Programma Energietransitie Soest 2020 - 2025

In de infographic (Figuur 1) is het programma Energietransitie in een beeld gevat.

Samen met onze partners en de samenleving werken we toe naar een nagenoeg CO2-neutraal Soest in 2050 en 49% CO2-reductie in 2030. In dit programma leggen we vast wat we tot en met 2025 gaan doen om de transitie mogelijk te maken. Dat doen we met projecten voor de pijlers wonen, werken, mobiliteit en gemeente als voorbeeld. Voor alle pijlers hebben we een heldere doelstelling.

Ook definiëren we projecten die betrekking hebben op de overstap naar duurzame energie (warmte en elektriciteit). We zetten in op het mogelijk maken van de transitie en het faciliteren en stimuleren van inwoners en ondernemers om zelf stappen te nemen om energie te besparen en duurzaam op te wekken. We kiezen voor een programmatische aanpak: een programma is een tijdelijke sturingsstructuur gericht op het realiseren van strategische doelen. Dat doen we samen met onze externe partners en integraal, samen met de gehele ambtelijke organisatie.

Voor de pijler wonen hebben we projecten gedefinieerd die inwoners helpen bij het maken van keuzes: optimale informatievoorziening via een nieuw en verbeterd energieloket, wijkaanpak, verduurzaming van corporatiebezit als startmotor, inzicht bieden in financieringsmogelijkheden, collectieve inkoopacties naar behoefte en een subsidieregeling voor inwoners die samenwerking stimuleert. Daarnaast zetten we samen met het onderwijs een educatieprogramma op. Hierbij werken we samen met het inwonerscollectief Energie Actief Soest en de corporaties.

Voor de pijler werken neemt het georganiseerd bedrijfsleven een belangrijke positie in. De energietransitie biedt kansen voor ondernemers, er moet veel werk worden verzet. Daarnaast hebben ondernemers ook verplichtingen ten aanzien van hun vastgoed. Dat kan in veel gevallen ook financieel interessant zijn. In de gekozen projecten kiezen we voor zowel een gebieds- als branchegerichte aanpak in de start. We willen alle ondernemers in Soest en Soesterberg verleiden om maatregelen te nemen. Daarnaast signaleren we dat veel beroepsgroepen een rol kunnen spelen in de informatievoorziening voor inwoners, denk aan makelaars, aannemers, sanitair- en keukenzaken en financiële adviseurs. Ook zorgen we voor een eigen ingang op het energieloket voor ondernemers als hulp bij het maken van keuzes.

Bij de pijler mobiliteit is onze gemeentelijke invloed iets kleiner. Wel staan wij aan de lat voor het stimuleren en faciliteren van elektrisch rijden. Daarnaast zorgen we dat de fiets en het OV goede alternatieven zijn voor de (CO2 uitstotende) auto’s.

Bij de pijler gemeente als goed voorbeeld definiëren we drie rollen:

• 1.

  We zijn eigenaar van veel maatschappelijke gebouwen die we gaan verduurzamen;

• 2.

  We zijn regelgever en moeten ervoor zorgen dat regels aansluiten bij de ambities;

• 3.

  We zijn als gemeente de grootste werkgever van Soest en zijn daarmee een bedrijf vallend onder de pijler werken. Voor al deze drie rollen zijn projecten gedefinieerd.

Voor energie hebben we diverse projecten gedefinieerd voor zowel de overstap naar duurzaam opgewekte elektriciteit als warmte. De Regionale Energiestrategie (RES) is een belangrijke eerste stap die effect kan hebben op hoeveel energie we daadwerkelijk in Soest gaan opwekken. Tot dat helder is gaan we ervanuit dat we in Soest de energie opwekken die we zelf nodig hebben. We bepalen de volgorde van de buurten en wijken in Soest voor het overstappen van aardgas op een duurzame alternatieve bron en we starten met de eerste wijkuitvoeringsprogramma’s samen met de inwoners van die buurten/wijken. Daarnaast bepalen we samen met inwoners en ondernemers in Soest waar duurzame elektriciteit opgewekt kan worden.

1.1 Urgentie

De opgave om de energietransitie in Soest in goede banen te leiden is een grote uitdaging. De gemeente Soest sluit met haar doelstelling voor de energietransitie aan bij de landelijke lijn. Daarmee wil Soest nagenoeg CO2-neutraal zijn in 2050.

Om deze doelstelling te behalen is versnelling in de komende periode noodzakelijk. Maar waarom willen we CO2-neutraal worden? Op internationaal (Klimaatakkoord van Parijs), Europees, nationaal (Energieakkoord) en lokaal niveau zijn afspraken gemaakt om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen, de negatieve gevolgen van klimaatverandering aan te pakken en duurzame energieopwekking te stimuleren. Hiernaast een samenvatting van de belangrijkste doelstellingen:

In dit programmaplan werken we uit welke projecten wij gaan uitvoeren in de programmaperiode tot en met 2025 om onze bijdrage te leveren in de energietransitie.

Het programma is adaptief. Als blijkt dat sommige projecten minder goed of juist beter werken dan gehoopt dan heroverwegen we de inzet samen met onze partners en in de programmaorganisatie.

Klimaatakkoord Parijs 2015

Maximaal 2 graden Celsius temperatuurstijging t.o.v. het pre-industriële tijdperk.

Europese Unie

80% reductie broeikasgassen en 75% duurzame energieopwekking in 2040 t.o.v. 1990.

Nationaal Energieakkoord

14% duurzame energieopwekking in 2020 en 100% in 2050.

Klimaatwet*

95% broeikasgasreductie in Nederland in 2050 t.o.v. 1990, 49% broeikasgasreductie in 2030 t.o.v. 1990, 100% CO2-neutrale elektriciteitsproductie in 2050.

Klimaatakkoord

Uitwerking Klimaatwet, bevat afspraken om de uitstoot van broeikasgassen tegen te gaan.

Soest

Doelstelling sluit aan bij landelijke lijn (Klimaatwet)*

* Wanneer de landelijke doelstelling voor de energietransitie verandert, dan verandert de Soester doelstelling mee.

Onzekerheid maar ook kansen

De doelstellingen zijn helder. Tegelijkertijd realiseren we ons dat de energietransitie vol zit met onzekerheden: technisch, ruimtelijk, maar ook sociaal maatschappelijk. Dat betekent dat de gemeente niet alleen successen kan boeken. We moeten uitdagende trajecten in goede banen leiden en goed anticiperen op (eventuele) onrust bij inwoners, bedrijven en maatschappelijke organisaties. Ook dat is onderdeel van een transitie. Van alle partijen worden immers grote investeringen en veranderingen verwacht.

Investeren in energiebesparing en hernieuwbare energieopwekking is niet alleen goed voor het milieu, maar ook voor de Nederlandse en Soester economie.

Het verbetert het concurrentievermogen van de bedrijven, verbetert het woonklimaat en vergroot het woongemak voor de inwoners van onze gemeente.

Een transitie is per definitie niet op zekerheden gebaseerd en vraagt om lef, maar ook om realisme. In deze transitie plaatsen we het belangen van de inwoner en ondernemer in Soest centraal. De transitie moet haalbaar, betaalbaar en van ons allemaal zijn.

We doen het samen

Taskforce Energietransitie

Op 4 juli 2019 is de Taskforce Energietransitie gestart. Dit is een groep vertegenwoordigers van inwoners, bedrijven, de mobiliteitssector en de gemeente.

Samen sturen we op het behalen van het doel van dit programma. Vanuit de gemeente en vanuit de samenleving. Want ook de samenleving in Soest heeft zich gerealiseerd dat de energietransitie van ons allemaal is en dat we moeten samenwerken om de energietransitie mogelijk te maken in Soest.

Voor het onderdeel wonen nemen Diana Paarlberg namens Portaal, Annelinda van Dijck namens de Alliantie en Menno Westveld namens het inwonerscollectief Energie Actief Soest zitting in de taskforce. Voor de pijler werken zijn dat Judith de Pagter, voorzitter van de Soester Zakenkring en Evert te Kate namens het Bedrijvenplatform Duurzaamheid. Voor ‘mobiliteit’ is dat Remco Dorrestein, eigenaar van Dorrestein Transport die tevens in de landelijke vereniging voor transporteurs in Nederland actief is. Namens de gemeente maakt wethouder Nermina Kundić onderdeel uit van de Taskforce.

We zijn trots dat er vanuit de samenleving van Soest een taskforce is gerealiseerd waarmee we gezamenlijk kunnen sturen op de manier waarop we in Soest de energietransitie vormgeven. Juist vanuit het bedrijfsleven, wonen en mobiliteit.

Heeft onze inzet in Soest wel nut?

We zijn ervan overtuigd dat we met u en alle inwoners en ondernemers van Soest avonden in gesprek kunnen over nut en noodzaak van de inzet in Nederland om de negatieve gevolgen van de opwarming van de aarde tegen te gaan: Moeten we dat wel lokaal doen? Moeten we de Sahara niet eerst volleggen met zonnepanelen? Moeten we niet wachten op een “masterplan waterstof”? China bouwt nog kolencentrales,waarom zouden wij ons dan zo druk maken? In Duitsland stappen ze juist over op aardgas want dat is zo schoon, waarom willen wij er dan vanaf? Etc. etc.

We kiezen er in dit programma voor om onze verantwoordelijkheid te nemen en de opdracht die we als gemeenten van het Rijk krijgen aan te nemen. Daar zijn keuzes gemaakt. Feit is dat niets doen geen optie is.

Communicatie

Bij de energietransitie zijn de ogen al snel gericht op communicatie. En dat is logisch. Want om beweging en verandering te creëren moeten we ons eerst bewust zijn van de noodzaak en daarna ook bereid en in staat om te veranderen. Vaak wordt gedacht dat kennis alleen voldoende is om ons gedrag aan te passen. Maar zelfs als je weet dat de aarde teveel opwarmt, betekent dat nog niet dat je automatisch zelf tot actie over gaat. Daar is meer voor nodig. En dat gaat verder dan alleen communiceren en participeren. Dat gaat ook over het in staat stellen, waarbij we ontzorgen en faciliteren.

Het strategisch communicatieplan is opgenomen in bijlage 8.

Monitoring

We vinden het heel belangrijk om de voortgang van dit programma met al haar projecten te monitoren. Dat doen we op verschillende niveaus. Jaarlijks kunnen we de voortgang zien van de resultaten van CO2-uitstoot vermindering en energie-besparing in Soest per pijler in de landelijke Klimaatmonitor. Die cijfers lopen echter ongeveer twee jaar achter. Om ook tussentijds te kunnen sturen op de voortgang van de projecten definiëren we heldere en meetbare doelen (KPI’s) die aantoonbaar bijdragen aan de doelstelling van de betreffende pijler en of het hoofddoel die we monitoren.

Financiën

Voor het uitvoeren van de projecten in dit programma zijn middelen en capaciteit nodig. De gemeenteraad heeft in 2019 is een uitbreiding van de capaciteit voor het team Energietransitie gerealiseerd van 1 fte naar 3 fte. Daarnaast is een jaarlijks budget toegekend voor de uitvoering van de energietransitie. In de begroting in bijlage 9 is opgenomen hoe we de middelen per jaar inzetten. De inzet van onze partners is hier ook in verwerkt.

