Programma Water en Riolering Almelo 2022-2026, De verbindende kracht van water

De verbindende kracht van water

Almelo is onlosmakelijk verbonden met water. Flaneren langs de haven, een frisse duik in de zomer of de stad verkennen in een kano vanaf het water. Water gebruiken we voor de industrie en de landbouw. Water is ook onmisbaar om onze stad zo groen te houden. En het functioneren van het rioolsysteem is essentieel voor de volksgezondheid. Door onder andere klimaatverandering kan water ons ook bedreigen. Des te belangrijker ervoor te zorgen dat ons stedelijk water goed wordt beheerd.

Het programma Water en Riolering bevat alle ingrediënten voor een toekomstgerichte en klimaatrobuuste inrichting van onze gemeente. Een inrichting bovendien die doelmatig én betaalbaar is. Belangrijk uitgangspunt hiervoor is samenwerking. Inwoners, ondernemers, medeoverheden en bijvoorbeeld het onderwijs zijn belangrijke partners bij het toekomst- en klimaatbestendig inrichten van onze omgeving. Dat doen we aan de hand van het al eerder ingezette beleid en doelen waaraan we onze klimaatambities toevoegen.

De werkzaamheden aan ons stedelijk water bieden de kans om samen Almelo nog mooier te maken Ik heb er met dit programma alle vertrouwen in dat we de komende jaren verder kunnen bouwen aan een nog krachtiger profiel van Almelo als Waterstad.

Eugène van Mierlo,

Wethouder Duurzaamheid

De verbindende kracht van water

Met de invoering van de Omgevingswet vervalt de verplichting van het opstellen van een (verbreed) Gemeentelijk RioleringsPlan (vGRP). In plaats daarvan kunnen gemeenten een (vrijwillig) Programma opstellen.

Met dit Programma Water en Riolering sorteren we voor op komst van de Omgevingswet. Tegelijkertijd geven we ook invulling aan onze zorgplichten en geven we een financiële onderbouwing van de rioolheffing. Hiermee voldoen we aan alle eisen van de Wet Milieubeheer en fungeert dit programma tot de invoering van de Omgevingswet als Gemeentelijk Rioleringsplan.

We zetten in dit programma onze ambities en doelen uit het vGRP 2016-2020 voort. Aanvullend werken we onze ambities en doelstellingen zoals verwoord in de Almelose Omgevingsvisie en de Klimaatadaptatiestrategie (AKAS) in dit programma uit tot maatregelen. Deze zitten verweven in de zorgplichten voor het stedelijk water. Uit de evaluatie blijkt dat we goed op koers liggen en er geen aanleidingen zijn onze ambities en doelen bij te stellen.

Wel sorteren we voor op een meer integrale aanpak en maken we gerichter keuzes om nog doelmatiger en efficiënter te kunnen werken. Hiermee houden we ons watersysteem ondanks de uitdagingen die klimaatverandering met zich meebrengt haalbaar en betaalbaar.

De maatregelen voor de komende planperiode zijn bepaald door de huidige situatie te toetsen aan de normen die volgen uit de doelstellingen. Maatregelen betreffen onderzoeks-, borgings- en fysieke maatregelen en zijn gericht op het meer datagedreven, gebiedsgericht en samen met de stad inrichten, onderhouden en vervangen van het watersysteem. Datagedreven, gebiedsgericht en samen met de stad vormen dan ook de drie pijlers van onze werkwijze.

Om onze rioleringszorg vorm te geven, hebben wij middelen nodig. Middelen bestaan zowel uit personele middelen als financiële middelen. Uitgangspunt is een solide beleid ten aanzien van de financiering van onze strategie, uitgaven en inkomsten langjarig in balans te brengen en dit tegen een kostendekkend tarief aan te bieden. We kiezen daarbij voor een financieringsvorm waarbij de lasten deze planperiode beperkt stijgen om de grote vervangingsopgave vanaf 2039 te kunnen financieren. Dankzij een aantal optimalisaties is deze stijging van de heffing lager dan eerder voorzien.

Optimalisaties betreffen onder andere:

- Overgaan op put-foto in plaats van rijdende camera inspectie

- Vervanging van telemetrie door signaleringslamp op de pompunits buitengebied

- Relinen in plaats van vervangen van riolering

Deze planperiode gaan we verdere optimalisatiemogelijkheden onderzoeken. Doel hiervan is ook de vervangingspiek over de tijd te kunnen spreiden.

Inleiding

Met dit programma zetten we onze ambities en doelen uit het vGRP 2016-2020 voort. Aanvullend werken we onze ambities en doelstellingen zoals verwoord in de Almelose Omgevingsvisie en de Klimaatadaptatiestrategie (AKAS) in dit programma uit tot maatregelen. Uit de evaluatie blijkt dat we goed op koers liggen en er geen aanleidingen zijn onze ambities en doelen bij te stellen. Wel sorteren we voor op een meer integrale aanpak en maken we gerichter keuzes om nog doelmatiger en efficiënter te kunnen werken. Hiermee houden we ons watersysteem ondanks extra kosten en de uitdagingen die klimaatverandering met zich meebrengt haalbaarheid en betaalbaar.

