Zonne-energie in het beschermd stadsgezicht en op monumenten

Zonnepanelen en -collectoren in het beschermd stadsgezicht en op monumenten

1.1 Meer ruimte voor het benutten van zonne-energie

Haarlem werkt aan een duurzame stad door zoveel mogelijk zon- en windenergie op te wekken. Dat doen we samen; veel Haarlemmers hebben al zonnepanelen op

hun daken. De gemeente wil de mogelijkheden voor zonnepanelen in de beschermde stadsgezichten en op monumenten vergroten met behoud van de kwaliteit van het historisch stadsbeeld.

Haarlem wil verduurzamen, onder andere door meer duurzame energie op te wekken. Voor veel Haarlemmers is het plaatsen van zonnepanelen een mooie stap om te verduurzamen. Het besparen en zelf opwekken van duurzame energie is een belangrijke opgave voor iedereen; overheden, bedrijfsleven en inwoners. Ook in beschermd stadsgezicht en op monumenten is veel mogelijk en zijn steeds meer mooie voorbeelden te zien. Tegelijk worden nog veel geschikte daken niet benut voor het opwekken van zonne-energie.

Omdat het opwekken van duurzame energie belangrijk is wil de gemeente de mogelijkheden voor zonnepanelen verruimen. De bijzondere kwaliteit van het beschermde stadsgezicht en de monumenten willen we hierbij behouden. Om toepassing van zonnepanelen te stimuleren willen we zo duidelijk mogelijk aangeven waar zonnepanelen wel en niet passen. Daarnaast willen we de vergunningverlening zo eenvoudig mogelijk maken.

1.2 Herziening beleid

Om de mogelijkheden voor zonnepanelen te verruimen wordt het beleid uit de Nota Ruimtelijke Kwaliteit / Nota Dak aangevuld, de toetsingscriteria komen in de plaats van de huidige criteria uit deze nota.

Deze nota gaat alleen over zonne-energie op daken van bestaande gebouwen binnen beschermd stadsgezicht en op monumenten. Buiten beschermd stadsgezicht (bij

niet-monumenten) is het plaatsen van zonnepanelen vergunningsvrij, zie hiervoor de vergunningschecker via www.omgevingsloket.nl.

Om panelen op een rustige manier te plaatsen en verrommeling te voorkomen wordt, ter inspiratie, ook voor buiten de beschermde stadsgezichten verwezen naar de voorbeeld- legplannen van bijlage 5.

Deze nota gaat alleen over zonne-energie op gebouwen. Rondom het gebouw en in het openbaar gebied is er vaak ook ruimte voor het opwekken van zonne-energie.

Dit vraagt om een eigen afweging.

1.3 De beschermde stadsgezichten van Haarlem

Haarlem is een belangrijke erfgoedstad. Naast talrijke monumenten en beeldbepalende panden telt Haarlem vijf door het Rijk aangewezen beschermde gezichten: de Historische binnenstad en de Hout, het dorpsgezicht van Spaarndam, Haarlem Zuid (Zuiderhout), Haarlem Zuidwest (Koninginnenbuurt, Florapark, Bosch en Vaart) en Haarlem Noord (Patrimoniumbuurt, Frans Halsbuurt, Kleverpark, Ripperdabuurt, Kleverpark noord en zuid, Kweektuinbuurt, Schoterveenpolder, Bomenbuurt en de Sterrenbuurt).

De stadsgezichten zijn verschillend van karakter. Wat de stadsgezichten gemeen hebben is de hoge kwaliteit van de architectuur en het straatbeeld met tal van monumenten en beeldbepalende panden die voor bewoners en bezoekers zeer waardevol zijn. Daarom is het belangrijk hier zorgvuldig mee om te gaan.

1.4 Verschillende soorten zonnepanelen en -collectoren

Er zijn verschillende systemen voor het opwekken van zonne-energie. De meest voorkomende zijn zonnepanelen en zonnecollectoren. Er is steeds meer keuze aan zonnepanelen. Zo zijn er egaal gekleurde zwarte, mono-kristallijne panelen, zogenaamde all-black panelen, die een rustiger beeld geven dan de oudere standaard blauwe, poly-kristallijne panelen. Ook zijn er rode panelen die beter aansluiten bij de kleur van rode dakpannen. Met zogenaamde dummy-panelen kunnen vlakken, wanneer een standaardmaat van een paneel niet past, uitgevuld worden.

