Bodembeheernota Zuid-Holland Zuid

Inleiding

Voor u ligt de bodembeheernota van de regio Zuid-Holland Zuid. Deze nota is tot stand gekomen in samenwerking met de 19 gemeenten in deze regio, het Waterschap Hollandse Delta, het Waterschap Rivierenland en de Milieudienst Zuid-Holland Zuid.

Aanleiding voor het opstellen van nieuw bodembeleid is het Besluit bodemkwaliteit dat per 1 juli 2008 in werking is getreden voor het op landbodem toepassen van grond en baggerspecie. Doel van dit Besluit is het mogelijk maken van maatschappelijke ontwikkelingen zonder hierbij de bodemkwaliteit te schaden.

Reden voor de Milieudienst Zuid-Holland Zuid en de gemeenten om gezamenlijk invulling te geven aan bodembeleid is:

• •

  de ambitie om zelfvoorzienend te zijn op het gebied van grond en bagger binnen de regio. Dit betekent dat de regio zoveel mogelijk vrijkomende grond en baggerspecie binnen de regio Zuid-Holland Zuid willen herbestemmen\-gebruiken.

• •

  heldere en eenduidige regelgeving voor alle gemeenten binnen de regio. Dit vergemakkelijkt de taken van het bevoegd gezag, waardoor deze efficiënter uitgevoerd kunnen worden.

• •

  financieel voordeel voor zowel uitvoerende gemeentelijke diensten als externe partijen omdat vrijkomende grond en baggerspecie in de regio kan worden hergebruikt en niet aan marktpartijen hoeft te worden afgezet. Ook de te leveren onderzoeksinspanning naar de milieuhygiënische kwaliteit van partijen grond wordt door regionaal beleid verminderd.

Doel

De kwaliteit van de bodem speelt een rol bij onder meer bouwplannen, herinrichting van stadsdelen, civieltechnische werken, het verlenen van milieuvergunningen, etc. Bij deze activiteiten zijn diverse partijen betrokken. Al deze partijen in het proces (gemeentelijke uitvoerende diensten maar ook aannemers, loonbedrijven, makelaars, projectontwikkelaars, etc.) hebben behoefte aan duidelijke regels voor het omgaan met de bodemkwaliteit en het toepassen van partijen grond en baggerspecie.

Tevens willen de gemeenten hun bodemkwaliteit duurzaam beheren. Dat betekent ondermeer dat hergebruik van vrijkomende grond en baggerspecie efficiënt en verantwoord moet plaatsvinden.

Toepassingskaders

Het op landbodem toepassen van grond en baggerspecie kan plaatsvinden volgens het generieke of het gebiedsspecifieke kader van het Besluit bodemkwaliteit. De gemeenten hebben, na een gedegen afwegingsproces, gebieden aangewezen waarop gebiedsspecifiek beleid van toepassing is. De regio voorziet hiermee de volgende voordelen:

• •

  het specifieke beleid bevat lokale normen die optimaal aansluiten bij de ambities, de gebruiksfuncties, de activiteiten en de ontwikkelingen van de betreffende gebieden.

• •

  door decentralisatie van bodembeheertaken kan de gemeente zelf meer sturing geven aan het realiseren van haar eigen bodemambities. Hergebruik van de juiste kwaliteit grond op de juiste plek is hiervan het resultaat waardoor duurzaam bodembeheer mogelijk is.

• •

  door te kiezen voor een goede invulling van de lokale uitgangspunten wordt ruimte gecreëerd voor optimaal hergebruik. Maatschappelijke kosten worden hierdoor verlaagd, onnodige stagnatie van grondverzet voorkomen en export van grond tot buiten de gemeente- dan wel regiogrenzen (met de bijkomende extra transportkosten) geminimaliseerd.

Uitgangspunten en randvoorwaarden

• •

  In de bodembeheernota staat het gebruik van de bodem centraal. Dit in tegenstelling tot het Bouwstoffenbesluit, dat tot 1 juli 2008 de basis vormde voor hergebruik van grond en baggerspecie, waarbij de kwaliteit van de bodem het uitgangspunt vormde (dit was nader uitgewerkt in de Ministeriele Vrijstellingsregeling Grondverzet). Omdat het Besluit bodemkwaliteit voorop stelt dat het toepassen van grond en baggerspecie geen risico’s mag opleveren voor het gebruik van de bodem, is door de gemeenten beleidsruimte verkregen waarmee het feitelijke beheer van de bodem beter kan worden afgestemd op de gemeentelijke bodemambities.

• •

  Het beginsel van standstill (door hergebruik van grond en baggerspecie mag geen verslechtering optreden) krijgt een nieuwe invulling. Hiermee wordt bedoeld dat het lokaal afnemen van de bestaande bodemkwaliteit alleen is toegestaan wanneer dit plaatsvindt met gebiedseigen grond. Op deze manier blijft de binnen het gebied al aanwezige bodembelasting namelijk gelijk, oftewel, er wordt geen nieuwe bodembelasting gecreëerd. Voor grond en baggerspecie die van buiten het gebied (de regio) wordt aangevoerd, gelden andere (strengere) voorwaarden. Wanneer dit van toepassing is, is dat in de nota aangegeven.

• •

  Om het toepassen van grond of baggerspecie binnen de regio te kunnen faciliteren, zonder dat telkens een bodemonderzoek of partijkeuring hoeft te worden uitgevoerd, zijn bodemkwaliteitskaarten opgesteld. De bodemkwaliteitskaarten kunnen als bewijsmiddel worden gebruikt om de kwaliteit van vrijkomende grond en/of de ontvangende bodem aan te tonen. Hiermee kan, ook door burgers en bedrijven, worden bespaard op (onderzoeks)kosten.

• •

  Grond en/of baggerspecie die vrijkomt op locaties waarvan bekend is dat er een kans bestaat op de aanwezigheid van een bodemverontreiniging is uitgesloten van hergebruik.

• •

  De eigenaar van een locatie beslist zelf of hij/zij de, met het gebiedsspecifieke beleid, geboden ruimte wil benutten. Als bijvoorbeeld de eigenaar van een perceel op een industrieterrein alleen schone grond wil ontvangen, is dat een legitieme keuze.

• •

  De gemeente is bevoegd gezag voor het Besluit bodemkwaliteit. In dat kader ontvangt, beoordeelt en registreert de gemeente de meldingen (nagenoeg alle toepassingen van grond en baggerspecie moeten worden gemeld). Namens de gemeenten verzorgt de Milieudienst Zuid-Holland Zuid het toezicht op en de handhaving van het op landbodem toepassen van partijen grond of baggerspecie. Adequaat toezicht en handhaving van het beleid is belangrijk. Deze taken zijn in de nota toegelicht.

• •

  Naast deze bodembeheernota is een separaat document opgesteld, de verantwoordingsrapportage. Hierin zijn de gemaakte keuzes, scenario's en achtergronden beschreven die hebben geleid tot het gebiedsspecifieke bodembeleid.

1.1 Algemeen

Voor u ligt de bodembeheernota van de Regio Zuid-Holland Zuid, waarin het beleid ten aanzien van hergebruik van grond en baggerspecie als bodem wordt beschreven. De aanleiding voor het opstellen van nieuwe bodembeleid is het Besluit bodemkwaliteit dat per 1 januari 2008 in werking is getreden voor het toepassen van grond en baggerspecie in oppervlaktewater en per 1 juli 2008 voor het toepassen van grond en baggerspecie op de landbodem.

Het nieuwe bodembeleid is tot stand gekomen in samenwerking met de 19 gemeenten in de regio Zuid-Holland Zuid, het Waterschap Hollandse Delta, het Waterschap Rivierenland en de Milieudienst Zuid-Holland Zuid.

Het voordeel van regionaal bodembeleid is dat vrijkomende grond en baggerspecie makkelijker toegepast kan worden in een andere gemeente binnen de regio. Ook gelden in de regio dezelfde regels en procedures wat vooral voor marktpartijen een voordeel is. Dit voorkomt rechtsongelijkheid en vergemakkelijkt de taken van het bevoegd gezag, waardoor deze efficiënter uitgevoerd kunnen worden.

Het beleid zoals in deze nota opgenomen, is gebaseerd op:

• •

  Wijziging van de Regeling bodemkwaliteit, 16 november 2009, Staatscourant (Stct.) nr. 17187;

• •

  Wijziging van de Regeling bodemkwaliteit, 7 april 2009, Stct. nr. 67;

• •

  Wijziging van de Regeling bodemkwaliteit, 23 december 2008, Stct. nr. 2363;

• •

  Inwerkingtreding wijziging Wet verontreiniging zeewater en andere wetten, Staatsblad (Stb.) 2008, nr. 382;

• •

  Wijziging Wet verontreiniging zeewater en andere wetten, Stb. 2008, nr. 109;

• •

  Wijziging bijlage C, regeling bodemkwaliteit, 9 oktober 2008, Stct. nr. 196;

• •

  Wijziging Regeling bodemkwaliteit, 27 juni 2008, Stct. nr. 122;

• •

  Rectificatie Besluit bodemkwaliteit 22 januari 2008, Stb. 2007, nr. 469;

• •

  Regeling bodemkwaliteit, Stct. 20 december 2007;

• •

  Inwerkingtredingsbesluit, Stb. 10 december 2007, nr. 571;

• •

  Besluit bodemkwaliteit, Stb. 3 december 2007, nr. 469;

• •

  Bodemkwaliteitskaarten uit de regio:

  • o

    Rapportage Bodemkwaliteitskaart Subregio Hoeksche Waard, Witteveen+Bos, d.d. juni 2006;

  • o

    Bodemkwaliteitskaart Subregio Drechtsteden, Tauw, januari 2006;

  • o

    Rapportage Bodemkwaliteitskaart subregio Alblasserwaard-Vijfheerenlanden, Witteveen+Bos, d.d. januari 2006;

  • o

    Geactualiseerde Bodemkwaliteitskaart gemeente Dordrecht, Syncera, september 2006;

  • o

    Bodembeheerplan gemeente Gorinchem; Marmos Bodemmanagement, november 2005;

  • o

    Bodemzoneringskaart gemeente Zwijndrecht, De Straat Milieuadviseurs, d.d. september 1999.

• •

  Richtlijn voor het opstellen van bodemkwaliteitskaarten van de Ministeries van VROM en V&W (d.d. 3 september 2007).

Deze nota is opgesteld als een uitvoeringsdocument waarin beschreven is op welke wijze moet worden omgegaan met het nieuwe bodembeleid (het hoe). Bij de bodembeheernota hoort een verantwoordingsrapportage. Hierin staan de achtergronden, het totstandkomen en de aanleiding voor de nieuwe regels beschreven (het waarom). Ook de onderbouwing van de gekozen lokale normen is onderdeel van de verantwoordingsrapportage (Verantwoordingsrapportage, bijlage bij de bodembeheernota Zuid-Holland Zuid, d.d. 1 juli 2010)

"Het regionaal bodembeleid lijkt op een voetbalspel. Het beschreven beleid geeft de begrenzing aan van het speelveld. De spelers in het veld bepalen zelf hoeveel speelruimte zij nodig hebben om een succesvol resultaat te behalen. Alle ingrediënten voor het spel zijn met deze nota beschikbaar gekomen. Het is aan de spelers om de bal in te koppen!"

