Planologisch afwijkingenbeleid 2022

Deze beleidsregels gaan over de wijze waarop binnen de gemeente Súdwest-Fryslân toepassing wordt gegeven aan de planologische afwijkingsmogelijkheden. Meer specifiek betreft het de afwijkingsmogelijkheden die de wetgever het college heeft gegeven op grond van de zogenaamde ‘kruimellijst’. Deze regeling is neergelegd in artikel 4 van bijlage II van het Besluit omgevingsrecht (hierna: Bor). Voor de wijze van toepassing heeft het college op 24 juni 2014 de eerste versie van het planologisch afwijkingenbeleid vastgesteld.

Op 23 juni 2015 heeft het college de gewijzigde versie van het planologisch afwijkingenbeleid vastgesteld. Die herziening van het beleid was noodzakelijk vanwege de wijziging van het Bor, waarbij de regels voor vergunningvrij bouwen en de kruimellijst op een aantal punten zijn aangepast. Ook zijn enkele wijzigingen in het beleid aangebracht omdat het beleid op sommige punten niet overeenkwam met de wens aan bepaalde plannen medewerking te kunnen verlenen. Daarbij is gekozen voor zo concreet mogelijke regels omdat dit de efficiëntie en doorlooptijd bevordert.

Hoewel sindsdien geen wijzingen in het Bor zijn aangebracht, is het toch wenselijk het beleid weer te actualiseren. Hierbij zullen de regels voor enkele categorieën van gevallen worden aangepast. Enkele van deze aanpassingen zijn het gevolg van het toepassen van de hardheidsclausule bij het verlenen van een omgevingsvergunning. Daarnaast zijn er enkele wijzigingen aangebracht die vanuit de praktijk zeer gewenst zijn terwijl deze ruimtelijk gezien niet onaanvaardbaar zijn. Dit betreft onder andere een uitbreiding van de mogelijkheden voor het realiseren van erfafscheidingen bij woningen in hoeksituaties en het opnemen van de mogelijkheid om aangebouwde bijbehorende bouwwerken te realiseren bij recreatiewoningen tot een totale oppervlakte van 100 m2.

In artikel 2.1, lid 1, onder c van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (hierna: Wabo) staat dat het verboden is om zonder omgevingsvergunning, gronden of bouwwerken te gebruiken (en te bouwen) in strijd met het bestemmingsplan. Artikel 2.10 lid 1 onder c Wabo bepaalt dat een omgevingsvergunning wordt geweigerd als de activiteit in strijd is met het bestemmingsplan, tenzij er door middel van toepassing van de regels uit artikel 2.12 van de Wabo wordt afgeweken van het bestemmingsplan.

Volgens artikel 2.10, lid 4 Wabo kan een omgevingsvergunning worden verleend, in de gevallen, bedoeld in artikel 2.12, lid 1, sub a, onder 2 van de Wabo. Dit artikel omvat een lijst waarin categorieën van gevallen staan omschreven en wordt ook wel de ‘kruimellijst’ genoemd. Indien een project (bouwplan, functiewijzigingsplan e.d.) voldoet aan de regels van dit artikel, kan het college van burgemeester en wethouders (hierna: het college) afwijken van het bestemmingsplan.

Met name in het kader van de rechtszekerheid, uniformiteit, transparantie en efficiëntie is het van belang beleidsregels te formuleren over de wijze waarop toepassing wordt gegeven aan deze afwijkingsmogelijkheden. Om die reden is dit beleid opgesteld als aanvullend toetsingskader. Op grond van dit beleid wordt bepaald of kan worden meegewerkt aan het project of niet.

Op het moment dat een aanvraag niet voldoet aan het bestemmingsplan, bepaalt de wet dat de aanvraag aangemerkt moet worden als een verzoek af te wijken van het bestemmingsplan. Het college moet dan bepalen of het bereid is af te wijken van de regels van het bestemmingsplan. Naast de reguliere afwijkingsmogelijkheden die in de bestemmingsplannen zijn neergelegd, kan het college ook op grond van artikel 2.12 lid 1, sub a, onder 2 van de Wabo afwijken van het bestemmingsplan.

Het college kan alleen afwijken als een project voldoet aan de omschrijving van de categorieën van gevallen die zijn opgenomen in artikel 4, bijlage II van het Bor. Daarna moet het college bepalen of het daartoe bereid is. In deze notitie staan de regels waarmee bepaald wordt of meegewerkt kan worden aan een verzoek om af te wijken van het bestemmingsplan (voor de in de ‘kruimellijst’ omschreven gevallen).

Op 21 februari 2018 heeft de Provincie Fryslân een wijziging van de Verordening Romte vastgesteld. Door deze wijziging is de Verordening Romte ook van toepassing geworden op omgevingsvergunningen waarbij op grond van artikel 2.12 lid 1, sub a onder 2 van de Wabo wordt afgeweken van het bestemmingsplan. Dit betekent dat voor ontwikkelingen die in strijd zijn met de regels van de Verordening Romte niet met toepassing van de ‘kruimellijst’ een omgevingsvergunning kan worden verleend.

