in deel 3, hoofdstuk 20.

De gemeente, of de daartoe aangewezen instantie, toetst bij de melding toepassen van grond of baggerspecie op basis van de kwaliteitskaart of het bijgevoegde NEN 5725-vooronderzoek dan wel de Toets herkomst op basis van de NEN 5725 correct en compleet is. Het onderzoek/de toets is bijgevoegd als onderdeel van bij de melding. In het geval de toets is aangeleverd als zijnde vooronderzoek, controleert de gemeente:

• 1.

  Het formulier is door de initiatiefnemer correct en volledig ingevuld;

• 2.

  Het formulier is door de initiatiefnemer ondertekend;

• 3.

  Aan de overige voorwaarden voor het toepassen op grond van de bodemkwaliteits-kaart wordt voldaan.

Als aan de bovenstaande voorwaarden wordt voldaan kan worden ingestemd met de toepassing. Het formulier Toets herkomst NEN 5725 is tezamen met de bodemkwaliteitskaart te gebruiken als bewijsmiddel voor de kwaliteit van de toe te passen partij en de ontvangende bodem.

Vóór de inwerkingtreding van de Omgevingswet was in de Circulaire bodemsanering (2013) vastgelegd dat de bodemfunctieklasse (of de vastgestelde Lokale Maximale Waarde) leidend is bij het bepalen van de terugsaneerwaarde in geval van verwijderen, herschikken en/of bewerken (zoals zeven) op de saneringslocatie. Op het gebied van terugsaneerwaarden geldt er in de huidige situatie (situatie vóór de inwerkingtreding van de Omgevingswet) binnen de regio Midden- en West-Brabant gebiedsspecifiek beleid.

Na inwerkingtreding van de Omgevingswet zijn de saneringsregels opgenomen als algemene regels in het Bal (onder meer artikel 4.1242). Bij de milieubelastende activiteit saneren van de bodem bepaalt in principe de bodemfunctieklasse die hoort bij het gebied waar de saneringslocatie is gelegen de terugsaneerwaarde. Dit komt overeen met het huidige saneringsbeleid voor immobiele verontreinigingen in de Circulaire bodemsanering en de Regeling uniforme saneringen (stelsel Wet bodembescherming). De gemeente heeft ook onder de Omgevingswet de ruimte om (lokaal afwijkende) waarden die voor het toepassen van grond of baggerspecie, ook als terugsaneerwaarden te laten gelden. De deelnemende gemeenten willen na inwerkingtreding van de Omgevingswet het bestaande beleid voortzetten.

Het gebiedsspecifieke beleid leidt ertoe dat er teruggesaneerd dient te worden tot de gebieds-specifieke toepassingswaarde, zie ook hoofdstuk 5 in deel 1 van deze Nota. Voor gebieden waar geen gebiedsspecifiek beleid voor is opgesteld, is de kwaliteitsklasse die volgt uit de bodemfunctieklassekaart van toepassing als terugsaneerwaarde. Dit is tevens aangegeven op de gebiedsspecifieke toepassingskaart opgenomen in bijlage 3. Er dient ook na inwerkingtreding van de Omgevingswet voor de terugsaneerwaarden te worden uitgegaan van de gebiedsspecifieke toepassingswaarden zoals die voor het betreffende gebied vastgesteld zijn (zie hoofdstuk 5).

De gemeente, of de daartoe aangewezen instantie, toetst bij het ontvangen van de melding voor de milieubelastende activiteit saneren van de bodem met de standaardaanpak verwijderen binnen haar grondgebied of er sprake is van een situatie waarin niet de generieke maar de gebiedsspecifieke toepassingskaart gevolgd dient te worden voor de terugsaneerwaarden. De gemeente houdt zich voor om in deze gevallen een maatwerkvoorschrift op te kunnen leggen. In dit maatwerkvoorschrift worden de volgende voorschriften opgelegd:

• •

  Er wordt teruggesaneerd tot minimaal de maximale waarden behorende tot de bo-demkwaliteitsklasse zoals aangegeven op de gebiedsspecifieke toepassingskaart (bijlage 3).

In het beheergebied van de deelnemende gemeenten bevinden zich een aantal gebieden met de functie natuur. In deze gebieden worden andere doelen nagestreefd. Deze gebieden zijn vanwege hun gevoeligheid voor bodemverontreiniging/ vermesting ingedeeld onder de bodemfunctieklasse natuur, zie hiervoor de bodemfunctieklassenkaart in bijlage 2.

Alvorens een partij grond of baggerspecie kan worden toegepast binnen een gebied met de functie natuur van een deelnemende gemeente dient voor de toepassing in deze gebieden afstemming te zijn gezocht met de terreineigenaar door de gemeente over de toe te passen kwaliteit. Voor het verspreiden van onderhoudsbagger op naastgelegen percelen of op landbouwgronden die tot maximaal 10 km afstand liggen van waar de baggerspecie is vrijgekomen, worden volgens artikel 4.1278 van het Bal geen aanvullende eisen gesteld.

Een natte natuurparel (NNP) is een belangrijk nat natuurgebied met bijzondere natuur die afhankelijk is van voldoende grondwater en een goede waterkwaliteit. Deze natuur kent verschillende kleine ecosystemen, ook wel verschillende habitattypen genoemd. Met een aantal daarvan gaat het niet goed. De meeste gebieden hebben last van verdroging. Het herstel van een goede waterhuishouding door méér en langer water vast te houden, is een belangrijke voorwaarde om de gewenste natuur te behouden of terug te laten keren. De provincie heeft natte natuurparels aangewezen als gebieden met bijzondere natuurwaarden. Natte natuurparels moeten op grond van de Europese regelgeving zodanig worden hersteld dat de oorspronkelijke vegetatie zich optimaal kan ontwikkelen.

Binnen de gemeente Waalwijk ligt een Natte natuurparel, namelijk De Westelijke Langstraat. Aan het in dit gebied toepassen van grond worden specifieke eisen gesteld (zowel milieuhygienisch als civieltechnisch). Voorafgaand aan de toepassing dient daarom in overleg te worden getreden met de gemeente Waalwijk.

Voor de deelnemende gemeenten

De gemeente, of de daartoe aangewezen instantie, zal bij het ontvangen van de melding voor het toepassen van grond of baggerspecie in natuurgebieden binnen haar grondgebied (zie hiervoor de bodemfunctieklassenkaart) toetsen of de eigenaar toestemming geeft voor de voorgenomen toepassing. De initiatiefnemer is verantwoordelijk voor het aanleveren van het bewijs van de instemming van de toestemming tot toepassen en voegt bewijs hiervan bij de melding. De gemeente of de daartoe aangewezen instantie vraagt de eigenaar om instemming met de kwaliteit van de toe te passen partij.

Voor de gemeente Waalwijk

De gemeente Waalwijk houdt zich voor om bij het ontvangen van de melding van het toepassen van grond of baggerspecie binnen de Natte Natuurparel van Waalwijk de toepasser een maatwerkvoorschrift op te leggen. In het maatwerkvoorschrift worden de volgende voorwaarden aan de toepassing gesteld:

• 1.

  Er heeft overleg plaatsgevonden met de gemeente Waalwijk over het toepassen van grond of baggerspecie binnen de Natte Natuurparel;

• 2.

  De toepassing mag geen negatief effect hebben op de waterhuishouding binnen het gebied. Er wordt voldaan aan de door de gemeente specifieke gestelde eisen (zowel milieuhygiënisch als civieltechnisch) waarbij de waterhuishouding niet negatief beïnvloed wordt.

In de bestaande bodemkwaliteitskaart van Waalwijk en in de PFAS-bodemkwaliteitskaart van Waalwijk is geen onderscheid gemaakt in de bodemfunctie/ -kwaliteit of toepassingseis tussen bestaande volkstuincomplexen ten opzichte van het omringende gebied. De gemeente Waalwijk wenst de bodemkwaliteit van volkstuincomplexen wegens het gevoelig gebruik aanvullend te beschermen. Om deze reden is de keuze gemaakt geen grondverzet op basis van de bodem-kwaliteitskaart plaats te laten vinden.

Volkstuinencomplexen binnen het beheergebied van de gemeente Waalwijk worden uitgesloten van de bodemfunctieklassenkaart. Dit betekent dat deze volkstuincomplexen worden uitgesloten van de ontgravingskaarten en toepassingskaarten voor het reguliere stoffenpakket én de kaarten die voor de stofgroep PFAS zijn opgesteld.

Het betreft de volgende volkstuincomplexen:

• •

  Weteringweg, Waalwijk;

• •

  Besoyensestraat (binnenterrein), Waalwijk;

• •

  Bevrijdingsweg, Sprang Capelle;

• •

  Schrevelstraat, Sprang Capelle;

• •

  Oudestraat, Waspik.

In de aangepaste bodemfunctieklassenkaart (20220106 ODMWB-FK) zijn de volkstuincomplexen uitgesloten.

De gemeente Waalwijk toetst bij de melding van toepassen van grond of baggerspecie vanuit of naar de bovengenoemde volkstuincomplexen in haar beheergebied of aan de volgende eisen is voldaan:

• 1.