1.2 Doel en uitgangspunten beleid

Doel van het bodembeleid in de regio Zuid-Holland Zuid is: "om zoveel mogelijk grond en baggerspecie binnen de regio als bodem te kunnen hergebruiken zonder daarmee het duurzaam functioneel gebruik van de bodem te belemmeren".

Dit doel kan alleen worden gerealiseerd als de in deze bodembeheernota geboden beleidsruimte wordt benut door de verschillende actoren betrokken in het proces van hergebruik van grond en baggerspecie zoals gemeenten, waterschappen, projectontwikkelaars, aannemers, etc. Door het binnen de regio verwerken van alle in de regio vrijgekomen herbruikbare grond en baggerspecie, wordt invulling gegeven aan het principe van zelfvoorzienendheid, tegenwoordig ook wel "cradle-to-cradle" genoemd.

Het geven van meer beleidsruimte voor grond- en baggerverzet biedt, naast zelfvoorzienendheid, ook financiële voordelen omdat bespaard kan worden op de aanschafkosten van primair materiaal. Daarmee streeft de regio een duurzaam bodembeleid na.

Voorwaarde hierbij is wel dat op regioniveau het 'standstill-principe' wordt gehanteerd. Hiermee wordt bedoeld dat het lokaal afnemen van de bestaande bodemkwaliteit alleen is toegestaan wanneer dit plaatsvindt met grond of baggerspecie die afkomstig is uit de eigen regio. Op deze manier blijft de binnen de regio al aanwezige bodembelasting namelijk gelijk, oftewel, er wordt geen nieuwe bodembelasting gecreëerd. Voor het toepassen van grond of baggerspecie die van buiten de regio wordt aangevoerd gelden derhalve andere voorwaarden. Wanneer dit van toepassing is, is dat in deze nota aangegeven.

1.3 De regio Zuid-Holland Zuid

De regio Zuid-Holland Zuid is opgedeeld in drie subregio's, te weten de Hoeksche Waard, Drechtsteden (incl. Dordrecht) en de Alblasserwaard-Vijfheerenlanden. De Hoeksche waard en de gemeenten Dordrecht, Hendrik-Ido-Ambacht en Zwijndrecht, vallen binnen het beheergebied van het Waterschap Hollandsche Delta; De Alblasserwaard-Vijfheerenlanden en de gemeenten Alblasserdam, Papendrecht en Sliedrecht binnen het beheergebied van het Waterschap Rivierenland. In figuur 1 is de regio aangegeven.

Figuur 1 : Regio Zuid-Holland Zuid incl. verdeling van de waterschappen en initiatieven (Bron: Google.nl) Legenda: 1 = Hoeksche Waard, 2 = Drechtsteden, 3 = Alblasserwaard en Vijfheerenlanden

De regio bestaat uit 19 gemeenten die qua bodemgebruik en bodemhistorie zeer divers zijn. In een substantieel deel van de regio is sprake van historische, diffuse verontreinigingen als gevolg van menselijke activiteiten door de eeuwen heen. Diffuse bodemverontreiniging komt vooral voor in de oude stadskernen, historische dorpskernen, lintbebouwing en grootschalige ophooglagen. Diffuse verontreinigingen in het landelijk gebied zijn voornamelijk een gevolg van voormalig bestrijdingsmiddelengebruik in boomgaarden.

In hoofdstuk 2 van de verantwoordingsrapportage ((Verantwoordingsrapportage, bijlage bij de bodembeheernota Zuid-Holland Zuid, d.d. 1 juli 2010) is een uitgebreide omschrijving van de regio opgenomen, zoals het bodemgebruik, de ruimtelijke ontwikkelingen en informatie over de grond- en baggeropgave.

1.4 Reikwijdte bodembeheernota

De bodembeheernota gaat in op het binnen de regio Zuid-Holland Zuid (opnieuw) toepassen van licht verontreinigde grond en baggerspecie als bodem. Hierbij wordt onderscheidt gemaakt in de landelijk geldende generieke toepassingseisen en de, alleen voor grond- en baggerverzet binnen de regio, van toepassing zijnde gebiedsspecifieke eisen. De grootschalige bodemtoepassing (GBT) is een van de generieke toepassingen.

Hergebruik van sterk verontreinigde grond en baggerspecie (verontreinigd boven het saneringscriterium) is nooit toegestaan. Schone grond en baggerspecie mag altijd worden hergebruikt. Tussen deze twee uitersten bevindt zich het speelveld waarbinnen het hergebruik van grond en baggerspecie binnen de regio mogelijk is.

Bij de toepassingseisen is uitgegaan van het op landbodem toepassen van grond en baggerspecie, inclusief het op aangrenzende percelen verspreiden van baggerspecie. Toepassingen in oppervlaktewater zijn buiten beschouwing gelaten.

In de beheernota is tevens beschreven wanneer gebruik kan worden gemaakt van de bodemkwaliteitskaart als bewijsmiddel voor het aantonen van de milieuhygiënische kwaliteit van zowel een toe te passen partij grond als de ontvangende bodem. Ook is aangegeven hoe het grond- en baggerverzet procedureel dient te worden afgehandeld.

Naast 'intern grondverzet' is in de nota beschreven hoe moet worden omgegaan met het toepassen van een partij grond of baggerspecie die afkomstig is van een locatie die buiten de regio is gelegen (importeren van grond en/of baggerspecie).

Het beleid uit deze nota is niet van toepassing op verdachte locaties. Verdachte locaties zijn locaties waar in het verleden (bedrijfs)activiteiten hebben plaatsgevonden die mogelijk een locatiespecifieke bodemverontreiniging hebben veroorzaakt. Voor deze locaties dient altijd door middel van bodemonderzoek aangetoond te worden dat de milieuhygiënische kwaliteit van de toe te passen grond vergelijkbaar is met de gebiedseigen kwaliteit in de zone waarin de toepassingslocatie is gelegen (zie paragraaf 8.1).

1.5 Vaststelling en geldigheidsduur

Het in de bodembeheernota opgenomen beleid geldt in principe voor de gehele regio zoals aangegeven in paragraaf 1.3. In een aantal gevallen is echter voor de subregio's afwijkend beleid opgesteld. Waar dit relevant is, is dit duidelijk aangegeven in de bodembeheernota.

De bodembeheernota (inclusief de verantwoordingsrapportage) is per gemeente door de gemeenteraad vastgesteld. Hierbij worden de regels uit Afdeling 3.4 van de Algemene wet bestuursrecht gevolgd.

De in de bodembeheernota gebruikte bodemkwaliteitsdata betreft een momentopname. Indien gegevens uit toekomstige onderzoeken een uitbreiding van de aanwezige bodemkwaliteitsdata van meer dan 25% vertegenwoordigen, kan dit een reden zijn voor actualisatie van de bodembeheernota. In dat geval zal via gegevensbewerking worden nagegaan of de nieuwe gegevens invloed hebben op de bestaande bodemkwaliteitsdata.

De geldigheidsduur van de bodembeheernota is 10 jaar. De bodemkwaliteits- en functiekaarten, waar de bodembeheernota op is gebaseerd, dienen daarentegen elke 5 jaar geactualiseerd te worden op basis van nieuwe en/of beschikbare data. Als blijkt dat de bodemkwaliteit in de zones wijzigt (verbetert dan wel verslechtert), dient bekeken te worden in hoeverre aanpassing van het bodembeleid noodzakelijk is. Ook in het geval van relevante wijzigingen in de wet- en regelgeving moet worden nagegaan of het noodzakelijk is om de bodembeheernota te actualiseren. Aanpassing van het bodembeleid zoals verwoord in deze bodembeheernota dient altijd bestuurlijk te worden vastgesteld.

Bij de totstandkoming van het regionaal bodembeleid is gebruik gemaakt van de data uit de bestaande bodemkwaliteitskaarten. Deze kaarten zullen de komende periode hun geldigheid van 5 jaar verliezen. Formeel dienen dan nieuwe kaarten te worden opgesteld. Met de invoering van het Besluit bodemkwaliteit zijn echter veel al dan niet tijdelijke beleidswijzigingen en aanpassingen van normen doorgevoerd. De verwachting is dat door het ministerie van VROM in de komende periode meer duidelijkheid wordt gegeven over de definitieve status van normen, toetsregels en stoffenpakketten. De Milieudienst Zuid-Holland Zuid heeft op basis van bovenstaande uitgangspunt ervoor gekozen om pas in de periode 2012/2013 nieuwe bodemkwaliteitskaarten op te laten stellen. Tot die tijd blijven de in deze nota beschreven normen en beleid van toepassing.

De bij onderhavige bodembeheernota behorende kaarten zijn gebaseerd op het 'oude' stoffenpakket (zie paragraaf 3.4). Volgens het overgangbeleid hebben de gemeenten tot 1 juli 2011 om de nieuwe stoffen van het huidige stoffenpakket toe te voegen aan de bodemkwaliteitskaarten. In 2010 zal door het Ministerie van VROM een evaluatie plaatsvinden van dit overgangsbeleid. Op basis van de resultaten van deze evaluatie zal besloten worden wanneer de kaarten behorende bij deze nota worden geactualiseerd met nieuwe stoffen uit het standaard stoffenpakket.

1.6 Aansprakelijkheid en beperkingen

De bodemkwaliteitsdata en afgeleide kaarten in deze nota geven een indicatie van de kwaliteit van de bodem. Echter een garantie voor de kwaliteit van de bodem of de kwaliteit van een bepaalde partij vrijkomende grond kan niet worden geboden. Door bijvoorbeeld de aanwezigheid van (on)bekende verontreinigingen in de grond en het grondwater kunnen lokaal verschillen optreden met de op de kaarten aangegeven milieuhygiënische bodemkwaliteit. Daarnaast zijn de kaarten gebaseerd op een beperkt aantal waarnemingen in onverdachte gebieden (of zones), waardoor een bepaalde mate van onzekerheid ontstaat.

Dit in tegenstelling tot een verkennend bodemonderzoek of een partijkeuring waarbij sprake is van een daadwerkelijke kwaliteitsbepaling. Een bodemonderzoek of een partijkeuring geeft dan ook meer zekerheid over de milieuhygiënische kwaliteit van de ontvangende bodem en een partij toe te passen grond dan de bodemkwaliteitskaart.

De eindverantwoordelijkheid voor het toepassen van een partij grond (of baggerspecie) ligt bij de eigenaar van de locatie waar de grond of baggerspecie wordt toegepast. De regiogemeenten kunnen niet aansprakelijk worden gesteld voor schade die voortkomt uit onzekerheden in de bodemkwaliteitsdata.

Ondanks de bovenstaande beperkingen dienen de bij deze nota behorende kaarten door het bevoegd gezag als een wettig bewijsmiddel te worden geaccepteerd bij het toepassen van grond en baggerspecie in het beheergebied van de regio Zuid-HollandZuid. Uiteraard met inachtneming van de voorwaarden die in de nota worden genoemd.

1.7 Leeswijzer

In hoofdstuk 2 is op hoofdlijnen het beleidskader van het Besluit bodemkwaliteit uiteen gezet. Hierin wordt onder andere het generieke en gebiedsspecifieke beleid kort toegelicht. Hoofdstuk 3 beschrijft het opstellen van de bodemkwaliteitskaarten en de functiekaarten. Hoofdstuk 4 bevat een toelichting op het generieke beleidskader (inclusief het op de kant verspreiden van baggerspecie), waarna in hoofdstuk 5 de grootschalige bodemtoepassing en de tijdelijke opslag van grond en baggerspecie worden besproken. Vervolgens wordt in hoofdstuk 6 ingegaan op het gebiedsspecifieke beleid. In dit hoofdstuk is beschreven welke extra mogelijkheden zijn gecreëerd voor grond- en baggerverzet binnen de regio.