In zijn algemeenheid zullen ontwikkelingen die passen binnen de beleidsregels, ook in overeenstemming zijn met de Verordening Romte. Strijd met de regels van de Verordening Romte is echter op voorhand niet uit te sluiten. Een aanvraag voor een omgevingsvergunning waaraan op grond van de ‘kruimellijst’ medewerking kan worden verleend, moet daardoor, voordat getoetst wordt aan deze beleidsregels, getoetst worden aan de Verordening Romte.

In hoofdstuk 2 wordt het algemene toetsingskader oftewel de algemene regels omschreven die in beginsel in het algemeen van toepassing zijn op alle categorieën gevallen. Een en ander is uiteraard afhankelijk van de situatie. Zo is de algemene regel over monumenten en beschermde stads- en dorpsgezichten uiteraard niet van toepassing op gebouwen die geen monumentale waarde hebben of percelen die niet zijn gelegen binnen een beschermd stads- of dorpsgezicht. Het algemene toetsingskader voor de planologische afwijkingsmogelijkheden, betreft onder andere het flankerend beleid en privaatrechtelijke regels.

In hoofdstuk 3 worden de specifieke beleidsregels omschreven op basis waarvan bepaald wordt of meegewerkt kan worden aan een verzoek af te wijken van het bestemmingsplan op grond van artikel 4, bijlage II van het Bor. In een aantal van de categorieën van gevallen wordt nader onderscheid en rubricering gemaakt. Dit wordt gedaan omdat sommige categorieën te algemeen zijn om in het geheel te vatten in regels. Dit betreft met name de categorie ‘bijbehorende bouwwerken’, waarin onder andere onderscheid wordt gemaakt tussen uitbreidingen van het hoofdgebouw, aan- en uitbouwen en vrijstaande bijgebouwen.

Voor het noodzakelijke aanvullende onderscheid en rubricering binnen elke categorie vanuit het Bor, krijgt elk geval waarin onderscheid is gemaakt een afzonderlijke set van beleidsregels met een aanduiding, welke bestaat uit een nummer en (eventueel) een letter. Bij de aanduiding van iedere set wordt aangesloten bij het nummer van het van toepassing zijnde lid van artikel 4 van bijlage II van het Bor. Voor het onderscheid van gevallen binnen een categorie worden letters gebruikt. In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op de regeling omtrent de hardheidsclausule.

Hoofdstuk 5 omvat de slotbepalingen, met een overzicht van de bijlagen en tot slot de titel van dit afwijkingenbeleid en de datum van inwerkingtreding.

In dit hoofdstuk zullen de beleidskeuzes en de daaruit voortvloeiende uitgangspunten en regels voor bovengenoemde onderdelen uiteengezet worden. Bij het opstellen van de beleidsregels voor de planologische afwijkingsmogelijkheden met betrekking tot de kruimellijst is rekening gehouden met flankerend beleid en privaatrechtelijke aspecten.

Bij het opstellen van deze beleidsregels is getracht aan te sluiten op het flankerend beleid van de gemeente. Daarbij wordt onder andere gedoeld op de regels van het bestemmingsplan, de welstandsnota, monumentenbeleid, milieubeleid, sportbeleid, onderwijsbeleid, etc.

De noodzaak om afwijkingen van het bestemmingsplan toe te staan, is in het algemeen groter naarmate een bestemmingsplan ouder is. Een wat ouder bestemmingsplan sluit niet altijd meer aan op ruimtelijke inzichten en uitgangspunten en/of de maatschappelijke ontwikkelingen. Dit beleid zal dan ook voornamelijk van toepassing zijn op (bouw)plannen die worden gerealiseerd op gronden die zijn gelegen in de ‘oudere’ bestemmingsplannen. Daarmee wordt tegemoetgekomen aan de wens van de gemeente een uniform ruimtelijk beleid te voeren.

In artikel 12a van de Woningwet is aan de gemeenteraad de verplichting opgelegd een welstandsnota vast te stellen. De welstandstoets richt zich in beginsel naar de bouwmogelijkheden die het geldende bestemmingsplan biedt. Dit betekent dat hoe explicieter en specifieker de (bebouwings-) mogelijkheden in een bestemmingsplan zijn geregeld, des te terughoudender dient welstand te zijn.

Uitgangspunt van de Wabo is dat het verboden is te bouwen zonder of in afwijking van een (vooraf verleende) omgevingsvergunning. Uitzondering daarop vormen de vergunningvrije bouwwerken, zoals genoemd in artikel 2 van bijlage II van het Bor. Het bestemmingsplan kan de bouw van de in dat artikel genoemde vergunningvrije bouwwerken niet beperken. De vergunningvrije bouwwerken, zoals genoemd in artikel 3 van bijlage II van het Bor, zijn qua bouwen vergunningsvrij maar moeten wel in overeenstemming zijn met het bestemmingsplan (tenzij wordt afgeweken van het bestemmingsplan).

Voor gemeentelijke monumenten, rijksmonumenten en panden binnen beschermde stads- en dorpsgezichten geldt dat geen onevenredige aantasting plaats mag vinden van het monument of het beschermde stadsgezicht.

Op het realiseren van een project zijn naast publiekrechtelijke regels (Wabo, Awb, Wm, Wnb,etc.) ook privaatrechtelijke regels van toepassing. Privaatrechtelijke regels kunnen soms in de weg staan aan vergunningverlening, maar niet zondermeer. In beginsel moet voor bouwprojecten vergunning worden verleend als het plan of project voldoet aan de regels van artikel 2.10 van de Wabo.