Relatief nieuw zijn PVT-panelen (Photo Voltaic Thermal) waarmee zowel elektriciteit als warmte wordt geproduceerd. Door de aanwezigheid van een warmte-wisselend oppervlak zijn deze panelen over het algemeen wat dikker.

Hiernaast komen er steeds meer geïntegreerde producten, zoals dakpannen of gevelelementen waarin PV-cellen zijn opgenomen. Ook bestaan er zogenaamde zonnefolies die bijvoorbeeld voor gebogen dakvormen interessant kunnen zijn.

Groen dak met zonnepanelen

zonnepanelen geïntegreerd in het dak

Rood gekleurde zonnepanelen

Traditionele dakpannen;

oude holle pan, opnieuw verbeterde holle pan en dakpan ‘tuile du nord’, naast een zonnedakpan

2.1 Algemeen

De ontwikkelingen op het gebied van zonne-energie gaan snel. Er ontstaan steeds meer mogelijkheden voor een zorgvuldige inpassing zoals met egaal gekleurde panelen en zonnefolies.

Tegelijk zijn zonnepanelen als toevoeging op bestaande bebouwing duidelijk zichtbaar. Afwijkende kleur, de textuur, en de manier van plaatsen beïnvloedt het beeld en kan zorgen voor een onrustig beeld.

Het is daarom belangrijk panelen zo veel mogelijk uit het zicht vanaf de straat te plaatsen zodat het waardevolle beeld van de gebouwen en de straat behouden blijven.

Om de mogelijkheden te verruimen is gekeken op welke daken ook in het zicht panelen mogelijk zijn. Als panelen in het zicht geplaatst worden is het nodig dat dit op een zorgvuldige wijze gedaan wordt. Dit kan met een goed legplan.

Op die manier kan met behoud van de kwaliteit van de stadsgezichten met zonnepanelen een bijdrage geleverd worden aan de verduurzaming van de stad.

De mogelijkheden voor de verschillende daken zijn indicatief aangegeven op een kansenkaart: https://kaart.haarlem.nl/app/map/81.

Fragment Kansenkaart voor zonne-energie, zie Hoofdstuk 3

Verrommeling van het beeld als gevolg van plaatsing van zonnepanelen

2.2 Veel ruimte voor panelen uit het zicht

Op bestaande bebouwing is in beschermd stadsgezicht en op monumenten in principe ruimte voor zonnepanelen wanneer deze niet in het zicht liggen. Het kan dan gaan om platte daken maar ook om schuine daken aan de zijkant of achterkant van het gebouw. Dit geldt over het algemeen ook voor monumenten.

Er zijn steeds meer goede voorbeelden in Haarlem te vinden waar zonnepanelen zijn toegepast. Tegelijk zijn nog heel veel dakvlakken onbenut. Om het plaatsen van panelen makkelijker te maken is een kansenkaart ontwikkeld, waarop indicatief te zien is waar panelen geplaatst kunnen worden. Hierbij is onderscheid gemaakt tussen platte daken en schuine daken. Hierbij gelden eenvoudige regels waarmee vooraf duidelijk wordt voor eigenaren of een vergunning vereist is wanneer de vergunning verkregen kan worden.

2.3 Op bepaalde daken ruimte voor panelen in het zicht

Om meer ruimte te geven voor zonne-energie is gekeken op welke daken panelen ook in het zicht geplaatst kunnen worden. Daarvoor is gekeken naar de ruimtelijke opzet van buurten, straten, rijtjeshuizen en individuele panden. Hieruit is gebleken dat op woningen in een aantal straten zonnepanelen geplaatst kunnen worden in het zicht wanneer dit op zorgvuldig gedaan wordt en wanneer geen sprake is van een onevenredige aantasting van de beeldkwaliteit van de bebouwing en het stadsgezicht.