Hoofdstuk 7 behandelt een aantal specifieke situaties zoals grond- en baggerverzet binnen grondwaterbeschermingsgebieden en wegbermen buiten de bebouwde kom, werkzaamheden aan kabel- en leidingtracés en de tijdelijke opslag van grond en baggerspecie in relatie tot gebiedsspecifiek beleid.

De eisen die worden gesteld aan bewijsmiddelen worden in hoofdstuk 8 toegelicht. In hoofdstuk 9 wordt het toetsingskader nader toegelicht en in hoofdstuk 10 wordt afgesloten met de procedurele aspecten, zoals het verrichten van meldingen, het transport en handhaving.

In bijlage 1 is een begrippenlijst opgenomen. Woorden die italic in de tekst staan, worden toegelicht in de begrippenlijst.

2.1 Het Besluit bodemkwaliteit

In juli 2008 is het Besluit bodemkwaliteit in werking getreden voor toepassingen van grond, baggerspecie en bouwstoffen op de landbodem. Het Besluit bodemkwaliteit gaat specifiek over het toepassen van deze materialen. Voor het saneren van de bodem blijft de Wet bodembescherming van toepassing. Ook blijven de regels van kracht voor de preventie van verontreiniging van de bodem (zorgplicht).

In figuur 2 is de positie van het Besluit bodemkwaliteit binnen het bodembeleid aangegeven.

Figuur 2: Positie van het Besluit bodemkwaliteit binnen het bodembeleid

Het Besluit gaat dus over het gebiedsbeheer van grond- en baggerstromen. Het gaat om het omgaan met diffuse bodemkwaliteit, ook wel achtergrondkwaliteit genoemd. Dit is de chemische kwaliteit van de bodem die gekarakteriseerd wordt door een diffuse verontreiniging. Deze diffuse verontreiniging is vaak kenmerkend voor het gebied, waarbij niet kan worden gesproken van specifieke en herkenbare bronnen zoals bij puntverontreinigingen. Voor deze vorm van verontreinigingen blijft het saneringsbeleid van kracht (Wet bodembescherming voor de landbodem en Waterwet voor de waterbodem).

Relatie met saneringsbeleid

In figuur 2 is aangegeven dat het Besluit bodemkwaliteit niet van toepassing is op het saneren van bodemverontreinigingen. Opgemerkt wordt echter dat de functiekaart (zie paragraaf 3.3 voor een nadere toelichting op deze kaart) wel een rol speelt bij het saneringsbeleid. In de Circulaire bodemsanering 2009 (Staatscourant nr. 67 van 7 april 2009) is namelijk aangegeven dat wanneer er aanleiding is om te saneren, de standaardaanpak uitgaat van het functiegericht saneren. Dit betekent dat de bodemkwaliteit in de contactzone (bovengrond) in die mate hersteld moet worden dat wordt voldaan aan de bij de functieklasse behorende maximale waarden.

Het bevoegd gezag voor de Wet bodembescherming zal derhalve voor de terugsaneerwaarden, maar ook voor de milieuhygiënische kwaliteit van de leeflaag of aanvulgrond, in eerste instantie uitgaan van de voor het Besluit bodemkwaliteit geldende maximale waarden voor de functieklasse landbouw/natuur, wonen of industrie. Indien van toepassing voor de saneringslocatie, kan voor de terugsaneerwaarden ook aansluiting worden gezocht bij de lokale maximale waarden van het gebiedsspecifieke beleid (zie hoofdstuk 6).

2.2 Tijdelijke uitname

Artikel 36 lid 3 van het Besluit bodemkwaliteit regelt de tijdelijke uitname van grond of baggerspecie. In dit artikel staat dat het tijdelijk verplaatsen of uit de toepassing wegnemen van grond of baggerspecie is toegestaan indien deze vervolgens, zonder te zijn bewerkt, op of nabij dezelfde plaats en onder dezelfde condities opnieuw in die toepassing wordt aangebracht.

In het geval van tijdelijke uitname hoeft de milieuhygiënische kwaliteit van de ontvangende (water)bodem of van de terug te plaatsen grond of baggerspecie niet te worden aangetoond. Het is echter mogelijk dat er, op basis van andere wet- en regelgeving, toch een onderzoeksverplichting geldt. Hierbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan de CROW publicatie 132 'Werken in of met verontreinigde grond en verontreinigd (grond)water' (4e druk, januari 2009).

Wanneer uit deze onderzoeken blijkt dat sprake is van een lokatiespecifieke, niet gebiedseigen verontreiniging, mag de grond of baggerspecie niet zomaar worden teruggeplaatst. Dit in verband met de zorgplicht van artikel 13 Wet bodembescherming. Deze zorgplicht, in relatie tot tijdelijke uitname, betekent feitelijk dat wanneer men aanwijzingen heeft (bijvoorbeeld op basis van bekende onderzoeksgegevens of zintuiglijke waarnemingen) dat met het terugplaatsen van tijdelijk uitgenomen grond of baggerspecie de milieuhygiënische kwaliteit van de (water)bodem, het grondwater of het oppervlaktewater zou kunnen verslechteren, er maatregelen dienen te worden getroffen om dit te voorkomen.

Naast het niet hoeven aantonen van de milieuhygiënische kwaliteit, hoeft het tijdelijk uitnemen, het eventueel op de locatie opslaan en het terugplaatsen van grond of baggerspecie ook niet te worden gemeld in het kader van het Besluit bodemkwaliteit.

Op of nabij dezelfde plaats is in het Besluit niet gedefinieerd als afstand. Aangezien lokale omstandigheden van invloed zijn, wordt door het bevoegd gezag (de Milieudienst Zuid-Holland; zie paragraaf 10.1) per geval beoordeeld of sprake is van 'op of nabij'.

2.3 Nuttige toepassing

Het toepassen van grond en baggerspecie als bodem is toegestaan indien het een nuttige toepassing betreft in een hoedanigheid en in een hoeveelheid die nodig is voor de toepassing. Artikel 35 van het Besluit bodemkwaliteit geeft een overzicht van de toepassingen die als nuttig beschouwd worden. Een aantal is hieronder genoemd:

• -

  toepassen van grond of baggerspecie in bouw- en wegconstructies;

• -

  ophoging van industrieterreinen en woningbouwlocaties;

• -

  afdekken van saneringslocaties;

• -

  toepassen van baggerspecie, op de niet aan de watergang grenzende percelen, als ophoging of grondverbetering;

• -

  verspreiden van baggerspecie op het aangrenzend perceel; - tijdelijke opslag van grond en baggerspecie.

2.4 Generiek en specifiek beleid

Het Besluit bodemkwaliteit bevat landelijke, generieke regels voor het toepassen van grond en baggerspecie. Generiek beleid is op elk gebied, waarvoor geen gebiedsspecifiek beleid is opgesteld, van toepassing. In de hoofdstukken 4 en 5 worden de generieke toepassingseisen nader toegelicht. Hierbij is onderscheid gemaakt in:

• -

  de generieke bodemtoepassing;

• -

  het verspreiden van baggerspecie op de kant;

• -

  de grootschalige bodemtoepassing;

• -

  de tijdelijke opslag van grond en baggerspecie.

Het Besluit biedt lokale bodembeheerders (gemeenten) de mogelijkheid om gebiedsspecifiek beleid te formuleren zodat op die manier binnen een bepaald gebied meer ruimte kan worden gecreëerd voor de afzet van vrijkomende grond- en baggerstromen. De regio Zuid-Holland Zuid heeft gebruik gemaakt van deze mogelijkheid. In hoofdstuk 6 is het gebiedsspecifieke beleid nader uitgewerkt.

Meer informatie en achtergronden over de verschillende toepassingskaders vindt u in de handreiking Besluit bodemkwaliteit (Agentschap NL) Bodem+, www.bodemplus.nl).

Gebiedsspecifiek beleid dient door de gemeenteraad te worden vastgesteld. De gemeenteraad kan geen uitspraak doen over het landelijk geldende generieke beleid. Het beleid zoals opgenomen in deze nota is altijd van toepassing binnen de regio ZuidHolland Zuid.

Om het (opnieuw) toepassen van grond of baggerspecie binnen de regio te kunnen faciliteren, zonder dat telkens een bodemonderzoek of partijkeuring hoeft te worden uitgevoerd, zijn voor de regio bodemkwaliteitskaarten opgesteld. Dit zijn:

• •

  een ontgravingskaart;

• •

  een toepassingskaart;

• •

  een functiekaart.

Deze kaarten zijn onderdeel van de bodembeheernota en zijn opgenomen in bijlagen 2, 3 en 4.

De kaarten zijn gebaseerd op de data van de bodemkwaliteitskaarten die reeds aanwezig zijn in de regio (zie paragraaf 1.1). Zoals voorgeschreven in de Richtlijn bodemkwaliteitskaarten van het ministerie van VROM van september 2007, zijn de gemiddeld gemeten gehalten van deze bestaande bodemkwaliteitskaarten getoetst aan de normen en rekenregels van het Besluit bodemkwaliteit. Een nadere toelichting op de totstandkoming van de kaarten, en de achtergronden van de diverse zones, is opgenomen in bijlage 4 van de verantwoordingsrapportage

(Verantwoordingsrapportage, bijlage bij de bodembeheernota Zuid-Holland Zuid, d.d. 1 juli 2010)

Dit hoofdstuk geeft een korte toelichting op de kaarten en beschrijft wanneer welke kaart gebruikt moet worden. Daarnaast is een toelichting gegeven op het gehanteerde stoffenpakket.

3.1 Ontgravingskaart

De ontgravingskaart geeft een indicatie van de chemische kwaliteit van een partij grond die bij ontgraven vrijkomt. De te verwachten bodemkwaliteit is verdeeld in de vier kwaliteitsklassen die binnen het Besluit van kracht zijn (zie figuur 3).

Figuur 3: Overzicht normen landbodem

In bijlage 2 zijn de ontgravingskaarten opgenomen. Deze kaarten zijn opgebouwd uit twee lagen: 0,0-0,5 meter beneden maaiveld (m -mv.) en 0,5-2,0 m -mv. De achterliggende gedachte hierbij is dat de bovenste halve meter (de ‘bouwvoor’) als gevolg van menselijke beïnvloeding verontreinigd kan zijn. De bodemlaag onder de 0,5 m -mv. bestaat veelal uit de ongeroerde, oorspronkelijke bodem.

Uit de ontgravingskaarten van de regio blijkt dat de bovengrond veelal van slechtere kwaliteit is dan de ondergrond. Wanneer sprake is van een verschil in kwaliteitsklasse tussen de boven- en ondergrond, dan dient de grond afkomstig uit de bodemlaag

0,0-0,5 m -mv. apart te worden ontgraven. Is het gescheiden ontgraven van de boven- en ondergrond niet mogelijk, dan is voor het hergebruik van de vrijkomende partij grond de kwaliteitsklasse van de bovengrond maatgevend voor de gehele partij.