Privaatrechtelijke regels leiden in beginsel niet tot een weigering van de omgevingsvergunning. Zo kan iemand een vergunning aanvragen voor het bouwen van een schuur in de tuin van de buurman. Als deze schuur dan voldoet aan het toetsingskader (bouwverordening, bouwbesluit, welstand en bestemmingsplan), moet het college in beginsel de vergunning verlenen. Dit is alleen anders als door een andere belanghebbende aannemelijk wordt gemaakt dat het bouwplan niet kan worden verwezenlijkt. Bijvoorbeeld doordat de eigenaar van het perceel geen toestemming geeft voor het uitvoeren van het bouwproject. In dat geval kan het college de aanvraag niet in behandeling nemen en dus ook geen vergunning verlenen.

Het college dient privaatrechtelijke regels echter wel bij de beoordeling al dan niet af te wijken van het bestemmingsplan te betrekken. Indien evidente privaatrechtelijke belemmeringen in de weg van het project staan, dient het college geen toepassing te geven aan de mogelijkheden af te wijken van het bestemmingsplan. De privaatrechtelijke aspecten die bij beoordeling van een verzoek om afwijking van belang zijn, kunnen worden onderverdeeld in beperkt zakelijke rechten, burenrecht en het eigendomsrecht.

Beperkt zakelijke rechten zijn rechten waarmee een eigendomsrecht is bezwaard. Een voorbeeld van een beperkt recht is het recht van erfdienstbaarheid. Is sprake van een dergelijk recht dan moet worden nagegaan of het verzoek om afwijking zal leiden tot een continue inbreuk c.q. ontoelaatbare hinder voor de uitoefening van dit beperkte recht. Als dit het geval is, zal mogelijk geen medewerking verleend worden aan een verzoek om afwijking.

Het burenrecht in boek 5 van het Burgerlijk Wetboek geeft onder andere regels omtrent hinder door het plaatsen van schuttingen, uitzicht, te realiseren lichtopeningen, afvoer van hemelwater, bouwen over de erf- of perceelscheiding, etc. Van onevenredige hinder is overigens pas sprake als het handelen onrechtmatig is. Wanneer niet voldaan wordt of voldaan kan worden aan bepalingen uit het burenrecht, wordt de buren (eigenaar en eventueel huurder) gevraagd of ze kunnen instemmen met de plannen. Indien de buren niet kunnen instemmen met het plan kan in beginsel geen medewerking aan een verzoek om afwijking worden gegeven. Deze belangen dienen meegewogen te worden in de afweging omtrent een verzoek om afwijking.

Leidt de toekenning van een planologische afwijking tot een inbreuk op het eigendomsrecht (zonder dat hiervoor toestemming is gegeven), dan wordt in beginsel geen planologische afwijking verleend. Een voorbeeld hiervan is het verankeren van een constructie in muren die eigendom zijn van een ander. Is een muur gemeenschappelijk eigendom dan is hierop het burenrecht van toepassing. Het gemeenschappelijk eigendom moet (indien nodig) door de aanvrager kunnen worden aangetoond.

Bij de bepaling van de mate waarin een vermindering van de bezonning op het ene terrein als gevolg van de realisering van een bouwwerk op het andere terrein toelaatbaar blijft, geldt als uitgangspunt dat enige beperking van de bezonning acceptabel is. De beperking mag echter niet zodanig zijn dat daarmee een reële bezonning op het perceel niet meer goed mogelijk is. De afweging betreft overigens het verschil tussen enerzijds de schaduwwerking die de maximale invulling van het bestemmingsplan c.q. bouwverordening en het vergunningvrije bouwen teweeg kunnen brengen ten opzichte van het effect die realisatie van de bebouwing (voor zover deze afwijkt van voornoemde regels) met zich mee brengt. Het gaat dus om een vergelijking tussen hetgeen reeds op basis van bestaande regels is toegestaan ten opzichte van hetgeen dat wordt gerealiseerd.

Ten aanzien van de toetreding van daglicht zal moeten worden beoordeeld wat het effect van het bouwplan is op de toetreding van daglicht bij de buren. Het kan daarbij nodig zijn een onderzoek naar de gevolgen op dit punt uit te voeren.

De regels van het afwijkingenbeleid zijn erop gericht de ruimtelijke ondergeschiktheid van bijbehorende bouwwerken (niet zijnde hoofdgebouwen) ten opzichte van het hoofdgebouw te bewerkstelligen.

Het voortborduren op een eerder, nu ruimtelijk onwenselijke, vergunde situatie dient te worden voorkomen. Het geldende bestemmingsplan is in beginsel maatgevend. Toch is het veelal van belang dat nieuwe bouwwerken aansluiten op de ruimtelijke aspecten van bestaande bouwwerken. Nieuwe bouwwerken moeten zich voegen in het bestaande straat- en bebouwingsbeeld.

Bestaande bouwwerken met een afwijkende architectuur kunnen daarom, als deze voldoen aan de ruimtelijke normen en welstandstechnische kwaliteitseisen, aangemerkt worden als trendsetter. Voor bouwplannen die nagenoeg gelijk zijn aan de trendsetter(s), kan ook een omgevingsvergunning worden verleend. Dit zijn de trendvolgers.

• 1.

