| Organisatie | Neder-Betuwe |
|---|---|
| Organisatietype | Gemeente |
| Officiële naam regeling | Beleids- en beheerplan 2022-2026 Begraafplaatsen Neder-Betuwe |
| Citeertitel | Beleids- en beheerplan 2022-2026 Begraafplaatsen Neder-Betuwe |
| Vastgesteld door | gemeenteraad |
| Onderwerp | ruimtelijke ordening, verkeer en vervoer |
| Eigen onderwerp | |
| Externe bijlagen | Begrotingswijziging Bijlage 2 Beleids- en beheerplan 2022-2026 |
Deze regeling vervangt de Actualisatie beleids- en beheerplan begraafplaatsen 2018 2021.
Onbekend
Datum inwerkingtreding | Terugwerkende kracht tot en met | Datum uitwerkingtreding | Betreft | Datum ondertekening Bron bekendmaking | Kenmerk voorstel |
|---|---|---|---|---|---|
| 13-04-2022 | nieuwe regeling | 27-01-2022 | z/21/079524/RAAD/21/02988 |
Gemeente Neder-Betuwe beheert en is verantwoordelijk voor de exploitatie van zeven begraafplaatsen. Het betreft de volgende begraafplaatsen:
Deze notitie beschrijft het beleid voor het gebruik van de gemeentelijke begraafplaatsen voor de periode 2022-2026. Het fysieke onderhoud van de begraafplaatsen is opgenomen in het Integraal Beheerkader Openbare Ruimte (IBOR) en laten we in deze notitie buiten beschouwing.
Deze notitie is een actualisatie van het Beleids- en beheerplan 2018-2021 dat in op
7 december 2017 door de raad is vastgesteld. Sinds 2018 heeft de raad enkele aanvullende besluiten genomen over begraafplaats gerelateerde onderwerpen. Deze besluiten zijn geïntegreerd in dit Beleids- en beheerplan 2022-2026.
In hoofdstuk 2 beschrijven we per onderwerp de beleidskeuzes en de maatregelen die daar uit voortvloeien. Hoofdstuk 3 geeft het uitvoeringsplan weer. Hoofstuk 4 beschrijft het effect op het financieel beheer.
We zien dat er steeds meer factoren van buitenaf zijn die invloed hebben op de behoefte aan graven op de bestaande begraafplaatsen. Ten eerste zien we op landelijk niveau nog steeds een toename van het crematiecijfer. In 2020 is in Nederland in ruim 66% van de lijkbezorgingen gekozen voor crematie. Het crematiecijfer in Neder-Betuwe ligt veel lager. In 2019 was het crematiecijfer hier 16%. Het algemeen beeld is wel dat dit cijfer geleidelijk toeneemt.
Ook de toename van het aantal natuurbegraafplaatsen in Nederland is van invloed op het gebruik van de bestaande begraafplaatsen. De natuurlijke omgeving en de eenvoud van een natuurgraf spreekt een steeds grotere groep mensen aan. Voor deze groep is dit een alternatief voor een graf op de bestaande begraafplaatsen.
Daarnaast zijn er in de toekomst nieuwe vormen van lijkbezorging mogelijk, zoals resomeren. De stoffelijke resten komen daarbij beschikbaar in een poedervorm, die bijvoorbeeld in een urn kunnen worden bewaard. Het is aannemelijk dat op termijn deze ontwikkeling van invloed is op de behoefte aan graven op bestaande begraafplaatsen.
Behoefte en capaciteit grondgraven
We hebben een prognose opgesteld voor het aantal lijkbezorgingen op de gemeentelijke begraafplaatsen in Neder-Betuwe. We hebben daarbij een onderscheid gemaakt in de behoefte aan grondgraven (voor niet gecremeerde lichamen en asurnen) en de behoefte aan urnennissen (asurnen). De bepalingen zijn beschreven in bijlage 1.
De prognose voor de behoefte aan grondgraven is gebaseerd op de ontwikkeling van het sterftecijfer in Neder-Betuwe volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Gezien de onzekerheden door de genoemde trends en ontwikkelingen hebben we daarbij een marge van -10% tot +10% toegepast. De berekende behoefte hebben we vergeleken met de beschikbare graven (beschikbare capaciteit). De resultaten van deze vergelijking zijn weergegeven in de onderstaande tabel.
Beschikbare capaciteit grondgraven
In het eerdere Beleids- en beheerplan 2018-2021, opgesteld in 2017, hebben we de behoefte op dezelfde wijze bepaald. In vergelijking met de prognose uit het plan uit 2017 blijkt dat het, op basis van recente begraafcijfers en de huidige CBS-prognose, op alle drie begraafplaatsen langer duurt voordat er geen begraafcapaciteit meer beschikbaar is dan destijds was voorzien.
Om in de periode daarna op deze begraafplaatsen te kunnen begraven gaan we voor die tijd op deze begraafplaatsen mogelijk uitbreiden of ruimen. In de periode 2022 – 2026 is dit niet aan de orde.
Voor de begraafplaats aan De Hoef in Ochten is er de optie om het opgehoogde terrein op deze begraafplaats alsnog in gebruik te nemen. Voor de begraafplaats aan de Markstraat is er een mogelijkheid om de begraafplaats aan de noordzijde uit te breiden op gronden die momenteel door de gemeente verpacht zijn.