  Voor het toepassen van grond binnen een van de bovengenoemde volkstuincomplexen wordt een dubbele onderzoeksinspanning verlangd:

  • a.

    Van zowel de toe te passen grond als de ontvangende bodem moet met een onderzoek de kwaliteit worden vastgesteld, zie ook het hoofdstuk betreffende bewijsmiddelen (deel 3) van dit document. De reguliere bodemkwaliteits-kaart en de bodemkwaliteitskaart voor de stofgroep PFAS is niet een erkend bewijsmiddel voor de milieuverklaring bodemkwaliteit.

  • b.

    De milieuverklaring bodemkwaliteit dient naast reguliere parameters minimaal aangevuld te zijn met analyses op de stofgroep PFAS;

In het geval er sprake is van verplaatsing van grond binnen hetzelfde volkstuincomplex, kan de grond zonder aanvullende eisen worden hergebruikt. De gemeente handhaaft niet bij hergebruik van grond binnen hetzelfde volkstuincomplex indien er geen verdachtmaking is.

Deel 3: Toelichting en uitleg

In de volgende hoofdstukken worden onderwerpen beschreven die wel bij het thema bodem horen, maar geen directe impact hebben op het lokale beleid. Het gaat hierbij om een uitleg of beschrijving van het generieke beleid, begrippen en procedures die geen plaats hebben in het omgevingsplan, maar bijvoorbeeld wel in een Omgevingsprogramma. Naast deze toelichting op het generieke beleid (Wbb, Bbk) van vóór de inwerkingtreding van de Omgevingswet, is er ook een uitwerking opgenomen over het generieke beleid onder de Omgevingswet (Bal, Bkl, Bbk).

Bij het op landbodem toepassen van grond en baggerspecie is het uitgangspunt dat de bodem zijn functie duurzaam kan blijven vervullen. Vandaar ook dat in het Besluit bodemkwaliteit (en artikel 4.1272 van het Bal) de milieuhygiënische kwaliteit, van zowel een toe te passen partij grond (of baggerspecie) als van de ontvangende bodem, is gekoppeld aan de gebruiksfuncties van de bodem. Hierbij wordt onderscheid gemaakt in de functies c.q. klassen landbouw/natuur, wonen en industrie.

Het Besluit bodemkwaliteit bevat landelijk geldende generieke regels voor het toepassen van grond en baggerspecie:

• •

  Generieke bodemtoepassing;

• •

  Verspreiden van baggerspecie;

• •

  Tijdelijke uitname;

• •

  Grootschalige bodemtoepassing;

• •

  Tijdelijke opslag.

Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet valt tijdelijke uitname in het Bal onder de milieubelastende activiteit ‘graven in de bodem’ en valt tijdelijke opslag onder de milieubelastende activiteit ‘opslaan van grond of baggerspecie’.

Generieke toepassingskader onder de Omgevingswet

Voor de inwerkingtreding van de Omgevingswet was het generieke toepassingskader beschreven in hoofdstuk 4 van het Besluit bodemkwaliteit. Met de ingang van de Omgevingswet gelden voor het toepassen van grond of baggerspecie algemene rijksregels en is het generieke toepassingskader niet meer beschreven in het Besluit bodemkwaliteit maar in het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal, paragraaf 3.2.26 en 2.124).

Functionele en nuttige toepassing

Het toepassen van grond en baggerspecie als bodem is alleen toegestaan indien sprake is van een functionele en nuttige toepassing zoals bedoeld in respectievelijk artikel 5 en artikel 35 van het Besluit bodemkwaliteit. Hiermee wordt bedoeld dat het om een toepassing moet gaan in een hoedanigheid en hoeveelheid die nodig is voor het functioneren van de betreffende toepassing.

In artikel 35 van het Besluit bodemkwaliteit worden voorbeelden genoemd van wat onder een nuttige toepassing wordt verstaan. Aangezien een deel van deze toepassingen betrekking heeft op het toepassen in oppervlaktewater, zijn hieronder alleen de nuttige toepassingen weergegeven die zich binnen de regio (op landbodem) kunnen voordoen:

• •

  Bouw- en wegconstructies (wegen, spoorwegen en geluidswallen);

• •

  Ophoging van industrieterreinen, woningbouwlocaties en landbouw- en natuurgronden;

• •

  Afdekken van saneringslocaties;

• •

  Verspreiden van baggerspecie op het aan de watergang grenzende perceel;

• •

  Tijdelijke opslag van grond en baggerspecie (voorafgaand aan het toepassen hiervan).

Functionele toepassing onder de Omgevingswet

Met inwerkingtreding van de Omgevingswet blijft het toepassen van grond of baggerspecie, net als voor de inwerkingtreding van de Omgevingswet, alleen toegestaan in een functionele toepassing. Deze functionele toepassingen staan in het tweede en derde lid van artikel 4.1269 van het Bal.

Grond of baggerspecie wordt, voor zover de grond of baggerspecie een afvalstof is, alleen toegepast als sprake is van een nuttige toepassing als bedoeld in artikel 1.1 van de Wet milieubeheer. Niet alleen de aanleg van een functionele toepassing, maar ook de instandhouding, het herstel, de verandering en de uitbreiding daarvan valt onder het toepassen van grond en baggerspecie.

Toepassen van sterk verontreinigde grond

Hergebruik van sterk verontreinigde grond is onder het Bbk niet zondermeer toegestaan. Wanneer sprake is van een gebiedseigen diffuse verontreiniging, waarbij de gehalten boven de interventiewaarden liggen, maar er geen sprake is van het overschrijden van het saneringscriterium, kan de gemeente het herschikken van deze grond binnen het geval van bodemverontreiniging namelijk toestaan door hiervoor gebiedsspecifiek beleid op te stellen. Het herschikken binnen het saneringsgeval moet daarnaast in een saneringsplan worden beschreven. De wettelijke basis hiervoor ligt in de Wet bodembescherming en bij het desbetreffende bevoegde gezag.

Toepassen van sterk verontreinigde grond onder de Omgevingswet

Voor het toepassen van sterk verontreinigde grond geldt dat dit alleen mag plaatsvinden voor zover de grond of baggerspecie afkomstig is van een diffuus sterk verontreinigde locatie en deze grond of baggerspecie ook weer wordt toegepast op een diffuus sterk verontreinigde locatie binnen het bodembeheergebied (artikel 4.1273 van het Bal).

In paragraaf 4.124 van het Bal zijn de specifieke voorwaarden en beperkingen opgenomen voor het stellen van maatwerkregels en maatwerkvoorschriften voor de kwaliteitseisen waaraan grond of baggerspecie bij het toepassen moeten voldoen. De eisen kunnen worden verscherpt (bij behoefte aan meer bescherming) maar ook worden versoepeld. Het versoepelen van kan echter alleen als de grond of baggerspecie afkomstig is uit een aangewezen bodembeheergebied (die wordt aangewezen in het omgevingsplan) en ook weer binnen dat gebied wordt toegepast.

Afdeklagen

In sommige verontreinigingssituaties wordt gekozen voor het afdekken van de bodemverontreiniging door een leeflaagconstructie. De leeflaag heeft in principe een dikte van 1 meter, waardoor contactrisico’s worden voorkomen. De grond of baggerspecie die wordt toegepast als leeflaag, dient voor wat betreft de kwaliteit overeen te komen met de omgevingskwaliteit, dat wil zeggen de ontgravingskwaliteit van de omliggende bodem. Hiertoe dient de bodemkwaliteitskaart geraadpleegd te worden.

Afdeklagen onder de Omgevingswet

Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet moet een afdeklaag voldoen aan de eisen die in artikel 4.1241 van het Bal staan. De leeflaagconstructie moet een minimale dikte van 1,0 meter hebben en een kwaliteit die volgt uit artikel 4.1272 van het Bal (maatwerk is mogelijk). De kwaliteit van de afdeklaag komt overeen met de algemene kwaliteitseisen voor het toepassen van grond of baggerspecie op de landbodem. Dit houdt in dat de combinatie van de bodem-kwaliteitsklasse van de ontvangende bodem en de bodemfunctieklasse de toepassingseis bepaalt. De initiatiefnemer die toepast toont de kwaliteitsklasse van de ontvangende bodem aan met een milieuverklaring bodemkwaliteit. Dit kan met de bodemkwaliteitskaart, mits de bodemkwaliteitskaart door de gemeente is vastgesteld en de toepassingslocatie op de kaart is ingedeeld. Als de gemeente geen bodemkwaliteitskaart heeft of de locatie daarop niet is ingedeeld, kan de initiatiefnemer de kwaliteitsklasse bepalen met een bodemonderzoek volgens NEN 5740.

Bij het maken van een leeflaagconstructie gelden dezelfde kwaliteitseisen als voor het toepassen van grond of baggerspecie.

Naast de generieke toepassingskaders biedt het Besluit bodemkwaliteit, lokale bodembeheerders, in het bijzonder de gemeenten, de mogelijkheid om gebiedsspecifiek beleid te formuleren. Onder het stelsel van de Omgevingswet wordt gebiedsspecifiek beleid maatwerk genoemd. Met gebiedsspecifiek beleid/maatwerk kan binnen een bepaald gebied extra ruimte worden gecreëerd voor de afzet van vrijkomende grond- en baggerstromen (door het vaststellen van zogenoemde lokale maximale waarden; zie figuur 8).