Wanneer de ontgravingskaarten gebruikt kunnen worden als bewijsmiddel voor de kwaliteit van een partij vrijkomende grond, is beschreven in paragraaf 8.1.

Diepere bodemlagen

Van grond uit bodemlagen dieper dan 2,0 m -mv. wordt aangenomen dat deze van dezelfde of betere kwaliteit is als grond afkomstig uit de laag van 0,5 tot 2,0 m -mv. De ontgravingskaart van de ondergrond mag derhalve als bewijsmiddel worden gebruikt voor partijen grond uit de diepere ondergrond (met inachtneming van de voorwaarden zoals beschreven in paragraaf 8.1).

3.2 Toepassingskaart

Op de toepassingskaart is de kwaliteitsklasse aangegeven waar een partij grond of baggerspecie aan moet voldoen wanneer men deze op een bepaalde locatie wil toepassen.

De basis voor de toepassingskaart wordt gevormd door de landelijk geldende generieke toepassingseisen (zie paragraaf 4.1). Dit betekent dat de toepassingskaart in eerste instantie een combinatie is van de functiekaart (zie paragraaf 3.3) en de kaart met de kwaliteitsklasse van de ontvangende bodem (aanwezig bij de milieudienst). Deze twee kaarten worden als het ware over elkaar heen gelegd, waarbij de strengste van beide klassen uiteindelijk bepaalt aan welke kwaliteitsklasse een toe te passen partij grond of baggerspecie moet voldoen.

De toepassingskaart voor de regio Zuid-Holland Zuid is in bijlage 3 opgenomen. Hierbij is onderscheid gemaakt in de boven- en ondergrond.

Omdat de regio heeft gekozen voor gebiedsspecifiek beleid zijn in deze bodembeheernota geen generieke toepassingskaarten van de boven- en ondergrond opgenomen. Op de toepassingskaarten in bijlage 3 zijn namelijk de gebiedsspecifieke normen verwerkt (zie hoofdstuk 6). Dit betekent dat wanneer:

• -

  het binnen de regio opnieuw toepassen van vrijgekomen grond of baggerspecie niet aan de eisen van het gebiedsspecifieke beleid voldoet of

• -

  de toe te passen partij grond of baggerspecie van buiten de regio wordt aangevoerd (en dus het gebiedsspecifieke beleid niet van toepassing is), aan de hand van figuur 8 in paragraaf 4.1, voor de toepassingslocatie dient te worden bepaald aan welke kwaliteitsklasse de partij grond of baggerspecie moet voldoen.

3.3 Functiekaart

Naast de kwaliteitskaarten speelt in het generieke beleid ook de functie van de bodem een rol. Naast standstill op kwaliteitsklasse is de doelstelling van het beleid namelijk ook dat de bodemkwaliteit geschikt blijft of wordt voor de gebruiksfunctie van de bodem.

In figuur 4 zijn de gebruiksfuncties van het generieke beleid weergegeven. In bijlage 4 treft u de functiekaarten voor de regio Zuid-Holland Zuid aan. Omdat aan de bodem onder oppervlaktewater geen functieklasse kan worden toegekend, zijn deze gebieden apart op de functiekaarten aangegeven.

Figuur 4: Gebruiksfuncties van de bodem (generiek beleid) (NB: kleuren corresponderen met de opgestelde functiekaarten)

(Weg)bermen

Ten aanzien van wegbermen binnen de bebouwde kom (incl. lintbebouwing) wordt opgemerkt dat de regio Zuid-Holland Zuid heeft besloten dat voor de functieklasse aansluiting moet worden gezocht bij het omliggende gebied. De wegbermen buiten de bebouwde kom hebben de functieklasse industrie toegewezen gekregen.

Omdat het inkleuren van al deze wegen en bermen de leesbaarheid van de functiekaart niet bevordert, is ervoor gekozen deze functie niet fysiek op de kaart aan te geven maar alleen als zone te beschrijven in de nota.

Aan de bermen van de Rijkswegen alsmede de spoorbermen c.q. de spoorzone is eveneens de functieklasse industrie toegekend. Dit op verzoek van het consortium van Rijkswaterstaat, SBNS en Prorail (brief van 30 juni 2009 met kenmerk RWS/DVS2009/1569).

Voor wat betreft de begrenzing van deze bermen wordt aangesloten bij onderstaande figuren. Deze figuren zijn afkomstig uit een brief van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Dienst Verkeer en Scheepvaart (kenmerk RWS/DVS-2009/2932, 19 november 2009). Indien de in de figuren aangegeven begrenzing verder van de verhardingskant is gelegen dan 10 meter, dan geldt 10 meter als maximale bermbreedte.

Figuur 5: Begrenzing bermen

Omgaan met functiewijzigingen

De functiekaart is een statische kaart die actueel gehouden moet worden. In de meeste gevallen is de kaart zodanig opgesteld dat ruimtelijke ontwikkelingen die in de nabije toekomst (tot 5 jaar na opstellen van de kaart) plaatsvinden zijn meegenomen als 'nieuwe' functie in de kaart. In een enkel geval kan het voorkomen dat de functie van een locatie wijzigt als gevolg van een bestemmingsplanwijziging in het kader van de Wet Ruimtelijke Ordening (WRO). De functie zoals verwoord in de functiekaart correspondeert dan niet meer met de actuele functie van de locatie.

In deze voorkomende gevallen dient het lokaal bestuur in projectbesluiten of ontheffing zoals genoemd in de WRO de aanpassing op de vastgestelde functiekaarten in het kader van het Besluit Bodemkwaliteit mede vast te leggen. De nieuwe vastgestelde functie zal niet direct doorgevoerd kunnen worden in de betreffende kaarten en beheernota. Het continu aanpassen van de functiekaarten en het onderzoeken van de gevolgen voor de toepassingskaarten kost een onevenredige inspanning. Daarom worden de functiekaarten niet frequent aangepast, maar dient de gewijzigde bestemming betrokken te worden bij de afweging welke klasse grond of baggerspecie mag worden toegepast volgens het generieke kader. De bestemmingen uit het bestemmingsplan dienen hierbij dan "vertaald" te worden naar de bovenstaande gebruiksfuncties uit het generieke beleid.

Nieuwe parameters

De gemeenten maken gebruik van het overgangsrecht zoals beschreven in artikel 76 van het Besluit bodemkwaliteit. Dit betekent dat de bodemkwaliteitskaarten zijn gebaseerd op het stoffenpakket zoals dit geldend was vóór 1 juli 2008 (zie paragraaf 3.4). De bodemkwaliteitskaarten bevatten derhalve geen informatie over de gehalten aan barium, kobalt, molybdeen en PCB's.

Het genoemde overgangsbeleid stelt echter dat voor deze nieuwe parameters de maximale waarden van de gebruiksfunctie van de ontvangende bodem als toepassingseis mogen worden gehanteerd. Er vindt voor deze parameters dus geen toets aan de bodemkwaliteitsklasse plaats. Deze invulling geldt alleen voor de genoemde stoffen en alleen zolang gebruik wordt gemaakt van het overgangsrecht. In bijlage 5 zijn de toepassingseisen per zone op stofniveau weergegeven.

Hierbij wordt opgemerkt dat met de wijziging van de Regeling bodemkwaliteit van 2009 de maximale waarden voor de klassen AW2000, wonen en industrie voor de parameter barium zijn vervallen. De verwachting is dat er mogelijk in 2010 een nieuwe richtlijn voor het toetsen van deze parameter wordt vastgesteld. Om tot die tijd het functioneel gebruik van de bodem te kunnen beschermen, en daarnaast rekening te kunnen houden met de zorgplicht van artikel 13 Wet bodembescherming, heeft de regio besloten om voor de parameter barium geen toetsing uit te voeren als de concentratie onder de interventiewaarde blijft. De interventiewaarde voor barium (Ba) is vastgesteld op 920 mg/kg.ds voor standaard bodem.

3.4 Toelichting op gehanteerd stoffenpakket

De in deze bodembeheernota opgenomen ontgravingskaarten en toepassingkaarten zijn gebaseerd op bodemkwaliteitsdata van de bodemkwaliteitskaarten die reeds aanwezig zijn in de regio Zuid-Holland Zuid. Voor de totstandkoming van de kaarten is dan ook geen nieuw onderzoek naar de bodemkwaliteit uitgevoerd. Dit betekent dat de kaarten zijn gebaseerd op het stoffenpakket zoals dit geldend was vóór 1 juli 2008: Arseen, Cadmium, Chroom (III), Koper, Kwik, Lood, Nikkel, Zink, PAK10 (VROM), Minerale olie. Daarnaast zijn voor een aantal zones ook de aanwezige data van bestrijdingsmiddelen gebruikt (DDT, DDD en DDE en OCB's).

De regio maakt hiermee gebruik van het overgangsrecht van het Besluit bodemkwaliteit zoals beschreven in artikel 76. Dit artikel stelt dat het is toegestaan om gedurende drie jaar na inwerkingtreding van het Besluit (tot 1 juli 2011) de bodemkwaliteitskaarten te baseren op het oude stoffenpakket. Hierbij wordt opgemerkt dat indien de bodemkwaliteitskaart eerder haar geldigheid verliest, deze datum hierop wordt aangepast.

Door Bodem+ is aangekondigd dat de overgangstermijn voor het nieuwe stoffenpakket vrijwel zeker met 2 jaar wordt verlengd tot 1 juli 2013. Een bevestiging van dit bericht, in de vorm van een gewijzigde Regeling bodemkwaliteit, was bij het opstellen van deze bodembeheernota echter nog niet beschikbaar. Indien de termijn inderdaad (officieel) wordt verlengd, dan wordt deze automatisch van toepassing verklaard op deze bodembeheernota.

In dit hoofdstuk en in hoofdstuk 5 staan de generieke regels die gelden voor het toepassen van grond en baggerspecie in de regio Zuid-Holland Zuid. Deze generieke regels betreffen landelijk vastgesteld beleid. De gemeenten hebben voor (bepaalde delen van) de regio specifiek beleid vastgesteld. Daar waar specifiek beleid is vastgesteld prevaleert dit boven het landelijk vastgestelde generieke beleid. Het gebiedsspecifiek beleid is opgenomen in hoofdstuk 6.

4.1 Toepassingseisen generieke beleid

Indien geen gebiedsspecifiek beleid van toepassing is, gelden de generieke regels uit het Besluit bodemkwaliteit. Dit generieke toepassingskader wordt beschreven in de artikelen 54 t/m 61 van het Besluit. Tevens is er landelijk beleid van kracht voor grootschalige bodemtoepassingen (toepassen van minimaal 5000 m3) en voor de tijdelijke opslag van grond en baggerspecie. Dit beleid is uitgewerkt in hoofdstuk 5. De procedure voor het melden is uitgewerkt in paragraaf 10.1.

De uitgangspunten van het generieke toepassingskader zijn:

• •

  de milieuhygiënische kwaliteit van de toe te passen partij grond of baggerspecie moet geschikt zijn voor het gebruik van de ontvangende landbodem (de zogenoemde bodemfunctieklasse) EN

• •

  door het toepassen van de partij grond of baggerspecie mag de milieuhygiënische kwaliteit van de ontvangende bodem niet verslechteren.