Met ons watersysteem streven we daarom naar het integreren van de vier waterstromen:

- stedelijk afvalwater

- hemelwater (regenwater)

- grondwater

- oppervlaktewater

Deze watertaken corresponderen met de drie zorgplichten van de gemeente. Oppervlaktewater zien we als integraal onderdeel van het stedelijk water.

De gemeentelijke zorgplichten voor afvalwater, hemelwater en grondwater zijn momenteel opgenomen in de Wet Milieubeheer en de Waterwet. Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet is dit opgenomen in artikel 2.16 Ow (lid1a). In de bijlage zijn de wettelijke kaders opgenomen.

We zijn voor een groot gedeelte vrij op welke wijze en in welk tempo we invulling willen geven aan onze zorgplichten. Dit is een keuze in ambitie die door de gemeenteraad wordt gemaakt. In het Politiek Beraad Beeldvormend op 26 oktober 2021 hebben we de kaders verkend. Deze hebben we uitgewerkt in verschillende aspecten per watertaak. Door op onderstaande knoppen te drukken navigeert u door de verschillende watertaken.

Afvalwater

Vanuit onze wettelijke zorgplicht hebben we de verplichting een voorziening aan te bieden voor het inzamelen en transport van afvalwater. Hiermee voorkomen we dat afvalwater in het leefmilieu terechtkomt. Belangrijke aspecten hierbij zijn:

➢ In standhouden van de bestaande riolering

➢ Aanleggen van nieuwe riolering bij in- of uitbreiding

➢ Beperken van de vuiluitworp naar oppervlaktewater

➢ Aansluiting en wijze van inzameling

Hierbij hanteren we de volgende uitgangspunten (de uitgangspunten zijn in de bijlage uitgewerkt in normen):

Verbeteren en instandhouden voorzieningen voor gemeentelijke watertaken

Technische staat

▪ De voorzieningen voor inzameling en transport van stedelijk afvalwater verkeren in een goede technische staat.

▪ Afvalwater kan ongehinderd afstromen.

▪ Bij onderhoud maken we de keuze voor wortelfrezen, deelvervanging, relinen of volledig vervangen.

▪ De toestand van het riool inclusief voorzieningen is minimaal op orde en de risico's op niet-functioneren zijn beperkt.

▪ We verkennen en passen innovatieve systemen toe die bijdragen aan (toekomstige) kostenbesparingen en duurzame circulaire innovaties.

▪ We onderzoeken door middel van een pilot de mogelijkheden van een offgrid rioolgemaal op duurzame energie.

▪ Duurzaamheid is meegenomen in het nieuwe onderhoudscontract voor gemalen.

Bedrijfszekerheid

▪ De bedrijfszekerheid van rioolgemalen is gewaarborgd en we beperken hiermee de kans op calamiteiten.

Nieuwe aanleg

▪ We houden vast aan huidige wet- en regelgeving.

▪ We doen onderzoek naar nieuw beleid voor gebiedsgerichte oplossingen.

▪ Als er mogelijkheden zijn voor het op een andere wijze zuiveren of hergebruiken van afvalwater (alternatieve sanitatie) gaan we die onderzoeken en monitoren.

Vuiluitworp

▪ De vuiluitworp vanuit het afvalwatersysteem via overstorten naar oppervlaktewater, op sloten en vijvers leidt tot beperkte risico's voor mens en omgeving. Slechts af en toe is er sprake van stank en vervuiling.

▪ Water op straat bij hoosbuien leidt niet tot gezondheidsproblemen.

▪ Vuilwater wordt zoveel als mogelijk gescheiden van hemelwater ingezameld en aangeboden aan de zuivering, waardoor de zuivering efficiënter is.

Aansluitingen en wijze van inzameling

▪ Op het afvalwatersysteem zitten nagenoeg geen (foutieve) aansluitingen die de werking van het systeem (inzameling en zuivering) belemmeren.

▪ De gemeente wil een duidelijk aanspreekpunt zijn voor inwoners en bedrijven voor afvalwatersysteem gerelateerde klachten en vragen.

Hemelwater

Wij zijn verantwoordelijk voor een doelmatige inzameling van overtollig hemelwater uit de openbare ruimte. Wij hebben ook de zorgplicht voor de afvoer van hemelwater van particuliere percelen, voor zover dit niet redelijkerwijs van de perceeleigenaar kan worden verwacht. Voor een klimaatrobuuste inrichting houden we vast aan de trits vasthouden-bergen-afvoeren. Hierbij hanteren we de volgende uitgangspunten*:

Afvoercapaciteit

▪ We onderzoeken de mogelijkheden hoe we in de toekomst het hemelwater verwerken. De mogelijkheden werken we per gebied uit in gebiedspaspoorten. Zo kunnen we differentiëren per gebied. Eventuele bergingseisen leggen we vast in het Omgevingsplan.

▪ Bij herinrichting of nieuwe aanleg leggen we de openbare ruimte zo aan, dat er bij hoosbuien geen overlast is van hemelwater in woningen en dat hoofdwegen toegankelijk zijn voor hulpdiensten.