In de aanloop naar deze ruimingen gaan we zeer zorgvuldig te werk. Twee à drie jaar voorafgaand aan genoemd moment, beginnen we met de administratieve inventarisatie om de mogelijkheden voor ruimen in beeld te brengen en de effecten te bepalen van het ruimen op de beschikbare capaciteit.
Op dat moment bepalen we de kosten van het ruimen. Deze kosten bestaan uit de kosten van het fysieke ruimen van het aanwezige gedenkteken en de stoffelijke resten in het graf. Op de begraafplaatsen aan de Markstraat in Opheusden en aan De Hoef in Ochten is het de eerste keer dat er ruimingen plaatsvinden. Voor die begraafplaatsen bestaan de kosten daaromuit de aanleg van een verzamelgraf én het plaatsen van een centraal gedenkteken op het verzamelgraf. De middelen voor de dekking van de kosten van de ruimingen betalen we uit de voorziening begraafplaatsen.
Behoefte en capaciteit urnenmuren
De prognose voor de behoefte aan urnennissen is eveneens gebaseerd op de ontwikkeling van het sterftecijfer in Neder-Betuwe volgens het CBS. Omdat de verwachting is dat in de komende jaren het aantal crematies van inwoners van Neder-Betuwe toeneemt hebben we in dit geval twee situaties doorgerekend met een sterkere toename van de behoefte aan urnennissen dan het sterftecijfer. Daarnaast keken we naar de mate waarin de urnennissen na beëindiging van het grafrecht worden leeggemaakt en opnieuw worden uitgegeven.
Dit heeft geresulteerd in drie varianten met variabelen in behoefte (CBS-prognose sterftecijfers en afwijkingen daarvan met +50% en +100%) en de te verwachten heruitgifte van nissen na beëindiging grafrecht (100%, 50% en 0% heruitgifte binnen een periode van twintig jaar).
De berekende behoefte hebben we vergeleken met de beschikbare urnennissen (beschikbare capaciteit). De resultaten van de gemiddelde variant (CBS-prognose+50%; 50% heruitgifte van nissen in twintig jaar) van deze vergelijking zijn weergegeven in de onderstaande tabel.
Beschikbare capaciteit urnennissen
Met de huidige beschikbare capaciteit is op begraafplaats aan de Markstraat in Opheusden ruimte tot circa 2027. Om er zeker van te zijn dat we daarna in de behoefte te kunnen voorzien breiden we in 2025 de capaciteit uit met circa twintig nissen. Bij de uitvoering daarvan houden we rekening met de veranderende wensen ten aanzien van de vorm en uitstraling van een urnenmuur.
De beschikbare capaciteit van de overige urnenmuren is voorlopig voldoende.
De uitbreiding van de urnenmuur leidt vanaf 2026 tot een structurele toename van de kosten (kaptaallasten en onderhoudskosten).
Met de strooivelden op de begraafplaatsen aan de Markstraat in Opheusden en De Hoef in Ochten bieden we nabestaanden de mogelijkheid om as te verstrooien vlakbij het graf van een dierbare op een van deze begraafplaatsen. De behoefte is niet groot. In de periode 2016 -2020 heeft op deze begraafplaatsen twee keer een verstrooiing van as plaatsgevonden. Er zijn veel alternatieven, zoals het verstrooien op eigen terrein of op een andere dierbare plaats 1 . Dit is in veel gemeenten toegestaan. De gemeente Neder-Betuwe biedt die mogelijkheid op dit moment nog niet. Maar we nemen dit wel mee in de eerstvolgende herziening van de Algemene Plaatselijke Verordening (APV).
2.2 Termijnen particuliere graven
Nabestaanden kunnen op dit moment kiezen uit een algemeen graf voor tien jaar of een particulier graf voor een periode van tien of 25 jaar. Verlenging van een particulier graf is steeds opnieuw mogelijk. Tot nu toe kon men daarbij kiezen uit een verlengingstermijn van tien of twintig jaar. Vanaf 2022 is ook een verlenging met vijf jaar mogelijk. Op deze manier geven we invulling aan de wens van nabestaanden. In de praktijk bleek dat in sommige gevallen de rechthebbenden al op leeftijd zijn en een verlenging van tien jaar te lang vinden. Daarnaast houden we rekening met de verschillen in financiële draagkracht van rechthebbenden.
2.3 Grafbedekkingen na beëindiging grafrecht
Gedurende de looptijd van een grafrecht van een particulier graf is het gedenkteken op het graf eigendom van de rechthebbende. Op het moment dat de rechthebbende het grafrecht beëindigt kan hij of zij er voor kiezen om zelf over het gedenkteken te beschikken en het gedenkteken te (laten) verwijderen. Kiest de rechthebbende daar niet voor dan vervalt het eigendom van het gedenkteken aan de gemeente. We kiezen er voor om de gedenktekens te behouden. Dat betekent dat de gemeente eigenaar is van al deze gedenktekens en dus verantwoordelijk is voor het onderhoud. Het onderhoud dat de gemeente uitvoert bestaat uit het reinigen van het gedenkteken (twee keer per jaar)2 . De gemeente voert geen reparatiewerkzaamheden uit aan vervallen gedenktekens. Het beheer richt zich alleen op veiligheid.