Vooral voor de doorlopende daken van complexmatig of seriematige bouw uit het interbellum in Haarlem-Noord zijn er mogelijkheden. Dit geldt ook voor grootschalige invullingen van meer recente (naoorlogse) woningen in de andere stadsgezichten. Bij een afwisselend straatbeeld dat is opgebouwd uit individueel ontwikkelde en vormgegeven panden leidt toevoeging van zonnepanelen in het zicht snel tot een te sterke verrommeling.

Naast elkaar gelegen individuele panden verdragen een toevoeging van zonnepanelen vaak slechter dan complexmatige of seriebouw. Dit geldt onder andere voor de historische binnenstad en Spaarndam waar het straatbeeld is opgebouwd uit veel unieke panden met

een grote diversiteit aan gevels. De daken zijn van oudsher met pannen bedekt en hebben een rustige uitstraling. De focus ligt op de gevelarchitectuur. Toevoeging van zonnepanelen in het zicht kan dit beeld snel verstoren en daarmee leiden tot een onrustig beeld.

Ook bij de laat 19de, begin 20ste eeuwse woonbebouwing, in beschermde stadsgezicht van Haarlem Zuidwest, met vaak samengestelde kapvormen waarbij de afzonderlijke panden met bijzondere erkers, torentjes en andere architectonische elementen worden benadrukt, leiden panelen in het zicht snel tot verrommeling. Bij deze panden, waar vaak sprake is van een complexe kapvorm, is over het algemeen bovendien vaak ruimte voor panelen op het platte deel van het dak.

Het beschermde stadsgezicht van Haarlem-Zuid bestaat, naast enkele complexen, over het algemeen uit een open bebouwingsstructuur met vrijstaande en twee-onder-één kapwoningen. De bebouwing dateert hoofdzakelijk uit het interbellum. Ook zijn er naoorlogse woningen.

Door de verkaveling en het type bebouwing is, naast het voordakvlak, het zijdakvlak vaak beeldbepalend en duidelijk zichtbaar vanaf de straat. Het plaatsen van panelen in het zicht, verhoudt zich in het algemeen niet goed tot de karakteristieke bebouwing uit het interbellum.

Op de kansenkaart is indicatief aangegeven voor welke daken mogelijkheden gezien worden voor panelen in het zicht.

Grootschalige meer recente invulling aan de rand van de historische binnenstad, Oostvest

Samengestelde kapvorm als sprekend onderdeel van de architectuur met dakkapellen en torentjes

Doorlopende dakvlakken van complexmatig ontwikkelde woningen in Haarlem Noord, Zaanenlaan

2.4 Zorgvuldig legplan

Om voor de plekken waar dit kan panelen zorgvuldig in het zicht te plaatsen is een goed legplan belangrijk om te voorkomen dat de architectuur en het straatbeeld verstoord worden. Voor complexmatig ontwikkelde woningen met eenzelfde ontwerp (ensembles) is het nodig één legplan te maken voor meerdere woningen zodat de samenhang behouden blijft.

Eigenaren kunnen hier het initiatief voor nemen. Wanneer er eenmaal een legplan is kan dit voor alle woningen binnen een ensemble gelden en is voor iedereen duidelijk onder welke voorwaarden panelen in het zicht mogelijk zijn. Elke situatie is hierbij anders, door de specifieke vorm van het dak, aanwezigheid van dakkapellen, dakramen, schoorstenen etc. Het beoordelen van een legplan is daarom maatwerk. Het afwegingskader dat hierbij gehanteerd wordt is hieronder opgenomen.

Op de kansenkaart wordt aangegeven of er al een legplan gemaakt is waar een eigenaar op kan aansluiten.

Voorbeeld van een legplan voor woningen in de Zaanenlaan. Het legplan bestaat uit twee doorlopende stroken waarbinnen liggende panelen geplaatst kunnen worden, de panelen zijn all- black uitgevoerd waarmee een zo rustig mogelijk beeld gerealiseerd wordt.