  Trendsetter

  • •

    Er is sprake van een trendsetter wanneer voor een bestaand bouwwerk in de afgelopen 10 jaar een omgevingsvergunning is afgegeven.

• 2.

  Trendvolger: om een nieuw bouwwerk als trendvolger te beschouwen dient deze aan de volgende voorwaarden te voldoen:

  • •

    Het bouwplan komt (qua ruimtelijke uitstraling) overeen met een trendsetter uit de directe omgeving, zoals het zelfde woonblok, straat of buurt, welke een bepaalde stedenbouwkundige samenhang vertoont.

  • •

    Het gebouwtype en/of de architectuur is vergelijkbaar met de trendsetter.

  • •

    Er is sprake van een vergelijkbare stedenbouwkundige situatie.

In artikel 4 van bijlage II van het Bor zijn verschillende categorieën van gevallen opgenomen waarvoor het college af kan wijken van het bestemmingsplan, op grond van artikel 2.12 lid 1, sub a, onder 2 van de Wabo. Omdat we eenduidig en transparant willen zijn over de regels waaraan moet worden voldaan om voor afwijking in aanmerking te komen, zijn deze beleidsregels opgesteld. Het moet bovendien geen vanzelfsprekendheid worden medewerking te verlenen aan een planologische afwijking, nu de planwetgever (de gemeenteraad) de regels omtrent ruimtelijke ordening bepaalt. De afwijkingsmogelijkheden zijn dan ook afgestemd op het meest recente en liberale ruimtelijke beleid binnen de gemeente Súdwest-Fryslân. Naarmate een bestemmingsplan van oudere datum is komt meer betekenis toe aan de regels omtrent afwijking.

Het is voorts van belang uiteen te zetten op welke wijze de regels van deze beleidsnotitie moeten worden toegepast. De algemene regels zijn in beginsel van toepassing op alle categorieën van gevallen. Vervolgens is er per categorie of situatie een limitatieve lijst met regels opgesteld waar aan moet worden voldaan, of is er bepaald dat per concreet geval een afweging gemaakt dient te worden.

In de eerste situatie dient de aanvraag voor vergunning geweigerd te worden als aan één van de voor het geval geldende limitatieve regels niet wordt voldaan. De weigering wordt dan gemotiveerd met het argument dat niet wordt voldaan aan het vastgestelde beleid. In de tweede situatie wordt per concreet geval een ruimtelijke afweging gemaakt, waarbij rekening gehouden wordt met de in het beleid voor deze specifieke categorie neergelegde uitgangspunten. Hierbij dient opgemerkt te worden dat de zinsnede ‘rekening houden met’, niet zonder meer betekent dat zondermeer aan de genoemde uitgangspunten dient te worden voldaan. De zinsnede ‘rekening houden met’ betekent dat deze uitgangspunten moeten worden betrokken bij de overwegingen om al dan niet af te wijken van het bestemmingsplan.

Er kan volgens het Bor afwijking worden verleend voor een bijbehorend bouwwerk bij een hoofdgebouw binnen de bebouwde kom. De enige voorwaarde is dat het aantal woningen niet toeneemt, tenzij het huisvesting in verband met mantelzorg betreft. Daarom bestaat de behoefte aanvullende richtlijnen op te stellen voor het al dan niet verlenen van een afwijking van de bestemmingsplanregels. Hiervoor wordt een onderscheid gemaakt tussen bouwen op het voorerfgebied, bouwen op het achtererfgebied, het bouwen van aan- en uitbouwen, het bouwen van vrijstaande bijgebouwen en het uitbreiden van het hoofdgebouw. Daarnaast is het van belang om aandacht te schenken aan de functie van het te bouwen bouwwerk. De functie moet in ieder geval verbonden en in overeenstemming zijn met de functie van de hoofdbebouwing. Zo moet een bijbehorend bouwwerk bij een woning ten behoeve van de functie ‘wonen’ worden opgericht.

De situering van de voorgevelrooilijn is bepalend voor het stedenbouwkundige beeld en de begrenzing van de openbare ruimte. In principe wordt geen medewerking verleend aan het overschrijden van de voorgevelrooilijn. Een uitzondering wordt gemaakt voor uitbouwen aan de voorzijde van een woning, in de vorm van erkers en aangebouwde bijbehorende bouwwerken aan de voorgevel, waarbij een oorspronkelijk bijbehorend bouwwerk aanwezig is in de voortuin. Verder wordt een uitzondering gemaakt voor hoeksituaties indien gebouwd wordt op het (naar openbaar toegankelijk gebied gekeerd) zijerf.

Uitgangspunt is dat er een herkenbaar onderscheid dient te zijn tussen het hoofdgebouw enerzijds en de uitbreiding van de woning anderzijds. Nadere voorwaarden ten aanzien van positionering, oppervlakte en afmetingen worden in de beleidsregels beschreven (zie ook bijlage 4 – referentiebeeld 4).

Artikel 4, lid 1, onder a van de Bor biedt ook de mogelijkheid tot uitbreiding van een hoofdgebouw. Hieronder wordt verstaan een aangebouwd bijbehorend bouwwerk dat minder dan 1 meter lager is dan de hoogte van het hoofdgebouw. Vanwege de diversiteit aan uitbreidingsmogelijkheden van hoofdgebouwen van woningen, is het niet mogelijk voor dergelijke uitbreidingen een algemeen toetsingskader op te stellen. Per concreet geval zal bepaald worden of een vergroting van een hoofdgebouw wel of niet past binnen het stedenbouwkundige beeld ter plaatse.