We verwijderen de gedenktekens van graven zonder grafrecht alleen geheel of gedeeltelijk als er sprake is van de volgende situaties:
Op de graven waarvan we om een van bovenstaande redenen het gedenkteken volledig of gedeeltelijk verwijderen, plaatsen we na verwijdering een bordje met de naam van de overledene, tenzij de nabestaanden daar bezwaar tegen hebben. Het bordje plaatsen we aan de hoofdzijde van het graf (in de schoffelstrook van de haag of sierbeplanting).
2.4 Historisch waardevolle graven
De gemeente Neder-Betuwe heeft op de gemeentelijke begraafplaatsen gedenktekens aangewezen die zij wil behouden vanwege de historische waarde (kunsthistorisch, funerair historisch, religieus historisch of cultuurhistorisch) en de maatschappelijke betekenis (zie bijlage 2). Bij het opstellen zijn de Historische Kring Kesteren en omstreken (HKK&O) en de Dragersvereniging Kesteren betrokken.
De lijst bestaat zowel uit graven met een lopend grafrecht en uit graven waarvan het grafrecht is beëindigd of onbekend is. Van de graven op deze lijst waarvan het grafrecht is beëindigd of onbekend is voeren we het onderhoud en de instandhouding uit.
Het beleid is door de raad vastgesteld 6 december 2018, zie bijlage 2. Vooruitlopend op deze vaststelling is in het geactualiseerde Beleids- en beheerplan 2018-2021 structureel € 6.000 opgenomen voor het onderhoud en herstel van de waardevolle graven. Dit bedrag betalen we jaarlijks uit de voorziening begraafplaatsen.
Inmiddels blijkt in de praktijk dat dit bedrag onvoldoende is. We verhogen daarom vanaf 2022 het bedrag naar € 12.000 per jaar. Dit bedrag is leidend voor de jaarlijks uit te voeren werkzaamheden voor de instandhouding van deze graven. Elk jaar bepalen we opnieuw welke werkzaamheden we voor dit bedrag uitvoeren. Daarbij heeft het voorkomen van risicovolle situaties steeds de grootste prioriteit.
Door deze verhoging neemt de jaarlijkse aanwending uit de voorziening begraafplaatsen toe met € 6.000.
Van een foetus is in dit kader sprake, als een kind levenloos wordt geboren na een zwangerschap van minder dan 24 weken. Een kind geboren uit een zwangerschap van meer dan 24 weken valt onder de Wet op de Lijkbezorging.
Verschillende gemeenten hebben op hun begraafplaatsen een specifieke voorziening voor het begraven of gedenken van foetussen. Wij bieden die mogelijkheid niet. In Neder-Betuwe kunnen nabestaanden van foetussen er eventueel voor kiezen om hun verloren foetus te begraven in een kindergraf.
Er is in Neder-Betuwe ook behoefte aan een speciale gedenkplek voor overleden foetussen. We zijn op dit moment hierover in gesprek met belanghebbende partijen. Samen met hen onderzoeken we in 2022 in welke mate er een behoefte is en in welke vorm dat kan. We denken daarbij bijvoorbeeld aan een foetushof, waarin we op een passende manier nabestaanden de gelegenheid bieden hun foetus te begraven en/of te gedenken. We bekijken daarbij of het gewenst is om één centrale voorziening voor de gehele gemeente te realiseren of juist meerdere voorzieningen verspreid over verschillende gemeentelijke begraafplaatsen in de gemeente.
We streven er naar om de realisatie van deze voorziening(en) als participatieproject uit te voeren, waarbij we samenwerken met externe belanghebbende partijen uit onze gemeente. De gemeente faciliteert door de ruimte op de begraafplaats(en) hiervoor beschikbaar te stellen en de aanwezige beplanting te onderhouden. De aanleg van specifieke onderdelen, zoals een centraal gedenkteken, wordt gerealiseerd door de externe partijen. De kosten van de aanleg en de instandhouding (vervanging) hiervan zijn voor de externe partijen.
In de onderzoeksfase gaan we na of er binnen onze gemeente partijen zijn die op deze wijze hierin willen participeren. Als er een behoefte is gebleken leggen we de gedenkplek(ken) vervolgens in 2022 of 2023 aan.
De kosten zijn afhankelijk van de resultaten van het onderzoek en de keuzes die daarna worden gemaakt. Vooruitlopend op de definitieve planuitwerking gaan we uit van een beperkte toename van de jaarlijkse onderhoudskosten voor de gemeente met € 500. De overige kosten zijn voor de externe partijen.
2.6 Begraafplaatsadministratie
Bij het beheer van de begraafplaatsadministratie maken we gebruik van een geautomatiseerd systeem. We gebruiken het systeem voor het beheer van gegevens van overledenen en nabestaanden, correspondentie met nabestaanden en facturering.
Om een actueel overzicht te hebben van de situatie op de begraafplaatsen werken we op dit moment met papieren tekeningen die we handmatig bijhouden. Deze situatie is werkbaar maar kwetsbaar. We implementeren daarom een directe koppeling tussen de begraafplaatsadministratie en grafische kaarten van de begraafplaatsen (GIS). Daardoor kunnen we effectiever en efficiënter werken.
We beschikken reeds over de vereiste software en applicaties. Om een en ander operationeel te maken worden digitale kaarten bewerkt en geactualiseerd. Daarna vindt de technische koppeling plaats. De implementatie van deze koppeling voeren we uit in 2022.