2.5 Monumenten binnen en buiten de beschermd gezichten

Ook bij monumenten zijn vaak mogelijkheden voor panelen uit het zicht op platte en schuine daken. Monumenten lenen zich echter over het algemeen niet goed voor

toevoeging van panelen in het zicht. De vaak zeer hoge beeldkwaliteit, ambachtelijke materiaalgebruik en kleinschaligheid van de architectonische elementen verhouden zich moeizaam tot het later toevoegen van zonnepanelen. Naast het zorgvuldig omgaan met het beeld is behoud van historisch waardevol materiaal bij monumenten ook belangrijk.

Omdat monumenten uniek zijn en om zo veel mogelijk ruimte te geven voor zonne- energie is er altijd ruimte voor maatwerk waarmee afgeweken kan worden van deze algemene lijn.

Monumentale bebouwing Groot Heiligland

2.6 Historisch daklandschap

Het daklandschap, met de vele verschillende kappen en torens, is als historische samenhangende structuur een belangrijk onderdeel van het beschermde stadsgezicht.

Panelen en collectoren op platte daken en aan de achterzijde zijn vanaf de openbare ruimte vaak niet zichtbaar maar kunnen vanuit andere panden, dakterrassen en hogere punten wel beeldbepalend zijn.

Hoewel het beeld van het daklandschap, met name in de binnenstad door de tijd heen veranderd is, is dit nog altijd een belangrijke kwaliteit. Bij het plaatsen van panelen is het daarom belangrijk dat het beeld van het daklandschap niet onnodig wordt aangetast. Dit kan door panelen, ook wanneer deze niet zichtbaar zijn vanaf het openbare gebied, in een eenvoudig rechthoekig patroon te plaatsen en voor platte daken zo veel mogelijk evenwijdig aan de dakrand.

Panelen op platte daken in binnenstad

2.7 Ruimte voor maatwerk

Voor de meeste dakvlakken geven de verschillende categorieën van de kansenkaart voldoende duidelijkheid. Hiernaast is er altijd ruimte voor maatwerk. Nieuwe technieken zoals zonnefolie en zonnedakpan, zijn volop in ontwikkeling. Dit biedt kansen voor zonne-energie in beschermd stadsgezicht en op monumenten. Een aantal geïntegreerde producten wordt al regelmatig toegepast bij nieuwbouwprojecten, aanvullend op, of als alternatief voor het zonnepaneel. Voor nieuwbouw zijn er veel mogelijkheden omdat zonne-energie als onderdeel van het ontwerp kan worden meegenomen. Geïntegreerde zonnecellen (zoals zonnepannen) in bestaande bouw zijn mogelijk wanneer geen historisch waardevol materiaal verloren gaat. Vanuit het oogpunt van circulariteit is dit niet altijd de beste oplossing. Omdat de ontwikkelingen niet stilstaan en situaties verschillen is er altijd ruimte voor maatwerk.

2.8 Alternatieven voor panelen op eigen dak

Wanneer er voor een eigenaar of huurder (geen) of onvoldoende mogelijkheden zijn om panelen op hun eigen woning te plaatsen zijn er alternatieven. Bijvoorbeeld door deel te nemen aan een energiecoöperatie die energie opwekt op een dak in de buurt. Haarlem stimuleert collectieve zonnedaken. Ook kan gekozen worden voor groene stroom van het net. Hiermee wordt duurzame energieopwekking gestimuleerd.

Panelen op platte daken in binnenstadHaarlemmer Kweektuin, collectief zonnedak in het beschermd stadsgezicht Haarlem-Noord voor bewoners uit de buurt

3.1 Kansenkaart voor zonne-energie

De mogelijkheden voor het plaatsen van zonnepanelen binnen beschermd stadsgezichten zijn in beeld gebracht met een kansenkaart. Deze kansenkaart is indicatief. Met de kansenkaart wordt inzichtelijk voor bewoners waar mogelijk kansen liggen voor het plaatsen van zonnepanelen en -collectoren. Dit wil niet zeggen dat het plaatsen ook altijd mogelijk of wenselijk is. Zo zijn bijvoorbeeld de bezonning, het

draagvermogen van het dak e.d. niet meegenomen. Naast zonne-energie kan het soms ook interessant zijn om daken te vergroenen. Met name op platte daken liggen hier, ook in combinatie met het plaatsen van zonnepanelen mogelijkheden.