De ambtelijke inzet vanuit het team Energietransitie is geborgd voor het uitvoeren van de projecten. Echter de programmatische aanpak vraagt ook om inzet van medewerkers vanuit de hele ambtelijke organisatie. In totaal gaat het om 1,5 fte in 2020 oplopend naar 2,5 fte in 2025. Het is nog niet zeker dat de gevraagde capa-citeit voor de ambtelijke organisatie buiten het team Energietransitie beschikbaar is. Dit is een risico voor de uitvoering van het programma en het behalen van de doelstellingen.

1.2 Scope: CO2-reductie

Door de uitstoot van CO2 (een broeikasgas) te verminderen draagt Soest bij aan het doel om de negatieve klimaatveranderingen door het opwarmen van de aarde tegen te gaan. In dit programma focussen we ons daarbij op wat we weten en kunnen meten. Voor het rapporteren van onze voortgang gebruiken we de lande-lijke Klimaatmonitor als basis (www.klimaatmonitor.nl). Met het doel CO2-reductie bedoelen we in dit programma concreet dat de gehele energieproductie in Soest CO2-neutraal is/wordt. Ofwel alle energie die we straks gebruiken veroorzaakt geen CO2-uitstoot meer tijdens het gebruik en is daarmee duurzaam. Dit programma gaat niet in op de rol van bijvoorbeeld natuur in CO2-reductie.

De gemeente Soest wil samen met inwoners, ondernemers, en investeerders het gebruik van fossiele brandstoffen beperken, energie besparen en ruimte maken voor schone hernieuwbare energie. Door gebruik te maken van schone energie verminderen we de uitstoot van CO2 en andere vervuilende stoffen drastisch.

2.1 Energieverbruik in Soest

In de inleiding hebben we de scope van het programma gedefinieerd: we zetten in op een CO2-neutrale energievoorziening in Soest. Daarvoor moeten we energie (elektriciteit en warmte) besparen en energie (elektriciteit en warmte) op een CO2-neutrale wijze opwekken.

In Figuur 1 is de huidige en toekomstige energievraag van Soest weergegeven.

Figuur 1: huidige en toekomstige energievraag van Soest (bron: energiemix Soest, opgesteld door bureau Over Morgen)

Het energieniveau waar we ons op baseren in het programma is het niveau van 2016. In dat jaar verbruikten we in Soest 3.005 TJ aan energie. Uit het rekenmodel, gebaseerd op landelijke kaders, blijkt een reductie in de energievraag mogelijk van 46%. Dit door een deel besparing en een deel efficiëntieverbetering.

Deze reductie vergt veel, zowel in techniek als in gedragsverandering.

Hiervoor moeten we veel werk verzetten, zowel inwoners, bedrijven als gemeente.

De gebruikte energiebronnen nu en in de toekomst zijn genoemd. Er is een duidelijke toename van elektriciteitsverbruik te zien tussen de energievraag van 2016f¹ en 2050. Dat komt door een toename van de vraag naar elektriciteit door onder andere elektrisch rijden en elektrisch verwarmen. In de hoofstukken voor de pijlers wonen, werken, mobiliteit en gemeente als voorbeeld geven we aan wat de energievraag is per pijler en op welke wijze we het verbruik binnen deze programmaperiode willen terugbrengen.

De markt is onmisbaar als ondernemer en grote kapitale kracht voor projecten in dit plan. (Onverwachte) samenwerkingen leiden tot creatieve oplossingen. Inwoners, ondernemers en andere stakeholders zijn enthousiast om hun steentje bij te dragen. Hiermee zijn we in staat om op te schalen zodat we in 2050 een samenleving hebben waarbij het gebruik van energie voor een auto, verwarming, bedrijfspand, scooter of gymzaal geen belastend effect meer heeft op onze samenleving en we tegelijkertijd onze gemeente goed hebben ingericht en aangepast op de nieuwe realiteit.

2.2 De opgave

Een van de eerste stappen in het proces om CO2-neutraal te worden is het opstellen van de Regionale Energiestrategie (RES) met Regio Amersfoort. Vanuit het Rijk hebben alle 30 regio’s in Nederland de opdracht om een RES te maken. In de RES werken we uit hoeveel grootschalige elektriciteit we tot 2030 kunnen opwekken, hoe de regionale warmtetransitie en hoe bijbehorende infrastructuur er globaal uitziet. In dit proces kunnen keuzes gemaakt worden die invloed hebben op de opgave voor Soest. Als bijvoorbeeld de regionale opgave gehaald kan worden door tot 2030 een groot windpark te realiseren voor de gehele regio op één locatie dan kan dat betekenen dat er minder (of meer) inspanningen geleverd moeten worden in Soest tot 2030. Meer over het project RES in hoofdstuk 7, project E01.

Figuur 2: Vraag en aanbod naar duurzame elektriciteit en warmte op weg naar een CO2-neutraal Soest in 2050

De route naar een nagenoeg CO2-neutrale gemeente is weergegeven in Figuur 2. Te zien is hoe de vraag naar duurzame energie afneemt door besparing en hoe het aanbod aan duurzame bronnen met de tijd toeneemt. In de Figuren 3 en 4 voor de verschillende sectoren de benodigde besparing weergegeven. Dat is niet alleen nodig om minder CO2 uit te stoten, maar ook een voorwaarde om CO2-neutraal te kunnen worden. Bijvoorbeeld, woningen met een slecht isolatieniveau kunnen niet verwarmd worden met lage temperatuur verwarming. In Tabel 1 is per sector weergegeven wat de besparingsopgave is. Dat wat we nog nodig hebben aan energie moet duurzaam worden opgewekt: TJ duurzame opwekking.

Tabel 1: Noodzakelijke energiebesparing per sector.

* werken is opgesplitst in 1: kantoren, MKB en maatschappelijk vastgoed en 2: industrie en landbouw. Besparingen zijn t.o.v. het peiljaar 2016.

Figuur 3: Opgave reductie CO2-uitstoot per sector per periode, bron Klimaatmonitor.nl

juli 2019. In dit figuur zijn de twee onderdelen van werken uit tabel 1 samengevoegd

2.3 Fasen in route naar 2050

In 2050 willen we in Soest nagenoeg CO 2-neutraal zijn. Die datum ligt nog erg ver weg, maar om daar te komen moeten we nu stappen zetten. Bijvoorbeeld grootschalige energieopwekking is op het moment van het opstellen van dit programma niet mogelijk binnen het gemeentelijke en provinciaal beleid. We weten wel dat grootschalige opwekking nodig is om de energietransitie mogelijk te maken.

Dat maakt dat we in deze programmaperiode tot 2025 vooral willen inzetten op het mogelijk maken van de transitie. Met het vergroten van de bewustwording bij inwoners en ondernemers en hen te faciliteren in het treffen van bijvoorbeeld energiebesparende maatregelen.

De periode die volgt op deze programmaperiode zullen we meer verwachten van bijvoorbeeld grootschalige energieopwekking in Soest en het aardgasvrij maken van de eerste buurten/wijken wat een fors effect heeft op de CO2-uitstoot. Op dit moment zijn voor elektriciteitsopwekking zonnepanelen en windturbines nog de meest toegepaste en opschaalbare technieken. Verwachting is dat op termijn veel innovaties komen voor zowel elektriciteitsopwekking als duurzame warmte. Dit mede door de verandering in de prijsontwikkeling van elektriciteit ten opzichte van aardgas. De verwachting is dat vanaf 2040 deze innovaties op grote schaal toepasbaar worden. Waar mogelijk zetten we uiteraard in op het benutten van innovatieve technieken als dat haalbaar is in deze programmaperiode. Op dit moment zijn daar geen aanwijzingen voor.

Figuur 4: Percentage CO2-reductie per sector, bron Klimaatmonitor.nl juli 2019.

3.1 Energiebesparing

De huidige energievraag zal drastisch veranderen en we stoppen met het gebruiken van fossiele brandstoffen. Dat betekent dat energiedragers zoals aardgas en grijze stroom in 2050 (grotendeels) niet meer gebruikt worden.

Om dit te bereiken zullen we een aanzienlijke besparing gaan realiseren, de meest duurzame energie die mogelijk is. Het grootste deel van de besparing realiseren we door het isoleren van woningen en bedrijfsgebouwen. De mogelijke besparing verschilt erg per soort gebouw. Dit komt door onder andere de manier van bouwen, de leeftijd en de toekomstige warmteoplossing. Waar in de toekomst verwarmd wordt met een collectief warmtenet is minder isolatie noodzakelijk dan waar met hoge temperatuur wordt verwarmd. Omdat dan met hoge temperatuur wordt verwarmd.

Waar een collectief warmtenet niet mogelijk is kunnen we in de toekomst elektrisch gaan verwarmen, voornamelijk met warmtepompen, vloerverwarming, boilervaten en andere individuele warmtesystemen. Dit gebeurt voornamelijk op basis van lage temperatuur en dus is er een forse isolatie nodig om tot het noodzakelijke basisisolatieniveau te komen (toelichting basisisolatieniveau in bijlage 2). Zowel spouwmuur-, vloer- en dakisolatie is nodig en het toepassen van isolerende beglazing. Woningen krijgen een nieuwe, dikkere jas, die ook nog eens beter ventileert. We zoeken naar een zo optimaal mogelijke verhouding tussen isolatie en warmteoplossing. Uit de Transitievisie Warmte (project E02 van energieopwekking) wordt duidelijk welke fasering er in Soest komt voor de warmtetransitie.

Ofwel in welke volgorde gaan welke wijken/ buurten van het aardgas af en wat zijn de mogelijke alternatieve duurzame bronnen. Omdat we inwoners graag handelingsperspectief geven, geven we prioriteit aan het opstellen van deze visie.

Ongeacht wat er uit de Transitievisie Warmte komt kunnen inwoners altijd isolerende maatregelen nemen. Welke vorm van verwarming er in de toekomst voor jouw specifieke woning ook komt, de warmte die je niet gebruikt door besparing hoeft ook niet opgewekt of afgenomen te worden. Dat scheelt in de kosten.

Daarnaast vergroten de isolerende maatregelen het comfort van de woning en is je woning klaar voor de toekomst.

Naast de isolatie van woningen kunnen we ook energie besparen door efficiëntere apparaten met betere energie labels te gebruiken. Denk aan Ledverlichting, efficiëntere motoren voor auto’s en energiezuinige koelkasten (A+++).

NOM-woningen Hobbemalaan Soest

Aansluiten bij natuurlijke momenten

Doordat we met de Soester doelstelling zijn aangesloten bij de landelijke lijn is er tijd voor inwoners (en ondernemers) om gebruik te maken van natuurlijke momenten voor de benodigde maatregelen aan de woningen en bedrijfspanden.

Gemiddeld wonen mensen zeven jaar in een huis. Veel mensen kiezen ervoor een woning in meerdere of mindere mate te verbouwen wanneer ze naar een nieuwe woning verhuizen. De inschatting is dat het merendeel van de woningeigenaren in een periode van 14 jaar gefaseerd de maatregelen treffen om te komen tot het basisisolatieniveau. Idealiter hoeven inwoners hun woningen niet op extra momenten ‘overhoop’ te halen om te isoleren, het gasfornuis uit de keuken te halen of anderszins. Door gebruik te maken van natuurlijke momenten zoals een verhuizing, een verbouwing, een keuken- of badkamerrenovatie of regulier onderhoud, kunnen de maatregelen die getroffen moeten worden voor isoleren en energie opwekken, gecombineerd worden. Dat scheelt moeite en kosten.