Figuur 8: Generiek versus gebiedsspecifiek beleid

De deelnemende gemeenten hebben gebruik gemaakt van deze mogelijkheid. In deel 1 van deze Nota is het gebiedsspecifieke beleid nader uitgewerkt.

Voor meer informatie en achtergronden over de verschillende toepassingskaders wordt verwezen naar de Handreiking Besluit bodemkwaliteit ¹³ .

Indien geen gebiedsspecifiek beleid van toepassing is gelden de generieke regels uit het Besluit bodemkwaliteit. Dit generieke toepassingskader wordt beschreven in de artikelen 54 t/m 61 van het Bbk. Tevens is er landelijk beleid voor grootschalige toepassingen (toepassen van minimaal 5000 m3) en voor de tijdelijke opslag van grond en baggerspecie. De procedure voor het melden is uitgewerkt in deel 3 van deze Nota, hoofdstuk 21.

De uitgangspunten van het generieke toepassingskader zijn:

• •

  De milieuhygiënische kwaliteit van de toe te passen partij grond of baggerspecie moet geschikt zijn voor het gebruik van de ontvangende landbodem (de zogenoemde bodemfunctieklasse) én

• •

  Door het toepassen van de partij grond of baggerspecie mag de milieuhygiënische kwaliteit van de ontvangende bodem niet verslechteren.

Voor zowel een toe te passen partij grond of baggerspecie als voor de ontvangende bodem wordt onderscheid gemaakt in drie kwaliteitsklassen: landbouw/natuur ¹⁴ , wonen en industrie. Deze klassen zijn weergegeven in figuur 10.

Figuur 10: Overzicht kwaliteitsklassen landbodem

Voor de maximale waarden van de klassen AW2000, wonen en industrie wordt uitgegaan van de normen in tabel 1 van bijlage B van de Regeling bodemkwaliteit.

Voor wat betreft het gebruik van de bodem heeft de gemeente een bodemfunctiekaart opgesteld. Op deze functiekaart is het huidige (en toekomstige) gebruik van de bodem aangegeven.

Toepassen volgens het generieke kader betekent dat de toe te passen partij grond of baggerspecie moet worden getoetst aan zowel de kwaliteitsklasse als de functieklasse van de ontvangende bodem. In figuur 11 is de generieke bodemtoepassing grafisch weergegeven.

Figuur 11: Generieke bodemtoepassing

De kwaliteit van de ontvangende bodem en de functie die deze bodem vervult vallen niet altijd in dezelfde klasse. Omdat voor beide sprake moet zijn van standstill, wordt de kwaliteitsklasse van de toe te passen partij grond of baggerspecie bepaald door de strengste van de twee klassen. In tabel 8 is van de diverse combinaties van kwaliteits- en functieklassen aangegeven wat dit betekent voor de kwaliteitsklasse van de toe te passen partij.

Tabel 8: Systematiek generiek toepassingskader

* De bodemfunctieklassen landbouw en natuur zijn op de bodemfunctiekaart van de regio van elkaar ge-scheiden.

Toepassen in de ondergrond

De generieke toepassingskaart geeft alleen de vereiste (maximale) kwaliteitsklasse aan voor partijen grond of baggerspecie die op het maaiveld of in de bovengrond (0,0 - 0,5 m -mv.) worden toegepast.

Het kan echter voorkomen dat een partij grond of baggerspecie in de ondergrond (vanaf 0,5 m -mv.) wordt toegepast, bijvoorbeeld bij ontgravingsputten. In dat geval dient de toepasser zelf, aan de hand van zowel de functieklasse als de kwaliteitsklasse van dit traject van de ontvangende bodem, de maximaal toegestane kwaliteitsklasse voor de toe te passen partij grond of baggerspecie te bepalen.

Uitgesloten gebieden

Van een aantal gebieden binnen de deelnemende gemeenten is de kwaliteitsklasse van de ontvangende landbodem niet bekend (uitgesloten gebieden). Dit betekent dat voor iedere partij grond of baggerspecie die ter plaatse van deze locaties (generiek) wordt toegepast, de toepassingskaart niet als uitgangspunt voor de vereiste kwaliteitsklasse kan worden gehanteerd. Voor deze uitgesloten gebieden dient men zelf, aan de hand van tabel 8, de vereiste kwaliteitsklasse van de toe te passen partij grond of baggerspecie te bepalen. Hiervoor dient allereerst de kwaliteitsklasse van de ontvangende bodem te worden vastgesteld. Vervolgens dient van de bodemfunctiekaart van de betreffende locatie de functieklasse te worden afgelezen. Voor die gevallen dat ook geen functieklasse bekend is, dient in overleg te worden getreden met de gemeente. Voor partijen grond of baggerspecie van de klasse AW2000 (= schone grond), is de bovengenoemde dubbele toetsing niet noodzakelijk, vanwege het feit dat deze kwaliteitsklasse vrij toepasbaar is.

Lokaal onderzoek

Een lokaal bodemonderzoek en een partijkeuring geven meer zekerheid over de milieuhygiënische kwaliteit, van respectievelijk de ontvangende bodem en een partij toe te passen grond, dan de bodemkwaliteitskaart.

Dit betekent dat wanneer op de locatie van herkomst en/of de locatie van toepassing een partijkeuring of een verkennend bodemonderzoek is uitgevoerd dat voldoet aan de eisen van het Besluit bodemkwaliteit, er geen gebruik mag worden gemaakt van de bodemkwaliteitskaart (ontgravingskaart of toepassingskaart) als bewijsmiddel. In dat geval moet worden uitgegaan van de (eventueel afwijkende) kwaliteitsklasse van het lokaal uitgevoerde onderzoek en dient de vereiste kwaliteitsklasse van de toe te passen partij grond of baggerspecie zo nodig te worden afgeleid uit tabel 8.

Omgaan met bodemvreemd materiaal

In het Besluit bodemkwaliteit is, in de definitie van grond en baggerspecie, een bovengrens van 20% (gewichtsprocent) gesteld aan het percentage bodemvreemd materiaal. Voor het toepassen van grond en baggerspecie met bodemvreemd materiaal is voor enkele van de deelnemende gemeenten op dit thema lokaal beleid opgesteld, zie deel 1 van deze Nota, hoofdstuk 2.

Voor het verspreiden van vrijkomende baggerspecie bestaan de volgende mogelijkheden:

• •

  Verspreiden in het oppervlaktewater (zoet of zoet oppervlaktewater) of over het aangrenzende perceel;

• •

  Tijdelijke opslag van baggerspecie in weilanddepots (valt onder verspreiden)

Baggerspecie die vanwege de kwaliteit niet kan worden verspreid, moet worden toegepast op een andere locatie, gereinigd of gestort.

Het verspreiden van baggerspecie over aangrenzende percelen is vastgelegd in artikel 35, lid f van het Besluit bodemkwaliteit:

“Verspreiden van baggerspecie uit een watergang over de aan de watergang grenzende percelen, met het oog op het herstellen of verbeteren van de aan de watergang grenzende percelen”.

Voor de relevantie, oftewel het nut, van het op de kant zetten van baggerspecie kan bijvoorbeeld worden gedacht aan het op hoogte brengen van landbouwpercelen of het herstellen of verbeteren van bestaande kades die vanuit hun functie een bepaalde hoogteligging moeten hebben. Zodra het gaat om de aanleg van nieuwe kades, dan dient een ander toetsingskader te worden gehanteerd (generieke toepassing, grootschalige toepassing of eventueel het gebieds-specifieke beleid). Naast het aantonen van de nuttigheid, is het tevens van belang dat het gaat om het verspreiden van baggerspecie die vrijkomt uit de bestaande aangrenzende watergang.

Het op de kant verspreiden van baggerspecie is een activiteit waarvoor de gemeente het bevoegd gezag is in het kader van het Besluit bodemkwaliteit.

Voor het verspreiden van baggerspecie over aangrenzende percelen gelden de volgende voorwaarden:

• •

  Voor onderhoudsspecie waarvan de kwaliteit voldoet aan de Maximale Waarden voor verspreiden van baggerspecie over het aangrenzende perceel geldt de ontvangstplicht;

• •

  De baggerspecie mag tot aan de perceelsgrens worden verspreid;

• •

  Er hoeft niet te worden getoetst aan de kwaliteit van de ontvangende bodem;

• •

  De verspreiding over aangrenzende percelen hoeft niet te worden gemeld.

Bij het onderhoud aan watergangen wordt baggerspecie verspreid op aangrenzende percelen. Op grond van de op basis van de Keur van waterschappen hebben eigenaren van aangrenzende percelen een wettelijke ontvangstplicht. De ontvangstplicht geldt ook voor grondwaterbeschermingsgebieden, Natura 2000 en andere kwetsbare gebieden, echter dragen de waterschappen er zorg voor deze gebieden waar mogelijk te ontzien.