Het Bor geeft specifieke mogelijkheden voor het vergunningvrij realiseren van mantelzorgwoningen. Omdat die regelgeving niet in elk geval toepasbaar en toereikend is, heeft het college separate beleidsregels opgesteld voor mantelzorgwoningen. Daarin zijn voorwaarden opgenomen waaronder, in afwijking van de regels van het bestemmingsplan, medewerking kan worden verleend aan de realisatie van een mantelzorgwoning bij een woning.

In afwijking van de regels die in het onderhavige planologisch afwijkingenbeleid zijn opgenomen over de realisatie van bijbehorende bouwwerken bij woningen, kan een omgevingsvergunning in afwijking van het bestemmingsplan worden verleend als de mantelzorgwoning voldoet aan de door het college vastgestelde beleidsregels inzake mantelzorgwoningen.

Het is op grond van artikel 4 bijlage II Bor mogelijk bij andere hoofdgebouwen in de bebouwde kom een bijbehorend bouwwerk te plaatsen. Andere hoofdgebouwen kunnen o.a. zijn: scholen, ziekenhuizen, winkels, hotels, kantoren, agrarische bebouwing en andere bedrijfsgebouwen. Vanwege de diversiteit aan functies die voor een planologische afwijking in aanmerking komen en vanwege de verspreide ligging van deze ‘andere gebouwen’ binnen de gemeente, is het niet mogelijk voor dergelijke uitbreidingen een algemeen toetsingskader op te stellen. Per concreet geval zal bepaald worden of een uitbreiding wel of niet past binnen het stedenbouwkundige beeld ter plaatse. In ieder geval zal de uitbreiding er niet toe mogen leiden dat het aansluitende terrein voor meer dan 50% bebouwd is en de oppervlakte die op grond van het geldende bestemmingsplan voor bebouwing in aanmerking komt met meer dan 50% wordt overschreden. Een bijbehorend bouwwerk bij een ander gebouw moet dus gerealiseerd worden binnen dergelijke ten behoeve van bebouwing begrensde gronden.

Het komt nogal eens voor dat ‘andere gebouwen’ zijn gelegen in een woongebied (denk bijvoorbeeld aan scholen, verenigingsgebouwen, etc.). Deze functies kunnen het woon- en leefmilieu ter plaatse beïnvloeden. Dit is met name wanneer de functie veel bezoekers trekt en/of een grote behoefte bestaat aan parkeergelegenheid.

Uitgangspunten zijn dat er niet gebouwd wordt voor de voorgevelrooilijn, niet hoger gebouwd wordt dan de oorspronkelijke toegestane goot- en bouwhoogte, voldoende parkeergelegenheid op eigen terrein of in de nabije omgeving beschikbaar dient te zijn en geen onevenredige gevolgen voor de verkeersdoorstroming en verkeersveiligheid ter plaatse mogen ontstaan. Vindt op het moment van de aanvraag al een onevenredige aantasting van het woon- en leefmilieu plaats of is zelfs sprake van een saneringssituatie, dan wordt geen ontheffing verleend.

Voor recreatiewoningen zijn aparte regels opgesteld. Er wordt terughoudend beleid gevoerd ten opzichte van bijbehorende bouwwerken bij recreatiewoningen. De totale oppervlakte van hoofdgebouwen en bijbehorende bouwwerken mag in totaal niet meer dan 100m² bedragen.

Er kan volgens het Bor ook afwijking worden verleend voor een bijbehorend bouwwerk bij een hoofdgebouw buiten de bebouwde kom. Dit kan voor bijbehorende bouwwerken tot een maximale hoogte van 5m, tenzij sprake is van een kas of bedrijfsgebouw van lichte constructie ten dienste van een agrarisch bedrijf. Verder stelt de wet de eis dat het aantal woningen niet toeneemt, tenzij het bouwwerk opgericht wordt voor huisvesting in verband met mantelzorg. Het is noodzakelijk om aanvullende richtlijnen op te stellen voor het al dan niet verlenen van een afwijking van de bestemmingsplanregels. Hiervoor kan een onderscheid worden gemaakt tussen bouwen bij woningen en bouwen bij andere gebouwen, tussen bouwen op het voorerfgebied, bouwen op het achtererfgebied, het bouwen van aan- en uitbouwen, het bouwen van vrijstaande bijgebouwen en het uitbreiden van het hoofdgebouw. Hiertoe wordt aangesloten bij de regels die gelden voor het bouwen van bijbehorende bouwwerken binnen de bebouwde kom.

Daarnaast is het van belang aandacht te schenken aan de functie van het te bouwen bouwwerk. De functie moet in ieder geval verbonden en in overeenstemming zijn met de functie van de hoofdbebouwing. Zo moet een bijbehorend bouwwerk bij een woning ten behoeve van de functie ‘wonen’ worden opgericht.

Voor bijbehorende bouwwerken buiten de bebouwde kom gelden andere en/of aanvullende regels dan de regels voor bijbehorende bouwwerken binnen de bebouwde kom. Vandaar dat dit onderdeel apart is opgenomen binnen de beleidsregels. In aanvulling op de beperkingen die zijn opgenomen in de Bor, is er behoefte aanvullende richtlijnen op te stellen voor het al dan niet verlenen van een afwijking van de bestemmingsplanregels.