Woonlastenneutraal?

In het Klimaatakkoord wordt geschreven dat de verbouwing van de woning woonlastenneutraal moet kunnen gebeuren. Ofwel: de verbouwing moet terug te verdienen zijn door de lagere energielasten. Om dat mogelijk te maken wordt er landelijk gewerkt aan het maken van kant en klare pakketten voor het verduurzamen van woningen. Toch is dat niet voor iedereen interessant. Het beste is als woningeigenaren en huurders de aanpassingen aan de woning doen: ‘zonder spijt’.

Hiermee bedoelen we dat er maatregelen genomen worden die altijd goed zijn, of er nu later een warmtenet komt voor verwarming, een eigen warmtepomp of een elektrische ketel. Isoleren is altijd goed, het verlaagt de energievraag en verhoogt het comfort. Wel belangrijk om aandacht te houden voor ventilatie. Via het energieloket Soest helpen we inwoners van Soest met een stappenplan en met verschillende tools om ‘zonder spijt’ de juiste keuze te maken en inzicht te krijgen in welke investeringen op welk moment het beste gedaan kunnen worden. Is het geld er niet om de maatregelen mee te nemen tijdens verandermomenten of onderhoud?

Dan zijn er mogelijkheden om voordelige leningen af te sluiten. Ook op dat gebied kunnen inwoners zich via het energieloket onafhankelijk laten informeren en hun keuze maken.

Daarnaast werken we lokaal maar ook regionaal en op Rijksniveau aan meerdere financieringsmogelijkheden, waaronder ook financieringen die gebouw- of objectgebonden zijn. De lening is dan niet gekoppeld aan de woningeigenaar of huurder, maar aan het gebouw (woning, flat).

Nieuwbouw

Alle nieuwbouwprojecten moeten voldoen aan het bouwbesluit. In het Bouwbesluit is vastgelegd dat alle nieuwe gebouwen aardgasvrij moeten worden gerealiseerd en minimaal moeten voldoen aan de BENG vereisten (Bijna energieneutrale gebouwen). Hier leggen we geen verplichting bovenop. Wel zullen we als gemeente bij alle bouw- en verbouwplannen, die wij als gemeente in behandeling krijgen, adviseren om het maximaal mogelijke aan isolatie en (gebouw gebonden) energie-opwekking te doen. Zie hiervoor project VB04 in hoofdstuk 7 Pijler Gemeente als voorbeeld.

3.2 De opgave voor pijler wonen

De opgave voor wonen drukken we uit CO 2-reductie en energiebesparing.

De CO 2-reductie is een combinatie van de verduurzaming van de energiebronnen benodigd om te wonen en een gerealiseerde energiebesparing. De energiebesparing wordt gerealiseerd door gedragsverandering en aanpassing van de woningen, zoals isoleren, maar ook het gebruik van efficiënte verwarmingssystemen zoals warmtepompen. In Figuur 6 is de opgave weergegeven.

Figuur 6: CO2-reductie en energiebesparing voor de pijler wonen uitgezet in de tijd

3.3 Projecten pijler wonen

Het eigenaarschap van de volgende projecten wordt gedeeld door EAS, de corporaties en de gemeente

Project WN01: Energieloket 2.0 Soest (inwoners)

Een energieloket is er al jaren in Soest. Maar we zien kansen om het energieloket te professionaliseren. In 2019 hebben we in samenwerking met de Stichting Soest Duurzaam en de Regio Eemlandgemeenten gewerkt aan het verbeteren en professionaliseren van het energieloket. Het Energieloket 2.0 is uitnodigender, toegankelijker en nog meer toegespitst op hetgeen de bezoeker zoekt. De website reikt inwoners via een stappenplan, tools aan, die hen helpen, ontzorgen en hen verleiden om daadwerkelijk maatregelen te treffen om hun woning toekomstbestendig te maken. Er komt een ingang op het Energieloket 2.0 voor particuliere woningeigenaren, huurders en leden van VvE’s (verenigingen van eigenaren; huur en koop).

Via het Energieloket 2.0 helpen we deze doelgroepen met heldere, onafhankelijke, betrouwbare en transparante informatie en kunnen tools worden gebruikt, zoals: een warmtescan, de zonnekaart, een energieadvies, energiecoach en een tool, waarmee de inwoner kan zien op welke wijze hij de maatregel kan financieren en hoe lang het duurt voordat de investering is terugverdiend.

Ook zijn er op het energieloket praktijkverhalen te vinden van inwoners die al stappen hebben gezet. Kennis en ervaring wordt gedeeld en alle actuele informatie over (subsidie-)regelingen en verplichtingen zijn helder te vinden.

Een klanttevredenheidstool maakt onderdeel uit van de website zodat het energieloket continue kan verbeteren.

Het beheer van het lokale gedeelte van het digitale loket ligt bij het inwonerscollectief Energie Actief Soest. De homepage (ingang voor bewoners van koop-, huurwoningen en VvE’s, evenals voor ondernemers), algemene landelijke regelingen en informatie en de backoffice (inclusief klantvolgsysteem) wordt, net als in de regio Eemlandgemeenten Baarn, Bunschoten, Leusden, Woudenberg en Eemnes, uitgevoerd door Duurzaam bouwloket.

Vanaf 1 januari 2020 is het Energieloket 2.0 ook telefonisch en via sociale media bereikbaar. Daarnaast gaan we tijdens de eerste planperiode, indien behoefte en initiatief, experimenteren met een fysiek loket op een vast moment in de week.

Planning:

Jan 2020: Energieloket 2.0 live

2021: Pilot fysiek loket

Jaarlijkse evaluatie en opschaling.

Project WN02: Energiefonds samen: besparen

Voor collectieve maatregelen op het gebied van energiebesparing zetten we net als bij project Energiefonds samen- zon op woningdaken E06 een Energiefonds samen op, maar dan voor energiebesparing. We willen samenwerking belonen en stimuleren. Mensen die een initiatief hebben met meerdere bewoners uit een straat of buurt, kunnen budget vragen voor proceskosten/ organisatiekosten voor gezamenlijke isolatie/ besparing.

Voorwaarden zijn bijvoorbeeld onder andere:

• -

  Minimaal vijf huizen betrokken;

• -

  Initiatieven moeten aantonen stappen te kunnen zetten in collectieve energiebesparing.

* Kanttekening: check nodig op juridische haalbaarheid

Planning:

2020: Start inrichting fonds

2022: Evaluatie en bepalen of voortzetten wenselijk is

Project WN03: Wijkaanpak

Uit ervaring van de wijkaanpak van Energie Actief Soest (EAS, inwonerclub van de Stichting Soest Duurzaam) in de wijken Klaarwater en Soestdijk-’t Hart blijkt dat een persoonlijk gesprek aan de keukentafel mensen helpt in bewustwording en het daadwerkelijk uitvoeren van maatregelen. Deze aanpak willen we graag intensiveren.

Dat kan door de organisatie te faciliteren en op te schalen, zodat jaarlijks in twee wijken of buurten campagne gevoerd kan worden. Om dat te doen moet het aantal vrijwilligers van EAS stijgen en het aantal opgeleide energiecoaches uitgebreid worden. De coördinatie van de vrijwilligers moet ook professioneel ingericht worden. Dit alles kan alleen samen met Energie Actief Soest. Voor het vinden van vrijwilligers is er een mogelijke koppeling te maken met de Stichting Balans, het SWOS en BBS.

De communicatie rondom de wijkaanpak professionaliseren we ook samen. Dit door een vast format voor de uitingen, afstemming tussen gemeente en EAS en ondersteuning bij publicaties en organisatie van informatieavonden in de buurt/ wijk. Het verhaal vanuit de wijkaanpak is helder en het is in feite de Soester aanpak geworden, voor de voorbereiding van inwoners op de energietransitie.

Uw huis klaar voor de toekomst, stap voor stap-zonder spijt!

Specifiek voor de wijk Soestdijk-’t Hart wordt een pilot gestart om de samenwerking met corporaties verder vorm te geven. EAS en Portaal gaan daar starten met een traject om meer samen te werken en van elkaar te profiteren. Portaal is bezig met grootschalige renovatie en verduurzaming van haar woningen in de wijk.

Daarnaast heeft EAS in 2018 een campagne gevoerd bij particuliere eigenaren om het energieverbruik te inventariseren en eigenaren aan te zetten tot maatregelen.

Door samen te werken hopen de partijen meer inwoners te bereiken. Zo zal EAS bijvoorbeeld in gesprek gaan met huurders om hen te adviseren over het duurzaamheidspakket van Portaal en stelt Portaal een modelwoning beschikbaar waar ook woningeigenaren kunnen zien hoe de verduurzaming eruit kan zien.

Meetbare doelen zijn van tevoren niet vastgelegd, het betreft een pilot. Bij de verwachte afronding van de pilot in juni 2020 wordt gekeken wat het heeft opgeleverd en hoe we het resultaat kunnen vergroten, verbeteren en op kunnen schalen naar de rest van Soest.

Planning:

2019: Start pilot verduurzaming ’t Hart

2020: Afronding pilot ’t Hart

Werving en organisatie opleidingen energiecoach;

Wijkaanpak voor twee buurten/ wijken

2021: Wijkaanpak voor twee buurten/ wijken

Etc.

Project WN04: Corporatiebezit

Portaal (2020-2024): Portaal wil dat haar woningen op 1 januari 2021 gemiddeld label B hebben. In Energie-Index (EI) is dit 1,4. In 2024 wil zij geen woningen meer hebben met label F en G (EI>2,4).

Tot en met 2024 verduurzaamt Portaal 1771 woningen in Soest. Hierbij worden, waar mogelijk, ook zonnepanelen aan de huurder aangeboden. Bij al deze en andere energetische investeringen blijft het gelijk houden, dan wel het verlagen van woonlasten, een belangrijk aandachtpunt.

De Alliantie (2020; doorkijk 2024): zij verbetert en verduurzaamt haar woningen, zodat de woningvoorraad uiterlijk in 2050 CO 2-neutraal is. De Alliantie onderschrijft daarmee het Klimaatakkoord. En daarnaast werkt zij aan de geldende afspraak uit het Convenant Energiebesparing Huursector 2012 dat ook de woningvoorraad van de Alliantie eind 2020 gemiddeld een energie-index van maximaal 1,4 (energielabel B) heeft. Om de woningen eind 2020 op deze energie-index te krijgen investeert de Alliantie met isolerende maatregelen en daarnaast in duurzame energieopwekking. Daarmee krijgen de woningen een energie-index in Label A+/A/B. In 2020 gaat het om zeven woningen in Soest. In 2020 gaat het om 25 woningen voorzien van zonnepanelen.

Woonzorg Nederland: corporatie waarmee wij geen prestatieafspraken hebben, omdat zij maar zeer weinig bezit in de gemeente Soest hebben. In dit project ontbreken nu nog prestatieafspraken rondom het bezit van Cocon wonen. Cocon is geen corporatie maar bezit wel 300-400 sociale huurwoningen in de gemeente Soest. Apart wordt een afspraak gemaakt over verduurzamen van hun bezit in de gemeente Soest.