Voor zowel een toe te passen partij grond of baggerspecie als voor de ontvangende bodem wordt onderscheid gemaakt in drie kwaliteitsklassen: AW2000¹, wonen en industrie. Deze klassen zijn weergegeven in figuur 7.

Figuur 7: Overzicht kwaliteitsklassen landbodem

Voor de maximale waarden van de klassen AW2000, wonen en industrie wordt uitgegaan van de normen in tabel 1 van bijlage B van de Regeling bodemkwaliteit.

Voor wat betreft het gebruik van de bodem hebben de gemeenten een bodemfunctiekaart opgesteld (zie paragraaf 3.3). Op deze functiekaart is het huidige (en toekomstige) gebruik van de bodem aangegeven, waarbij eveneens is uitgegaan van de bovengenoemde klassen AW2000 (landbouw/natuur), wonen en industrie.

De kwaliteit van de ontvangende bodem en de functie die deze bodem vervult vallen niet altijd in dezelfde klasse. Omdat voor beide sprake moet zijn van standstill, wordt de kwaliteitsklasse van de toe te passen partij grond of baggerspecie bepaald door de strengste van de twee klassen. In figuur 8 is van de diverse combinaties van kwaliteits- en functieklassen aangegeven wat dit betekent voor de kwaliteitsklasse van de toe te passen partij.

Figuur 8: systematiek generiek toepassingskader

Om te kunnen bepalen welke kwaliteitsklasse grond of baggerspecie waar generiek mag worden toegepast, dient gebruik te worden gemaakt van de functiekaarten (bijlage 4) en de kwaliteit van de ontvangende bodem (gegevens bij milieudienst aanwezig). Op basis van deze gegevens kan uit figuur 8 worden afgeleid aan welke kwaliteitsklasse de toe te passen partij grond of baggerspecie moet voldoen. De bij de kwaliteitsklasse behorende toepassingseisen zijn opgenomen in bijlage 5.

Ten aanzien van het bovenstaande wordt opgemerkt dat:

• -

  het toepassen van een partij grond of baggerspecie van de klasse AW2000 vrijgesteld is van de beschreven 'dubbele toets'. Dit vanwege het feit dat deze kwaliteitsklasse voor geen enkele functie beperkend is.

• -

  De bodemkwaliteitskaarten (de ontgravingskaart en de kaart van de ontvangende bodem) alleen als bewijsmiddel gebruikt mogen worden wanneer voldaan wordt aan het gestelde in paragraaf 8.1. In alle andere gevallen moet de milieuhygiënische kwaliteit van de toe te passen partij grond dan wel de ontvangende bodem op een andere wijze worden aangetoond (zie paragraaf 8.2).

Omgaan met bodemvreemd materiaal

In het Besluit bodemkwaliteit is, in de definitie van grond en baggerspecie, een bovengrens van 20% (m/m) gesteld aan het percentage bodemvreemd materiaal. Voor grondverzet binnen de regio is besloten om hier geen strengere normering voor te hanteren. Indien voor de toepassingslocatie deze mate van bijmenging niet gewenst is, zal dit op een andere wijze in contractstukken (bijv. bestekken) moeten worden geregeld.

Reden hiervoor is dat het stellen van een normering voor bodemvreemd materiaal veelal maatwerk betreft, zoals dit ook voor bijvoorbeeld de civieltechnische kwaliteit van de toe te passen grond of baggerspecie geldt. Een voorbeeld hiervan is dat grond toegepast op een industrieterrein meer bodemvreemd materiaal mag bevatten dan grond toegepast in tuinen van woningen.

4.2 Verspreiden baggerspecie over aangrenzende percelen

Het direct op de kant verspreiden van baggerspecie is een activiteit waarvoor het waterschap het bevoegd gezag is in het kader van het Besluit bodemkwaliteit. Het is daarmee een activiteit die buiten de reikwijdte van deze bodembeheernota valt. Omdat het verspreiden van baggerspecie echter wel in de regio voorkomt, en er ook specifiek beleid is opgesteld om de afzetmogelijkheden van baggerspecie te vergroten (zie paragraaf 6.1.6), is er bewust voor gekozen om in deze beheernota een korte toelichting op dit toetsingskader op te nemen. Het inrichten van weilanddepots met het doel om baggerspecie te ontwateren is een activiteit waarvoor het waterschap bevoegd gezag is. Afhankelijk van de uiteindelijke toepassing van de ontwaterde/gerijpte baggerspecie kan zowel het waterschap als de gemeente bevoegd gezag zijn.

Algemeen

Het verspreiden van baggerspecie over aangrenzende percelen is vastgelegd in artikel 35, lid f van het Besluit bodemkwaliteit:

'verspreiden van baggerspecie uit een watergang over de aan de watergang grenzende percelen, met het oog op het herstellen of verbeteren van de aan de watergang grenzende percelen”.

Opgemerkt wordt dat het beschreven toetsingskader niet geldt voor het verspreiden van baggerspecie afkomstig vanuit de omgeving van riooloverstorten (tot 250 meter aan weerszijden van de riooloverstort) of andere verdachte locaties. Deze baggerspecie wordt als puntbron aangemerkt en dit valt buiten de reikwijdte van het Besluit.

Milieuhygiënische kwaliteit

Voordat baggerspecie op de aangrenzende percelen mag worden verspreid, is inzicht in de milieuhygiënische kwaliteit noodzakelijk. In paragraaf 8.2.4 zijn de milieuhygiënische verklaringen genoemd die hiervoor als bewijsmiddel kunnen worden gebruikt.

In de normstelling is rekening gehouden met de landbouwfunctie die de aangrenzende percelen over het algemeen hebben. De bovengrens voor de milieuhygiënische kwaliteit van baggerspecie die nog mag worden verspreid, is daarom gebaseerd op de zogenaamde msPAF-methode. In tabel 1 van bijlage B in de Regeling is aangegeven voor welke parameters de msPAF moet worden uitgevoerd en voor welke stoffen 'normale' samenstellingswaarden gelden. Daarnaast mogen de in de baggerspecie gemeten gehalten de interventiewaarden voor landbodem niet overschrijden. (Voor het uitvoeren van de toetsing wordt verwezen naar de nieuwste versie van het programma Towabo opgenomen in iBever; zie www.helpdeskwater.nl.)

In figuur 9 is de normstelling voor verspreiding over aangrenzende percelen schematisch weergegeven.

Figuur 9: Normstelling verspreiden baggerspecie

Voorwaarden

Voor het verspreiden van baggerspecie over aangrenzende percelen gelden de volgende voorwaarden:

• -

  voor baggerspecie waarvan de milieuhygiënische kwaliteit voldoet aan de generieke verspreidingsnorm geldt de ontvangstplicht;

• -

  de baggerspecie mag tot aan de perceelsgrens worden verspreid;

• -

  er hoeft niet te worden getoetst aan de kwaliteitsklasse of functieklasse van de ontvangende bodem;

• -

  het verspreiden van baggerspecie hoeft niet te worden gemeld (zie paragraaf 10.1).

Acceptatieplicht

Het Besluit bodemkwaliteit geeft alleen de milieuhygiënische randvoorwaarden, met de bijbehorende reikwijdte, waarbinnen mag worden verspreid. Het Besluit staat verder los van de bevoegdheden, eigendomsverhoudingen en ‘ontvangstplichten’ die rondom het verspreiden van baggerspecie vanuit de Waterstaatswet in de Keur van waterschappen zijn geregeld.

Het Besluit geeft daarnaast ook geen maat voor de laagdikte of hoeveelheden. In de Handreiking Besluit bodemkwaliteit is hierover alleen vermeld dat de hoeveelheid, en de daarmee samenhangende laagdikte, in overleg met de eigenaar van het perceel wordt bepaald.

5.1 Grootschalige bodemtoepassingen

Een grootschalige bodemtoepassing (GBT) is een toepassing waarin een grote hoeveelheid grond of baggerspecie wordt toegepast. Zoals beschreven in de artikelen 62 t/m 64 van het Besluit bodemkwaliteit moet een GBT voldoen aan:

• •

  minimaal een volume van 5.000 m3;

• •

  minimale dikte van 2,0 meter (onder wegen 0,5 meter);

• •

  afgedekt door leeflaag (0,5 meter) of een verhardingslaag;

• •

  bermen en taluds maken ook onderdeel uit van de GBT (zie paragraaf uitzonderingsgevallen).

Op grond van het gestelde in artikel 63 van het Besluit mogen, voor wat betreft het toepassen op landbodem, alleen de volgende toepassingen onder de noemer van een grootschalige bodemtoepassing worden gerealiseerd:

• •

  toepassingen van grond en baggerspecie in bouw- en wegconstructies, waaronder wegen, spoorwegen en geluidswallen;

• •

  toepassingen van grond en baggerspecie voor het afdekken van een saneringslocatie of een stortplaats, met het oog op het voorkomen van nadelige gevolgen voor de omgeving;

• •

  toepassingen van grond en baggerspecie in ophogingen in waterbouwkundige constructies en voor het verondiepen en dempen van oppervlaktewater met het oog op de hoogwaterbescherming, de doelstellingen van de Kaderrichtlijn water, bevordering van natuurwaarden en/of de vlotte en veilige afwikkeling van de scheepvaart;

• •

  toepassing van grond en baggerspecie in aanvullingen, waaronder de herinrichting en stabilisering van voormalige winplaatsen voor delfstoffen.

Naast de bovengenoemde grootschalige bodemtoepassingen kan ook worden gedacht aan afgeleide toepassingen zoals zichtwallen. Ook delen van golfbanen en parkreliëf kunnen voldoen aan de eisen van een GBT. Voor overige toepassingen, zoals ophogingen van industrieterreinen en woningbouwlocaties, verspreiding of de tijdelijke opslag van grond en baggerspecie, kan niet worden gekozen voor het toetsingskader voor grootschalige toepassingen, dit betreffen namelijk toepassingen als bodem.

Beheer

Als voorwaarden voor bovengenoemde, afgeleide toepassingen dient een duidelijke beheersverantwoordelijkheid beschreven te zijn, die er voor zorgdraagt dat de GBT ook daadwerkelijk langdurig in stand wordt gehouden. Daarnaast dient de te realiseren GBT een toegevoegde waarde te hebben voor het gebied waarin hij gerealiseerd wordt. Deze voorwaarden dienen duidelijk in de aanvraag beschreven te zijn. Bij twijfel of een toepassing als grootschalige bodemtoepassing kan worden gezien, verdient het aanbeveling om één en ander vooraf met het bevoegd gezag Besluit bodemkwaliteit te bespreken.

Criteria grootschalige bodemtoepassing

De partij grond of baggerspecie die in een grootschalige toepassing wordt verwerkt hoeft, in tegenstelling tot een generieke bodemtoepassing, niet te worden getoetst aan de kwaliteits- en functieklasse van de ontvangende bodem. Wel wordt een bovengrens gesteld aan de kwaliteitsklasse van de toe te passen partij grond of baggerspecie. De partij mag namelijk niet de Maximale Waarden voor de klasse industrie overschrijden.

Aangezien een partij grond of baggerspecie met de kwaliteitsklasse industrie (of wonen) op een schonere bodem mag worden toegepast, moet worden voorkomen dat hierdoor de ontvangende bodem verontreinigd raakt. Vandaar dat aan de toe te passen partij grond of baggerspecie eisen worden gesteld aan de mate van uitloging die mag optreden (in de vorm van emissiewaarden).