▪ We hebben aandacht voor bestaande gebieden waar sprake is van wateroverlast bij hevige buien en nemen daar maatregelen.

Scheiden hemelwater en afvalwater

▪ Schoon hemelwater scheiden we zoveel als mogelijk van afvalwatersystemen.

▪ Hemelwater scheiden we zoveel mogelijk bovengronds. Eventuele ruimteclaims wegen we integraal af door middel van gebiedspaspoorten.

Aansluitingen en wijze van inzameling

▪ We zorgen voor de inzameling van hemelwater van particulieren wanneer zij het hemelwater niet op eigen terrein kunnen vasthouden of bergen.

▪ We zorgen ervoor dat er geen vuilwateraansluitingen op hemelwater-systemen zijn aangesloten (voorkomen foutieve aansluitingen).

Technische staat

▪ We zorgen dat systemen voor inzameling van hemelwater, berging en afvoer van hemelwater in een goede technische staat verkeren.

Nieuwe aanleg

▪ Bij vervanging en/of uitbreiding zijn de nieuwe systemen klimaatrobuust ingericht. Waar mogelijk ontstenen en vergroenen we verharde oppervlakken in de openbare ruimte. Voor particulieren, bedrijven en corporaties hebben we daarvoor de stimuleringsregeling "Klimaatmaatregelen Almelo".

▪ We onderzoeken per gebied de mogelijkheden van vasthouden, bergen en afvoeren van hemelwater en vertalen dit in gebiedspaspoorten.

▪ Inwoners, bedrijven en instellingen zijn zelf verantwoordelijk voor het voorkomen of beperken van schade door wateroverlast op eigen terrein.

Definities Hinder, Ernstige hinder en Overlast

Bij ‘water op straat’ maken we onderscheid in 3 verschillende gradaties, uitgaande

van een bui die eens per 2 jaar optreedt:

▪ Hinder, kort durend beperkte hoeveelheden ‘water op straat’, met een duur in de

orde van 0 –30 minuten;

▪ Ernstige hinder, forse hoeveelheden ‘water op straat’, ondergelopen tunnels, opdrijvende putdeksels, met een duur in de orde van 30 – 120 minuten;

▪ Overlast, langduriger en op grotere schaal ‘water op straat’, water in winkels, woning met materiële schade en mogelijk ook ernstige belemmering van en gevaar voor het (economische) verkeer.

Grondwater

We vinden dat structureel hoge grondwaterstanden niet mogen leiden tot schade of gezondheidsrisico’s. We spannen ons in om structureel nadelige gevolgen van te hoge grondwaterstanden te voorkomen. We spreken over structurele grondoverlast als de overlast meerdere aangesloten weken en meerdere aaneengesloten jaren voorkomt en er geen andere (bouwkundige) oorzaken voor de overlast zijn. Aan de hand van gebiedspaspoorten brengen we de kenmerken en principes per gebied in beeld zodat we gebiedsgericht maatwerk kunnen leveren. Dit betreft zowel het voorkomen van overlast als het aanpakken van grondwaterverontreinigingen.

Voor grondwater hanteren we de volgende uitgangspunten:

Regierol

▪ Ten aanzien van het ondiepe grondwater hebben we een heldere regiefunctie. Voor vragen over grondwater en grondwaterproblematiek zijn wij een duidelijk aanspreekpunt voor inwoners en bedrijven.

▪ Voor (tijdelijke) grondwateronttrekkingen (bronneringswater) is het waterschap en/of de provincie bevoegd gezag. Wij zijn bevoegd gezag voor lozingen op de riolering.

Verminderen structurele grondwateroverlast/onderlast bestaand gebied

▪ We willen de aanwezige structurele grondwateroverlast verminderen.

▪ Daar waar het grondwater niet voldoet aan de grenswaarden en er sprake is van structurele grondwateroverlast, werken we mee aan doelmatige en effectieve grondwater maatregelen in de openbare ruimte.

▪ Bij de herinrichting van de openbare ruimte in de bestaande stad treffen we maatregelen om de gevolgen van droogte structureel te beperken en ontwikkelen we gebiedspaspoorten om inzichtelijk te maken waar kansen zijn om water in een gebied vast te houden.

▪ Waar mogelijk vergroten we de sponswerking van de bodem en nemen we maatregelen om water langer vast te houden.

Voorkomen structurele grondwateroverlast bij nieuwe aanleg

▪ Per gebied hanteren we eisen ten aanzien van de aanleghoogte van vloeren.

Deze werken we uit in het omgevingsplan.

▪ We sturen aan op een robuuste inrichting van het gebied om grondwateroverlast in de toekomst te kunnen voorkomen.

Technische staat

▪ De voorzieningen voor inzameling en verwerking van overtollig grondwater verkeren in een goede technische staat.