Project WN05: Financiering

Niet iedere inwoner van Soest heeft, door allerlei omstandigheden, de eigen middelen om de woning gereed te maken voor een aardgasvrije vorm van verwarming.

Bij huurwoningen staat de woningcorporatie aan de lat. De corporatie kan echter meer verduurzaming realiseren als er draagvlak is bij huurders. Huurders zijn met hun energiegedrag ook verantwoordelijk voor een deel van de te realiseren besparing.

Om het voor alle inwoners van Soest mogelijk te maken om energiebesparende en of energieopwekkende maatregelen te nemen, zorgen we voor een pakket aan financieringsmogelijkheden. Vanuit het Klimaatakkoord wordt bijvoorbeeld een Warmtefonds voorbereid en ontwikkeld waar inwoners gebruik van kunnen maken. Daaruit kunnen leningen worden verstrekt voor woningeigenaren tot € 25.000. De rente is aantrekkelijker dan bij een bank en aflossing is mogelijk in maximaal 20 jaar. Totdat er helderheid is over realisatie van het Warmtefonds blijven we in Soest de Duurzaamheidslening verstrekken.

Landelijk is vanaf 2 september 2019 tot en met 31 december 2020 de Subsidieregeling Energiebesparing Eigen Huis (SEEH) van kracht, met een subsidieplafond van 84 miljoen euro. Eigenaren van woningen kunnen, als zij minimaal twee energiebesparende maatregelen treffen, gebruik maken van deze landelijke regeling. Vanaf 2021 is de verwachting dat eigenaren gebruik kunnen maken van een verbrede Investeringssubsidie duurzame energie (ISDE) voor deze energiebesparende maatregelen.

In Regio Eemland verband werken we, samen met de EBU, aan pilots objectgebonden financiering voor vergaande energetische renovatie van individuele grondgebonden woningen. Tijdens deze programmaperiode onderzoeken we of we een pilot kunnen starten in Soest. Er zijn al goede voorbeelden in het land voor financiering van het verduurzamen van VvE’s die we ook naar Soest willen brengen.

Daarnaast zoeken we, samen met EAS en de adviescommissie Milieu en Ruimte, samenwerking met lokale financiers, hypotheekadviseurs en makelaars. Samen onderzoeken we op welke manier we de financiering van energetische maatregelen eenvoudiger en laagdrempeliger kunnen maken. Het totaal aan mogelijkheden voor financiering maken we inzichtelijk via het Energieloket 2.0 Soest (WN01).

Behalve het beschikbaar stellen van allerlei financieringsvormen, besteden we ook tijd aan onderzoek of er mogelijk juridische of fiscale regels zijn, die we in kunnen zetten om inwoners financiële ruimte te bieden, om het toekomstbestendig maken van hun woning mogelijk te maken.

Planning:

Continue aandacht voor nieuwe goede financieringsmogelijkheden

2020: Alle mogelijke financieringsvormen via het Energieloket 2.0 ontsloten

2020/2021: Start pilot ondersteuning VVE’s bij financiering verduurzamingsopgave via servicekosten 2021: Pilot object gebonden financiering Soest (indien kansrijk)

Project WN06: Collectieve inkoop installaties

Net als bij project E06 Collectieve inkoop zonnepanelen willen we inwoners ontzorgen en faciliteren bij het aanschaffen van installaties zoals warmtepompen, infraroodpanelen, zonneboilers, slimme thermostaten. Dit door bepaalde installaties als gemeente collectief in te kopen, afhankelijk van de behoefte.

Hiervoor doen we een aanbesteding met bepaalde voorwaarden. Inwoners kunnen de installatie via de gemeente aanschaffen, al dan niet gebruikmakend van een financieringsinstrument (zie project WN05 bij de pijler Wonen).

Voor dit project sluiten we aan bij de wijkuitvoerinsgplannen uit project E03. Wanneer een wijk bijvoorbeeld niet geschikt is voor een warmtenet maar wel voor een all-electric oplossing dan kan deze collectieve inkoop van toegevoegde waarde zijn.

Het is niet per se noodzakelijk dat de gemeente hierbij de inkoper is. Die rol kan evengoed, ondersteund door de gemeente, door Energie Actief Soest of een ander inwonerinitiatief, worden gepakt.

Planning:

2020: Behoefte inventarisatie

2021: Eerste collectieve inkoopactie Doorlopend naar behoefte

Doorlopend naar behoefte

Project WN07: Educatie energietransitie

Sinds 1990 bieden wij het basisonderwijs in de gemeente Soest (uitgevoerd door Stichting Balans, NME kinderboerderij de Veenweide) een gevarieerd en uitgebreid jaarprogramma Natuur- en Milieueducatie aan. Alle basisscholen in Soest maken gebruik van de projecten uit dit programma.

Eén van de thema’s in het jaarprogramma is Energie. In het Gemeentelijk Duurzaamheidsplan (2016-2020) is extra aandacht georganiseerd voor het Jaarprogramma NME en voor een educatieprogramma rond Duurzame Energie (lesproject Sciencelab) en duurzaamheid. Daar gaan we zeker mee verder.

In dit programma Energietransitie hebben we een aanvullend lesprogramma opgenomen wat antwoord moet geven op de vraag ‘wat betekent de energietransitie voor de manier waarop jij straks woont in Soest?’. Dit project wordt zowel uitgewerkt voor het basisonderwijs in Soest en Soesterberg, als voor het voortgezet onderwijs (middelbare scholieren uit Soest). Randvoorwaarde is om bij de invulling en uitvoering van deze programma’s ouders, familie en buren te betrekken.

Bijvoorbeeld door jaarlijks een moment te organiseren, waarop verschillende groepen inwoners actief nadenken over de energietransitie en wat het voor hen betekent.

In 2019 heeft Soest meegedaan aan het jongerenproject Watt Nou!!, georganiseerd door de Natuur en Milieufederatie Utrecht (NMU). Tweehonderd jongeren tussen 16 en 25 jaar hebben hun mening gegeven over de Energietransitie in Soest (tinderen/‘swipen’ over de Energietransitie) waarna 10% van hen tijdens een ontwerpsessie heeft uitgewerkt hoe jongeren het duurzame energievraagstuk en de energiebesparingsopgave op zouden lossen. De inbreng van deze doelgroep wordt meegenomen in dit programma en ook gaan we onderzoeken hoe de betrokken jongeren verder betrokken willen blijven bij het programma Energietransitie in Soest.

Planning:

2019: Watt Nou!! Voor jongeren tussen 16 en 25;

2020: Vervolg jongeren en Energietransitie Soest (onderzoek)

2020: Ontwikkelen lesprogramma Energietransitie Soest voor PO (20 scholen) en VO (Griftland College Soest); onderzoek en samenwerking

2021: Lesprogramma PO opgenomen in het Jaarprogramma NME Soest;

Lesprogramma VO uitgevoerd

Continue voortgang en evaluatie

4.1 Kansen en plichten

De energietransitie geeft ook economische kansen. De hoop is dat het bedrijfsleven in Soest en Soesterberg zo goed mogelijk kan profiteren van deze kansen. Er zijn al tal van bedrijven actief in Soest in de bouwsector, adviessector, financieringssector, installatietechniek, dakbedekking etc. Het zou fijn zijn als we een deel van de verbouwingsopgave in de gebouwde omgeving in Soest en Soesterberg kunnen laten uitvoeren door en mede dankzij Soester ondernemers. Dat heeft een positief effect op de economie en op de arbeidsmarkt. Dan is het wel noodzaak dat zij deze kansen zien en de capaciteit en kennis in huis hebben om hierop in te spelen. Het georganiseerd bedrijfsleven in Soest gaat hier actief mee aan de slag.

Met de doelstelling voor de energietransitie van Soest is er ruimte om aan te sluiten bij de natuurlijke momenten voor het verduurzamen van de gebouwde omgeving. De gemeente spreekt inwoners en ondernemers op het moment dat er een vergunning nodig is voor verbouwing of nieuwbouw. In die gesprekken is er aandacht voor de energietransitie en de mogelijke koppelkansen bij de geplande (bouw)werkzaamheden. Er zijn veel ondernemers binnen en buiten de gemeente Soest die gebouweigenaren spreken en die hier ook een voorlichtingsrol kunnen pakken. Denk aan makelaars, banken, assurantiekantoren, notarissen, installateurs, bouwbedrijven, dakbedekkers, gevelspecialisten etc.

Het bedrijfsleven heeft ook een forse invloed op de pijler mobiliteit. Door in de bedrijfsvoering aandacht te hebben voor het verduurzamen van de mobiliteit van medewerkers al dan niet door het verduurzamen van het wagenpark, een aantrekkelijke regeling voor de fiets van de zaak of het aanbieden van een totaal mobiliteitsconcept.

Het bedrijfsleven van Soest is goed georganiseerd. Voor het kiezen en uitvoeren van projecten biedt dat kansen waar we gezamenlijk graag gebruik van maken.

Energiebesparing

Naast kansen zijn er verplichtingen voor het bedrijfsleven. Om de energietransitie mogelijk te maken ligt er een opgave in het terugbrengen van de energievraag in de gebouwde omgeving en dus ook bij bedrijven. Het gaat om isolatie van de gebouwen, (gebouw gebonden) energieopwekking, het verduurzamen van bedrijfsprocessen, gedragsverandering bij medewerkers etc. Ook bij het doorvoeren van deze verplichtingen zijn er voordelen zoals een comfortabeler pand, lagere energielasten en efficiëntere werkprocessen.

Dit is het overzicht van verplichtingen waar een gedeelte van de ondernemersin Soest aan moeten voldoen:

• •

  Activiteitenbesluit milieubeheer: energiebesparingsplicht voor bedrijven (meer dan 50.000 kWh of 25.000 m³ aardgas per jaar) sinds 2008. Bedrijven moeten energiebesparende maatregelen treffen met een terugverdientijd van vijf jaar of minder. De maatregelen zijn voor 19 bedrijfstakken opgenomen in de ‘Erkende maatregelenlijsten (EML)’. In de gemeente Soest zijn volgens het RVO ongeveer 105 bedrijven gevestigd met een middelgroot energieverbruik waarvoor deze verplichting en de hieronder genoemde informatieplicht gelden.

• •

  Per 1 juli 2019 is er de informatieplicht voor deze 105 bedrijven. Met de informatieplicht worden bedrijven binnen de doelgroep via een E-loket (van RVO) verplicht te melden welke energiebesparende maatregelen zij hebben getroffen. Aan de Regionale Uitvoeringsdienst (RUD, Utrecht) is mandaat verleend toezicht te houden op deze informatieplicht. De RUD (Utrecht) geeft in het projectplan ‘Energiebesparing en informatieplicht Gemeente Soest’ aan hoe het toezicht op de informatieplicht er in fases en wat prioritering betreft, uitziet in de gemeente Soest. De regie op dit project van de RUD is in handen van de afdeling Dienstverlening en Handhaving. De prioritering van de door de RUD te bezoeken bedrijven stemmen we af met het convenant van project WK02 Energieconvenant. De bedrijven die deelnemende aan het ‘Energieconvenant’ (WK02) worden, via de regievoerder RUD, voor een periode van twee jaar van de handhavingslijst geschrapt. Goede voorbeelden van ondernemers worden voorgedragen aan het bedrijvencollectief BMO/BPD als zijnde best practices.