In de normstelling voor het verspreiden van baggerspecie over aangrenzende percelen is rekening gehouden met de landbouwfunctie die deze percelen vaak hebben. De bovengrens voor de kwaliteit van baggerspecie die mag worden verspreid is gebaseerd op de zogenaamde msPAF toets (msPAF = meer stoffen Potentieel Aangetaste Fractie van lagere organismen) ¹⁵ . Verspreiding van de bagger op de kant moet voldoen aan de msPAF-toetsing zoals beschreven in het Besluit bodemkwaliteit.

In figuur 13 is de normstelling voor verspreiding over aangrenzende percelen schematisch weergegeven.

Figuur 13: Normstelling verspreiden baggerspecie

Binnen het Besluit bodemkwaliteit bestaat de mogelijkheid voor tijdelijke opslag van baggerspecie in weilanddepots, waarvoor geen vergunning op grond van de Wet milieubeheer en Wet verontreiniging oppervlaktewateren nodig is. Een weilanddepot is een vorm van tijdelijke opslag. Bij dit type opslag is een voorziening aangebracht die voorkomt dat de opgebrachte baggerspecie wegvloeit van het perceel waar het is opgebracht.

Voor de kwaliteitseisen bij het verspreiden van baggerspecie inclusief weilanddepots is het generieke beleid van toepassing Besluit- en Regeling bodemkwaliteit én het landelijke Handelingskader PFAS van toepassing. Voor het verspreiden van baggerspecie in grondwaterbeschermings- en Natura 2000 gebieden wordt teven aangesloten bij de generieke normen en voorwaarden Bbk, Rbk én het landelijke Handelingskader PFAS en provinciale omgevingsverordening. Voor weilanddepots gelden dezelfde normen als voor verspreiding over aangrenzende percelen. Boven op de bovengenoemde normenkaders kunnen aanvullende normen gesteld zijn door de provincie (in bijvoorbeeld de omgevingsverordening)

Opgemerkt wordt dat het beschreven toetsingskader niet geldt voor het verspreiden van baggerspecie afkomstig vanuit de omgeving van riooloverstorten (tot 250 meter aan weerszijden van de riooloverstort). Deze baggerspecie wordt als puntbron aangemerkt en dit valt buiten de reikwijdte van het Besluit.

Artikel 36 lid 3 van het Besluit bodemkwaliteit regelt de tijdelijke uitname van grond of baggerspecie. In dit artikel staat dat het tijdelijk verplaatsen of uit de toepassing wegnemen van grond of baggerspecie is toegestaan indien deze vervolgens, zonder te zijn bewerkt, op of nabij dezelfde plaats en onder dezelfde condities opnieuw in die toepassing wordt aangebracht.

Op of nabij dezelfde plaats is in het Besluit niet gedefinieerd als afstand. Aangezien lokale omstandigheden van invloed zijn, beoordeelt de gemeente per geval of sprake is van 'op of nabij'. Dit betekent dat een initiatiefnemer vooraf contact legt met het bevoegd gezag indien deze van mening is dat de op en nabij regeling om te zorgen dat het werk bekend is bij de toezichthouders, waardoor mogelijke interrupties tijdens het werk worden voorkomen.

In het geval van tijdelijke uitname hoeft de milieuhygiënische kwaliteit van de ontvangende (water)bodem of van de terug te plaatsen grond of baggerspecie niet te worden aangetoond. Het is echter mogelijk dat er, op basis van andere wet- en regelgeving (bijvoorbeeld Arboveiligheid), toch een onderzoeksverplichting geldt. Wanneer uit deze onderzoeken blijkt dat sprake is van een verontreiniging, mag de grond of baggerspecie niet zomaar worden teruggeplaatst. Dit in verband met de zorgplicht van artikel 13 Wet bodembescherming. Deze zorgplicht, in relatie tot tijdelijke uitname, betekent feitelijk dat wanneer men aanwijzingen heeft (bijvoorbeeld op basis van bekende onderzoeksgegevens of zintuiglijke waarnemingen) dat met het terugplaatsen van tijdelijk uitgenomen grond of baggerspecie de milieuhygiënische kwaliteit van de (water)bodem, het grondwater of het oppervlaktewater zou kunnen verslechteren, er maatregelen dienen te worden getroffen om dit te voorkomen.

Naast het niet hoeven aantonen van de milieuhygiënische kwaliteit, hoeft het tijdelijk uitnemen, eventueel op de locatie opslaan en terugplaatsen van grond of baggerspecie ook niet te worden gemeld in het kader van het Besluit bodemkwaliteit.

De voorwaarden voor grootschalige toepassing en de kwaliteitseisen zijn onder de Omgevingswet vergelijkbaar met het kader voor de inwerkingtreding van de Omgevingswet, maar biedt nu ook mogelijkheden voor maatwerk. Het generieke beleid van voor de Omgevingswet voor grootschalige toepassing is het uitgangspunt in artikel 4.1274 Bal in samenhang met artikel 25d Besluit bodemkwaliteit. In hoeverre maatwerk mogelijk is ten aanzien van het grootschalig toepassen is beschreven in artikel 4.1275 van het Bal.

Onderstaande figuur geeft een overzicht van de grootschalige bodemtoepassing.

Figuur 16: Eisen aan grootschalige bodemtoepassing

Maatwerkmogelijkheden grootschalig toepassen

Als grond of baggerspecie niet voldoet aan de kwaliteitseisen voor grootschalig toepassen, is toepassing alleen nog mogelijk via een maatwerkregel of maatwerkvoorschrift. De voorwaarden voor maatwerk staan in artikel 4.1275 van het Bal. Alleen wanneer de toe te passen grond of baggerspecie afkomstig is uit hetzelfde bodembeheergebied als waar die weer toegepast gaat worden, zijn soepelere eisen mogelijk. Het bodembeheergebied wordt aangewezen door de gemeente of het waterschap in het omgevingsplan of de waterschapverordening. Op deze manier zal de bodemkwaliteit in het aangewezen beheergebied niet verslechteren (stand-still).

Voor het grootschalig toepassen van sterk verontreinigde grond of baggerspecie gelden minimaal de volgende regels voor de grond of baggerspecie:

• •

  De partij is afkomstig uit het beheergebied waar deze ook weer wordt toegepast;

• •

  De verontreiniging is ontstaan door diffuse verontreiniging;

• •

  Toepassen vindt plaats op een locatie waar de bodem reeds diffuus is verontreinigd met dezelfde stof.

Bestaande grootschalige toepassingen

Voor het in stand houden, herstellen, veranderen of uitbreiden van een eerder gerealiseerde grootschalige toepassing gelden de afwijkende kwaliteitseisen uit artikel 4.1274 van het Bal. Hiervan is sprake bij:

• •

  Toepassen in een oppervlaktewaterlichaam na 1 januari 2008;

• •

  Toepassen op of in de landbodem na 1 juli 2008.

In de situatie vóór de inwerkingtreding van de Omgevingswet stonden er regels voor het opslaan van grond en baggerspecie in zowel het Besluit bodemkwaliteit als het Activiteitenbesluit. Er was namelijk een onderscheid gemaakt tussen tijdelijke opslag buiten inrichtingen en opslag binnen inrichtingen. Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet is er maar één set van regels voor het opslaan van grond of baggerspecie en bestaat het onderscheid tussen tijdelijke opslag buiten inrichten en opslag binnen inrichtingen niet meer. Het gaat om grond en om baggerspecie als bedoeld in artikel 1 van het Besluit bodemkwaliteit.

Onder de Omgevingswet is de opslag van grond of baggerspecie aangewezen als een milieubelastende activiteit (3.2.24 Bal). Met ‘opslaan’ wordt altijd een tijdelijke situatie bedoeld, in afwachting van een ander doel. Voor grond geldt een termijn van maximaal drie jaar en voor baggerspecie maximaal tien jaar opslag.

Samenhangende handelingen (samenvoegen van partijen, zeven en mechanisch ontwateren) bij het opslaan van grond of bagger vallen onder dezelfde activiteit. Voor deze milieubelastende activiteit gelden algemene rijksregels. Afwijken hiervan mag alleen via maatwerk. Bijvoorbeeld als de grond of baggerspecie in opslag ligt voor toepassing in een concreet werk, maar de uitvoering van dit werk door overmacht vertraagd is.

Opslag bij tijdelijke uitname (opslaan als onderdeel van de activiteit graven) valt niet onder de milieubelastende activiteit opslaan, maar onder de activiteit graven. De opslag vindt plaats gedurende de looptijd van het werk met een uitloop van 8 weken na beëindiging van het graven. Ook het opslaan van baggerspecie op de baggerlocatie (weilanddepot) valt niet onder de milieubelastende activiteit opslaan grond of baggerspecie, maar onder de milieubelastende activiteit toepassen van grond of baggerspecie, zie ook deel 3 van deze Nota, hoofdstuk 17 betreffende het verspreiden van baggerspecie.