Oppervlaktewater

Oppervlaktewater speelt een belangrijke rol in Almelo zowel voor de beleving, recreatie als voor een klimaatrobuuste inrichting van onze gemeente. Duurzaam waterbeheer hebben we daarom hoog in het vaandel staan. Dat betekent dat we de verschillende stedelijke waterstromen (afvalwater, hemelwater, grondwater en oppervlaktewater) integraal op elkaar en op andere sectoren als energie, (her)inrichting openbare ruimte en gebouwen afstemmen. Ook hierbij werken we onze ambitie uit in gebiedspaspoorten. Voor oppervlaktewater zijn de volgende aspecten van belang:

• Het benutten van de berging- en afvoercapaciteit

• Een goede waterbodemkwaliteit

• Vergroten van de belevings- en gebruikswaarde

• Relatie oppervlaktewater en grondwater

Hierbij hanteren we de volgende uitgangspunten:

Berging- en of afvoercapaciteit

▪ Het oppervlaktewater heeft een belangrijke functie als berging voor overtollig hemelwater, waarmee ‘water-op-straat’ situaties of schade zoveel mogelijk wordt voorkomen.

▪ Wij streven overeenkomstig de ambities voor Almelo Waterstad naar een uitbreiding van het oppervlaktewater en claimen hier meer ruimte voor.

Water(bodem)kwaliteit

▪ De waterkwaliteit is de verantwoordelijkheid van het waterschap, wij zorgen ervoor dat we geen afbreuk doen aan die kwaliteit.

Belevings- en gebruikswaarde

• De gemeente zet in op het vergroten van de belevings- en gebruikswaarde van het oppervlaktewater voor inwoners en bezoekers . De verschillende waarden werken we uit in de gebiedspaspoorten.

Relatie oppervlaktewater en grondwater

▪ Almelo zet in op een goed functionerend oppervlaktewater om grondwateroverlast te voorkomen.

Inleiding

In dit hoofdstuk beschrijven we wat we hebben en waar we nu staan. Met de evaluatie kijken we terug op de planperiode van het vorige vGRP: welke maatregelen zijn uitgevoerd, wat hebben we bereikt en waar liepen we tegenaan.

Onder areaal laten we met eenvoudige illustraties zien we wat we nu hebben aan rioolbuizen, gemalen, overstorten, pompen etc. De illustraties geven ook een mooi beeld van hoe ons hele watersysteem met elkaar samenhangt.

Tot slot geven we met Toets huidige situatie aan in hoeverre de huidige stand van zaken van onze rioleringszorg voldoet aan de kwaliteit zoals we deze voor ogen hebben; onze uitgangspunten en normen. In de bijlage hebben wij deze toetsing van de huidige situatie in ‘stoplicht’ vorm toegevoegd aan de uitgangspunten en normen:

Groen: Loopt goed

Oranje: Blijvend aandacht nodig

Rood: Actie nodig

Evaluatie

Beleid

De beleidskaders en maatregelen van het vorige vGRP hebben goede houvast gehouden voor de uitvoering van onze watertaken. Aanvullend hebben we in 2021 onze Almelose Klimaatadaptatie Strategie (AKAS) opgesteld.

Personele inzet

Uit ervaringscijfers blijkt dat de kosten voor personele inzet bij het in uitvoering brengen van projecten hoger was dan voorzien. Dit wordt met name veroorzaakt door hogere kosten in de initiatieffase (integrale afstemming & participatie).

Afvalwater

De instandhouding van de inzameling en transport van afvalwater is gerealiseerd door de vrijverval riolen kwalitatief te beoordelen en maatregelen uit te voeren. In de afgelopen planperiode is gewerkt om de kwalitatieve achterstanden in het onderhoud van de vrijverval riolen bij te werken. Er is een Almelose kwalitatieve beoordelingsnorm uitgewerkt en toegepast om maatregelen voor onderhoud te bepalen. Gewerkt is aan verbetering van data waarmee het inzicht in de huidige situatie is verbeterd.

Hemelwater

De investeringen voor de afkoppelbijdrage zijn waar mogelijk integraal ingezet in de opgaven van groot onderhoud in de openbare ruimte. Hierdoor is ‘werk met werk’ gerealiseerd. In totaal is in de planperiode (2016-2021) ca. 10 ha verhard oppervlak in de openbare ruimte afgekoppeld en is de buitenruimte klimaatrobuust ingericht.

De afvoer van hemelwater is verbeterd door intensiever te sturen op het beheer en onderhoud van kolken. Achterstanden in het vervangen en herstellen van kolken zijn ingelopen en het onderhoud op specifieke locaties is verbeterd.

De ondergrondse blauwe aders voor de verwerking van hemelwater zijn gerealiseerd of zijn in uitvoering. Daarnaast zijn wadi’s aangelegd voor de opvang en berging van overtollig hemelwater.

Samen met alle Twentse gemeenten zijn de klimaatstresstesten uitgevoerd. Vanuit ‘Almelo’s klimaat in stroomversnelling’ zijn als vervolg hierop zogenoemde klimaatdialogen gevoerd. De uitkomsten hiervan hebben inmiddels een plek gekregen in de Almelose Klimaatadaptatiestrategie (AKAS).

Grondwater

We hebben ons grondwatermodel geactualiseerd, het grondwatermeetnet geoptimaliseerd en we hebben drainages aangelegd in gebieden met hoge grondwaterstanden en/of structurele grondwateroverlast.