In de kansenkaart wordt gewerkt met drie categorieën:

daken in het zicht van monumenten zijn ROOD weergegeven.

Hier is in principe geen ruimte voor zonnepanelen.

Ook is opgenomen wanneer sprake is van een monument. Bijzondere gebouwen zijn als aparte categorie aangegeven.

3.2 Vereenvoudigen vergunningverlening

Binnen beschermd gezichten en op monumenten geldt meestal dat een omgevingsvergunning nodig is, zie ook bijlage 4. Met de Omgevingswet ontstaan meer mogelijkheden voor de gemeente om de regelgeving te vereenvoudigen. Voor categorie 1 (platte daken) en categorie 2 (schuine daken uit het zicht) geldt nu dat vooraf eenduidig omgeschreven is wanneer panelen mogen. Wanneer hieraan voldaan wordt, wordt een vergunning verleend. Na inwerkingtreding van de Omgevingswet

kunnen deze categorieën vergunningvrij gemaakt worden door hiervoor een regel in het omgevingsplan op te nemen.

De derde categorie, panelen in het zicht, blijft vergunningplichtig. Hiervoor moet een legplan gemaakt worden. Omdat een legplan voor een heel ensemble (woningen volgens hetzelfde ontwerp) geldt, is voor de andere woningen in het ensemble

geen vergunning meer nodig, wanneer de panelen geplaatst worden volgens dit goedgekeurde legplan.

Wanneer een vergunning nodig is zal de Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit om advies gevraagd worden. Bij monumenten wordt ook ambtelijk geadviseerd door de monumentenadviseurs.

Om zo min mogelijk drempels op te werpen, heeft de gemeente geen legeskosten verbonden aan een vergunning, wanneer deze betrekking heeft op het plaatsen van zonnepanelen of -collectoren. Dit wordt geregeld in de legesverordening.

Zonnepanelen en -collectoren in het beschermd stadsge- zicht en op monumenten

Binnen beschermd stadsgezicht en op monumenten worden verschillende categorieën onderscheiden voor het plaatsen van zonnepanelen en -collectoren. Hieronder is een overzicht opgenomen met een verwijzing naar de regels die gelden, zie ook bijlage 2 voor een stroomschema.

Overzicht van verschillende dakvormen met plaatsing zonnepanelen

Bebouwing (geen monumenten) binnen beschermd stadsgezicht

Monumenten binnen en buiten beschermd stadsgezicht

1 Platte daken binnen beschermd stadsgezicht bij niet monumenten (categorie 1)

In beschermd stadsgezicht zijn veel mogelijkheden voor het plaatsen van panelen op platte daken, zie de kansenkaart voor een indicatie van de betreffende daken.

Hiervoor gelden enkele eenvoudige regels. Deze zijn er o.a. op gericht dat de panelen niet vanuit het openbare gebied zichtbaar zijn en dat het daklandschap zoals zichtbaar vanaf een hoger gelegen punt niet onnodig verrommeld.

Ook bij monumenten zijn panelen op platte daken vaak mogelijk. Hier gelden aanvullende voorwaarde, zie onder monumenten (paragraaf 4).

Wanneer een plan niet voldoet aan het toetsingskader maar geen / of slechts beperkt sprake is van een negatief effect op de erfgoedwaarden zijn er mogelijkheden. Er is dan wel een specifieke beoordeling nodig (paragraaf 5).

Zonnepanelen en -collectoren kunnen worden geplaatst op platte daken binnen beschermd stadsgezicht wanneer:

• a.

  Voldoende afstand wordt aangehouden tot de dakrand, zodanig dat deze niet zichtbaar zijn vanaf openbaar toegankelijk gebied. De afstand is minimaal gelijk aan de hoogte die de panelen uitsteken boven het dak.

• b.

  De zonnepanelen, -collectoren worden in een zo rustig mogelijk patroon geplaatst en zijn zoveel mogelijk evenwijdig aan de dakrand, nok of gootlijst geplaatst.

• c.