De eenmalige kosten zijn de kosten voor het bewerken van de tekeningen en consultancy-kosten voor de implementatie van de koppeling. Deze kosten zijn begroot op € 6.000.
In het Beleids- en beheerplan 2018-2021 is uitgegaan van extra communicatie over de lijkbezorging op de gemeentelijke begraafplaatsen. Het doel was om de begraafplaatsen beter onder de aandacht te brengen door middel van extra publieksactiviteiten op de begraafplaatsen, het uitbrengen van een informatiebrochure en publicaties op de begraafplaatsen en in de media. Dekking van de kosten van deze activiteiten zou mogelijk worden gemaakt door de aanwending van middelen uit de voorziening begraafplaatsen.
Inmiddels vormen de begraafplaatsen een structureel onderdeel van het integrale communicatieprogramma van de gemeente Neder-Betuwe. Op de gemeentelijke website is alle benodigde informatie over onze begraafplaatsen overzichtelijk terug te vinden.
Extra communicatieactiviteiten zijn daarom niet meer nodig. We doen daarom geen beroep meer op de mogelijkheid om dit budget aan te wenden uit de voorziening begraafplaatsen.
De regelgeving ten aanzien van het gebruik en beheer van de gemeentelijke begraafplaatsen is vastgelegd in de beheersverordening en de nadere regels. Begraven op de gemeentelijke begraafplaatsen geschiedt volgens de voorwaarden die hierin zijn beschreven. De voorwaarden zijn voor iedereen gelijk. We maken geen onderscheid in religie. Op de gemeentelijke begraafplaatsen in Neder-Betuwe wijzen we geen afzonderlijke delen aan met aanvullende voorzieningen of dienstverlening vanwege specifieke religieuze gewoonten, rituelen of tradities.
We actualiseren de regelgeving op momenten als daar vanuit de praktijk behoefte aan is. Daarmee kunnen we tijdig inspelen op nieuwe inzichten in het beheer en gebruik van onze begraafplaatsen. Een geactualiseerde beheersverordening en geactualiseerde nadere regels leggen we tegelijk met dit beleidsplan ter besluitvorming voor aan het college en de raad. Voor de periode 2022-2026 is geen actualisatie voorzien.
In het onderstaande uitvoeringsplan zijn de maatregelen weergegeven die we uitvoeren in de periode 2022 - 2026. Naast de hiervoor genoemde maatregelen noemen we daarbij de nog openstaande acties, die al eerder waren opgenomen in de doorkijk tot 2030 in het Beleids- en beheerplan 2018 -2021.
4.1 Administratieve eenvoud afkoop grafrechten
Volgens de richtlijnen van de BBV dienen de baten uit grafrechten te worden aangewend voor de dekking van de kosten voor de aanleg en exploitatie van de begraafplaatsen. Omdat in Neder-Betuwe (net zoals in de meeste andere gemeenten in Nederland) grafrechten voor meerdere jaren (verplicht) worden afgekocht, dienen de baten te worden aangemerkt als vooruit ontvangen gelden voor de dekking van deze kosten gedurende de afgekochte termijn.
De gemeente kan er voor kiezen om deze baten te storten in een voorziening. Gedurende de afgekochte termijn wordt jaarlijks naar verhouding een gedeelte van dit bedrag aangewend uit deze voorziening voor de dekking de gemaakte kosten. In dat geval houdt de gemeente per graf de stand van zaken bij ten aanzien van de storting in en aanwending uit deze voorziening.
De gemeente Neder-Betuwe kiest echter voor de mogelijkheid tot een administratieve eenvoud, waarbij de ontvangen afkoopsommen in zijn geheel als baat worden verantwoord in het jaar waarin ze worden ontvangen. Door een nagenoeg jaarlijks gelijkblijvende exploitatie en (gemiddeld) gelijkblijvende afkoopperioden zijn er geen omvangrijke fluctuaties te verwachten waardoor de gewenste verhouding tussen kosten en baten min of meer gelijk blijft.
4.2 Meer- en minderkosten maatregelen
Onderscheid exploitatiebegroting en voorziening begraafplaatsen
De uitvoering van de genoemde maatregelen zijn direct of indirect van invloed op de exploitatie van de begraafplaatsen. Een aantal maatregelen leidt tot meer- of minderkosten die direct ten laste komen van de exploitatiebegroting. Daarnaast leidt een aantal maatregelen tot een wijziging in de aanwending uit de voorziening begraafplaatsen. Deze voorziening is in principe bedoeld voor de dekking van de kosten voor groot onderhoud.
Onderstaand overzicht maakt een en ander duidelijk.
Effect op exploitatiebegroting
Onderstaand overzicht geeft het effect op de exploitatiebegroting 2022-2026 weer. Daaruit blijkt dat in 2022 de kosten eenmalig oplopen met € 5.500 en vanaf 2026 toenemen met € 2.500. Een doorkijk tot en met 2031 is weergegeven in bijlage 3.
Doordat de jaarlijkse storting in de voorziening begraafplaatsen is bijgesteld van € 26.000 naar € 24.000 is de kostentoename is beperkt gebleven.
Effect exploitatiebegroting 2022-2026
Het effect van deze maatregelen op de kostendekking is uiterst beperkt, zie onderstaand overzicht. In 2022 neemt de kostendekking eenmalig af met 1,9% naar 97,5%. Vanaf 2026 neemt de kostendekking structureel af met circa 0,8% ten opzichte van de oorspronkelijke begroting.