Oppervlaktewater

We hebben ons oppervlaktewatersysteem op specifieke locaties verbeterd en nieuwe vijvers aangelegd zodat het oppervlaktewater nog beter bijdraagt aan een klimaatrobuust Almelo. Voor het onderhoud van de watergangen hebben we samen met het waterschap de baggeropgave geactualiseerd.

Areaal

Het gehele rioolstelsel met alle objecten en voorzieningen is een enorm kapitaalgoed. De totale vervangingswaarde is bijna € 508 mln. In onze beheerpakketten houden we alle gegevens omtrent de riolering bij. Onderstaande illustratie geeft een overzicht van ons systeem aan leidingen, pompen en gemalen. Via onderstaande links gaan we wat dieper op de verschillende onderdelen:

• Vrij verval

• Drukriolering

• Infiltratie

• Drainage

Onderstaande illustratie toont het principe vrijvervalriolering. Vrij verval willen zeggen dat het water onder afschot (hellend) kan wegstromen. De vrijvervalriolering is weer onder te verdelen in een gemengd of (verbeterd) gescheiden stelsel. Onderstaande grafiek toont de leeftijdsopbouw van het vrijvervalstelsel. Een overzicht van alle overstorten is opgenomen in de Bijlage.

Drukriolering is een vorm van mechanische riolering. Afvalwater wordt dan door een pomp in een kleine rioolleiding geperst en uiteindelijk naar de rioolwaterzuivering gepompt. Iedere woning of verzameling van woningen heeft een eigen pomp.

Infiltratie is het laten wegzakken van hemelwater in de bodem. Op onverharde terreinen kan water in de bodem infiltreren. Binnen de bebouwde kom is veel terrein verhard, hier kan hemelwater niet tot nauwelijks infiltreren. Als water weinig kans krijgt om te infiltreren in de bodem kan dit bijdragen aan waterschaarste; droogte.

Daarom helpt het als we stenen vervangen door groen. Op deze wijze kan het water weer in de bodem zakken. Hiervoor leggen we wadi's aan op plekken waar voldoende ruimte is, de bodem goed waterdoorlatend is en de grondwaterstand niet te hoog is.

Drainage is het afvoeren van overtollig grondwater via een systeem van ondergrondse lekke buizen. We passen dit met name toe in gebieden met (te) hoge grondwaterstanden. Ook het aanleggen van extra oppervlaktewater kan via peilbeheer zorgen voor het verlagen van de grondwaterstand.

Lokaal zetten we drainage in als de grondwaterstanden te hoog zijn. Op grote schaal streven we echter naar het vasthouden van grondwater.

Inleiding

Op basis van onze uitgangspunten en normen hebben we getoetst in hoeverre onze huidige rioleringszorg hieraan voldoet. In dit hoofdstuk leggen we uit met welke werkwijze en maatregelen we de opgave aanpakken.

Onze werkwijze

Zoals benoemd willen we in Almelo werken aan een toekomstgerichte, klimaatrobuuste inrichting, die doelmatig en betaalbaar is. Wij zien gebiedsgericht, datagedreven werken en samenwerken met de stad als essentieel om deze verbinding te bereiken. Door samenwerking, ook met buurgemeenten en partners (bv Twents waternet en waterschap) kunnen we mogelijk nog efficiënter en effectiever werken. In dit hoofdstuk geven we aan wat we hier mee bedoelen.

De maatregelen die we deze planperiode gaan nemen om invulling te geven aan onze ambities zijn onder te verdelen in:

Onderzoek

We geven aan op welke onderzoeken we ons richten en met welk doel

Borging

We zien water als verbindende kracht, maar om te slagen hebben we de hele organisatie nodig. We geven aan wat nodig is om succesvol te zijn

Fysieke maatregelen

De maatregelen die we concreet in uitvoering gaan brengen. Het betreft de volgende maatregelen:

-Beheer- en onderhoudsmaatregelen

-Verbetermaatregelen

-Vervangingsmaatregelen

Werkwijze

Wij zien datagedreven, gebiedsgericht, en samenwerken met de stad als essentieel om onze doelen te bereiken. Dit betekent dat we…

Datagedreven

…werken volgens de plan-do-check-act (pdca) cyclus met tussentijdse monitoring en evaluaties.

…met data komen tot een doelgerichte en doelmatige (betaalbare heffingen) inzet van mensen en middelen die SMART wordt gemaakt.

…op basis van data besluiten, zowel op operationeel, management als op bestuurlijk niveau.

…eisen stellen aan de datakwaliteit die geleverd wordt door onze leveranciers en partners.

Gebiedsgericht

…gebiedspaspoorten ontwikkelen die per gebied verschillend kunnen zijn.

…rekening houden met beschikbare ruimte voor maatregelen.

…starten met gebiedspaspoorten vanuit water en riolering.

…ernaar streven dat alle taakvelden integraal opgenomen worden in de gebiedspaspoorten.

Samenwerken met de stad

…de stad betrekken bij de inrichting van de openbare ruimte en werken conform de Omgevingswet.

…bijdragen aan kaders om de juiste vorm van participatie te kiezen per project of ontwikkeling.