Leeflaag

Een grootschalige toepassing moet worden afgedekt met een leeflaag van grond of baggerspecie van tenminste 0,5 meter. Deze leeflaag moet geschikt zijn voor de gebruiksfunctie en passen bij de daadwerkelijke kwaliteit van de omliggende bodem (conform figuur 8).

In het geval de grootschalige toepassing is gelegen in gebied waarvoor gebiedsspecifieke normen zijn vastgesteld, en voor de leeflaag gebiedseigen materiaal gebruikt wordt, dan gelden deze normen als kwaliteitseis voor de leeflaag. Op de toepassingskaart in bijlage 3 is te zien welke kwaliteitseisen waar gelden.

Uitzonderingsgevallen

Voor Rijkswegen, spoorwegen, provinciale wegen, waterschapswegen en gemeentelijke wegen, waarop een aaneengesloten laag bouwstoffen (bijvoorbeeld klinkers, asfalt of ballast) wordt toegepast, geldt een minimale toepassingshoogte van 0,5 meter. Daarnaast gelden, voor de bermen of taluds tot maximaal 10 m uit de weg, dezelfde kwaliteitseisen als voor de grond of baggerspecie die in de grootschalige toepassing mag worden gebruikt. In onderstaande figuur is het principe weergegeven.

Figuur 9: Toelichting aanbrengen leeflaag tot maximaal 10 meter uit de berm

5.2 Tijdelijke opslag van grond en baggerspecie

Voor de tijdelijke opslag van grond en baggerspecie buiten inrichtingen gelden vanaf 1 juli 2008 de eisen uit het Besluit bodemkwaliteit.

Vóór 1 juli 2008 was tijdelijke opslag van grond en baggerspecie buiten inrichtingen vergunningplichtig op grond van de Wm (Wet milieubeheer) en de Wvo (Wet verontreiniging oppervlaktewateren), met uitzondering van tijdelijke opslag korter dan zes maanden. Het Besluit bodemkwaliteit vereist geen Wm- en Wvo-vergunning indien de opslag plaatsvindt voorafgaand aan een definitieve nuttige toepassing. In artikel 35 van het Besluit bodemkwaliteit is opgenomen wat onder een nuttige toepassing wordt verstaan.

Voor opslag van baggerspecie in weilanddepots geldt het toetsingskader voor het op de kant verspreiden van baggerspecie (zie paragraaf 4.2). Een Wvo-vergunning voor bijvoorbeeld het lozen van proceswater bij baggeropslag is niet meer noodzakelijk als de tijdelijke opslag past binnen de gestelde eisen zoals weergegeven in figuur 10. Bij de lozing dient wel vanuit de zorgplicht (artikel 7 Besluit) voorkomen te worden dat nadelige gevolgen voor het oppervlaktewater optreden.

Als niet voldaan kan worden aan de onderstaande voorschriften van het Besluit, vervalt men in de oude regelgeving voor opslag (vergunningsplicht).

Figuur 10: Overzicht beleid tijdelijke opslag

• *

  Voor tijdelijke opslag in oppervlaktewater is het waterschap bevoegd gezag

• **

  Het melden van de eindbestemming moet binnen 6 maanden plaatsvinden. Men heeft dus 6 maanden de tijd om een bestemming te zoeken.

• ***

  De eindbestemming mag in dit geval ook het toepassen/uitsmeren van de gerijpte baggerspecie over hetzelfde perceel zijn. Toelichting is opgenomen in de verantwoordingsrapportage.

In de figuur is aangegeven of er een meldingsplicht geldt voor de vorm van tijdelijke opslag. De procedure voor het melden van de opslag is uitgewerkt in paragraaf 10.1. Opgemerkt wordt dat, voorafgaand aan de tijdelijke opslag van grond of baggerspecie, naast een check op de milieuhygiënische eisen die vanuit het Besluit bodemkwaliteit worden gesteld, ook een toets op het bestemmingsplan plaats dient te vinden. Dit teneinde uit te kunnen sluiten dat de tijdelijke opslag overlast (te denken valt aan geluid, geur, stof, etc.) voor de omgeving oplevert.

Het Besluit bodemkwaliteit bevat landelijke, generieke regels voor het toepassen van grond en baggerspecie (zie hoofdstuk 4 en 5). Daarnaast biedt het Besluit lokale bodembeheerders de mogelijkheid om gebiedsspecifiek beleid te formuleren zodat op die manier binnen een bepaald gebied meer ruimte kan worden gecreëerd voor de afzet van vrijkomende grond- en baggerstromen. De regio Zuid-Holland Zuid heeft gebruik gemaakt van deze mogelijkheid.

Met gebiedsspecifiek beleid kan lokaal een verslechtering ontstaan van de bestaande bodemkwaliteit. Deze keuzes zijn echter verantwoord gemaakt zodat er geen onaanvaardbare risico's ontstaan voor mens, dier of plant.

In paragraaf 6.1 is het gebiedsspecifieke beleid van de regio beschreven. Dit gebiedsspecifieke beleid wordt door de individuele gemeenteraden vastgesteld. De invulling van de normen in het kader van natuurontwikkeling dient door het college van B & W als uitvoeringsorgaan te worden vastgesteld. Deze normen zijn namelijk afhankelijk van de uitkomsten van nog uit te voeren ecologische onderzoeken. Het doel, de opzet en uitvoering van deze onderzoeken dient plaats te vinden na schriftelijke instemming van het bevoegd gezag. Op basis van de onderzoeksresultaten zullen lokale maximale waarden worden vastgesteld. Meer informatie over dit gebiedsspecifiek beleid is te vinden in paragraaf 6.1.8.

6.1 Toepassingseisen gebiedsspecifiek beleid

In principe wordt binnen de regio het generieke kader gevolgd. Voor de volgende onderdelen geldt echter gebiedsspecifiek beleid:

• 1.

  Aanleggen toekomstige bedrijventerreinen / industrieterreinen (> 2 ha);

• 2.

  Toepassen industriegrond op bestaande bedrijventerreinen / industrieterreinen;

• 3.

  Aanleggen nieuwe woongebieden in de Hoeksche Waard (> 2 ha);

• 4.

  Hergebruik binnen wegbermen;

• 5.

  Oude woonwijken gemeente Dordrecht, Gorinchem, Zwijndrecht en Leerdam;

• 6.

  Landelijk gebied Hoeksche Waard, Alblasserwaard-Vijfheerenlanden (ALV) en Drechtsteden;

• 7.

  Verruimd toepassingsbeleid ongerijpte baggerspecie; 8. Natuurontwikkeling op licht tot sterk verontreinigde grond.

Voor het bepalen welke kwaliteit grond of baggerspecie waar mag worden toegepast wordt verwezen naar de toepassingskaart (bijlage 3) en de bijhorende bijlage met toepassingseisen (bijlage 5).

Op de toepassingskaart zijn de gebiedsspecifieke normen verwerkt met uitzondering van het beleid voor het aanleggen van toekomstige bedrijven- en industrieterreinen en woongebieden en het toepassen van industriegrond op bestaande bedrijven- en industrieterreinen (paragrafen 6.1.1, 6.1.2 en 6.1.3), de wegbermen (paragraaf 6.1.4) en de ongerijpte baggerspecie (paragraaf 6.1.7). Dit beleid is namelijk niet geografisch aan te geven.

Voor de onderbouwing en verantwoording van de gemaakte keuzes wordt verwezen naar de bij deze beheernota behorende verantwoordingsrapportage.

7.1 Beschermde gebieden

Grondwaterbeschermingsgebieden

Binnen de regio liggen een aantal beschermde gebieden: grondwaterbeschermings- en waterwingebieden en natuurgebieden. Voor deze specifieke gebieden zijn kaarten opgesteld waarop de grondwaterbeschermingsgebieden uit de provinciale milieuverordening (PMV) zijn weergegeven. Omdat de PMV aan wijzigingen onderhevig is, dient altijd de meest recente versie geraadpleegd te worden. Op de interactieve bodemkwaliteitskaart van de milieudienst (www.milieudienstzhz.nl) treft u de actuele kaarten aan.

In grondwaterbeschermings- en waterwingebieden gelden de volgende regels voor wat betreft toepassing van grond en baggerspecie als bodem:

• 1.

  Wanneer in een waterwingebied gewerkt wordt met een gesloten grondbalans, dient perceelsmatching toegepast te worden om te bepalen of de grond of baggerspecie toegepast mag worden.

• 2.

  Wanneer grond of baggerspecie van elders wordt aangevoerd, mag in waterwingebieden alleen schone grond of baggerspecie toegepast worden (op basis van verkennend onderzoek of partijkeuring).

In een grondwaterbeschermingsgebied, natuurgebied of een boringvrije zone geldt het beleid zoals in deze bodembeheernota beschreven is.

Natura 2000-gebieden en beschermde natuurmonumenten

In het kader van de Natuurbeschermingswet zijn gebieden aangewezen als beschermd natuurmonument en/of Natura 2000-gebied. Deze gebieden zijn uitzonderlijk door hun zeer gevarieerde en rijke natuur die van grote biologische, esthetische en economische waarde is. Om deze natuur te behouden is een samenhangend netwerk van beschermde natuurgebieden aangewezen. Voor Nederland gaat het in totaal om 162 gebieden.

Voor iedere toepassing van grond en/of baggerspecie in deze gebieden is de provincie het bevoegde gezag voor het verlenen van vergunningen in het kader van de Natuurbeschermingswet.

U dient voorafgaand aan toepassingen van grond en bagger in deze beschermde gebieden contact op te nemen met de afdeling Vergunningen van de provincie (tel. 0704417304). Omdat de aangewezen gebieden onderhevig zijn aan wijzigingen is besloten niet de relevante kaarten op te nemen als bijlage. Via onderstaande hyperlink zijn de aangewezen gebieden ontsloten.

http://www.synbiosys.alterra.nl/Natura2000/gebiedendatabase.aspx?subj=n2k

7.2 Omgaan met kleine partijen grond ( < 50 m3)

Alle toepassingen van grond, uitgezonderd de tijdelijke uitname hiervan, moeten aan de regels van het Besluit bodemkwaliteit voldoen. Zo ook het toepassen van kleine partijen grond (< 50 m3).

Voor kleine partijen die afkomstig zijn uit gezoneerd gebied bestaan geen problemen, voor deze partijen kan namelijk zeer waarschijnlijk gebruik worden gemaakt van de bodemkwaliteitskaart (ontgravingskaart; zie bijlage 2) voor het aantonen van de milieuhygiënische kwaliteit.

Is de partij daarentegen afkomstig uit één van de, van de bodemkwaliteitskaart, uitgesloten gebieden, dan moet de milieuhygiënische kwaliteit van de grond worden vastgesteld met een partijkeuring. Een partijkeuring voor kleine partijen is echter een kostbare aangelegenheid. Daarom wordt aanbevolen om kleine partijen grond af te voeren naar erkende verwerkingslocaties (binnen de regio). Deze locaties beschikken over een erkenning (volgens de BRL9335) om kleine partijen grond op te bulken tot partijen van een bepaalde omvang, alvorens hier een partijkeuring op te laten uitvoeren.