  Op dakkapellen en bijgebouw is, uit het zicht, ook ruimte voor panelen.

• d.

  Zonnepanelen hebben bij voorkeur een egale kleur (bijvoorbeeld all black).

• e.

  Zonnepanelen, PVT-panelen, vlakkeplaatcollectoren of vacuümbuiscollectoren zijn mogelijk;

• f.

  Panelen of collectoren worden niet geplaatst op delen van het dak met een bijzondere dakvorm, zoals rond, spits of veelhoekig;

• g.

  Panelen of collectoren worden niet geplaatst op bijzondere of kwetsbare dakbedekking, zoals, leien, zink, koper, lood.

Wanneer wordt voldaan aan deze criteria kan eenvoudig vergunning verleend worden.

Mogelijkheden voor panelen op platte daken

2 Schuine daken uit het zicht in beschermd stadsgezicht bij niet monumenten (categorie 2)

In beschermd stadsgezicht zijn veel mogelijkheden voor het plaatsen van panelen op schuine daken die niet zichtbaar zijn vanaf het openbaar toegankelijk gebied. Op de kansenkaart is een indicatie gegeven om welke dakvlakken dit gaat. In de bijlage is precies aangegeven hoe beoordeeld wordt of een dakvlak uit het zicht van het openbaar gebied ligt. Voor het achterdakvlak is geen vergunning nodig wanneer deze niet grenst aan het openbaar gebied, zie bijlage 4.

Ook bij monumenten zijn op schuine daken uit het zicht vaak mogelijkheden. Hier gelden aanvullende voorwaarde, zie onder monumenten (paragraaf 4).

Wanneer een plan niet voldoet aan het toetsingskader maar geen / of slechts beperkt sprake is van een negatief effect op de erfgoedwaarden zijn er mogelijkheden. Er is dan wel een specifieke beoordeling nodig (paragraaf 5).

Zonnepanelen en -collectoren kunnen worden geplaatst op schuine daken uit het zicht wanneer:

• a.

  Zonnepanelen of -collectoren:

  • a.

    op het dakvlak liggen, boven de bestaande dakpannen (opbouw), onder een gelijke hoek als het dakvlak;

  • b.

    liggen in een rechthoekige vlak / vlakken;

  • c.

    liggen ten minste twee pannen onder de nok;

  • d.

    houden ten minste één pan afstand tot hoek-kepers; en

  • e.

    liggen ten minste twee pannen boven de dakvoet;

• b.

  Op dakkapellen en bijgebouw is, uit het zicht, ook ruimte voor panelen.

• c.

  Panelen hebben een volledig zwarte kleur (all black) of een kleur die is aangepast op de kleur van de dakbedekking;

• d.

  Zonnepanelen, PVT-panelen en vlakkeplaatcollectoren zijn mogelijk, dus geen vacuümbuiscollectoren);

• e.

  Zonnepanelen /-collector en installatie (t.b.v. omvorming etc.) vormen een geheel óf de installatie is binnen het gebouw geplaatst;

• f.

  Panelen of collectoren worden niet geplaatst op een bijzondere dakvorm, zoals rond, spits of veelhoekig;

• g.

  Panelen of collectoren worden niet geplaatst op bijzondere of kwetsbare dakbedekking, zoals, leien, zink, koper, lood.

Wanneer wordt voldaan aan deze criteria kan eenvoudig vergunning verleend worden. Voor het achterdakvlak niet grenzend aan openbaar gebied mogen panelen op dit moment al vergunningsvrij worden geplaatst (bijlage 4).

Mogelijkheden voor zonnepanelen op schuine daken uit het zicht

3 Afwegingskader voor zonnepanelen in het zicht met een legplan (categorie 3)

Op de kansenkaart zijn daken aangegeven waar zonnepanelen ook mogelijk zijn in het zicht. Panelen in het zicht zijn alleen mogelijk wanneer elders op het dak of het perceel onvoldoende alternatieven zijn en er geen sprake is van een onevenredige

verstoring van het beeld van het gebouw of de omgeving. Voor plaatsing op deze daken is altijd een zorgvuldig legplan nodig rekening houdend met de beeldkwaliteit. Dit kan betekenen dat niet altijd het maximale of door initiatiefnemers gewenste aantal panelen mogelijk is. Bij het beoordelen van dit legplan geldt onderstaand afwegingskader.