Het is op grond van artikel 4 bijlage II Bor mogelijk om bij andere hoofdgebouwen buiten de bebouwde kom een bijbehorend bouwwerk te plaatsen. Onder andere hoofdgebouwen kan onder andere worden verstaan: scholen, ziekenhuizen, winkels, hotels, kantoren, agrarische bebouwing en andere bedrijfsgebouwen. Vanwege de diversiteit aan functies die voor een planologische afwijking in aanmerking komen en vanwege de verspreide ligging van deze ‘andere gebouwen’ binnen de gemeente, is het niet mogelijk voor dergelijke uitbreidingen een algemeen toetsingskader op te stellen. Per concreet geval zal bepaald worden of een uitbreiding wel of niet past binnen het stedenbouwkundige beeld ter plaatse.

In ieder geval zal de uitbreiding er niet toe mogen leiden dat het aansluitende terrein voor meer dan 50% bebouwd is en de oppervlakte die op grond van het geldende bestemmingsplan voor bebouwing in aanmerking komt met meer dan 50% wordt overschreden. Een bijbehorend bouwwerk bij een ander gebouw moet dus gerealiseerd worden binnen dergelijke ten behoeve van bebouwing begrensde gronden. Vindt op het moment van de aanvraag al een onevenredige aantasting van het woon- en leefmilieu plaats of is zelfs sprake van een saneringssituatie, dan wordt geen ontheffing verleend.

Voor recreatiewoningen zijn aparte regels opgesteld. Er wordt terughoudend beleid gevoerd ten opzichte van bijbehorende bouwwerken bij recreatiewoningen. De totale oppervlakte van hoofdgebouwen en bijbehorende bouwwerken mag in totaal niet meer dan 100m² bedragen.

Indien het college dit nodig acht, wordt aan een afwijkingsprocedure ten behoeve van de realisering van een infrastructurele voorziening of een nutsvoorziening medewerking verleend indien wordt onderbouwd waarom deze voorziening noodzakelijk is. In een concreet geval zal worden beoordeeld of de plaatsing van het betreffende bouwwerk vanuit stedenbouwkundig oogpunt aanvaardbaar is en of ze niet leidt tot een verkeersonveilige situatie

Artikel 4 lid 3 Bor biedt de mogelijkheid om aan het plaatsen/realiseren van bouwwerken, geen gebouw zijnde, met een oppervlakte van maximaal 50 m2 en een hoogte van maximaal 10 meter medewerking te verlenen. Per concreet geval zal worden beoordeeld of de plaatsing van het betreffende bouwwerk vanuit stedenbouwkundig oogpunt aanvaardbaar is.

In deze categorie vallen onder andere overkappingen, lichtmasten, paardenbakken, erfafscheidingen en soortgelijke constructies. Voor overkapping dient aangesloten te worden bij de regels voor bijbehorende bouwwerken. Voor erfafscheidingen zijn in paragraaf 3.7.2 specifieke regels opgenomen.

De uitgangspunten in dit afwijkingenbeleid sluiten grotendeels aan op de vergunningsvrije bouwmogelijkheden van erfafscheidingen. Daarnaast kan onder voorwaarden ook medewerking worden verleend aan erfafscheidingen op bedrijfspercelen waar (nog) geen hoofdgebouw aanwezig is. Er wordt alleen medewerking verleend aan een planologische afwijking voor erfafscheidingen in het voorerfgebied die qua afmetingen, plaatsing en uitvoering voldoen aan bijlage 4.

Dit is een restcategorie voor (ondergeschikte) gevallen die niet vergunningsvrij zijn en niet voldoen aan bestemmingsplanbepalingen maar waarvan de impact zo beperkt is, dat de wetgever de afwijkingsmogelijkheid bij het college heeft neergelegd.

Dakkapellen zullen over het algemeen niet in strijd zijn met de regels van het bestemmingsplan. Dakkapellen moeten voldoen aan de welstandscriteria van de welstandsnota.

Een geveloptrekking is het doortrekken/verhogen van de gevel om hiermee de kapverdieping te verruimen. Het verschil met een dakkapel is dat hiermee de bestaande gootlijn van de kap komt te vervallen of wordt verhoogd waardoor vaak sprake van een afwijkende goothoogte van het bestemmingsplan. Het welstandsadvies is richtinggevend waarbij met name de invloed van de dakopbouw op het openbare gebied en de aantasting van de hoofdvorm van belang zijn (zie ook bijlage 4 – referentiebeeld 1).

Een nokverhoging is het verhogen van de kap door de nok te verhogen. Hierdoor wordt de kapverdieping verruimd. Het welstandsadvies is richtinggevend waarbij met name de invloed van de dakopbouw op het openbare gebied en de aantasting van de hoofdvorm van belang zijn (zie ook bijlage 4 – referentiebeelden 2 en 3).

Het is ook mogelijk door middel van een dakopbouw op een plat dak van een bestaand gebouw, een extra bouwlaag te realiseren. Daarbij kan gedacht worden aan een opbouw op een garage.