Opbulken partijen tot 25 m3

Ten aanzien van het opbulken van kleine partijen grond wordt het volgende opgemerkt. Met ingang van 1 juli 2008 mag het samenvoegen (opbulken) van partijen grond en/of baggerspecie uitsluitend worden uitgevoerd door daarvoor erkende bedrijven. In artikel 4.3.2 van de Regeling bodemkwaliteit is namelijk vastgelegd dat het samenvoegen van verschillende partijen grond of baggerspecie alleen is toegestaan indien deze in dezelfde bodemkwaliteitsklasse zijn ingedeeld en zijn gekeurd en samengevoegd overeenkomstig de BRL 9335 (grond) of BRL 7500 (baggerspecie) door een instelling die daarvoor is erkend.

In de praktijk is echter gebleken dat het voor veel hoveniersbedrijven, gemeentewerven en kleine aannemers vanuit economisch oogpunt niet haalbaar is om een erkenning voor de BRL 9335 te behalen. Hierdoor dreigt een aantal van deze inrichtingen hun activiteit te beëindigen waardoor mogelijk (onbedoeld) het dumpgedrag door particulieren wordt gestimuleerd (in verband met het in de directe nabijheid verdwijnen van een locatie voor de afgifte van grond).

Het ministerie van VROM heeft daarom op 16 oktober 2009 aangekondigd dat rond 1 april 2010 de Regeling bodemkwaliteit wordt aangepast. Vanaf dat moment zal in de regeling worden opgenomen dat het bij elkaar brengen van partijen grond of baggerspecie met verschillende herkomst pas als samenvoegen wordt beschouwd indien de omvang van de opgebulkte partij groter is dan 25 m3. Hierdoor kunnen milieustraten, gemeentewerven en loonbedrijven kleine hoeveelheden grond, van met name particulieren, zonder erkenningsplicht blijven innemen.

Het bij elkaar brengen van partijen grond en/of baggerspecie van verschillende herkomst in een hoeveelheid van meer dan 25 m3 blijft samenvoegen en daarmee een erkenningsplichtige activiteit.

7.3 Kabels en leidingen

In paragraaf 2.2 is beschreven dat het tijdelijk verplaatsen of uit een toepassing wegnemen van grond is toegestaan indien deze vervolgens, zonder te zijn bewerkt, op of nabij dezelfde plaats en onder dezelfde condities opnieuw in die toepassing wordt aangebracht.

Formeel betekent dit dat de vrijgekomen grond in dezelfde laag moet worden teruggebracht. Ook de afstand ten opzichte van bijvoorbeeld het grondwater moet voor en na de tijdelijke uitname vergelijkbaar zijn. Reden hiervoor is dat de kwaliteitsklasse van de bovengrond over het algemeen slechter is dan die van de ondergrond (zie paragraaf 3.1). Door het niet gescheiden houden van beide lagen, worden verschillende kwaliteitsklassen gemengd.

Het gescheiden ontgraven en houden van de boven- en ondergrond is in de praktijk echter moeilijk realiseerbaar. Vooral bij werkzaamheden aan kabels en leidingen (inclusief riolering). De grond die bij dit soort werkzaamheden wordt ontgraven, wordt namelijk vaak in één depot geplaatst. Hierbij wordt over het algemeen geen onderscheid gemaakt in grond afkomstig uit de bovengrond of uit de ondergrond, met als consequentie dat de grond geroerd in de sleuf wordt teruggebracht. Dit is met figuur 12 geïllustreerd.

Figuur 12: Werkzaamheden kabels en leidingen

Uitzonderingssituatie

Gezien de ervaringen uit de praktijk, maar ook om de werkbaarheid te vergroten, is door de regio besloten om bij de tijdelijke uitname van grond, specifiek bij werkzaamheden aan kabels en leidingen, het gescheiden ontgraven en terugplaatsen van de boven- en ondergrond niet strikt te handhaven. Dit betekent dat in het traject 0,0-2,5 m -maaiveld de boven- en ondergrond geroerd mag worden teruggeplaatst. In figuur 13 is één en ander schematisch weergegeven.

Figuur 13: Uitzonderingssituatie leidingentracés

Voorwaarde hierbij is wel dat de maximale kwaliteitsklasse van de grond die wordt teruggeplaatst, voldoet aan de kwaliteitsklasse die voor de betreffende locatie uit de toepassingskaart (bijlage 3) blijkt.

Deze uitzondering geldt tot een maximale diepte van 2,5 m -maaiveld en is alleen van toepassing binnen de gebieden met de gebruiksfunctie wonen of industrie zoals blijkt uit de functiekaart (bijlage 4). Ook dient bij het terugplaatsen van de grond de in paragraaf 2.2 genoemde zorgplicht van artikel 13 Wet bodembescherming in acht te worden genomen.

Overwegingen

Consequentie van deze werkwijze is dat de bodem ter plaatse van kabel- en leidingtracés geroerd raakt met als mogelijk gevolg het opmengen van verschillende kwaliteitsklassen. Dit wordt geaccepteerd in verband met het intensieve gebruik van de grond in de verstedelijkte gebieden en de verwaarloosbare risico's van deze toepassing

Daarnaast wordt opgemerkt dat naar verwachting de grond ter plaatse van deze tracés in het verleden al vermengd is geraakt bij de aanleg van de kabels en leidingen (incl. riolering) dan wel dat de kabelgoten destijds mogelijk zijn aangevuld met schone grond.

7.4 Tijdelijke opslag grond

In paragraaf 5.2 zijn de voorwaarden, die worden gesteld aan de tijdelijke opslag van grond en baggerspecie buiten inrichtingen, beschreven. Eén van deze voorwaarden is dat de kwaliteitsklasse van de partij grond of baggerspecie die in opslag wordt genomen, vergelijkbaar dan wel beter moet zijn dan de kwaliteitsklasse van de bodem waarop de opslag plaatsvindt. Deze voorwaarde past prima binnen de uitgangspunten van het landelijk geldende generieke toepassingskader. Echter, bij grondverzet binnen de regio Zuid-Holland Zuid volgens het gebiedsspecifieke toepassingsbeleid zoals beschreven in paragraaf 6.1, leidt dit tot problemen.

Dan kan zich namelijk de situatie voordoen dat op een bepaalde locatie wel partijen grond of baggerspecie mogen worden toegepast maar dat dezelfde partijen grond of baggerspecie daar niet tijdelijk mogen worden opgeslagen.

Dat staat haaks op de definitie van tijdelijke opslag die in het Besluit bodemkwaliteit is opgenomen:

"De tijdelijke toepassing van grond/baggerspecie voorafgaand aan de definitieve nuttige toepassing."

Gezien deze discrepantie is door de regio het volgende besloten:

Partijen grond of baggerspecie die, volgens de gebiedsspecifieke toepassingseisen (zie paragraaf 6.1) op een bepaalde locatie binnen de regio mogen worden toepast, mogen eveneens, voorafgaand aan de definitieve toepassing, op deze toepassingslocatie tijdelijk in opslag worden genomen.

De andere voorwaarden voor de tijdelijke opslag, zoals genoemd in paragraaf 5.2, blijven onveranderd van kracht.

In dit hoofdstuk staat beschreven welke bewijsmiddelen worden geaccepteerd bij het (opnieuw) toepassen van grond en baggerspecie binnen de regio Zuid-Holland Zuid. In geval van het binnen de regio hergebruiken van een partij vrijkomende grond, of voor het aantonen van de kwaliteitsklasse van de ontvangende bodem, gelden de bewijsmiddelen uit zowel paragraaf 8.1 als 8.2. Gaat het om het toepassen van een partij grond of baggerspecie die van buiten de regio Zuid-Holland Zuid wordt aangevoerd, dan gelden alleen de bewijsmiddelen zoals genoemd in paragraaf 8.2.

8.1 Bodemkwaliteitskaart

De bodemkwaliteitskaart kan dienen als milieuhygiënische verklaring voor de kwaliteit van een partij vrijkomende grond of van de bodem op een bepaalde locatie mits:

• •

  de te ontgraven grond afkomstig is uit, dan wel de toepassingslocatie gelegen is binnen, het gebied waar de bodemkwaliteitskaart betrekking op heeft;

• •

  de betreffende zone uit de bodemkwaliteitskaart in voldoende mate homogeen is (zie paragraag 8.1.2);

• •

  de partij grond niet van een verdachte locatie afkomstig is (zie paragraaf 8.1.3) dan wel de toepassingslocatie geen geval van ernstige bodemverontreiniging betreft.

Bij het omrekenen van de bestaande bodemkwaliteitskaarten naar kwaliteitsklassen van het Besluit bodemkwaliteit, mag gebruik worden gemaakt van toetsregels om te voorkomen dat een geringe overschrijding van één parameter zorgt voor indeling van de gehele partij grond of baggerspecie in een slechtere kwaliteitsklasse, bijv klasse wonen i.p.v. achtergrondwaarde. Deze regel stond eerder bekend als HANS-regel.

Deze toetsregels worden ook gebruikt om partijen grond en baggerspecie te toetsen als kwaliteitsgegevens van een partij grond of baggerspecie bekend zijn. Deze toetsregel geldt alleen voor het toepassen van een partij grond of baggerspecie afkomstig uit het beheergebied van de regio. Indien een bodemonderzoek of partijkeuring heeft plaatsgevonden overeenkomstig de onderzoeksprotocollen uit hoofdstuk 8. van de bodembeheernota kan de onderstaande toetsingsregel gebruikt worden.

9.1 Toepassen van een partij grond/baggerspecie

In plaats van toepassingseis op klassenniveau, gelden lokale maximale waarden (dus geen functie-eis). De lokale maximale waarden zijn opgenomen in bijlage 5 van de bodembeheernota. Bij het bepalen van de kwaliteitsklasse van een partij grond of baggerspecie, die op landbodem wordt toegepast, zijn de volgende overschrijdingen toegestaan:

• -

  klasse landbouw/natuur (AW2000):

  • •

    maximaal 2 x AW2000 maar < maximale waarden klasse wonen

  • •

    aantal toegestane overschrijdingen: zie onderstaande tabel

• -

  klasse wonen:

  • •

    maximale waarden wonen + AW2000 maar < maximale waarden klasse wonen II

  • •

    aantal toegestane overschrijdingen: zie onderstaande tabel.

• -

  klasse wonen II:

  • •

    maximale waarde wonen II +AW2000 maar < maximale waarde industrie

  • •

    aantal toegestane overschrijdingen: zie onderstaande tabel.

• -

  klasse industrie:

  • •

    < maximale waarden klasse industrie

Tabel toetsregel

X= aantal gemeten stoffen

Y= aantal toegestane overschrijdingen

9.2 Toetsing van nikkel en barium

Voor de toetsing van nikkel en barium zijn gewijzigde normen en rekenregels opgesteld.

Het bleek dat deze stoffen met de huidige toetsnormen veel belemmeringen veroorzaakten bij de afzet van grond. Hieronder zijn de gewijzigde regels nader beschreven. De gewijzigde regels zijn te vinden in de Regeling bodemkwaliteit en op de site van bodem+

Nikkel

Met de invoering van het Besluit bodemkwaliteit en de gewijzigde rekenregels is gebleken dat primair zand en klei, met een natuurlijk verhoogd nikkelgehalte, niet meer geclassificeerd wordt als schoon. Om dit knelpunt op te lossen is besloten om de toetsingsregel voor de achtergrondwaarden (art. 4.2.2. lid 5 van de Regeling bodemkwaliteit) aan te passen. Deze aanpassing houdt in dat voor nikkel, bij de eerder beschreven toetsregel voor de klasse AW2000, geen toetsing hoeft plaats te vinden aan de maximale waarde voor de kwaliteitsklasse wonen. Binnen enkele jaren zal de normstelling voor nikkel mogelijk worden herzien.