Effect op Voorziening Begraafplaatsen
De Voorziening Begraafplaatsen is bedoeld om de kosten voor met name groot onderhoud over de toekomstige jaren te verdelen. De voorziening wordt gevuld door een jaarlijkse toevoeging die we ten laste brengen van de begraafplaatsexploitatie.
Het effect van de maatregelen op het verloop van de Voorziening Begraafplaatsen is weergegeven in het onderstaande overzicht. Daaruit blijkt dat de vrijval van het budget voor communicatie de extra aanwending vanwege de instandhouding van historisch waardevolle graven compenseert. De aanwendingen voor de openstaande acties uit het Beleids- en beheerplan 2018-2030 waren al eerder opgenomen in het verloop van de voorziening. Een doorkijk 2022-2031 is weergegeven in bijlage 4.
Het onderstaande overzicht geeft de opbouw weer van deze voorziening. De voorziening is verder nodig om toekomstige ruimingen mogelijk te maken. Op dit moment hebben we nog niet in beeld wanneer we deze ruimingen uitvoeren. Het tijdstip van ruimen en de kosten die daarmee gemoeid zijn, bepalen we na de uitvoering van de administratieve inventarisaties die vooraf gaan aan de ruimingen (zie par. 2.1 en bijlage 1).
Aldus vastgesteld in de raadsvergadering van 27 januari 2022
de griffier,
E.-van der Neut
de voorzitter,
A.J. Kottelenberg
Bijlage 1: Behoefte en capaciteit
Als onderdeel van de actualisatie van het Beleids- en beheerplan begraafplaatsen 2022-2026 hebben we een nieuwe behoefte- en capaciteitsbepaling uitgevoerd voor de gemeentelijke begraafplaatsen in Neder-Betuwe. Deze bepaling is een actualisering van in het verleden uitgevoerde bepalingen. Trends en ontwikkelingen bij de lijkbezorging hebben geleid tot nieuwe inzichten in de behoefte aan graven en nissen op onze begraafplaatsen.
In deze notitie beschrijven we de prognose van de behoefte aan graven en urnennissen voor de begraafplaatsen aan de Markstraat in Opheusden, Kalkestraat in Dodewaard en De Hoef in Ochten. Op deze begraafplaatsen wordt actief begraven en worden nieuwe graven en nissen uitgegeven. Op de overige gemeentelijke begraafplaatsen vinden alleen incidenteel nog bijzettingen plaats. Deze begraafplaatsen zijn daarom in de prognoses buiten beschouwing gelaten.
De huidige behoefte is bepaald op basis van het gemiddeld aantal lijkbezorgingen op de gemeentelijke begraafplaatsen in de periode 2016-2020, aan de hand van de factuurgegevens in die periode.
In de onderstaande grafiek is het aantal lijkbezorgingen per begraafplaats (begravingen van stoffelijke resten en plaatsingen van urnen) in die periode weergegeven. Daarin valt direct de stijging in 2020 op. Naar verwachting is dit veroorzaakt door een hoger sterftecijfer als gevolg van Covid-19. De gevolgen van Covid-19 op het aantal lijkbezorgingen op de Neder-Betuwse begraafplaatsen voor de langere termijn zijn op dit moment moeilijk in te schatten. Covid-19 is immers nog altijd aanwezig (september 2021). We kiezen ervoor om de cijfers van 2020 wel mee te nemen in de bepaling van de huidige behoefte. Omdat is gerekend met het gemiddelde van deze periode wordt de piek van 2020 afgevlakt. Daarmee gaan we uit van een worst-case-situatie.
Aantal lijkbezorgingen (begravingen en asbestemmingen)
Uit de cijfers blijkt dat de begrafenissen vooral plaatsvinden op de drie grote begraafplaatsen: Markstraat in Opheusden, Kalkestraat in Dodewaard en De Hoef in Ochten. Op deze begraafplaatsen worden nieuwe graven uitgegeven. Op de overige begraafplaatsen vinden alleen nog bijzettingen plaats in reeds uitgegeven graven.
Graven voor stoffelijke resten
We hebben een prognose berekend voor de behoefte aan nieuw uit te geven graven3 in de periode 2021-2050 op de drie grote begraafplaatsen, waar de nieuwe graven worden uitgegeven. De basis voor deze prognose is de ontwikkeling van het sterftecijfer in de gemeente Neder-Betuwe volgens het CBS. Het CBS verwacht dat het sterftecijfer in Neder-Betuwe oploopt van 0,9% in 2020 naar 1,3% in 2050. In onze prognose nemen we aan dat het aantal lijkbezorgingen op de begraafplaatsen in Neder-Betuwe in dezelfde mate toeneemt. Daarnaast hebben we twee varianten doorgerekend met een afwijking van de CBS-prognose van -10% en +10%.
We hebben deze berekening toegepast op het totaal van de algemene en particuliere graven voor volwassenen. Voor de kindergraven hebben we geen prognose opgesteld. Het aantal kindergraven is te laag om een reële inschatting te kunnen maken.
Voor de prognose van het aantal asbestemmingen is een andere werkwijze toegepast.