Versoepeling bodemvoorschrift voor opslag van grond van kwaliteitsklasse wonen of industrie

In de algemene rijksregels komen de bodemvoorschriften voor de opslag van grond met kwaliteitsklasse wonen of industrie te vervallen. Het doen van een eindonderzoek bodem is in bepaalde gevallen nog wel verplicht. Het eindonderzoek heeft tot doel te controleren of de opslag de onderliggende bodem niet nadelig beïnvloed heeft. Het eindonderzoek gebeurt volgens paragraaf 5.2.1 van Bal.

Het eindonderzoek is verplicht in het geval dat de partij grond van de kwaliteitsklasse wonen of industrie is of baggerspecie van de kwaliteitsklasse licht of matig verontreinigd is. Een eindonderzoek is niet nodig in het geval:

• •

  De activiteit het eenmalig opslaan van één partij grond of één partij baggerspecie is, de kwaliteit van de onderliggende bodem is vastgesteld in een milieuverklaring bodemkwaliteit; OF

• •

  Voorafgaand aan het opslaan de kwaliteitsklasse van de bodem op de plaats van opslaan is bepaald door middel van een milieuverklaring bodemkwaliteit die is opgesteld overeenkomstig de bepalingen in het Besluit bodemkwaliteit; OF

• •

  De grond of baggerspecie volgens artikel 4.1272 op de plaats van opslaan mag worden toegepast.

Het bevoegd gezag kan aanvullende voorwaarden stellen aan de opslag van verontreinigde grond in grond in grondwaterbeschermingsgebieden, zoals bijvoorbeeld middels een instructieregel van de provincie.

De meldingseisen zijn versimpeld

Onder de Omgevingswet is er één set aan meldingseisen in plaats van de verschillende eisen aan de melding gesteld vanuit het Besluit bodemkwaliteit en het activiteiten besluit van vóór de Omgevingswet. Dit maakt dat de meldingseisen onder de Omgevingswet zijn versimpeld.

De bodemkwaliteitskaart kan niet als bewijsmiddel worden gebruikt als:

• A.

  De toe te passen partij grond afkomstig is van een verdachte locatie;

• B.

  Als sprake is van bijzondere omstandigheden; of

• C.

  Als de grond zintuiglijk opvallende afwijkingen vertoont (onverwachte situaties).

A: Verdachte locaties

Onder 'verdachte locaties' worden verstaan: locaties waar (bedrijfs-)activiteiten hebben plaatsgevonden waarvan bekend is, of het vermoeden bestaat, dat de bodemkwaliteit op de betreffende locatie (mogelijk) afwijkt van die van de omgeving.

Voorbeelden hiervan zijn (de lijst is niet uitputtend):

• •

  Bekende en potentiële lokale gevallen van bodemverontreiniging (Wbb-locaties), niet behorende tot de diffuse bodemverontreiniging;

• •

  Bodemsanering in uitvoering;

• •

  Restverontreiniging na bodemsanering;

• •

  De ondergrond ter plaatse van saneringslocaties;

• •

  Lokaal aangebrachte leeflagen;

• •

  Tanklocaties;

• •

  Erven in het buitengebied;

• •

  Slootdempingen;

• •

  Lokaal aanwezige (historische) ophooglagen.

Wanneer bodemonderzoek op een verdachte locatie heeft uitgewezen dat er geen sprake is van bodemverontreiniging, en daarnaast de milieuhygiënische kwaliteit vergelijkbaar is met het omliggende gebied, wordt deze locatie niet meer aangemerkt als verdacht.

B: Bijzondere omstandigheden

Een bijzondere omstandigheid doet zich voor wanneer bekend is dat de bodemkwaliteit op de herkomstlocatie (mogelijk) afwijkt van de omgeving. Veelal zal het gaan om:

• •

  Bekende en potentiële lokale gevallen van bodemverontreiniging, niet behorende tot de diffuse bodemverontreiniging;

• •

  Bodemsanering in uitvoering;

• •

  Restverontreiniging na bodemsanering;

• •

  Lokaal aangebrachte leeflagen;

• •

  Lokaal aanwezige (historische) ophooglagen;

• •

  De ondergrond ter plaatse van saneringslocaties.

C: Onverwachte situaties

Het kan voorkomen dat, ondanks dat geen sprake is van bijzondere omstandigheden, tijdens de graafwerkzaamheden op de locatie van herkomst alsnog een (mogelijke) afwijking van de bodemkwaliteit wordt geconstateerd. Een onverwachte situatie doet zich voor indien:

• •

  De grond een afwijkende kleur, geur of samenstelling heeft;

• •

  De grond een bijmenging aan bodemvreemde materialen bevat (puin, gruis, kooltjes, etc.) op basis waarvan wordt verwacht dat de bodemkwaliteitskaart niet meer representatief is voor de milieuhygiënische kwaliteit, dan wel waarvan men redelijkerwijs kan vermoeden dat deze het milieu negatief kan beïnvloeden;

• •

  In de grond visueel asbest wordt aangetroffen.

Een onverwachte situatie dient in alle gevallen te worden geregistreerd en gemeld bij de gemeente. Als sprake is van een (vermoedelijk) geval van ernstige bodemverontreiniging, dient hiervan melding te worden gedaan bij het bevoegd gezag Wbb dan wel Omgevingswet.

Historische toets

Teneinde uit te sluiten dat de locatie van herkomst als 'verdacht' ten aanzien van bodemverontreiniging moet worden bestempeld, dient voorafgaand aan het toepassen van grond of baggerspecie altijd een vooronderzoek overeenkomstig de NEN 5725 uitgevoerd te worden. Dit vooronderzoek kan zowel worden uitgevoerd door een bodemadviesbureau, als door bijvoorbeeld een initiatiefnemer, eigenaar of de gemeente, door middel van het compleet en naar waarheid invullen van een Toets herkomst NEN 5725, dat is gebaseerd op de eisen aan vooronderzoek conform de NEN 5725. Dit Toetsingsformulier is opgenomen in bijlage 5 van deze Nota. Voor het gebruik van het formulier wordt ook verwezen naar deel 2 van deze Nota, hoofdstuk 12.

In bijlage 5 is een formulier voor de Toets herkomst gebaseerd op de NEN 5725 opgenomen. Om gebruik te kunnen maken van de bodemkwaliteitskaart als bewijsmiddel dient dit volledig ingevulde formulier bij de melding te worden gevoegd. Het formulier is alleen geldig indien dit door de bodemambtenaar van de gemeente van herkomst is ondertekend (lees: vrijgegeven).

Volgt uit de historische toets dat sprake van een situatie als hierboven beschreven, dan kan de betreffende bodemkwaliteitskaart niet als bewijsmiddel worden gebruikt voor de milieuhygienische kwaliteit van de vrijkomende grond (en/of de ontvangende bodem). In dat geval dient de milieuhygiënische kwaliteit op een andere wijze te worden aangetoond. Hiervoor kan gebruik worden gemaakt van één van de bewijsmiddelen zoals beschreven in dit hoofdstuk.

Wanneer er geen gebruik mag worden gemaakt van een bodemkwaliteitskaart als bewijsmiddel, dient de milieuhygiënische kwaliteit van een partij grond (of baggerspecie) en/of van de ontvangende bodem op een andere wijze te worden aangetoond:

• a.

  Partijkeuring;

• b.

  Erkende kwaliteitsverklaring;

• c.

  Fabrikant-eigen-verklaring;

• d.

  (water)bodemonderzoek (waaronder in-situ partijkeuring);

• e.

  Bodemkwaliteitskaart van andere gemeente.

In de navolgende paragrafen volgt per bewijsmiddel een korte toelichting.

Ook onder de Omgevingswet moet degene die een partij grond of baggerspecie toepast, de kwaliteit van de toe te passen grond of baggerspecie kunnen aantonen middels een bewijsmiddel. Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet wordt het begrip milieuhygiënische verklaring vervangen door het begrip milieuverklaring bodemkwaliteit. Dit is een verklaring over de milieuhygiënische kwaliteit van een specifieke partij of de bodem. Dit betreft een verklaring op grond van een partijkeuring, erkende kwaliteitsverklaring, fabrikanteigen verklaring, een bodemonderzoek of een bodemkwaliteitskaart.

De milieuverklaring bodemkwaliteit wordt afgegeven op grond van het Besluit bodemkwaliteit. In het Besluit bodemkwaliteit staan in hoofdstuk 3A regels voor de afgifte van milieuverklaringen bodemkwaliteit. De uitwerking van deze regels staat in de Regeling bodemkwaliteit 2021.

Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet moet degene die toepast, naast een milieuverklaring bodemkwaliteit, ook beschikken over een afleverbon. Een afleverbon is een begeleidend document bij een partij grond of baggerspecie dat bij de afgifte van een milieuverklaring bodemkwaliteit is verstrekt als dit volgens Regeling bodemkwaliteit 2021 verplicht is. Het doel van de afleverbon is om de relatie tussen de partij en de milieuverklaring bodemkwaliteit te leggen. De regels waaraan de milieuverklaring bodemkwaliteit en de afleverbon moeten vol-doen, staan in het Besluit bodemkwaliteit en de Regeling bodemkwaliteit 2021.