• •

  Kantoorpanden (> 100 m2) minimaal Energielabel C in 2023

• •

  Energie-audit (EED) verplicht voor bedrijven met meer van 250 fte personeel, een jaaromzet van 50 miljoen of een balanstotaal van minimaal 43 miljoen.

  Per 1 juli 2019 houdt het RVO hierop toezicht.

4.2 De opgave voor pijler werken

Tabel 2: Opgave CO 2-reductie en energiebesparing voor werken

*werken is opgesplitst in 1: kantoren, MKB en maatschappelijk vastgoed en 2: industrie

en landbouw. De bespaarde energie is t.o.v. de vraag naar energie in 2016.

De opgave voor werken drukken we uit in CO 2-reductie en energiebesparing.

De CO 2-reductie is een combinatie van de verduurzaming van de energiebronnen benodigd om te werken en een gerealiseerde energiebesparing.

De energiebesparing wordt gerealiseerd door gedragsverandering en aanpassing van kantoren, zoals het gebruik van WKO om te koelen. In Tabel 2 is de opgave weergegeven.

Bedrijfspand Eurotape, een van de vele al duurzaam opererende ondernemers in Soest en Soesterberg

4.3 Projecten pijler werken

Het georganiseerd bedrijfsleven is eigenaar en uitvoerder van deze projecten.

Project WK01: Energieloket 2.0 Soest (ondernemers)

Voor bedrijven (ondernemers) maken we een aparte ingang bij het energieloket (project WN01). Samen met de Soester Zakenkring en het Bedrijven Platform Duurzaamheid (BPD) zorgen we dat de ondernemers in Soest daar alle informatie kunnen vinden die ze nodig hebben, zowel rondom de wettelijke verplichtingen als ook de kansen. Het gaat om mogelijkheden voor (ondersteuning bij) het laten uitvoeren van maatregelen, advies, informatie, en inspirerende verhalen van collega-ondernemers.

Planning:

Januari 2020: Energieloket 2.0, de ingang voor ondernemers is live

Jaarlijkse evaluatie vanuit het klantvolgsysteem van Duurzaam Bouwloket (de partij die ons Energieloket beheert, verbetering en opschaling.

Project WK02: Energieconvenant(-en)

De Soester Zakenkring en het Bedrijvenplatform Duurzaamheid gaan samen met de bedrijvenvereniging Soestdijkse grachten, een organisatie opzetten rondom het onderwerp ‘Verduurzamen bedrijven (-terreinen)’. Er wordt gebiedsgericht gestart in 2020, met de Soestdijkse grachten. Vervolgens is het doel dat ook andere bedrijven mee kunnen doen aan het verduurzamingsproject. Dit bijvoorbeeld middels een convenant of lidmaatschapsconstructie. De gemeente faciliteert hierbij. Voor alle bedrijven wordt een plan van aanpak of een route energiebesparing of verduurzaming gemaakt, waarin verschillende activiteiten in de tijd zijn uitgezet.

Zij verplichten zich dan tot meedoen aan de programmaonderdelen en te investeren in energiebesparing en -opwek.

Onderdelen van het plan van aanpak zijn:

• •

  ‘Energiebesparing en -opwekking bij bedrijven’.

  Middels een energiescan die de betreffende ondernemer volledig ontzorgt bij het kiezen, uitbesteden en uitvoeren van besparende maatregelen. Vaak is juist de tijd die het kost om de besparende en of opwekkende maatregelen te treffen de drempel om het te doen voor ondernemers. Deze drempel willen we wegnemen door deze efficiënte aanpak. De scan en begeleiding is mogelijk door cofinanciering. Doet de ondernemer mee, dan komt hij op een lijst, zodat de Regionale Uitvoeringsdienst (RUD) energietoezicht bij dat bedrijf geen prioriteit geeft en dit bedrijf gedurende 2 jaar niet zal bezoeken om de verplichtingen te handhaven. Dit geldt, behoudens een eventueel verzoek om handhaving van een belanghebbende. Dan moet er gehandhaafd worden.

• •

  Zon op bedrijfsdaken (collectief) (zie ook project E06). Er zijn in Soest genoeg bedrijven die onvoldoende dakoppervlakte hebben om in aanmerking te komen voor een SDE+-subsidie. Door vraag te bundelen is het wel mogelijk om van de SDE+ subsidie gebruik te maken. Doelstelling is om ondernemers (huurders en pandeigenaren) te verleiden en te ontzorgen bij het realiseren van zonnepanelen op hun daken.

• •

  Energieopwekking op het bedrijventerrein (collectief).

  Anders dan zon op bedrijfsdaken, bijvoorbeeld wind of zonnepalen op de grond, indien gewenst en haalbaar.

Planning:

2020: Start energieconvenant met bedrijventerrein Soestdijkse grachten

2021: Viering 1-jarig bestaan en speciale aandacht voor ondernemers in Soesterberg.

2022: Oogstfeest eerste 2 jaar ’Energieconvenant ondernemers Soest.

Doorlopende aandacht voor resultaat van energieconvenant en bijsturen waar nodig.

Project WK03: Rolbewustzijn beroepsgroepen (transitie gebouwde omgeving)

De Soester Zakenkring en het Bedrijvenplatform Duurzaamheid zetten een project op om beroepsgroepen, die betrokken zijn bij verandermomenten in de samenleving, te wijzen op de rol die zij kunnen spelen in de Energietransitie. Bijvoorbeeld door informeren en adviseren van hun klanten (inwoners gemeente Soest). Verandermomenten zijn bijvoorbeeld: verbouwingen, onderhoud/reparaties, verhuizen, trouwen/samenwonen/scheiden enzovoort.

Denk bij beroepsgroepen bijvoorbeeld aan: makelaars, installateurs, verzekeraars, hypotheekadviseurs, geldverstrekkers, aannemers, keukenbedrijven, vloerbedrijven, dakbedekkers, glaszetters, gevelbedrijven, doe-het-zelf-zaken enzovoort.

Te starten met: aandacht in de nieuwsbrief SZK en BPD, op de website van het Energieloket 2.0 en overleg met verschillende branches. Vervolgens ook een goede folder voor de klanten van deze bedrijven. Indien mogelijk en gewenst is opschaling mogelijk.

Planning:

2020: Gemeente organiseert een bijeenkomst om draagvlak bij genoemde beroepsgroepen te peilen voor hun rol om ondernemers te wijzen op de mogelijkheden van energietransitie.

2020: Ontwikkeling folder/ informatiepakket per sector

2021/ 2022: Evaluatie aanpak en doorontwikkeling

Continue aandacht voor samenwerking beroepsgroepen in kader van rolbewustzijn

Project WK04: Branchegerichte aanpak

Ook kiezen we voor een branchegerichte aanpak. Hiermee stimuleren we samenwerking in de verschillende branches op het gebied van energiebesparing binnen de bedrijfsvoering en het bedrijfspand. We starten we met winkeliers. Winkeliers zijn in Soest en Soesterberg goed verenigd in winkelgebieden. Hierdoor ontstaat er een kans om ook de winkeliers te helpen en faciliteren bij het realiseren van energiebesparing Dit zal een verlaging opleveren van de energierekeningen geeft een goed signaal naar klanten, al dan niet wonend in de gemeente Soest. Samen met het MKB (o.a. winkeliersverenigingen) onderzoeken de gemeente, het Bedrijven Platform Duurzaamheid en de Soester Zakenkring in welke vorm hier een project voor opgezet en uitgevoerd kan worden.

Planning:

2019-2020: Inventarisatie concreet project voor en met winkeliers in Soest/Soesterberg

2020: Start project verduurzaming bij winkeliers

2021-2025: Branchegerichte aanpak voor nader te definiëren branches

5.1 Minder benzine en diesel

Benzine, diesel en LPG zijn in de mobiliteitssector de fossiele brandstoffen die we liever niet meer willen gebruiken. Om minder van deze brandstoffen te gebruiken zijn er verschillende alternatieven. Maar het gaat daarbij niet alleen om personenvervoer maar ook om transport over weg, spoor, water en door de lucht. Ook filevorming is een belangrijke oorzaak in het verhogen van de CO 2-uitstoot.

In het programma is dit de pijler waar we als gemeente de minste invloed op hebben. Op zowel Rijks- als provinciaal niveau worden strategieën uitgewerkt voor de mobiliteits-en transportsector. Vanuit de Klimaattafel mobiliteit, als onderdeel van het Klimaatakkoord, is de keuze gemaakt om mobiliteit geen onderdeel te laten zijn van de Regionale Energiestrategieën maar om provincies opdracht te geven om Regionale Mobiliteitsprogramma’s (RMP) op te stellen. Een RMP is, bekeken vanuit het concept Klimaatakkoord, een gezamenlijk gedragen programma waarin uitwerking gegeven kan worden aan mobiliteitsmaatregelen uit het Klimaatakkoord. Deze maatregelen zijn primair gericht op CO 2- reductie, maar tegelijk expliciet in bredere zin gericht op schonere, slimmere en andere mobiliteit. Daarnaast werkt provincie Utrecht al geruime tijd aan de uitvoering van haar Mobiliteitsplan. Met het Mobiliteitsplan beoogt de provincie een goede bereikbaarheid per fiets, openbaar vervoer en auto in een gezonde en verkeersveilige omgeving. In dit programma concentreren we ons op hetgeen waar we wel (enige) invloed hebben.

Binnen de pijler wonen en werken is er ook veel te bereiken als het gaan om gebruik van fossiele brandstoffen voor vervoersbewegingen. Voorlichting hierover is gewenst binnen de projecten in deze pijlers.

Personenvervoer

Het woon-werk verkeer is een grote uitstotende post waar we enige invloed op hebben. Door dichter bij het werk te gaan wonen, door de (elektrische)fiets, speed pedelec, het openbaar vervoer of een elektrische auto te kiezen brengen we deze uitstoot terug. Dit vraagt om een behoorlijke gedragsverandering van ontzettend veel mensen. Hiervoor moeten de overheden mede mogelijk maken dat alternatieven voor de benzine- en dieselauto aantrekkelijk zijn door te zorgen voor onder andere de juiste infrastructuur. Deze infrastructuur is ook prettig voor verkeersbewegingen in de privésfeer. Voor het werk-werkverkeer ligt er een kans bij werkgevers om fossiel vrije manieren aan te bieden om deze kilometers af te leggen. Daarbij is het van belang dat ook de ‘last mile’ van de reis ook goed met een (OV) fiets te reizen is. Daarom hebben we aandacht voor de fietsmogelijkheden op de bedrijventerreinen. Vanuit het Rijk wordt de fiscale stimulering van de fiets van de zaak weer ingevoerd.

Snelfietsroute ter hoogte van Palzerweg

Elektrisch rijden in versnelling

De transitie op het gebied van mobiliteit is in versnelling gekomen. De opgestelde prognoses elektrisch vervoer van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) worden naar verwachting snel overschreden. In de afgelopen jaren zijn tientallen volledig elektrische auto’s gelanceerd op de markt.