…onze inwoners bewust maken en aanmoedigen om zelf maatregelen te nemen.

...zorgdragen voor effectieve communicatie.

Onderzoek

Onderzoek en analyse vormen belangrijke pijlers van onze aanpak.

Denk hierbij aan:

Kennis en innovatie

Om onze kennis van innovatie en duurzame toepassingen op peil te houden, houden we de ontwikkelingen in de markt in gaten en doen we waar nodig zelf onderzoek of een pilot studie. Een mooi voorbeeld is de pilot "het relinen van putten", waarbij niet alleen de buis zelf maar ook de put dankzij innovatie scan techniek een op maat gemaakt nieuwe bekleding heeft gekregen.

Kosten

Om grip te houden op de kosten houden we onze kentallen actueel en vullen we deze steeds aan met ervaringscijfers aan de hand van actuele data. Ook blijven we scherp op de kostentoedeling en doelmatigheid. Zo willen we komende planperiode met onze partners onderzoeken of we het Programma van Eisen van onze mechanische installaties kunnen aanpassen en de bergbezinkbassins in de toekomst uitgefaseerd kunnen worden.

Data

Het up-to-date te houden en analyseren van data wordt in de toekomst steedsbelangrijker. Niet alleen omdat we moeten voldoen aan landelijke normen maar ookomdat we hiermee ons beheer nog doelmatiger kunnen maken. Deze planperiode gaanwe onderzoeken welke data we hiervoor nodig hebben en hoe we deze het bestekunnen verzamelen, interpreteren én kunnen vertalen naar nieuw beleid.

Monitoring

Meer grip op data geeft ons ook de mogelijkheid om de plannen en de eisen steeds te actualiseren en waar nodig bij te sturen. Hiervoor gaan we op verschillende niveaus (bestuurlijk, management en operationeel) een PDCA cyclus invoeren. PDCA staat voor Plan Do Check Act. Door deze cirkel te blijven doorlopen werken we continu en bewust aan kwaliteitsverbetering

Klimaat

Anticiperen op klimaatverandering maakt een steeds belangrijker onderdeel uit van ons beleid. Deze periode voeren we de onderzoeken uit zoals opgenomen in de Almelose Klimaatadaptatiestrategie. Nieuwe ontwikkelingen volgen we op de voet en conform de DPRA cyclus (landelijk klimaat beleid) voeren we elke zes jaar opnieuw een stresstest uit.

Borging

Water is vaak de motor voor werkzaamheden in de openbare ruimte. Door goede afstemming met de andere disciplines kunnen we nog meer bereiken, zowel in het publieke als het private domein en binnen en buiten de gemeentegrenzen. We gaan onze ambities daarom breed binnen en de buiten de organisatie borgen. Dit doen we op verschillende manieren:

Regisseren

We ontwikkelen gebiedspaspoorten waarin we de opgaven voor de leefomgeving en de leefbaarheid samenbrengen. We starten een pilot op wijkniveau om het gebiedspaspoort uit te werken tot een aantal concrete integrale projecten. Bij werkzaamheden in de openbare ruimte kijken we naar het effect en doelmatigheid van het af te koppelen verhard oppervlak. Voor initiatieven vanuit de samenleving zetten we de afkoppelbijdrage SMART in door bij te dragen aan het afkoppelen van oppervlakken gelijk en/of groter dan 1.000 m². Het streven is om gemiddeld 2 hectare per jaar af te koppelen.

We maken optimaal gebruik van subsidie en stimuleringsregeling van de rijksoverheid, zoals Zoetwaterprogramma Oost Nederland en Deltaplan Ruimtelijke Adaptatieimpulsgelden.

Reguleren

Op basis van de gebiedspaspoorten bepalen we de randvoorwaarden per gebied. Deze werken we uit in het Omgevingsplan.

Samenwerken

We sluiten voor de participatie aan bij de missie van onze organisatie (‘Voor Stad en resultaat’) en werken samen met andere disciplines aan een integrale planvorming voor de groot onderhoudsopgave van de openbare ruimte. De gemeente en het waterschap Vechtstromen hebben een samenwerkingsovereenkomst: Almelo's Water Beweegt. Deze samenwerkingsagenda en waterkansen voor Almelo waterstad bestaat uit verschillende modules, die continu geüpdatet wordt.

Twents waternet is een samenwerking van 14 Twentse gemeenten en waterschap Vechtstromen. Waar mogelijk werken we samen en kunnen we kosten besparen. Denk bijvoorbeeld aan het uitvoeren van de stresstesten (DPRA), het gezamenlijk aanbesteden van ons grondwatermeetnet en het ontwikkelen van de website "groenblauwtwente".

Samen met de corporaties werken we aan het vergroenen van de tuinen. We hebben daar prestatieafspraken over gemaakt.

Stimuleren en faciliteren

We hebben een stimuleringsregeling voor de aanleg van groene daken en het ontstenen van tuinen. Als hemelwaterberging binnen een nieuwe inbreidingslocatie niet te realiseren is bestaat de mogelijkheid om de berging af te kopen.