Van partijen grond die worden toegepast binnen het beheergebied en projectgebied dient het PFAS-gehalte bepaald te zijn. Naast de lokaal geldende regels opgenomen in de geldende Bodembeheernota omtrent verplaatsing van grond en baggerspecie, zijn de hieronder genoemde aanvullende regels van toepasing.

Toepassen van grond en baggerspecie binnen het beheergebied en het projectgebied, is mogelijk na een melding bij het meldpunt bodemkwaliteit. Hierbij kan de bodemkwaliteitskaart PFAS dan wel het rapport bodemkwaliteit van Gol/Haven Acht uitsluitend worden gebruikt in combinatie met een historische toets (“Toets herkomst”) dan wel een historisch bodemonderzoek conform de NEN 5725 waaruit blijkt de ontgravingslocatie niet verdacht is op het voorkomen van PFAS-verbindingen als gevolg van een (bedrijfsmatige) activiteiten op of nabij de locatie. Een lijst met activiteiten die als verdacht op de verspreiding van PFAS in het milieu worden beschouwd, kan worden geraadpleegd via het Handelingskader voor PFAS van Experti-secentrum PFAS (ISBN/EAN 978-90-815703-0-5, d.d. 25 juni 2018).

Indien uit de Toets herkomst of historisch bodemonderzoek blijkt dat de grond verdacht is op het voorkomen van PFAS door een bronlocatie, kan de bodemkwaliteitskaart niet als erkend bewijsmiddel gehanteerd worden en dient de partij middels een bodemonderzoek of partijkeu-ring op de aanwezigheid van PFAS onderzocht te worden. Blijkt de concentratie van één van de PFAS de toepassingsnormen uit tabel 3 dan wel 4 uit paragraaf 1.1 in deel 1 van deze Nota te overschrijden, dan kan de grond niet worden toegepast binnen het betreffende gebied.

Wanneer de bodemkwaliteitskaart PFAS niet als bewijsmiddel kan worden gebruikt, dient de milieu-hygiënische kwaliteit met betrekking tot PFAS van de toe te passen grond of baggerspecie op een andere wijze te worden aangetoond. Hiervoor zijn de volgende bewijsmiddelen erkend:

• •

  Erkende kwaliteitsverklaring;

• •

  Fabrikant-eigenverklaring;

• •

  Een partijkeuring met analyse op PFAS (AP04, BRL SIKB 1000, protocol 1001);

• •

  Een bodemonderzoek naar PFAS, conform de NEN 5740, mits een van de volgende onderzoeksstrategieën is gehanteerd (conform artikel 4.3.4 sub 2 van de Regeling Bodemkwaliteit):

• •

  De toetsing of sprake is van schone bodem (TOETS-S);

• •

  De toetsing of sprake is van schone bodem op grootschalige locaties (TOETS-S-GR);

• •

  De partijkeuring van niet-schone grond uit een diffuus belast gebied met een heterogene verdeling van de verontreinigende stof (KEU-I-HE).

• •

  Een waterbodemonderzoek conform de NEN 5720.

Andere onderzoeksstrategieën uit de NEN 5740 kunnen niet gebruikt worden als erkend bewijsmiddel van de kwaliteit van de grond. Deze bodemonderzoeken kunnen enkel in combinatie gebruikt worden met het formulier Toets herkomst (indien van toepassing) en de bodem-kwaliteitskaart.

Voor het toepassen van grond of baggerspecie op uitgesloten locaties dient de kwaliteit van de ontvangende bodem vastgesteld te worden (dubbele toets). Om de kwaliteit van de ontvangende bodem vast te stellen zijn de volgende onderzoeksstrategieën uit de NEN 5740 toegestaan als milieuhygiënische verklaring voor de kwaliteit:

• •

  onderzoeksstrategie voor een onverdachte locatie (ONV);

• •

  onderzoeksstrategie voor een grootschalig onverdachte locatie (ONV-GR);

• •

  onderzoeksstrategie bij een onbekende bodembelasting (ONB);

• •

  onderzoeksstrategie voor de toetsing of sprake is van schone bodem (TOETS-S);

• •

  onderzoeksstrategie voor de toetsing of sprake is van schone bodem op grootschalige locaties (TOETS-S-GR);

• •

  onderzoeksstrategie voor de partijkeuring van niet schone grond uit diffuus belast gebied met een heterogene verdeling van de verontreinigende stof (KEU-I-HE).

Bij de bovenstaande onderzoeksstrategieën kan onderzoek naar de kwaliteit van het grondwater en de kwaliteit van de grond van de ontvangende bodem, indien op 0,5 m-mv en dieper, achterwege blijven.

Indien bij graafwerken op onverdachte locaties geconstateerd wordt dat er onverwacht toch sprake is/kan zijn van een verdachte locatie, geldt – conform art. 7 van het Besluit bodemkwaliteit én art. 13 Wet bodembescherming – onverkort het zorgplichtbeginsel. Dat betekent dat onder alle omstandigheden bij grondverzet (zowel ontgraven als toepassen van grond en baggerspecie) de wettelijke zorgplicht in acht moet worden genomen. De zorgplicht betekent dat eenieder die weet heeft of redelijkerwijs kan vermoeden dat nadelige gevolgen kunnen optreden bij grondverzet, maatregelen moet nemen om verontreiniging te voorkomen of te beperken.

Een dergelijke situatie betekent in ieder geval dat de bodemkwaliteitskaart niet als bewijsmiddel gebruikt mag worden. De uitvoerende partij heeft dan de plicht om alsnog de kwaliteit van de grond in beeld te brengen en te toetsen aan de eisen die gelden vanuit het generieke kader. De uitkomsten van het onderzoek (conform de NEN 5740) worden dan getoetst aan de bodemkwaliteitseisen die gelden binnen de betreffende gemeente. Alleen als aan deze eisen wordt voldaan, kan de initiatiefnemer gebruik maken van de bodemkwaliteitskaart als bewijsmiddel.

Het is niet mogelijk een volledige opsomming te geven van situaties waarbij het instellen van verder onderzoek nodig is om te kunnen bepalen of hergebruik van grond mogelijk is. Voorbeelden van situaties waarin in deze paragraaf op worden gedoeld (niet uitputtelijk), zijn:

• •

  Bij het graven (anders dan voor tijdelijke uitname) van de grond in het bebouwde gebied waarbij meer dan 20 % bodemvreemde bijmengingen aangetroffen;

• •

  Bij het graven (anders dan voor tijdelijke uitname) in de grond in het buitengebied waarbij meer dan 5 % bodemvreemde bijmengingen worden aangetroffen;

• •

  Bij het aantreffen van asbest of asbestverdacht materiaal in of op de bodem;

• •

  Bij zintuiglijke waarnemingen anderzijds, die duiden op mogelijke bodemverontreiniging. Denk bijvoorbeeld aan verkleuringen van de grond, een oliefilm, brandsporen of vreemde geuren in de grond;

• •

  Als niet-genormeerde stoffen (zoals bijvoorbeeld chloride) en voor stoffen die niet op de groslijst voorkomen (zoals nutriënten en zwevende stof) worden verwacht;

• •

  Er worden onverwachte tanks aangetroffen e.d.

Meldingsplicht voor bijzondere situaties

Voor locaties waar, op grond van de zorgplicht een bodemonderzoek noodzakelijk is, dient, voorafgaand aan de ontgraving, een melding te worden gedaan bij de afdeling handhaving van de betreffende gemeente, vooropgesteld dat in betreffende geval de gemeente en niet de provincie het bevoegd gezag is. Hiermee wordt het bevoegd gezag geïnformeerd en kan gecontroleerd worden of er aanvullende onderzoeken en/of maatregelen nodig of gewenst zijn. Deze melding moet vergezeld gaan van het uitgevoerde bodemonderzoek. De resultaten van dit onderzoek bepalen mede wat er moet/kan gebeuren met de betreffende grond.

In Nederland is tot 1993 asbest toegepast. Asbest kan in de bodem terecht zijn gekomen op locaties waar asbest is toegepast, bijvoorbeeld in bebouwing. Veel vaker is asbesthoudend materiaal in de bodem gekomen bij sloopactiviteiten van voor 1997 waarbij het bouwafval gebruikt is in ophooglagen, erfverhardingen of dempingen. Sinds 1997 verplicht het Bouwbesluit om een asbestinventarisatie voorafgaand aan de sloop van gebouwen uit te voeren en het asbest selectief te verwijderen.

De aanwezigheid van asbest in de bodem kan risico’s opleveren voor de volksgezondheid. Om deze reden is onderzoek naar het voorkomen van asbest in de bodem in sommige gevallen verplicht. Asbestonderzoek in de bodem moet conform het onderzoeksprotocol NEN 5707 of NEN 5897 worden uitgevoerd. In de beleidsbrief asbest uit 2004 (van het ministerie van VROM) is de norm voor asbest gesteld op 100 mg/kg, gewogen naar het soort asbest. Het gehalte dient vastgesteld te worden aan de hand van nader asbestonderzoek. Gehalten boven deze norm kunnen aanleiding geven om de bodem te saneren.