Omdat elk dak anders is, is er sprake van maatwerk en wordt het legplan voorgelegd aan de Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit. Als ondersteuning voor eigenaren die een legplan willen maken zijn voor verschillende veel voorkomende daktypen voorbeelden opgenomen, zie bijlage 5.

Algemeen

• a.

  Er zijn onvoldoende alternatieven voor zonne-energie uit het zicht;

• b.

  Het beeld blijft zo rustig mogelijk, de panelen overheersen niet en zijn visueel ondergeschikt;

• c.

  De hoofdopzet van het gebouw / ensemble en samenhang van het dakvlak blijft behouden;

• d.

  Bij een ensemble wordt één legplan gemaakt voor het gehele ensemble, dit legplan geldt als trendsetter voor het ensemble;

• e.

  Plaatsing van panelen leidt niet tot sloop van karakteristieke elementen zoals, schoorstenen, dakkapellen om meer panelen te kunnen plaatsen.

Plaatsing

• a.

  Panelen liggen in zelfde hellingshoek als het dakvlak;

• b.

  Plaatsing in een eenduidige rechthoekige vorm, zonder verspringingen, evt. te bereiken met passtukken van dummypanelen;

• c.

  Panelen hebben een heldere rangschikking en consequent ritme;

• d.

  Wanneer hier ruimte voor is worden panelen zo min mogelijk in het bovenvlak van het dak geplaatst, met uitzondering van mansardekappen;

• e.

  Plaatsing van panelen is afgestemd op bestaande dakramen, dakkapellen, schoorstenen etc. en sluiten aan op de geleding van de gevel;

• f.

  Panelen houden voldoende afstand aan tot de dakranden en elementen als frontons, koepels, dakkapellen, daklichten, schoorstenen en andere objecten op het dak;

• g.

  In principe geen zonnepanelen in het gedeelte onder de hoekkepers of boven de kilkepers van de daken;

• h.

  Geen zonnepanelen in kleine voordakschilden van dwarskappen / samengestelde dakvormen.

• i.

  Panelen of collectoren worden niet geplaatst op bijzondere of kwetsbare dakbedekking, zoals, leien, zink, koper, lood.

Typen panelen

• a.

  Alleen zonnepanelen óf alleen PVT-panenel, geen vlakkeplaatcollectoren, vacuümbuis-collectoren, PVT;

• b.

  Geen verschillende typen panelen in één legplan;

• c.

  Panelen hebben een egale kleur, geen rasterpatroon, lichte randen of accenten;

• d.

  Panelen sluiten bij voorkeur qua kleur zo dicht mogelijk aan bij de kleur van de dakbedekking om een onevenredige aantasting van het stadsbeeld te voorkomen, bijvoorbeeld rood voor rode dakpannen

• e.

  Panelen reflecteren zo min mogelijk;

• f.

  Bij een trendsetter die voor meerdere woningen geldt wordt gebruik gemaakt van standaard, door meerdere leveranciers beschikbare, panelen.

Mogelijkheden voor panelen met een goed legplan, zie verder ook bijlage 5 met voorbeelden voor legplannen van veel voorkomende daktypen

4 Toetsingskader voor zonnepanelen en -collectoren uit het zicht op monumenten (binnen en buiten beschermd stadsgezicht, speciale aanduiding op kansenkaart)

Voor monumenten geldt dat er veel mogelijkheden zijn voor het plaatsen van zonnepanelen wanneer deze niet zichtbaar zijn vanaf het openbaar toegankelijk gebied. Dit geldt zowel binnen als buiten beschermd stadsgezicht.

Belangrijk is dat panelen in de toekomst verwijderd kunnen worden en er geen historisch materiaal verloren gaat of blijvende schade ontstaat aan historisch materiaal of constructies. Het plaatsen van panelen op daken met bijzondere of kwetsbare materialen, zoals zeldzame typen dakpannen, koper, zink, lood en leien is vaak niet mogelijk zonder schade aan het monument. Dit geldt ook voor bijzondere dakvormen (zoals rond, spits of veelhoekig).