Tot slot heeft de wetgever binnen een restcategorie opgenomen voor gelijksoortige uitbreidingen van een gebouw en voor uitbreidingen van een bouwwerk met een ondergeschikt bouwdeel. Bij gelijksoortige uitbreidingen kan gedacht worden aan een loggia in een schuin dakvlak. Onder bouwdelen van ondergeschikte aard vallen onder andere liftopbouwen, schoorstenen, ventilatiekanalen, airco-units en brandtrappen.

Antenne-installaties voor mobiele telecommunicatie zijn onder bepaalde voorwaarden vergunningsvrij. In aansluiting op artikel 2.15 Bijlage II van het Bor vallen ook antenne-installaties tot een hoogte van 40 meter onder de afwijkingsbevoegdheid van artikel 4 lid 5 bijlage II Bor.

Aan de hand van het vastgestelde antennebeleid wordt per geval beoordeeld of medewerking kan worden verleend aan een antenne-installatie.

Antenne-installaties voor particulier gebruik komen in dit digitale tijdperk nog steeds voor, zij het sporadisch. Onder bepaalde voorwaarden zijn ook deze installaties vergunningsvrij. In een concreet geval zal worden beoordeeld of de plaatsing van het betreffende bouwwerk vanuit stedenbouwkundig oogpunt aanvaardbaar is, en worden voorgelegd aan het college.

Er wordt alleen van het bestemmingsplan afgeweken voor een installatie bij een glastuinbouwbedrijf voor warmtekracht koppeling, als bedoeld in artikel 4 lid 6 van bijlage II van het Bor, als de noodzaak is aangetoond en de overwegingen om af te wijken zorgvuldig zijn onderbouwd.

Er wordt alleen van het bestemmingsplan afgeweken voor een installatie bij een agrarisch bedrijf, als bedoeld in artikel 4 lid 7 van bijlage II van het Besluit omgevingsrecht, als de noodzaak is aangetoond en de overwegingen om af te wijken zorgvuldig zijn onderbouwd.

Artikel 4 lid 8 bijlage II Bor voorziet in de mogelijkheid om voor niet-ingrijpende herinrichtingen van openbaar gebied, planologische afwijking te verlenen van de (gebruiks-) bepalingen van het bestemmingsplan

Met dit onderdeel van artikel 4 lid 9 bijlage II Bor kan planologische afwijking worden verleend voor een gebruikswijziging van bouwwerken binnen en buiten de bebouwde kom, eventueel in samenhang met bouwactiviteiten die de bebouwde oppervlakte en bouwvolume niet vergroten en van bij die bouwwerken aansluitend terrein. Voor zover het bouwwerken buiten de bebouwde kom betreft, mag het uitsluitend gaan om een wijziging van gebruik ten behoeve van de logiesfunctie voor werknemers of de opvang van asielzoekers of andere categorieën vreemdelingen.

Het aantal woningen behoeft na de wetswijziging van 1 november 2014 niet meer gelijk te blijven. De gebruikswijziging is alleen van toepassing op reeds bestaande bebouwing.

Een functiewijziging kan een verstoring betekenen voor het woon- en leefmilieu ter plaatse. Dit geldt met name wanneer de functie veel bezoekers trekt en/of een grote behoefte bestaat aan parkeergelegenheid. Met een functiewijziging in een woonwijk wordt dan ook terughoudend omgegaan. Een uitzondering kan worden gemaakt voor voorzieningen die naar aard en functie primair een woonwijk als verzorgingsgebied hebben (bijvoorbeeld medische of maatschappelijke voorzieningen) en voorzieningen die een bijdrage kunnen leveren aan de diversiteit en verlevendiging van een woonwijk (denk aan kleinschalige detailhandel). Medewerking aan overige functiewijzigingen binnen een woongebied wordt overwogen indien het een kleinschalige bedrijfsactiviteit betreft die valt onder categorie 1 of 2 van de VNG brochure Bedrijven en Milieuzonering. Met verzoeken om functiewijzigingen ten behoeve van (bedrijfs)activiteiten die in een hogere categorie vallen wordt terughoudend omgegaan.

Een functiewijziging wordt slechts overwogen indien, zo nodig, voldoende parkeergelegenheid (op eigen terrein) beschikbaar is en geen onevenredige gevolgen voor de verkeersdoorstroming en verkeersveiligheid ontstaan. In ieder geval dient de parkeerdruk ter plaatse in beginsel niet toe te nemen. Verder dient de nieuwe functie te voldoen aan de geldende milieuregelgeving. Is ter plaatse sprake van een saneringssituatie dan wordt aan de functiewijziging geen medewerking verleend. Tenslotte dient een functiewijziging te passen binnen de overige gemeentelijke sectorale nota´s en beleidsregels.

Bij deze bepaling is opgenomen dat het wijzigen van het gebruik binnen de bebouwde kom is toegestaan. Hieronder vallen ook de beroepen en bedrijven aan huis (binnen de bebouwde kom!) voor zover deze niet reeds op grond van het bestemmingsplan zijn toegestaan.

Als aanvullende gebruiksmogelijkheid bij woningen is het uitoefenen van een aan huis gebonden beroep of bedrijf toegestaan. Wonen moet wel de hoofdfunctie blijven. Het beroep of bedrijf aan huis moet nadrukkelijk ondergeschikt blijven aan de woonfunctie.