De aanschafwaarde van een elektrische auto ligt nu nog hoger dan een benzine-of dieselauto. Het gebruik van elektrische auto’s is wel voordeliger door lagere onderhoudskosten en de mogelijkheid om de stroom van eigen zonnepanelen te gebruiken. De verwachting is dat particulieren steeds meer elektrisch zullen gaan rijden, zeker ook door de aangekondigde Rijksstimulering. We verwachten daarom een forse stijging van het aantal elektrische auto’s in Soest. De prognose is dat er in 2020 al 1075 elektrische auto’s zijn in Soest waarvan er 482 (aangevuld met forenzen en bezoekers) gebruik willen maken van openbare laadpalen. Daarom moeten wij als gemeente zorgen dat er daadwerkelijk e-laadvoorzieningen kunnen komen in de openbare ruimte. Naast het elektrisch rijden op basis van een accu verwachten we ook elektrisch rijden op basis van waterstof.

E-laadpunt aan de Wilgenblik

Transportsector

De transportsector is ook een belangrijke uitstotende sector. Er zijn veel vervoersbewegingen in Soest voor aanlevering van goederen naar bedrijven en winkels en voor bijvoorbeeld het rondbrengen van pakketjes voor inwoners. Bij grote steden zien we overslagpunten ontstaan waarbij de vracht wordt overgeladen van een grote diesel vrachtwagen naar een kleiner elektrisch voertuig.

De inschatting is dat het schaalniveau van Soest geen ruimte geeft om tijdens deze programmaperiode een dergelijk overslagpunt in Soest te realiseren. Wel zien we mogelijkheden om bij gemeentelijke aanbestedingen de weging van duurzaam vervoer mee te nemen. Meer hierover in bijlage 7: het bedrijf gemeente Soest. Ook constateren we dat er veel (half) lege vrachtwagens en busjes rijden in Nederland en in Soest. Dat heeft ermee te maken dat transportkosten een marginale sluitpost vormen van de koopsom. Daarnaast willen mensen de bestelde producten zo snel mogelijk hebben waar leveranciers en webwinkels op inspelen. Het stoppen van deze grote verkeersbewegingen vraag om een (mondiale) gedragsverandering.

De eerste elektrische vrachtwagens zijn op de markt. De actieradius is ongeveer 150 kilometer en de kilometer kostprijs voor elektrische vrachtwagens nu nog veel hoger dan van de diesel voertuigen. Maar ook deze markt is aan het innoveren en ontwikkelen. Met vrachtwagens op waterstof wordt geëxperimenteerd. Elektrisch vrachtvervoer staat nog in de kinderschoenen. Is het rijden op waterstof nog een gedachte (daar is de transportsector al verder mee). Om de transitie mede mogelijk te maken faciliteren we waar mogelijk initiatieven als waterstof tankstations en snellaadstations.

5.2 De opgave voor de pijler Mobiliteit

De opgave voor mobiliteit is in Figuur 7 hieronder weergeven.

Figuur 7: CO 2-reductie en energiebesparing voor de pijler mobiliteit uitgezet in de tijd

5.3 Projecten pijler Mobiliteit

Project MB01: Stimuleren en faciliteren elektrisch rijden

Als gemeente hebben wij ons gecommitteerd aan het organiseren van de e-laadinfrastructuur. Hiervoor is in 2019 een strategische laadpalenkaart ontwikkeld, weergegeven op Figuur 8-10 hieronder. Door een collectief verkeersbesluit kunnen we het eenvoudiger mogelijk maken om laadpalen in de openbare ruimte te krijgen. Deze willen we in 2020 nemen. Ook is mogelijk een aanpassing van het e-laadbeleid nodig. Als een (aankomend) eigenaar van een elektrische auto in de toekomst een laadpaal aanvraagt kan de laadpaal er binnen twee maanden staan. Hiervoor is het zaak om de informatievoorziening over het laden van elektrische voortuigen goed te organiseren.

Figuur 8: Strategische laadpalenkaart gemeente Soest 2025

Figuur 9: Strategische laadpalenkaart met voorspelde behoefte voor Soest in 2025

Figuur 10: Strategische laadpalenkaart met voorspelde behoefte voor Soesterberg in 2025

Planning:

2020: Indien nodig aanpassen beleid

2020: Collectief verkeersbesluit laadpalen

2020: Informatie over procedure e-laadinfrastructuur op gemeentelijke website en energieloket (project WN01)

2020 en verder: Soepele afhandeling van aanvragen voor laadpalen in de openbare ruimte.

Project MB02: Elektrische deelauto’s in Soest

Auto’s staan 95% van de tijd stil. We kunnen auto’s dus veel efficiënter gebruiken. Deelauto’s zijn een belangrijk onderdeel in die efficiëntieslag. Zeker als het elektrische auto’s zijn die rijden op groene stroom. Dat vermindert een aanzienlijke hoeveelheid grondstoffengebruik. Deelauto’s worden steeds populairder in Nederland, vooral in de grote steden. Het delen van een auto scheelt geld en ruimte. Er zijn verschillende manieren om een auto te delen. Zo delen zo’n 20 inwoners van Soest al hun auto op platforms als MyWheels en SnappCar. Mensen kunnen ook met een groep besluiten om één auto te delen. Dit promoten wij door betere informatievoorziening over autodelen op de website van de gemeente.

Om te onderzoeken of er nog meer animo is onder Soester automobilisten om gebruiker te zijn van een auto in plaats van eigenaar, starten we een pilot met elektrische deelauto’s in Soest. De eerste stap in dit project is de geschiktste wijk voor de pilot te bepalen.

Planning:

2020: Inventarisatie behoefte en doelgroep 2020: Aanpassen beleid indien nodig

2020: Pilot opzetten

2021: Meedoen aan de eventuele Green Deal Autodelen III

2022: Evaluatie pilot

Project MB03: Fietsen stimuleren en faciliteren

Fietsen is gezond! Fietsen is milieuvriendelijk! We vinden het belangrijk om fietsgebruik te stimuleren en bevorderen. Daarom initiëren we projecten om fietsen op korte en lange afstand aantrekkelijker en comfortabeler maken. Bijvoorbeeld door bestaande routes te verbeteren, ontbrekende routes of verbindingen tussen routes te realiseren. Dit legden we vast in het Regionaal Fietsplan Soest. Dit plan bestaat uit zes projecten, bestaande uit nieuwe directe fietsverbindingen tussen Soest en Soesterberg, Hilversum en Amersfoort, een snelfietsroute tussen Amersfoort en Utrecht en het plaatsen van fietskluizen bij station Soest-Zuid. Na afronding van deze projecten bepalen we welke mogelijke aanvullende projecten opgepakt kunnen worden.

Planning:

Continue voorbereiding en uitvoering van de concrete projecten.

Wij stellen jaarlijks een fietsactieplan op en voeren deze uit. Dit plan bestaat uit kleinschalige acties om het fietsverbruik in onze gemeente te bevorderen.

Hierbij richten we ons op twee sporen: kleine infrastructurele maatregelen en gedragsbeïnvloeding. Maatregelen kunnen voortkomen uit meldingen en tips van bewoners. Ook voeren we regelmatig overleg met de Fietsersbond. In 2020 starten we met de voorbereiding voor het treffen van fietsvoorzieningen op bedrijventerreinen. Dit doen we op basis van een inventarisatie die de Provincie Utrecht verrichtte. Ook starten we de voorbereiding voor fietsstimuleringsprojecten. De basis hiervoor vormt het programma “Ik fiets” dat de provincie Utrecht in 2019 opstelde. Op basis van onze wensen stellen wij hieruit een maatregelenpakket samen.

Planning:

2020: Voorbereiding

2021 - 2023: Uitvoering

2024 - 2025: Vervolg

Project MB04: OV optimaliseren

Om inwoners en forensen bereid te vinden om geen (fossiele) auto te gebruiken moet het OV een geschikt alternatief zijn. Provincie Utrecht is verantwoordelijk voor de OV-concessies. In het kader van de energietransitie spannen de collega’s van verkeer zich in om de provincie te stimuleren tot het CO 2-vrij maken van het OV in de regio.

Planning:

Jaarlijks

6.1 Goed voorbeeld doet goed volgen

Er is geen energietransitie zonder mensen die zich anders gaan gedragen. Dat geldt ook voor de gemeente. Als wij zelf geen goed voorbeeld geven kunnen we ook niet van onze inwoners en ondernemers verwachten dat zij stappen zet-ten. Maar ook voor de gemeente is de transitie spannend, weten we nog niet alles en denken we na hoe we capaciteit en middelen het beste kunnen inzettenBij de gemeente als goed voorbeeld zien we drie rollen. We zijn eigenaar van een groot aantal maatschappelijke gebouwen die we moeten verduurzamen, we zijn de regelgever en we zijn als grootste werkgever van Soest ook een bedrijf.

Maatschappelijk vastgoed

Een grote opgave voor gemeenten is het CO2-neutraal maken van al het maat-schappelijk vastgoed dat we in bezit hebben. Niet alleen het gemeentehuis maar bijvoorbeeld ook alle schoolgebouwen, sportcomplexen, culturele gebouwen, gebouwen ten behoeve van zorg en welzijn etc. Daar hebben wij als gemeente niet volledig invloed op, maar het is een samenspel tussen gebruikers van de gebouwen en de gemeente als pandeigenaar.

Transitie mogelijk maken

Aan de andere kant willen wij ook als gemeente zorgen dat de transitie mogelijk is. We realiseren ons dat we nu nog gemeentelijk beleid hebben die het nemen van bijvoorbeeld energiebesparende maatregelen of energieopwekking in de weg staan. Daar gaan we in deze programmaperiode aan werken. Hierin zien wij bijvoorbeeld de commissie ruimtelijke kwaliteit als een belangrijke partner. Samen zorgen wij er voor dat aanpassingen leiden tot nieuwe en positieve impulsen aan de ruimtelijke kwaliteiten van onze bestaande wijken. Zo kunnen we onze inwoners en bedrijven maximaal faciliteren om stappen te zetten.

Gemeente als bedrijf

De gemeente is zelf ook een bedrijf. We hebben vier gebouwen waar onze eigen medewerkers in werken. We hebben grofweg 230 medewerkers die allemaal naar hun werk reizen. We kopen in, besteden diensten en werken aan en hebben verschillende werkprocessen in onze bedrijfsvoering. Dit net als ieder ander bedrijf in Soest, die onderdeel uitmaken van de pijler Werken. We hebben verschillende plannen om de bedrijfsvoering van onze organisatie CO2-neutraal te maken.

We verduurzamen ons vastgoed door middel van een routekaart gericht op de gebouwen. We gaan aan de slag met CO2-reductie door ons inkoopbeleid en de gemeentelijke mobiliteit te verduurzamen. Daarnaast is ons gedrag een belangrijke component; bewustwording staat dus ook op het programma. De concrete projecten hebben we uitgewerkt in bijlage 7: het bedrijf gemeente Soest.