Er is erg weinig behoefte gebleken aan de begraving van een urn in een urnengraf (nul keer in periode 2016–2020) en het verstrooien van as op een strooiveld (twee keer in periode 2016-2020). Vanwege deze lage aantallen is het voor deze twee vormen van asbestemmingen niet mogelijk een reële prognose op te stellen.
De asbestemmingen op de gemeentelijke begraafplaatsen in Neder-Betuwe vinden voornamelijk plaats door middel van de plaatsing van een urn in een urnennis in een urnenmuur op de begraafplaatsen Markstraat, Kalkestraat en De Hoef. Voor deze urnenmuren is in 2020 een behoefte- en capaciteitbepaling opgesteld (2020-2044) naar aanleiding van een afzonderlijke notitie over de toekomst van de urnenmuren op deze begraafplaatsen. De resultaten van deze prognose zijn overgenomen in dit beleids- en beheerplan. We hebben daarbij destijds op dezelfde manier de CBS-prognose van de sterftecijfers vertaald naar het gebruik van de urnennissen. Omdat de verwachting is dat in de komende jaren het aantal crematies van inwoners van Neder-Betuwe toeneemt hebben we in dit geval twee situaties doorgerekend met een sterkere toename dan het sterftecijfer. Daarnaast is gekeken naar de mate waarin de urnennissen na beëindiging van het grafrecht worden leeggemaakt en opnieuw worden uitgegeven.
Dit heeft geresulteerd in drie varianten met variabelen in behoefte (CBS-prognose sterftecijfers en afwijkingen daarvan met +50% en +100%) en de te verwachten heruitgifte van nissen na beëindiging grafrecht (100%, 50% en 0% heruitgifte binnen een periode van twintig jaar).
De berekende behoefte hebben we vergeleken met het aantal lege graven (direct beschikbare capaciteit) op een begraafplaats. Daaruit kunnen we herleiden hoe lang nog kan worden begraven voordat maatregelen noodzakelijk zijn. Daarnaast hebben we bekeken wat het effect hierop is als we de graven ruimen waarvan het grafrecht inmiddels is beëindigd, maar waarvan de stoffelijke resten nog in het graf liggen.
De informatie over de beschikbare capaciteit is herleid uit de begraafplaatsadministratie (Key2Begraven) en daar waar nodig aangevuld met informatie van beschikbare tekeningen.
3.1 Particuliere en algemene graven volwassenen
Begraafplaats Markstraat, Opheusden
Op deze begraafplaats wordt nu voornamelijk begraven op het nieuwe opgehoogde gedeelte. Dit deel is nog niet volledig ingericht. Voor het nog niet ingerichte deel is een schatting van aantal graven gemaakt (2-diep) die uitgaat van een indeling die vergelijkbaar is met het reeds ingerichte deel.
Daarnaast is rekening gehouden met een mogelijk inbreiding op het lager gelegen gedeelte. Het aantal extra graven (1-diep) is herleid van een inrichtingstekening (KYBYS, 2013).
Bij de vergelijking van de geprognosticeerde behoefte en de beschikbare capaciteit is rekening gehouden met het verschil in aantal begraaflagen (2-diep op het nieuwe gedeelte en 1-diep bij de inbreiding)4 .
Onderstaande tabel en grafiek geven de rekenresultaten weer voor de drie varianten (op basis van CBS-index en met een afwijking daarop van -10% (90%) en +10% (110%). De tabel geeft de cumulatieve behoefte weer. Hieruit blijkt dat de beschikbare capaciteit tot ca. 2032-2035 in de behoefte kan voorzien.
Om daarna in de behoefte te kunnen voorzien is een (grootschalige) ruiming noodzakelijk. Geadviseerd wordt om uiterlijk in 2028 te beginnen met de administratieve voorbereiding hiervan.
Behoefte en capaciteit particuliere en algemene graven voor volwassenen
Begraafplaats Kalkestraat, Dodewaard
Op deze begraafplaats worden op dit moment de meeste nieuwe graven uitgegeven op het opgehoogd gedeelte (vak 9, 2-diep). In dit vak liggen de beschikbare lege graven. Volgens de huidige inrichting liggen er maximaal 217 graven in dit vak. Volgens de begraafplaatsadministratie zijn hiervan 35 graven uitgegeven (juli 2021). Dat betekent dat er nog 182 graven beschikbaar zijn (2-diep).
De navolgende tabel en grafiek geven de rekenresultaten weer voor de drie varianten (CBS-index en met een afwijking daarop tot 90% en 110%). De tabel geeft de cumulatieve behoefte weer. Hieruit blijkt dat de beschikbare capaciteit tot circa 2034-2037 in de behoefte kan voorzien.
Om daarna in de behoefte te kunnen voorzien is een (grootschalige) ruiming noodzakelijk. Op dit moment (augustus 2021) zijn er volgens de begraafplaatsadministratie ruim 600 graven waarvan de grafrechten zijn beëindigd, maar waarin de stoffelijke resten nog aanwezig zijn. Deze graven komen in aanmerking voor ruimen en heruitgifte. De indeling van de grafvelden waarin deze graven liggen voldoet echter niet meer aan de huidige eisen die worden gesteld aan de afmetingen van graven en de inrichting van grafvelden. De graven liggen te dicht op elkaar. Voordat we hier opnieuw graven uit kunnen geven is een herinrichting noodzakelijk met ruimere graven en ruimere paden. Het totaal aantal opnieuw uit te geven graven (na ruiming en herinrichting) is daardoor aanzienlijk lager. Als we vooruitlopend op de planuitwerking er vanuit gaan dat het aantal nieuwe graven wordt teruggebracht tot 50%, dan zijn er na herinrichting circa 300 nieuwe graven beschikbaar (1-diep). Daarmee kan tot circa 2047 – 2053 in de behoefte worden voorzien.