Fysieke maatregelen

Naast onderzoeks- en borgingsmaatregelen zijn fysieke maatregelen nodig om onze ambitie tot uitvoering te brengen. Deze fysieke maatregelen zijn onder te verdelen in:

Beheer- & Onderhoudsmaatregelen

We gaan meer data gestuurd en doelmatig onderhoud plegen. Dat wil zeggen dat we door het meten en (laten) verzamelen van goede data veel gerichter kunnen bepalen waar we moeten reinigen, inspecteren, vegen, baggeren of kolken zuigen. Zo kunnen we ons geld doelmatig inzetten.

Niet alle data die we verzamelen is echter relevant. We gaan onze meetsystemen daarom effectiever inrichten zodat we alleen investeren in meetsensoren die ons bruikbare data opleveren.

De komende jaren gaan we onze beheer- en onderhoudscontracten verder professionaliseren. Ook het verzamelen van data maken we dan onderdeel van deze contracten.

Verbetermaatregelen

Onze riolering heeft een gemiddelde levensduur van 65 jaar. Bij nieuwe aanleg of renovatie is het dus belangrijk nu al rekening te houden met toekomstige ontwikkelingen. We richten ons systeem dus nu al in op het klimaat van de toekomst. Dat wil zeggen dat we rekening houden met drogere en nattere omstandigheden. Waar mogelijk koppelen we hemelwater daarom af van het riool. Dit voorkomt overbelasting van het riool bij extreme buien maar hiermee kunnen we het water ook vasthouden en infiltreren voor droge periodes.

Wetgeving is continu in beweging en we krijgen steeds nieuwe inzichten. We zullen in de toekomst zeer waarschijnlijk moeten voldoen aan stringentere eisen en nieuwe ontwikkelingen. Welke dat zijn weten we nog niet. We hebben daarom budget gereserveerd om ons systeem aan te kunnen passen aan toekomstige ontwikkelingen.

Vervangingsmaatregelen

We houden de bestaande infrastructuur op een kwalitatief goed niveau en zorgen voor tijdige vervanging om storingen te minimaliseren. Ook hier kunnen we op basis van goede data en gebiedspaspoorten veel gerichter bepalen waar vervanging nodig is of waar we bijvoorbeeld de levensduur van de riolering kunnen verlengen met preventief onderhoud of het toepassen van relinen.

Inleiding

Om onze rioleringszorg vorm te geven, hebben wij middelen nodig. Middelen bestaan zowel uit personele middelen als financiële middelen. Uitgangspunt is een solide beleid ten aanzien van de financiering van onze strategie, uitgaven en inkomsten langjarig in balans te brengen en dit tegen een kostendekkend tarief aan te bieden.

Dit hoofdstuk is als volgt opgebouwd:

▪ Personeel & Organisatie waarin we de benodigde en beschikbare personele middelen beschrijven.

▪ Inkomsten waarin we beschrijven hoe de rioolheffing is opgebouwd, welke overige inkomsten we hebben en hoeveel geld we momenteel beschikbaar hebben in onze voorzieningen.

▪ Lasten waarbij we onderscheid maken tussen exploitatielasten en vervangingsinvesteringen.

▪ Optimalisatie - Om onze rioleringszorg doelmatig en betaalbaar te houden hebben we optimalisatie doorgevoerd. We beschrijven deze optimalisatie, waarbij we zowel aangeven wat het extra kost als wat het oplevert.

▪ Kostendekkingsberekening uitgevoerd waarin we lasten en inkomsten met elkaar hebben vergeleken en hebben bepaald wat het effect hiervan op een voorziening is.

▪ Heffingstarief - Om een positief saldo van de voorziening te behouden is een nieuwe tariefbepaling doorgerekend.

Personele middelen

In 2022 is EUR 617.000 (excl. overhead) beschikbaar voor het totaal aan personele middelen. Vanaf 2023 is EUR 656.000 (excl. overhead) aan personele middelen noodzakelijk. Dit zorgt voor een verschil van EUR 39.000. In 2023 gaan we dit nader invullen en vormgeven binnen de organisatie. De EUR 39.000 betreft de extra benodigde inzet voor data-verwerking (data op orde).

Ten behoeve van de gebiedsgerichte aanpak is naast de bovenstaande personele middelen aanvullend ca. EUR 32.000 (excl. overhead) benodigd.

Daarnaast berekenen we conform de begrotingssystematiek (en BBV) 50% overhead over personele inzet.

Conform de landelijke systematiek hebben we naast de bovenstaande personele middelen, ook personele inzet nodig voor het in uitvoering brengen van investeringen (projecten). Deze kosten maken onderdeel uit van de investeringsbedragen (zowel vervangingen als verbeteringen).

Inkomsten

Rioolheffing

▪ Onze rioolheffing is opgebouwd uit een eigenarendeel (40%) en een gebruikersdeel (60%), waarbij we onderscheid maken tussen woningen en niet-woningen

▪ Eigenarendeel is een vast bedrag per perceel (zowel voor woningen als niet-woningen)

Gebruikersdeel onderscheid naar:

▪ Woningen: Eenpersoons- en meerpersoonshuishoudens

▪ Niet-woningen: staffel op basis van waterverbruik

▪ Voor 2022 zie de tabel

Daarnaast hebben we grootverbruikers (niet-woningen met een verbruik van meer dan 250 m³). In totaal levert dit inkomsten van EUR 425.000 per jaar op. Tot en met 2036 houden we rekening met een stijging in de heffingseenheden van 125 heffingseenheden per jaar.