Zonnepanelen dak gemeentehuis

6.2 Projecten pijler gemeente als voorbeeld

Project VB01: Verduurzamen vastgoed middels routekaart

Al het gemeentelijk vastgoed in Nederland moet CO2-neutraal worden, het onze ook. Vanuit het Klimaatakkoord zijn we verplicht om in 2021 een routekaart op te stellen waarin de eigen bijdrage aan de transitie in gebouwde omgeving naar 2040 wordt beschreven. Grofweg is het maatschappelijk vastgoed in twee groepen te verdelen: de gebouwen waarbij wij zelf de energierekening betalen en gebouwen waarbij de huurders/ gebruikers deze rekening betalen. In die gevallen is er sprake van ‘split incentive’. Dit maakt het proces ingewikkelder maar niet minder noodzakelijk. Het verduurzamen van maatschappelijk vastgoed levert ook voordelen op. Een lagere CO2-uitstoot, lagere energiekosten, de gebouwkwaliteit neemt toe en waarschijnlijk zijn er kosten te besparen.Dit gaan we middels de routekaart inzichtelijk maken. Hierbij hebben we aandacht voor de staat van de gebouwen, het gebruik, comfort, investering en zowel de energetische terugverdientijd als de economische terugverdientijd.Wettelijk is vastgelegd dat alle nieuwbouw vanaf juli 2019 aardgasvrij moet zijn.Voor overheidsgebouwen lag deze grens al een jaar eerder. Voor het bouwen vannieuw maatschappelijk vastgoed moeten we voldoen aan het Bouwbesluit dat bepaalt dat alle nieuwbouw BENG moet zijn (ofwel bijna energieneutraal). Voor onze maatschappelijke gebouwen willen we minstens inzichtelijk maken wat de (meer)kosten zijn om het gebouw volledig energieneutraal te maken. Vervolgens kan er een afweging worden gemaakt tussen de meerkosten bij de bouw of de latere investering om het gebouw achteraf volledig energieneutraal te maken.

Let op: Er is nu nog geen budget voor het uitvoeren van de maatregelen die opgenomen worden in de routekaarten. Voor dit onderdeel zal er een apart raadsbesluit worden voorbereid. Uiteraard kijken we hierbij naar de meest efficiënte inzet van middelen, capaciteit, kapitaallasten, reserveringen en afschrijving.

Planning:

2020: Visie routekaarten overall

2021: Routekaarten op pandniveau gereed en vastgesteld door gemeenteraad inclusief financiële consequenties

> 2021: Planmatige uitvoering maatregelen routekaarten

Project VB02: Projecten bewustwording huurders (energiebesparing) maatschappelijk vastgoed

Als gebruiker heb je invloed op de CO2-uitstoot van een pand. Dit door stook-gedrag, verlichting etc. Niet iedere gebruiker is hier even bewust van. We willen de gebruikers van het maatschappelijk vastgoed faciliteren en begeleiden bij het bewust omgaan met het energieverbruik. Want wat je niet gebruikt hoef je ook niet te besparen.Dit doen we met een aanpak per sector.

Planning:

2020: Aanpak scholen

2021: Aanpak cultuur

2022: Aanpak sport

2023: Aanpak welzijn

Opvolgende jaren aandacht naar sectoren naar behoefte

Project VB03: Transitie mogelijk maken (beleid)

Nog niet al het beleid van de gemeente Soest is energietransitie-proof. Bijvoorbeeld het plaatsen van een voorzetgevel of verhoging van het dak voor isolerende maatregelen richting een Nul-op-de-Meter woning (NOM) is nu niet eenvoudig binnen bestaande regels. Dit willen we makkelijker maken. Toch willen we ook niet dat iedere woning ‘ingepakt’ wordt. We hebben in Soest monumentale panden, de mooie Kerkenbuurt, historische panden als het Officierscasino, museum Soest, de Oude Kerk, het Anna Paulownahuis en karakteristieke woningen door heel Soest en Soesterberg. We moeten dus op zoek naar een manier waarbij we het voor vele gebouwen makkelijker maken om energiebesparende maatregelen te nemen zonder dat we het karakter van Soest aantasten.

Tijdens de programmaperiode werken we aan het wegnemen en of verzachten van deze ‘drempels’. Een aantal daarvan zijn al in zicht. Van andere weten we nog niet exact wat ze zijn of hoe we ze weg zullen nemen. Daarom zorgen we dat we de drempels op meerdere manieren kunnen signaleren. Namelijk via het team vergun-ningverlening, via het energieloket (project WN01) en via de wijkaanpak (project WN03). En goed aan te sluiten op de ontwikkelingen in de omgevingswet.

Daarnaast zorgen we dat alle medewerkers van de gemeente Soest die klant-contact hebben het juiste advies kunnen geven aan inwoners en ondernemers als het gaat om het toepassen van energiebesparende of energieopwekkende maat-regelen. Dan gaat het om het correct doorverwijzen, maar bijvoorbeeld ook om te wijzen op de voordelen om koppelkansen te benutten bij kleinere verbouwingen. Of aanpassingen op weg naar het benodigde basisisolatieniveau van woningen of zelfs NOM-woningen.

Planning:

2020 - 2025 (continue): ‘Drempels’ signaleren en vervolgens bepalen op welke manier het negatieve effect te verminderen of elimineren is in overleg met beleidsafdelingen

2020 (jaarlijks): Trainen medewerkers met klantcontact

2020: Onderzoek invoeren groene leges

2021: Aanpassen criteria welstandsnota

2021: ‘Meest duurzame aanpak’ Prijs in het leven roepen

2021: Onderzoek mogelijk maken isolerende maatregelen buiten opties bestemmingsplan

7.1 Duurzame energie

Om een CO2-neutrale energievoorziening te hebben in de toekomst moeten we duurzame energie opwekken in Soest. Dat gaat zowel om duurzaam opgewekte elektriciteit als warmte. De huidige bronnen in onze energievoorziening gaan in deze transitie op termijn verdwijnen. In het peiljaar 2016 is het aandeel duurzame energie in Soest 3,4% van de 3.005 TJ die we in Soest gebruikten in dat jaar.

Elektriciteit

De duurzaam opgewekte elektriciteit in Soest is nu vooral afkomstig van zonnepanelen. Zonne-energie en windenergie zijn de bewezen technieken van dit moment. Daarnaast zijn er vele innovaties in ontwikkeling die in de toekomst duurzame elektriciteit gaan leveren. Deze innovaties zijn hard nodig om de energietransitie te laten slagen. Als we de totale toekomstige energievraag willen opwekken met de nu beproefde technieken dan zijn er in 2050 50 hectare zonne-veld nodig, 26 windturbines en moet al het geschikte dakoppervlak gevuld worden met pv-panelen1. Zoals eerder genoemd verwachten we op weg naar 2050 veel van innovatie, ook op het gebied van elektriciteit. Toch zullen we deze programmaperiode volop moeten inzetten op het mogelijk maken en toepassen van deze technieken. Bij het opstellen van dit plan is er nog geen beleid voor elektriciteitsopwekking. Om realisatie van projecten mogelijk te maken is dat wel nodig.

Zon op daken is met de salderingsregeling op dit moment erg aantrekkelijk, deze loopt tot in ieder geval 2023. De salderingsregeling houdt in dat de stroom die je met zonnepanelen opwekt en teruglevert aan het net, wordt afgetrokken van je eigen energieverbruik. Voor zonnevelden is SDE+-subsidie en de Postcoderoosregeling beschikbaar. De Postcoderoosregeling is een financieringsmogelijkheid om met een groep inwoners gezamenlijk zonne-energie op te wekken, zonder dat de zonnepanelen op het eigen dak hoeven te liggen.

Bron: energiemix opgesteld door Over Morgen, terug te vinden in bijlage 1

Zonneveld langs A27 in Eemnes

Warmte

De warmtetransitie is een complexe opgave. Er is veel expertise en samenwerking met partijen nodig om hier concrete stappen in te kunnen zetten. In de energiemix in bijlage 1 is een grove indicatie van de verhouding tussen collectieve en individuele warmte gegeven. De verwachting is dat ongeveer 13.000 van de 20.282 woningequivalenten in Soest aangesloten kunnen worden op een warmtenet. Verwachting is dat de overige woningequivalenten een individuele warmte-voorziening nodig hebben.

Opslag

Bij de opwekking van duurzame elektriciteit en warmte ontstaat een onbalans tussen het moment waarop energie beschikbaar is en wanneer we het gebruiken. De zon levert bijvoorbeeld de meeste stroom en warmte in de zomer en midden op de dag, maar veel minder in de winter en ‘s avonds.

We gaan ervan uit dat deze onbalans kan worden opgelost door middel van bijvoorbeeld opslag van energie en het slim sturen van de energievraag door middel van een smart grid en slimme apparatuur. Een smart grid is een energienet waar een slim meet- en regelsysteem aan is toegevoegd. Dit zorgt ervoor dat het aanbod van de verschillende energiebronnen kan worden afgestemd op de vraag. Wanneer er een woning is met een overschot aan energie, kan dit overschot door worden gesluisd naar andere woningen.

Deze innovaties staat momenteel nog wel in de kinderschoenen. Samenwerking met de netbeheerder en energieverbruikers is essentieel om deze en mogelijk andere technieken verder te ontwikkelen.

7.2 De opgave voor energieopwekking

Dat we ook in Soest duurzame energie willen opwekken staat vast. Maar op dit moment is dat niet zonder meer mogelijk. Zon op dak is al relatief eenvoudig te realiseren voor inwoners en ondernemers. We verwachten in de programma-periode het meest van deze vorm van energieopwekking. Maar we hebben nog geen beleid voor grootschalige energieopwekking, we hebben nog geen concreet beeld van wat er haalbaar is in Soest en we hebben nog geen visie op de warmte-transitie. Om de overstap naar het opwekken en daarmee gebruiken van duurzame energie mogelijk te maken is er werk aan de winkel. Hier beschrijven we de projecten die we (in ieder geval) gaan uitvoeren tijdens deze programmaperiode.

De energiebronnen die we nu gebruiken om te wonen, werken en voort te bewegen, moeten worden vervangen voor duurzame bronnen. Figuur 11 laat de groei zien naar een duurzame mix van bronnen. Hierin zijn alle bronnen meegenomen die nodig zijn om te wonen, werken en te bewegen. Hier is ook rekening gehouden met een realistische besparing op vraag naar bronnen voor de gemeente Soest. We verwachten dat er in de toekomst ook innovatieve bronnen toegevoegd kunnen worden. Maar wat we nu nog niet weten kunnen we nu ook nog niet meenemen.

Figuur 11: Groeicurve naar het gebruik van een mix van duurzame bronnen

Verschillende bronnen zorgen voor een duurzame opwek van warmte en elektriciteit. Tabellen 3 en 4 laten zien welke bronnen een groot onderdeel gaan uitmaken van de duurzame energiemix van Soest. In de mix is ook waterstof meegenomen. Om groene waterstof te maken is duurzame elektriciteit nodig. In de opwek van elektriciteit is deze benodigde elektriciteit voor het maken van waterstof meegenomen.

Tabel 3: Bronnen duurzame elektriciteit

Tabel 4: Bronnen duurzame warmte

7.3 Projecten energieopwekking

Project E01: Regionale Energiestrategie (RES)Regio Amersfoort

Het Rijk vraagt via het Klimaatakkoord aan de 30 regio’s om het Rijk een bod te doen vanuit de Regionale Energiestrategie (RES). Afgesproken is dat iedere regio in Nederland door middel van een RES een strategie opstelt met betrekking tot de opwekking van hernieuwbare elektriciteit, energiebesparing, het potentieel aan duurzame warmtebronnen voor de warmtetransitie en concrete plannen om vraag en aanbod van elektriciteit en warmte door middel van infrastructuur bij elkaar te brengen. Uit de biedingen gaat blijken wat alle regio’s bij elkaar opgeteld kunnen bieden in grote stappen naar 2030 met als opgave 49% CO2-reductie en het op-wekken van 35 TWh duurzame elektriciteit op land. In regio Amersfoort werken we samen met de gemeenten Amersfoort, Baarn, Bunschoten, Eemnes, Leusden en Woudenberg samen. Aangevuld met provincie Utrecht, Waterschap Vallei en Veluwe en STEDIN.