Het asbestbeleid van de deelnemende gemeenten is primair gericht op het veiligstellen van de volksgezondheid. De gemeenten willen echter ook, in het kader van deregulering de onderzoeksplicht voor burgers en bedrijven zoveel mogelijk beperken en hierin zo goed mogelijk adviseren.

Figuur 17: Afscherming van een asbestverdachte locatie

Wanneer is asbestonderzoek verplicht?

Asbestonderzoek is verplicht bij bodemonderzoeken van locaties die op grond van voorinformatie uit terreinbezoek, vooronderzoek overeenkomend de NEN 5725 of wegens zintuiglijke waarnemingen tijdens veldwerkzaamheden verdacht zijn gebleken op het voorkomen van asbest. Dit betreft onder andere:

• •

  Erven van agrarische bedrijven met bebouwing van voor 1993 of waar voor 1997 sloopwerkzaamheden zijn uitgevoerd;

• •

  Autosloperijen;

• •

  Puinhoudende bodemlagen, afhankelijk van het type puin, zie ook de NEN 5725;

• •

  Oude ophooglagen.

In het geval van tijdelijke uitplaatsen is in het kader van risicogestuurd werken niet altijd as-bestonderzoek noodzakelijk. Zie hiervoor ook de richtlijn asbest in puinhoudende bodem bij tijdelijk uitplaatsen van Bodemplus²⁰ .

In het geval een gemeente bij asbestonderzoek aanvullende zaken onderzocht wenst te zien (bijvoorbeeld de stofgroep PCB), dan is het mogelijk dit middels een maatwerkvoorschrift de initiatiefnemer op te leggen.

Op grond van artikel 42 van het Besluit bodemkwaliteit moeten alle toepassingen van grond en baggerspecie worden gemeld, met uitzondering van:

• •

  Het toepassen van minder dan 50 m3 schone grond en baggerspecie (klasse AW2000);

• •

  Het verspreiden van baggerspecie op het aangrenzend perceel;

• •

  Het toepassen van grond en baggerspecie door particulieren (behalve wanneer de werkzaamheden worden uitbesteedt aan een aannemer, in dat geval moet wel een melding worden ingediend);

• •

  Het verplaatsen van grond of baggerspecie binnen één landbouwbedrijf (de grond/baggerspecie moet in dat geval wel afkomstig zijn van een binnen hetzelfde landbouwbedrijf gelegen perceel waarop een vergelijkbaar gewas wordt geteeld).

Voor het toepassen van schone grond en baggerspecie in hoeveelheden vanaf 50 m3 moet eenmalig de toepassingslocatie worden gemeld.

Degene die grond of baggerspecie gaat toepassen, moet dit tenminste vijf werkdagen van tevoren melden, bij voorkeur digitaal, via het Meldpunt bodemkwaliteit²¹ (https://www.meldpuntbodemkwaliteit.nl/Voorportaal.aspx). Het meldpunt stuurt de melding vervolgens ter beoordeling door naar het betreffende bevoegde gezag.

Op de website van het meldpunt zijn de meldingsformulieren te vinden alsmede informatie over welke gegevens bij de melding moeten worden gevoegd. Men kan bij het meldpunt ook terecht voor vragen over het invullen van de meldingsformulieren of het aanvragen van een account om digitaal te kunnen melden.

Indien er onduidelijkheden of twijfels bestaan over het op een locatie mogen toepassen van een bepaalde partij, kan contact worden opgenomen met de bodemambtenaar van de desbetreffende gemeente.

De gemeenten toetsen de voorgenomen toepassing, en de eventueel bijgeleverde stukken, aan het Besluit bodemkwaliteit en onderliggende Bodembeheernota. Hierbij wordt in ieder geval nagegaan of:

• •

  Het meldingsformulier volledig is ingevuld en of de benodigde bewijsmiddelen zijn bijgevoegd (dus of de melding ontvankelijk is);

• •

  De werkzaamheden onder het juiste toepassingskader zijn aangemeld;

• •

  Terecht van de bodemkwaliteitskaart als bewijsmiddel gebruik wordt gemaakt;

• •

  Indien gebruik wordt gemaakt van de Toets herkomst NEN 5725, of deze volledig en correct is ingevuld;

• •

  Op basis van de verstrekte informatie redelijkerwijs kan worden aangenomen dat er inderdaad geen sprake is van bijzondere omstandigheden of onverwachte situaties;

• •

  De aangeleverde bewijsmiddelen acceptabel en voldoende zijn;

• •

  De eindconclusie over de toepasbaarheid van de partij grond of baggerspecie juist is.

De gemeente is het bevoegd gezag en heeft de taak om de melding te toetsen. De deelnemende gemeenten hebben de mogelijkheid een andere partij zoals de omgevingsdienst aan te wijzen om deze taken over te nemen. Indien de melding en/of de bijgeleverde gegevens naar het oordeel van de toetsende instantie onduidelijk, onvolledig of anderszins niet toereikend zijn, zullen door de toetser nadere gegevens van de melder worden verlangd. Dit verzoek kan telefonisch, per e-mail of per brief plaatsvinden.

Door de melder kan in principe vijf werkdagen na het melden met de werkzaamheden worden aangevangen. De gemeente neemt namelijk geen formeel besluit op de melding. Een toepasser kan zich niet beroepen op het uitblijven van een reactie van de gemeente op een melding. De toepasser is en blijft namelijk zelf verantwoordelijk voor het voldoen aan de vereisten van het Besluit bodemkwaliteit.

Een goede registratie van meldingen is van belang voor het toezicht op het toepassen van grond en baggerspecie en voor het op termijn actualiseren van de bodemkwaliteitskaart.

Meldingen die digitaal worden ingediend, worden automatisch geregistreerd onder het account dat iedere gemeente heeft bij het Meldpunt bodemkwaliteit. Analoge meldingen worden door de gemeente geregistreerd. Hierbij worden onder meer de volgende gegevens vastgelegd:

• •

  De informatie van het meldingsformulier;

• •

  De daadwerkelijke start van het project;

• •

  Wanneer de werkzaamheden zijn afgerond;

• •

  Eventuele afwijkingen in de uitvoering.

Proactieve handhaving

De melding geeft de gemeente de mogelijkheid om te verifiëren of de toe te passen partij en de voorgenomen toepassing voldoen aan de vereisten van het Besluit bodemkwaliteit. Door de gemeente worden bij de melder aanvullende gegevens opgevraagd indien de melding en/of de bijgeleverde gegevens onduidelijk, onvolledig of anderszins niet toereikend zijn.

Actieve handhaving

Een deel van de gemelde toepassingen wordt in het veld gecontroleerd. Hierbij wordt onder andere aandacht besteedt aan:

• •

  Komt de toepassingslocatie overeen met wat in de melding is aangegeven?

• •

  Komt het toegepaste volume overeen met de melding?

• •

  Komt het toegepaste materiaal overeen met wat is gemeld?

Om het toepassen (hergebruik) van grond en baggerspecie op zorgvuldige wijze te kunnen laten plaatsvinden, alsmede het toezicht hierop te vereenvoudigen, gelden een aantal procedurele voorschriften:

• •

  Indien de uitvoeringsdatum ten tijde van de melding nog niet kon worden aangegeven, dient de gemeente uiterlijk vijf werkdagen vóór aanvang van de werkzaamheden op de hoogte te worden gesteld;

• •

  De eigenaar of erfpachter van de locatie waarop de toepassing plaatsvindt dient tijdens de uitvoering van de werkzaamheden een kopie van het meldingsformulier, en de bijbehorende ontvangstbevestiging van de gemeente, aan een toezichthoudend ambtenaar te kunnen overleggen;

• •

  De uitvoerder van het project dient de voor de aan te voeren c.q. toe te passen partij grond of baggerspecie relevante bewijsmiddelen te kunnen overleggen;

• •

  Afwijkingen van de oorspronkelijke melding dienen terstond te worden gemeld;

• •

  Wanneer tijdens de uitvoering van het ontgraven of toepassen van grond of baggerspecie uit zintuiglijke waarnemingen blijkt dat de grond of baggerspecie mogelijk is verontreinigd, mag deze grond/baggerspecie niet zonder nader onderzoek of nadere bewerking worden hergebruikt. Indien een dergelijke waarneming wordt gedaan, dient de grond/baggerspecie in depot te worden gezet en dient contact te worden opgenomen met de gemeente.

Als blijkt dat de toepassing niet overeenkomt met de melding zullen de toezichthouders er op toezien dat de ongewenste situatie ongedaan wordt gemaakt. Hierbij zal gebruik worden gemaakt van de beschikbare wettelijke hulpmiddelen.

Afhankelijk van de geconstateerde tekortkoming, zal melding worden gedaan bij het Toezicht-loket Bodem van de Inspectie Leefomgeving en Transport (https://www.ilent.nl/onderwerpen/bodemtoezicht).

Naast gerichte inspecties in relatie tot gemelde toepassingen, worden door de toezichthouders surveillances uitgevoerd teneinde te controleren op niet gemelde toepassingen van grond en baggerspecie.