We adviseren om tijdig (circa 2028 – 2030) te beginnen met de administratieve voorbereiding van de ruiming en herinrichting.
Behoefte en capaciteit particuliere en algemene graven voor volwassenen
Op het gedeelte in het midden van deze begraafplaats is nog ruimte voor circa 124 graven door middel van inbreiding aan de oostzijde (1-diep).
De navolgende tabel en grafiek geven de rekenresultaten weer voor de drie varianten (CBS-index en met een afwijking daarop tot 90% en 110%). De tabel geeft de cumulatieve behoefte weer. Hieruit blijkt dat de beschikbare capaciteit tot circa 2027-2029 in de behoefte kan voorzien.
Om daarna in de behoefte te kunnen voorzien is een (grootschalige) ruiming noodzakelijk. Op dit moment (augustus 2021) is niet in beeld of er al graven zijn die daarvoor in aanmerking komen. Daarnaast is er nog de optie om het opgehoogd terrein op deze begraafplaats alsnog in gebruik te nemen.
De indeling van de het oudere grafveld (met grafnummers 184-423) voldoet echter niet meer aan de huidige eisen die worden gesteld aan de afmetingen graven en de inrichting van grafvelden. Als hier graven liggen waarvan het grafrecht is verstreken, dan is ruimen mogelijk. De graven liggen te dicht op elkaar om ze daarna weer opnieuw uit te kunnen geven. Voordat we hier opnieuw graven uit kunnen geven is een herinrichting noodzakelijk met ruimere graven en ruimere paden. Het totaal aantal opnieuw uit te geven graven (na ruiming en herinrichting) is daardoor aanzienlijk lager. Als we vooruitlopend op de planuitwerking er vanuit gaan dat het aantal nieuwe graven wordt teruggebracht tot 50%, dan zijn er na herinrichting circa 170 nieuwe graven beschikbaar. Dit biedt ruimte om circa vijftien jaar in de behoefte te voorzien.
Geadviseerd wordt om tijdig (circa 2025) te beginnen met de administratieve voorbereiding van de ruiming en herinrichting.
Onderstaande tabel geeft de situatie weer van de kindergraven op de drie begraafplaatsen waar nieuwe graven worden uitgegeven. Duidelijk is dat op alle drie de begraafplaatsen voldoende kindergraven beschikbaar zijn om voor langere tijd in de behoefte te kunnen voorzien.
We hebben in 2020, ten behoeve van een afzonderlijke notitie over de toekomst van de urnenmuren op de begraafplaatsen, drie scenario’s doorgerekend voor de prognose van de behoefte aan urnennissen in een urnenmuur op de gemeentelijke begraafplaatsen:
Navolgend overzicht geeft een vergelijking van de situatie bij deze drie scenario’s.
Behoefte en capaciteit uitgedrukt in urnennissen
Hieruit wordt geconcludeerd dat uitgaande van ‘Scenario midden’:
Bijlage 2: Lijst te behouden historisch waardevolle graven en grafbedekkingen
Notitie ‘Lijst historisch waardevolle graven en gedenktekens - gemeentelijke begraafplaatsen Neder-Betuwe’, september 2018
De gemeente Neder-Betuwe heeft zeven begraafplaatsen in haar beheer. Op drie begraafplaatsen (Markstraat in Kesteren, Kalkestraat in Dodewaard en De Hoef in Ochten) wordt actief begraven. De overige vier begraafplaatsen zijn de niet-actieve begraafplaatsen. Op drie van deze begraafplaatsen (Hiense Kerk in Hien, Nedereindsestraat in Kesteren, Dalwagenseweg in Opheusden) wordt nog incidenteel begraven (veelal bijzettingen). Op één begraafplaats (Dodewaardse Kerk in Dodewaard) wordt niet begraven, deze begraafplaats is gesloten.
Op de begraafplaatsen komen uiteenlopende graven en gedenktekens voor, waarvan een aantal waardevol is en de moeite waard is om te behouden. In de beheersverordening gemeentelijke begraafplaatsen Neder-Betuwe 2014 is een artikel besteed aan de historische graven (zie navolgend). Daarin is bepaald dat het college een lijst bijhoudt van graven die van historische betekenis zijn of waarvan de grafbedekking een opvallende kwaliteit heeft. Deze lijst is nog niet vastgesteld.
In deze notitie wordt een voorstel gedaan voor deze lijst.
In de Wet op de lijkbezorging is bepaald dat het eigendom van een gedenkteken van een graf met een lopend grafrecht ligt bij de rechthebbende.
In de beheersverordening gemeentelijke begraafplaatsen Neder-Betuwe 2014 is opgenomen dat de rechthebbende verplicht is de grafbedekking en andere voorwerpen op het graf behoorlijk te onderhouden of te herstellen.