Met de RES hebben we een belangrijk instrument om de eerste lijnen van de energietransitie van Soest te tekenen. Het eerste conceptbod doen we als regio in juni 2020. Vervolgens gaat het Rijk na of het bod kwalitatief en kwantitatief goed is en werken we toe naar het definieve bod 1.0 in maart 2021. Als dat zo is mogen we in de volgende periode van twee jaar het bod verder concretiseren. Het Rijk vraagt om tweejaarlijkse actualisering van de Regionale Energiestrategieën.

Planning:

2020/2021: RES 1.0 eerste bod aan Rijk

2022/2023: RES 2.0 verfijning van eerste bod

2024/2025: RES 3.0

Project E02: Transitievisie Warmte

Vanuit het Klimaatakkoord krijgen gemeenten de opdracht om uiterlijk in 2021 een Transitievisie Warmte vast te stellen. In dit document staat wanneer welke wijk van het aardgas afgaat. Daarmee is het voor inwoners en bedrijven inzichtelijk wanneer hun wijk aan de beurt is en wat een mogelijk alternatief is. Dat geeft handelings-perspectief. Vanuit het Klimaatakkoord wordt gevraagd om vijfjaarlijkse herijking.

In 2018 hebben tien partijen de Letter Of Intent (LOI) Duurzame Warmte getekend. Deze visie stellen we op samen met de LOI -partners duurzame warmte. Ook betrekken we partners, stakeholders en inwoners bij het opstellen van dit stuk. Voor de concretisering die volgt op deze globale visie volgen wijk-uitvoeringsplannen voor de wijken die voor 2030 van het aardgas afgaan. Samen met de wijk stellen we deze plannen op. Overigens zit er altijd een aantal jaren tussen het moment waarop een wijk wordt aangewezen om van het aardgas af te gaan en het moment dat dit daadwerkelijk gebeurt.

Planning:

2019: Start opstellen Transitievisie Warmte

2020: Besluitvorming in gemeenteraad

2024: Herziening Transitievisie Warmte

2025: Besluitvorming in gemeenteraad

Project E03: Wijkuitvoeringsplannen

Uit de Transitievisie Warmte blijkt welke buurten en wijken als eerste van het aardgas afgekoppeld gaan worden. Voor de wijken waar dat moment voor 2030 is maken we wijkuitvoeringsplannen. Samen met de inwoners en ondernemers in de wijk gaan we onderzoeken hoe de transitie voor de wijk eruit gaat zien. Wat er nodig is om van het aardgas af te gaan, zowel in de woningen en bedrijfspanden zelf als de infrastructuur. En welke koppelkansen er zijn voor de specifieke wijk. De wijkuitvoeringsplannen hebben naar verwachting een gemiddelde looptijd van tien jaar.

Planning:

2020/2021: Start wijkuitvoeringsplan wijk 1

2021: Start wijkuitvoeringsplan wijk 2

2022: Start wijkuitvoeringsplan wijk 3

Deze planning is noodzakelijk om de 49% CO2-reductie in 2030 te halen.

Daarvoor moeten er in totaal 6.000 woningen van het aardgas zijn afgekoppeld.

Hiervoor moeten deze woningen het basisisolatieniveau hebben (toelichting is te vinden in bijlage 2).

Project E04: Duurzame Warmte Soest

We gaan verder met de tien partijen die de LOI Duurzame Warmte hebben getekend. Hierin hebben partijen afgesproken om zich in te spannen om de eerste warmtenetten in Soest te realiseren. De Transitievisie Warmte is de eerste stap om hier verder mee te gaan. Vervolgens kijken we samen met partijen of er samenwerkingsovereenkomsten kunnen worden gesloten om daadwerkelijk de eerste businesscasussen voor warmtenetten te ontwikkelen en vervolgens te realiseren. Uiteraard maken we ook een directe koppeling met de wijkuitvoeringsplannen uit project E03. De verwachting is dat de eerste buurten/ wijken die in aanmerking komen voor een warmtenet overeenkomen met een of enkele wijkuitvoeringsplannen.

Planning:

2020: Eerste samenwerkingsovereenkomsten sluiten

2020/2021: Ontwikkeling eerste businesscasussen

Continue aandacht voor kansen voor businesscasussen voor warmtenetten.

Project E05: Beleid elektriciteitsopwekking

Bij het opstellen van dit programmaplan is er in Soest geen beleid voor grootscha-lige opwekking van elektriciteit. Het coalitieakkoord 2018-2022 geeft een helder uitgangspunt voor opwekking:

‘Voor Soest willen we ons maximaal inspannen om ervoor te zorgen dat grootschalige windmolens/-turbines en zonneweides niet nodig zijn. We hebben daarbij onze hoop gevestigd op innovatie en nieuwe technieken. De belangen rond plaatsing van windmo-lens/-turbines gaan de gemeentegrenzen te boven. Daarom heeft een regionale benade-ring onze duidelijke voorkeur. Mocht het toch zo ver komen dat windmolens/-turbines en zonneweides nodig zijn in Soest, dan is er wat ons betreft één duidelijk kader: niet in de polder.’

Vanuit het Klimaatakkoord en bijbehorende RES (project E01) zijn we verplicht om tot 2030 in te zetten op elektriciteitsopwekking met de op dit moment beproefde technieken zoals zonne- en windenergie. Voor de jaren daarna kunnen we meer inzetten op innovatie. Om de ruimtelijke inpassing van deze elektriciteitsopwekking in ieder geval tot 2030 zo zorgvuldig mogelijk te realiseren stellen we een Uitnodigingskader elektriciteitsopwekking op. In dit project maken we samen met experts, partners, stakeholders en inwoners een concretisering van het elektriciteitsopwekking deel uit de RES. Samen maken we beleid waarin we duidelijk maken waar duurzame elektriciteitsopwekking ingepast kan worden en onder welke voorwaarden. Denk aan voorwaarden voor de ruimtelijke inpassing, draagvlak bij omwonenden, terugvloeiing van middelen naar het gebied waar de opwekking plaatsvindt, de mogelijkheid van inwoners om financieel te participeren etc. Op deze wijze hebben alle betrokken inclusief de gemeenteraad invloed op de locaties waar de opwekking plaats kan vinden en is het voor initiatiefnemers helder waar er initiatieven ontplooid kunnen worden. Tot het moment dat we dit beleid hebben, nemen we geen aanvragen voor niet-gebouw-gebonden elektriciteitsopwekking in behandeling. Voor het participatieproces zoeken we aansluiting bij het proces van de Omgevingsvisie.

Planning:

2020: Start opstellen beleid voor duurzame elektriciteitsopwekking

2020/2021: Beoogde vaststelling in de gemeenteraad

Behandelen van aanvragen om elektriciteitsopwekking mogelijk te maken

Evaluatie en indien nodig herijken beleid

Om de doelstelling van 49% CO2-reductie in 2030 te halen is het noodzakelijk dat er in 2030 36 ha zonneveld en 20 windturbines zijn gerealiseerd. Om dat mogelijk te maken moeten we de markt gelegenheid geven om plannen in te dienen en te realiseren.

Project E06: Zonne-energie op dak

Om de doelstelling van 49% CO2-reductie in 2030 te halen moet in 2025 38% van alle geschikte dakoppervlak benut zijn met zonnepanelen en in 2030 al 69%.

Daarom stimuleren we het realiseren van zon op dak op verschillende manieren:

• •

  Energiefonds Samen – zon op woningdaken: We willen samenwerking belonen en stimuleren. Naast dat het leuk is en er mogelijk inkoopvoordelen zijn, ondersteunt de gemeente initiatieven met een energiefonds. Mensen die een initiatief hebben met meerdere bewoners uit een straat of buurt om gezamenlijk zonne-energie op daken op te wekken, kunnen budget vragen voor proceskosten/ organisatiekosten voor de gezamenlijke energieopwekking.

  Voorwaarden zijn bijvoorbeeld onder andere:

  • -

    Minimaal vijf huizen betrokken;

  • -

    Initiatieven moeten aantonen stappen te kunnen zetten in collectieve energiebesparing.

• Kanttekening: check nodig op juridische haalbaarheid

• •

  Collectieve inkoop zonnepanelen: Soms kan de veelheid aan aanbieders van bijvoorbeeld zonnepanelen afschrikkend werken voor inwoners. Een betrouwbare (tussen)partij kan voor sommige inwoners van meerwaarde zijn om toch de stap te nemen om zonnepanelen aan de schaffen. In Soest en Soesterberg zijn er diverse ondernemers die zonnepanelen verkopen en of installeren. In 2012 en 2013 zijn er al succesvolle lokale collectieve inkooptrajecten geweest door Zonaanbidders Soest, inmiddels opgegaan in \ Energie Actief Soest. Om de aanschaf van zonnepanelen voor inwoners laagdrempelig en lokaal te maken starten we met een proef van collectieve inkoop van zonepanelen door de gemeente, een inwonerscollectief of via het energie- loket door middel van vraagbundeling. Hiervoor doen we een aanbesteding met bepaalde voorwaarden. Inwoners kunnen dan collectief zonnepanelen aanschaffen. Al dan niet gebruikmakend van de duurzaamheidslening (zie project WN05: Financiering bij de pijler Wonen). Collectieve inkoop is ook mogelijk, bijvoorbeeld via Vereniging Eigen Huis.

• •

  Collectief Zon op bedrijfsdaken (zie ook project WK02): Er zijn in Soest genoeg bedrijven die onvoldoende dakoppervlakte hebben om in aanmerking te komen voor een SDE+ subsidie. Door vraag te bundelen is het vaak wel mogelijk om de subsidie te ontvangen. Doelstelling is om ondernemers (huurders en pandeigenaren) te verleiden en te ontzorgen bij het realiseren van zonnepanelen op hun daken.

• •

  Onderzoek afdwingbaarheid zon op dak nieuwbouw: Naast het stimuleren van de realisatie van zonnepanelen op daken, kunnen we, waarschijnlijk in 2020 al, ook meer dwingend instrumentarium (wetgeving) inzetten. Minister Wiebes heeft in augustus 2019 namens het kabinet in een brief aan de tweede kamer aangekondigd het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl onder de Omgevingswet, opvolger van het Bouwbesluit 2012) te willen wijzigen. Daarmee krijgen gemeenten meer mogelijkheden om het duurzaam gebruik van daken na de lokale afweging ook richting burgers en bedrijven af te dwingen.

• •

  Zon op dak corporatiebezit: ook corporaties zetten zich maximaal in om zon op dak te realiseren op hun bezit.

Planning:

2020: Start inrichting energiefonds samen incl. regeling

2020: Eerste gebiedsgerichte energieconvenant in Soest

2020: Eerste collectieve inkoopactie gemeente Soest

2020: (aangekondigde) Wijziging Bbl (ministerie van EZ&K)

2021: Tweede gebiedsgerichte energieconvenant in Soest

2021: Tweede collectieve inkoopactie gemeente Soest

2022: Evaluatie energiefonds samen en collectieve inkoopactie en bepalen of voortzetten wenselijk is

Continue aandacht voor het faciliteren en stimuleren van zon op dak