Daarnaast hebben wij rekening gehouden met kwijtschelding en oninbaar.

Overige inkomsten

Vanuit het Rijk wordt een bijdrage beschikbaar gesteld voor de uitvoering van klimaatadaptieve maatregelen, de zogenaamde DPRA impulsgelden en ZONgelden. Wij kunnen aanspraak doen op totaal EUR 700.000 over de periode 2022 – 2027 als bijdrage op projecten.

Voorzieningen

Conform het GRP maken wij gebruik van twee voorzieningen te weten een ‘spaarvoorziening’ voor toekomstige vervangingen en een ‘voorziening voor tariefegalisatie’ conform BBV.

De geprognosticeerde stand van de voorzieningen per 1 januari 2022 is:

• Spaarvoorziening: EUR 2,6 mln.\

• Voorziening tariefegalisatie: EUR 3,3 mln.

Het is niet toegestaan om een negatieve voorziening te hebben.

Lasten

Exploitatielasten

▪ Ten laste van de voorziening tariefegalisatie brengen wij de volgende exploitatielasten:

▪ Kosten voor dagelijks beheer en onderhoud, onderzoeken en planvorming etc.

▪ Personele lasten incl. overhead

▪ Kapitaallasten uit het verleden

▪ Nieuwe kapitaallasten (over verbetermaatregelen)

▪ BTW (niet over verbetermaatregelen en personele lasten)

▪ Storting (dotatie) aan spaarvoorziening

▪ In de bijlage is een overzicht opgenomen van alle exploitatielasten.

Vervangingsinvesteringen

▪ Alle vervangingen zijn inzichtelijk gemaakt. Voor 2022 is dit op basis van de kwaliteitsgegevens vanuit inspecties bepaald. Voor vrijvervalriolering houden we voor de planperiode de kwaliteitsbeoordelingen vanuit het beheerplan aan. Daarnaast houden we vanaf 2025 rekening met cyclische vervangingen op basis van aanlegjaar + technische levensduur (65 jaar).

▪ We zien in de toekomst een vervangingspiek op ons afkomen. Om de rioleringszorg haalbaar en betaalbaar te houden vraagt deze vervangingspiek om een andere strategie. Deze hebben wij uitgewerkt in een optimalisatie variant.

▪ In de bijlage is een overzicht opgenomen van alle vervangingsinvesteringen (incl. de optimalisatieslag). Deze vervangingen worden direct afgeboekt uit de spaarvoorziening. Hiervoor vindt jaarlijks een dotatie plaats vanuit de voorziening tariefegalisatie gelijk aan de hoogte van de investering.

Optimalisatie

In het kader van doelmatig en betaalbaar is de volgende optimalisatie doorgevoerd:

Deels overgaan op put-foto in plaats van rijdende camera inspectie

▪ Besparing EUR 50.000 / jaar

Vervanging telemetrie door signaleringslamp op de pompunits buitengebied

▪ Besparing EUR 40.000 / jaar

Slim inzetten van beschikbare data:

▪ Besparing op personele inzet:

▪ 2024: EUR 25.000

▪ 2025: EUR 50.000

▪ 2026 ev: EUR 100.000

▪ Besparing op investeringen vervanging vrijverval:

▪ 2024: 1%

▪ 2025: 4%

▪ 2026 ev: 10%

Proces coördinator:

▪ Extra investering van 0,3 fte procescoördinator

▪ Besparing: 3% op de voorbereidings- en toezichtkosten vrijverval

Gebiedspaspoorten:

▪ Extra investering (concern breed) 1,0 fte voor afwegingskaders in het kader van ruimteclaim

▪ Besparing: 33% relinen in plaats van vervangen tegen 55% van de vervangingskosten

Kostendekking

Op basis van de eerder beschreven strategie, hebben wij opnieuw de lasten (rode lijn) en het verloop van de voorziening tariefegalisatie (blauwe kolommen) naast elkaar gezet. Om een positief saldo van de voorziening te behouden hebben wij een nieuwe tariefbepaling (groene lijn) doorgerekend in een kostendekkingsplan, zie figuur hieronder.

TariefbepalingBenodigd tarief PWR vsvGRP

Uit de berekening blijkt dat we in het begin minder hard hoeven te stijgen, maar dat we wel langer moeten stijgen dan in het vorige GRP was voorzien, zie figuur hiernaast.

Dit wordt met name veroorzaakt door de vervangingspiek die er aan zit te komen (zie totale lasten). De komende planperiode onderzoeken wij hoe we deze piek verder af kunnen vlakken.

Alle bedragen zijn doorgerekend op prijspeil 2022. Het voorgestelde tarief zoals hiernaast is weergegeven moeten we jaarlijks corrigeren met de optredende inflatie (indexatie).