Een bedrijf aan huis is een bedrijf dat is gericht op het vervaardigen van producten en/of het leveren van diensten, die ondergeschikt moeten zijn aan de woonfunctie. Een bedrijf aan huis kan een onwenselijke effecten hebben op de woonomgeving en is daarom niet altijd gewenst. Om die reden zijn niet alle soorten beroepen en bedrijven aan huis toegestaan.

De afgelopen jaren heeft landelijk een groot aantal procedures plaatsgevonden over de permanente bewoning van recreatiewoningen. Uiteindelijk heeft het Ministerie van VROM aangegeven dat recreatiewoningen die voor/op de peildatum van 31 oktober 2003 al werden gebruikt als permanente woning in principe voor legalisatie in aanmerking komen. Legalisatie dient ofwel via wijziging van het desbetreffende bestemmingsplan plaats te vinden ofwel via het verlenen van een ontheffing.

Een van de instrumenten om relatief eenvoudig tot legalisering van recreatiewoningen over te kunnen gaan is opgenomen in het Bor. Artikel 4 lid 10 bijlage II Bor geeft een mogelijkheid aan het college een afwijking te verlenen voor een wijziging van het gebruik van een recreatiewoning ten behoeve van bewoning, mits de recreatiewoning voldoet aan de eisen van een bestaande woning, de bewoning niet in strijd is met het bepaalde bij of krachtens de Wet milieubeheer, de Wet geluidhinder, de Wet ammoniak en veehouderij of de Reconstructiewet concentratiegebieden en de aanvrager de woning in elk geval op 31 oktober 2003 de recreatiewoning in gebruik had als woning en deze sindsdien onafgebroken bewoont. De gemeente is echter van oordeel dat de permanente bewoning van recreatiewoningen dient te worden tegengegaan. Wij verlenen in principe geen medewerking aan voornoemde afwijkingsmogelijkheid.

Met toepassing van dit artikel kan medewerking worden verleend aan een tijdelijke afwijking van het bestemmingsplan ten behoeve van ander gebruik van bouwwerken en gronden dan genoemd in artikel 4, onderdelen 1 tot en met 10. Hierbij kan onder andere gedacht worden aan het tijdelijk gebruiken van een perceel ten behoeve van het houden van een evenement.

Veel terrassen bij horecagelegenheden zijn in strijd met de regels van het bestemmingsplan. Het gebruik van de grond als terras is dan niet toegestaan. Het college heeft Terrasbeleid vastgesteld. Daarin zijn onder andere regels opgenomen over de situering van het terras.

Ook in de gevallen waarin wordt voorzien in de onderdelen 1 tot en met 10 van artikel 4 kan tijdelijk worden afgeweken van de regels van het bestemmingsplan. Het lijkt niet redelijk een tijdelijke afwijking van het bestemmingsplan aan dezelfde regels te toetsen als een permanente afwijking van het bestemmingsplan. Het is echter op voorhand niet mogelijk voor alle mogelijke tijdelijke afwijkingen een toetsingskader op te stellen.

In dit hoofdstuk worden de uitgangspunten omtrent de hardheid van de regels van dit beleid uiteengezet.

In de beleidsregels zijn uitgangspunten geformuleerd die tot doel hebben bij concrete verzoeken om planologische afwijking een afwegingskader te bieden waarmee snel een oordeel over de wenselijkheid en de aanvaardbaarheid van een plan of project kan worden gegeven.

Algemene uitgangspunten impliceren altijd dat er bijzondere omstandigheden kunnen zijn die in een concreet geval tot een andere dan de beschreven aanpak leiden. Of, om het in de termen van artikel 4:84 van de Algemene wet bestuursrecht te formuleren: Het bestuursorgaan handelt in overeenstemming met de beleidsregel, tenzij dat voor één of meer belanghebbenden gevolgen zou hebben die wegens bijzondere omstandigheden onevenredig zijn in verhouding tot de met de beleidsregels te dienen doelen. Een aantal elementen in deze formulering behoeft explicitering.

Om die reden zijn 2 regels opgesteld omtrent de hardheid van de regels van dit beleid. Indien het beleid tot onevenredige hardheid leidt, dient het college in bijzondere omstandigheden de mogelijkheid te hebben af te wijken van de algemene uitgangspunten.

Onderkend moet worden dat elk beleid onvoorziene neveneffecten kan hebben. Met een beroep op de hardheidsclausule (uitgangspunten) kunnen onvoorziene onaanvaardbare gevolgen van beleidsregels worden voorkomen. Er dient zeer spaarzaam met de mogelijkheden om toepassing te geven aan de hardheidsclausule om te worden gegaan.

Indien als gevolg van een verzoek een beleidswijziging in de rede ligt, wordt zowel het verzoek als de voorgenomen beleidswijziging aan het college voorgelegd.

Indien op grond van beleidsregel 15a wordt afgeweken van het beleid of indien in afwijking van de in het afwijkingenbeleid opgenomen criteria geen medewerking aan een verzoek wordt verleend, behoeft dit niet aan het college te worden voorgelegd.

In alle gevallen wordt in het afwijkingsbesluit gemotiveerd aangegeven waarom in een specifiek geval wordt afgeweken van het afwijkingenbeleid. Met een verwijzing naar de motivering in het afwijkingsbesluit kan eventuele (ongewenste) precedentwerking worden voorkomen.