Barium

Met de wijziging van de Regeling bodemkwaliteit van april 2009 zijn de maximale waarden voor de klassen AW2000, wonen en industrie voor de parameter barium vervallen. De verwachting is dat er mogelijk in 2010 een nieuwe richtlijn voor het toetsen van deze parameter wordt vastgesteld. Dit betekent echter dat het tot die tijd niet mogelijk is om voor barium een kwaliteitklasse te bepalen.

Om het functioneel gebruik van de bodem te kunnen beschermen, en daarnaast rekening te kunnen houden met de zorgplicht van artikel 13 Wet bodembescherming, heeft de regio besloten om voor de parameter barium een 'eigen' toetsingskader te hanteren.

Indien de interventiewaarde voor barium (920 mg/kg.ds standaardbodem) wordt overschreden dient een aanvullend onderzoek plaats te vinden. Gemeten gehalten onder deze norm worden niet getoetst. Dit toetsingskader komt te vervallen zodra in de Regeling bodemkwaliteit weer normen voor barium worden opgenomen.

9.3 Parameters met een extreem lage rapportagegrens

Voor een aantal parameters met extreem lage rapportagegrenzen, zoals polychloorbifenylen (PCB’s) en organochloorbestrijdingsmiddelen (OCB's), komt het voor dat rapportagegrenzen de achtergrondwaarden (AW2000) en/of de maximale waarden van de klassen wonen of industrie overschrijden. Dit leidt dan tot ongewenste problemen m.b.t. hergebruik van grond en baggerspecie.

Er wordt gesteld dat bij analyseresultaten < vereiste rapportagegrens dan wel < vereiste aantoonbaarheidsgrens AP04, de beoordelaar ervan uit mag gaan dat de kwaliteit van de grond, baggerspecie of bodem schoon is.

Het is op dit moment ondoenlijk na te gaan of alle gebruikte bodemdata in de regio ZuidHolland Zuid voldoet aan de gestelde analysemethoden en rapportagegrenzen. Vandaar dat het volgende is bepaald:

Van alle parameters met een extreem lage rapportagegrens, voorzien van een "kleiner dan (<) teken", is er van uitgegaan dat het gehalte gelijk is aan nul.

10.1 Melden

De meldingsplicht geldt voor alle toepassingen van grond en baggerspecie, met uitzondering van:

• -

  de toepassing van grond of baggerspecie door particulieren (tenzij de werkzaamheden zijn uitbesteed aan een aannemer);

• -

  het toepassen van grond of baggerspecie binnen een landbouwbedrijf als de grond of baggerspecie afkomstig is van een tot dat landbouwbedrijf behorend perceel grond waarop een vergelijkbaar gewas wordt geteeld als op het perceel grond waar de grond of baggerspecie wordt toegepast;

• -

  het verspreiden van baggerspecie uit een watergang over de aan de watergang grenzende percelen;

• -

  het toepassen van schone grond en baggerspecie in hoeveelheden kleiner dan 50 m3.

Voor het toepassen van schone grond en baggerspecie in hoeveelheden vanaf 50 m3 moet eenmalig de toepassingslocatie worden gemeld.

Degene die grond of baggerspecie gaat toepassen moet dit ten minste vijf werkdagen van te voren melden via het Meldpunt bodemkwaliteit

(http://www.meldpuntbodemkwaliteit.senternovem.nl). Hier is ook nadere informatie te vinden over het melden, zoals welke gegevens moeten worden gemeld en de meldingsformulieren. Dit meldpunt stuurt de melding ter beoordeling door naar de Milieudienst Zuid-Holland Zuid. De Milieudienst Zuid-Holland Zuid is door de gemeenten gemandateerd om de beoogde toepassingen en de kwaliteitsgegevens te beoordelen en te bezien of deze voldoen aan de eisen van de bodembeheernota en het Besluit bodemkwaliteit.

Wanneer de gemelde toepassing niet in overeenstemming is met het lokale beleid of wanneer de aangeleverde informatie van onvoldoende kwaliteit is, dan geeft de Milieudienst dit binnen vijf werkdagen aan. Dit kan telefonisch, per e-mail of per brief plaatsvinden.

Met het grondverzet kan bij het voldoen aan de regels dus na 5 werkdagen van de melding worden aangevangen. Alle meldingen worden geregistreerd door het meldpunt en door de Milieudienst.

Indien onduidelijkheden bestaan of twijfels of een bepaalde partij ergens mag worden toegepast dan kan contact worden opgenomen met de het bureau Wettelijke Taken Bodem van de Milieudienst Zuid-Holland Zuid (tel. 078-6480500). Vragen over het invullen van de formulieren en het gebruik van het meldpunt kunnen aan het meldpunt zelf gesteld worden (www.meldpuntbodemkwaliteit.senternovem.nl).

Op de melding volgt geen beschikking. De Milieudienst Zuid-Holland Zuid stuurt wel een ontvangstbevestiging aan de melder, waarin staat dat de melding met de bijbehorende stukken zijn ontvangen en of de beoogde toepassing voldoet aan het beleid conform het Besluit bodemkwaliteit en onderhavige bodembeheernota.

10.2 Transport

Voor het transport van (vrijkomende) grond en baggerspecie moet worden voldaan aan de Wegenverkeerswet, het Reglement verkeersregels en verkeerstekens en de wetgeving ten aanzien van afvaltransporten.

Vrijkomende grond of baggerspecie is in principe een afvalstof, tenzij door de eigenaar aantoonbaar voldoende garanties gegeven kunnen worden dat de betreffende partij binnen afzienbare tijd direct nuttig hergebruikt kan worden op een andere locatie.

In geval van transport van afvalstoffen (er kan niet worden aangetoond dat de grond of baggerspecie binnen afzienbare termijn zal worden hergebruikt) dienen de volgende documenten gedurende het transport aanwezig te zijn:

• •

  volledig ingevulde en ondertekende ‘standaard begeleidingsbrief’

  • -

    vermelden van afvalstroomnummer afhankelijk van bestemming (wel of geen inrichting)

• •

  gewaarmerkt kopie certificaat voor vervoer (NIWO: Nationale en Internationale Wegvervoer Organisatie)

• •

  verwijzing naar kwaliteitsgegevens

Indien wel kan worden aangetoond dat de partij grond of baggerspecie op korte termijn zal worden hergebruikt, worden de volgende documenten vereist:

• •

  vrachtbrief i.h.k.v. vervoerswetgeving

• •

  verwijzing naar kwaliteitsgegevens

Opgemerkt wordt dat voor wat betreft grond en baggerspecie het Besluit bodemkwaliteit alleen betrekking heeft op het toepassen hiervan. Derhalve is het bevoegd gezag Besluit bodemkwaliteit geen bevoegd gezag voor het transport. Het bevoegd gezag in relatie tot het transport zijn politie en provincie. Daarnaast zijn de Inspectie van Verkeer en Waterstaat en de VROM inspectie eerstverantwoordelijke voor ketentoezicht in relatie tot het Besluit bodemkwaliteit.

10.3 Controle en handhaving

Toezichthouders van de Milieudienst Zuid-Holland Zuid zullen het merendeel van de gemelde toepassingen controleren. Hierbij wordt aandacht besteed aan de volgende aspecten:

• •

  Stemt de toepassingslocatie overeen met hetgeen in de melding is aangegeven?

• •

  Stemt het toegepaste volume grond overeen met hetgeen in de melding is aangegeven?

• •

  Stemt het toegepaste materiaal overeen met hetgeen in de melding is aangegeven?

Om het toepassen (hergebruik) van grond en bagger op zorgvuldige wijze te kunnen laten plaatsvinden, alsmede het toezicht hierop te vereenvoudigen, gelden een aantal procedurele voorschriften:

• -

  Indien de uitvoeringsdatum ten tijde van de melding nog niet kon worden aangegeven, dient de Milieudienst uiterlijk vijf werkdagen vóór aanvang van de werkzaamheden op de hoogte te worden gesteld.

• -

  De eigenaar of erfpachter van de locatie waarop de toepassing plaatsvindt dient tijdens de uitvoering van de werkzaamheden een kopie van het meldingsformulier aan een toezichthoudend ambtenaar te kunnen overleggen.

• -

  De uitvoerder van het project dient de voor de aan te voeren c.q. toe te passen partij grond of bagger relevante bewijsmiddelen op locatie te kunnen overleggen (onderzoeken, afleveringsbonnen etc).

• -

  Afwijkingen van de oorspronkelijke melding dienen terstond te worden gemeld.

• -

  Wanneer tijdens de uitvoering van het grondverzet uit zintuiglijke waarnemingen blijkt dat de grond of bagger mogelijk is verontreinigd, mag deze grond/bagger niet zonder nader onderzoek of nadere bewerking worden hergebruikt. Indien een dergelijke waarneming wordt gedaan, dient de grond/bagger in depot te worden gezet.

Tot slot is het mogelijk om handhavend op te treden door het uitvoeren van een handhavingsonderzoek. Indien het noodzakelijk wordt geacht om tot monstername over te gaan, bijvoorbeeld wanneer wordt getwijfeld of de kwaliteit van de toegepaste partij overeenkomt met de gemelde kwaliteit, moet de bemonstering en analyse plaatsvinden overeenkomstig het daarvoor van toepassing zijnde wettelijke besluit.

Daarnaast kan strafrechtelijk en/of bestuursrechtelijk worden opgetreden bij geconstateerde overtredingen. Wat hierbij bepalend is, is of sprake is van een aandachtspunt zoals beschreven in de HandhavingsUitvoeringsMethode Besluit bodemkwaliteit (HUM-Bbk)⁵. Deze HUM-Bbk is bedoeld om alle handhavende overheidsinstanties, die toezicht houden in het kader van het Besluit Bodemkwaliteit, ondersteuning te bieden bij het signaleren, beëindigen, ongedaan maken of terugdraaien van een overtreding.

Indien de toepassing niet overeenstemt met de melding zullen de toezichthouders er op toezien dat de ongewenste situatie ongedaan gemaakt wordt. Hierbij zal gebruik worden gemaakt van de ter beschikking staande wettelijke hulpmiddelen.

Naast het bovenstaande voeren toezichthouders van de Milieudienst Zuid-Holland Zuid surveillances uit, waarbij wordt gecontroleerd op niet gemelde toepassingen van grond en baggerspecie.

Elk grond- en baggertoepassing waarover het bevoegd gezag niet vooraf is geïnformeerd c.q. in strijd is met de bodembeheernota, is in strijd met wettelijk vastgestelde regels. Hiertegen kan bij ontdekking zowel in bestuursrechtelijke als in strafrechtelijke zin worden opgetreden. Met nadruk wordt gewezen op de strafrechtelijke samenloop omdat vrijwel altijd sprake is van een economisch delict. Afspraken omtrent handhaving die tussen de regio Zuid-Holland zuid en de deelnemende gemeenten zijn gemaakt en ook die tussen de gemeenten en het Openbaar Ministerie, zullen worden gevolgd om tot een beëindiging van de overtreding te raken.