Post-actieve handhaving

Tot slot is het mogelijk om handhavend op te treden door het uitvoeren van een handhavings-onderzoek. Indien het noodzakelijk wordt geacht om tot monsterneming over te gaan, bijvoorbeeld wanneer wordt betwijfeld of de kwaliteit van de toegepaste partij grond of baggerspecie overeenkomt met de gemelde kwaliteit, moeten de bemonstering en het laboratoriumonderzoek plaatsvinden overeenkomstig het daarvoor van toepassing zijnde kaders.

Daarnaast kan strafrechtelijk en/of bestuursrechtelijk worden opgetreden bij geconstateerde overtredingen. Wat hierbij bepalend is, is of sprake is van een aandachtspunt zoals beschreven in de HandhavingsUitvoeringsMethode Besluit bodemkwaliteit (HUM-Bbk)²² . Deze HUM-Bbk is bedoeld om alle handhavende overheidsinstanties, die toezicht houden in het kader van het Besluit Bodemkwaliteit, ondersteuning te bieden bij het signaleren, beëindigen, ongedaan maken of terugdraaien van een overtreding.

Transport

Voor het transport van (vrijkomende) grond en baggerspecie moet worden voldaan aan de Wegenverkeerswet, het Reglement verkeersregels en verkeerstekens en de wetgeving met betrekking tot het transporteren van afvalstoffen. (Vrijkomende) grond of baggerspecie is in principe een afvalstof, tenzij door de eigenaar aantoonbaar voldoende garanties kunnen worden gegeven dat de betreffende partij binnen afzienbare tijd direct nuttig kan worden hergebruikt op een andere locatie.

In het geval van afvalstoffen dienen de volgende documenten bij het transport aanwezig te zijn:

• 1.

  Een volledig ingevulde en ondertekende ‘standaard begeleidingsbrief’

  • a.

    Het vermelden van een afvalstroomnummer is afhankelijk van de bestemming (gaat de partij wel of niet naar een inrichting);

• 2.

  Een gewaarmerkt kopie van het certificaat voor vervoer (NIWO: Nationale en Internationale Wegvervoer Organisatie);

• 3.

  Een verwijzing naar kwaliteitsgegevens (deze kwaliteitsgegevens moeten op de locatie van herkomst of de locatie van toepassing aanwezig zijn).

Indien kan worden aangetoond dat de partij grond of baggerspecie op korte termijn wordt hergebruikt, dan wel rechtstreeks van een leverancier vandaan komt, zijn voor het transport de volgende documenten vereist:

• 1.

  Een vrachtbrief in het kader van transportwetgeving (de eerdergenoemde begeleidingsbrief is ook als vrachtbrief te gebruiken);

• 2.

  Een gewaarmerkt kopie van het certificaat voor vervoer (NIWO);

• 3.

  Een verwijzing naar kwaliteitsgegevens.

Opgemerkt wordt dat voor wat betreft grond en baggerspecie het Besluit bodemkwaliteit alleen betrekking heeft op het toepassen hiervan. Derhalve is het bevoegd gezag voor het Besluit bodemkwaliteit niet bevoegd voor het uitvoeren van controles in het kader van transport (- of afvalstoffen) wetgeving. Het bevoegd gezag in relatie tot transport zijn de politie en de provincie. Daarnaast zijn de Inspectie van Verkeer en Waterstaat en de ILenT inspectie eerstverantwoordelijke voor ketentoezicht in relatie tot het Besluit bodemkwaliteit.

Wel mag een toezichthouder van de gemeente die transporten controleren die gerelateerd zijn aan een toepassing conform het Besluit bodemkwaliteit. Bij het controleren van transporten is samenwerking met de provincie of de politie echter altijd aan te bevelen.

De ontgravingskaart geeft een indicatie van de chemische kwaliteit van een partij grond die wordt ontgraven voor hergebruik elders. Hierbij is onderscheid gemaakt in de bovengrond en de ondergrond.

De te verwachten bodemkwaliteit is verdeeld in de kwaliteitsklassen die binnen het Besluit bodemkwaliteit van kracht zijn (zie figuur 18).

Figuur 18: Overzicht normen landbodem

Wanneer de ontgravingskaart gebruikt kan worden als bewijsmiddel voor de kwaliteit van de vrijkomende grond, is opgenomen in deel 3, hoofdstuk 20.

Aangenomen wordt dat grond uit bodemlagen dieper dan 2,5 m -mv. van eenzelfde zo niet een betere kwaliteit is dan grond afkomstig uit de laag 0,5 - 2,5 m -mv. Om deze reden wordt de ontgravingskaart van de ondergrond representatief geacht voor grond uit bodemlagen dieper dan 2,5 m -mv. met inachtneming van het verrichten van een vooronderzoek zoals beschreven in deel 3, hoofdstuk 20.

Zie voor nadere beschrijving van de bodemfunctieklassenkaart hoofdstuk 4 (deel 1 van deze Nota).

Op de toepassingskaart is de kwaliteitsklasse aangegeven waar een partij grond of baggerspecie aan moet voldoen wanneer men deze op een bepaalde locatie binnen de gemeente wil toepassen.

Het landelijk geldende beleidskader van het Besluit bodemkwaliteit (= het generieke kader; zie ook deel 3 van deze Nota, hoofdstuk 16 en 17; na inwerkingtreding van de Omgevingswet artikel 4.1272 Bal) schrijft voor dat:

• •

  De kwaliteitsklasse van de toe te passen partij grond of baggerspecie geschikt moet zijn voor de functie die de bodem heeft én;

• •

  Voor het toepassen van de partij grond of baggerspecie de milieuhygiënische kwaliteit van de ontvangende bodem niet mag verslechteren.

Dit betekent dat een op de landbodem toe te passen partij grond of baggerspecie getoetst moet worden aan zowel de kwaliteitsklasse als de functieklasse van de ontvangende bodem. De strengste van beide klassen bepaalt uiteindelijk de kwaliteitsklasse waar een toe te passen partij grond of baggerspecie aan moet voldoen.

De bodemkwaliteitskaart en bodemfunctiekaart behouden onder de Omgevingswet hun centrale functie binnen het lokale bodembeleid. De functiekaart en het gebiedsspecifieke beleid wordt gelijkgesteld aan het tijdelijk deel van het omgevingsplan (dit is opgenomen in deel 1 van deze Nota). De bodemkwaliteitskaart blijft bruikbaar als basis voor de afgifte van een milieuverklaring bodemkwaliteit, op basis van artikel 25c van het gewijzigde Besluit bodemkwaliteit. De bodemkwaliteitskaart kan ook als losstaand document vastgesteld worden. Gelijk aan de huidige situatie dient de bodemkwaliteitskaart eens per vijf jaar geactualiseerd te worden. Bodemkwaliteitskaarten ouder dan 5 jaar kunnen niet gebruikt worden als bewijsmiddel voor de milieuverklaring bodemkwaliteit.

Indien de bodemkwaliteitskaart gebruikt wordt als milieuverklaring bodemkwaliteit, dient aan de volgende zaken te worden voldaan:

• •

  De bodemkwaliteitskaart is ten hoogste vijf jaar geleden vastgesteld dan wel geactualiseerd;

• •

  Er is een vooronderzoek overeenkomstig de NEN 5725 uitgevoerd.

Meer over het gebruik van de bodemkwaliteitskaart als bewijsmiddel van de bodemkwaliteit en het vooronderzoek overeenkomstig de NEN 5725 is beschreven in deel 3 van deze Nota, hoofdstuk 20.

De bodemfunctiekaart wordt onderdeel van het omgevingsplan op basis van artikel 5.89p van het Bkl (indeling landbodem in bodemfunctieklassen). Ook onder de Omgevingswet is de lokale overheid vrij om binnen haar beheergebied gebieden een functie aan te wijzen. Het vastleggen van de bodemfunctie is onder de Omgevingswet zelfs een verplichting (Bkl, artikel 5.89p). De uitwerking van de bodemfuncties binnen het beheergebied moet worden opgenomen in het omgevingsplan van de gemeente.

De functie van de bodemkwaliteitskaart, eisen aan de bodemkwaliteitskaart en hoe de bodem-kwaliteitskaart gebruikt kan worden voor de milieuverklaring bodemkwaliteit zijn beschreven in hoofdstuk 2A (artikelen 25a t/m 25g) van het nieuwe Besluit bodemkwaliteit en in verder detail in hoofdstukken 5 en 7 van de nieuwe Regeling bodemkwaliteit 2021. De bodemkwaliteitskaart behoudt onder de Omgevingswet dezelfde functies voor de uitvoering van het bodembeleid als voor de inwerkingtreding van de Omgevingswet.

In de Richtlijn bodemkwaliteitskaarten is beschreven aan welke eisen bodemkwaliteitskaar-ten dienen te voldoen. Onder het huidige stelsel is het opstellen van een bodemkwaliteitskaart conform deze eisen een verplichting vanuit de Regeling bodemkwaliteit. Na inwerkingtreding van de Omgevingswet is deze Richtlijn niet langer een verplichting maar een richtlijn. De bodemkwaliteitskaart moet worden opgesteld op grond van de regels die daartoe zijn opgenomen in de Regeling bodemkwaliteit 2021.