Na beëindiging van het grafrecht kunnen de nabestaanden beschikken over het gedenkteken. Als de nabestaanden daar niet voor kiezen vervalt het eigendom van het aanwezige gedenkteken op het graf aan de houder van de begraafplaatsen, in dit geval de gemeente Neder-Betuwe. De gemeente Neder-Betuwe heeft ervoor gekozen om gedenktekens na beëindiging van het grafrecht te behouden. Dat betekent dat de gemeente eigenaar is van al deze gedenktekens en dus verantwoordelijk is voor het onderhoud.
Het onderhoud dat door de gemeente wordt uitgevoerd bestaat uit het reinigen van het gedenkteken (2x/jaar) 1 . De gemeente voert geen reparatiewerkzaamheden uit aan vervallen gedenktekens. Het beheer richt zich alleen op veiligheid. Wanneer de staat van een gedenkteken leidt tot risicovolle situaties treft de gemeente maatregelen, zoals het platleggen van staande delen of het verwijderen van het gedenkteken. Na vaststelling van de lijst van historisch waardevolle graven zal voor de gedenktekens van de graven op deze lijst, waarvan het grafrecht is vervallen, hiervoor een uitzondering worden gemaakt. Het onderhoud van deze graven richt zich ook op de instandhouding van deze gedenktekens.
Van de graven op de lijst met een lopend grafrecht is dat niet het geval. Voor deze graven geldt dat op het moment dat het grafrecht vervalt de gemeente het onderhoud en de instandhouding overneemt van de nabestaanden.
3.Beoordeling historische waarde
Begraafplaats Dodewaardse Kerk
Op de begraafplaats Dodewaardse Kerk in Dodewaard zijn de meeste gedenktekens in het verleden reeds geruimd. Op deze begraafplaats komen nog slechts enkele gedenktekens voor. In deze notitie wordt aangenomen dat in het verleden al een afweging is gemaakt ten aanzien van het behoud van deze gedenktekens. In bijlage 1 is een lijst weergegeven van de graven op deze begraafplaats waarvan het gedenkteken is behouden. In de beoordeling die in dit hoofdstuk wordt besproken is deze begraafplaats verder buiten beschouwing gelaten.
Cultuurhistorische beoordeling
Door een gespecialiseerd bureau is (Hulsman&Hulsman) is een uitvoerige inventarisatie uitgevoerd van de historisch waardevolle graven en gedenktekens op de overige zes begraafplaatsen.
De waardering van de gedenktekens is hierin gebaseerd op criteria van
In een eindrapportage zijn de bevindingen van de inventarisatie per begraafplaats opgenomen met een selectie van de waardevolle gedenktekens met een motivatie. Deze rapportage vormt de basis voor de definitieve beoordeling.
De gemeente Neder-Betuwe heeft de resultaten van deze inventarisatie voorgelegd aan de Historische Kring Kesteren en omstreken (HKK&O) en de Dragersvereniging Kesteren. Beide partijen hebben geen aanvullingen op de inventarisatie.
Door een projectteam van de gemeente Neder-Betuwe zijn de geselecteerde graven aanvullend beoordeeld aan de hand van de volgende criteria:
Vervolgens zijn de waarderingen vertaald in een puntensysteem. Daarvoor is de waarde uitgedrukt in een aantal punten (zie navolgend). Voor de genoemde cultuurhistorische criteria kunnen voor elk criterium afzonderlijk punten worden gescoord. Op basis van het aantal punten is bepaald welke graven de grootste waarde hebben.
De voorgaande werkwijze leidt tot een selectie van graven met gedenktekens die de moeite waard zijn om te behouden. Het zijn de graven die in deze beoordeling 5 of meer punten scoren. In het navolgend overzicht is de selectie weergegeven. Het overzicht bestaat uit twee delen:
Een uitgebreid overzicht van deze selectie is opgenomen in bijlage 2. In de overzichten is de navolgende codering voor de verschillende begraafplaatsen toegepast.
Voorgesteld wordt om de geselecteerde graven en de aanwezige graven op de begraafplaats bij de Dodewaardse Kerk (zie bijlage 1) te plaatsen op de Lijst van graven met een historische betekenis, zoals is bedoeld in de beheersverordening (zie hoofdstuk 1).
In de exploitatiebegroting van de gemeentelijke begraafplaatsen is € 6.000,-- opgenomen voor de instandhouding van de gedenktekens op deze lijst (waarvan het grafrecht beëindigd of onbekend is). Dit bedrag is leidend voor de jaarlijks uit te voeren werkzaamheden voor de instandhouding van deze graven. Elk jaar wordt opnieuw bepaald welke werkzaamheden voor dit bedrag worden uitgevoerd. Daarbij heeft het voorkomen van risicovolle situaties steeds de grootste prioriteit.
Begraafplaats Dodewaardse kerk
Behouden gedenktekens begraafplaats Dodewaardse Kerk, Dodewaard (zie hoofdstuk 1)
Lijst van historisch waardevolle graven
SELECTIE GRAVEN VOOR LIJST VAN GRAVEN MET HISTORISCHE BETEKENIS | ||
Bijlage 4: Ontwikkeling Voorziening Begraafplaatsen 2022-2031
De kosten voor toekomstige ruimingen of uitbreidingen in 2030 en/of 2031 zijn vooralsnog opgenomen als p.m.-post. Deze kosten zijn afhankelijk van de keuzes die op dat moment worden gemaakt. Naar verwachting liggen deze kosten tussen € 100.000 en € 200.000.