Voor het plaatsen van panelen op monumenten is altijd een vergunning nodig. Als de aanvraag past binnen onderstaand kader kan deze vaak eenvoudig verleend worden. Ook wanneer een plan niet precies voldoet aan het kader maar geen / of slechts beperkt sprake is van een negatief effect op de erfgoedwaarden zijn er mogelijkheden. Er is dan wel een specifieke beoordeling nodig, neem contact op met de gemeente.

Op de kansenkaart zijn alleen de monumenten in beschermd gezicht aangegeven.

Op de kansenkaart is een indicatie gegeven om welke dakvlakken dit gaat. In de bijlage precies aangegeven hoe beoordeeld wordt of een dakvlak uit het zicht van af het openbaar gebied ligt.

Toetsingskader

Panelen of -collectoren kunnen worden geplaatst op platte of schuine daken van monumenten wanneer deze uit het zicht liggen én:

• a.

  voldoende afstand wordt aangehouden tot de dakrand, zodanig dat deze niet zichtbaar zijn vanaf openbaar toegankelijk gebied.

• b.

  de zonnepanelen, -collectoren worden zoveel mogelijk evenwijdig aan de dakrand, nok of gootlijst geplaatst.

• c.

  Panelen of collectoren worden niet geplaatst op bijzondere dakvormen, zoals rond, spits of veelhoekig.

• d.

  Panelen of collectoren worden niet geplaatst op bijzondere of kwetsbare dakbedekking, zoals, leien, zink, koper, lood.

• e.

  Zonnepanelen /-collector en installatie (t.b.v. omvorming etc.) vormen een geheel óf de installatie is binnen het gebouw geplaatst.

• f.

  Plaatsing van panelen leidt niet tot sloop van karakteristieke elementen zoals, schoorstenen, dakkapellen om meer panelen kwijt te kunnen.

• g.

  Het aanbrengen van panden of collectoren is reversibel, vervanging of verwijdering is later mogelijk zonder blijvende schade.

• h.

  Bevestiging en aanleg van kabels, leidingen etc. veroorzaakt zo min mogelijk en geen onevenredige schade aan het monument.

• i.

  Plaatsing van panelen of collectoren leidt niet tot een onevenredige afbreuk aan het beeld en de beleving van het monument of de omgeving.

Noot: Ook wanneer panelen niet zichtbaar zijn vanaf het openbaar gebied kan soms sprake zijn van een grote impact op de beleving van een monument. Hierom bestaat bij monumenten altijd de mogelijkheid om een nadere afweging te maken of sprake is van een onevenredige aantasting van de monumentale waarden.

5 Ruimte voor maatwerk en een goed idee

Het bovenstaand kader geeft voor de meeste situaties vooraf aan eigenaren duidelijkheid over wat wel en niet kan.

Omdat de ontwikkeling van de techniek niet stil staat en situaties soms afwijken is er altijd ruimte voor maatwerk, bijvoorbeeld wanneer het beeld- of karakter van het gebouw zich hiervoor lenen.

Als afwegingskader bij maatwerk voor monumenten en panden binnen beschermd stadsgezicht worden gebruikt:

• •

  de algemene welstandsregels uit de Nota Ruimtelijke Kwaliteit gebruikt (De Gouden Regels)

• •

  het afwegingskader van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, zoals opgenomen in de Groene Gids.

Ook voor niet monumentale panden binnen beschermd stadsgezicht biedt dit kader houvast om in specifieke situaties ruimte te geven voor maatwerk, zie voor het afwegingskader voor zonnepanelen en -collectoren bijlage 6.

Voor nieuwbouw geldt dat er sprake is van maatwerk met ruimte voor het opwekken van zonne-energie in samenhang met het ontwerp van het gebouw.¬

In het geval van maatwerk zal de Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit om advies gevraagd worden. Dit geldt zowel voor bestaande bouw als bij nieuwbouw.

Publicatie Rijksoverheid: Wegwijzer zonne-energie en monumenten