Beheerplan watergangen 2022-2026

Watergangen zijn van groot belang voor het ontvangen en verwerken van hemelwater en daarnaast het beheersen van het grondwaterpeil. Voor het functioneren van de watergangen is het belangrijk dat zij:

• -

  breed en diep genoeg zijn voor het afvoeren van water;

• -

  voldoende diep zijn in verband met de waterkwaliteit;

• -

  voldoende breed zijn voor het bergen van water bij extreme neerslag.

Zonder onderhoud slibben watergangen langzaam dicht. Op de bodem van watergangen ligt altijd een laagje slib. Door natuurlijke processen en andere invloeden groeit deze sliblaag in de loop der tijd. Voorbeelden hiervan zijn afspoeling van organisch materiaal en gronddeeltjes via hemelwateruitlaten, lozing van slib vanuit een riooloverstort (dit gebeurt alleen bij hevige regenval) en bladinval. Zonder onderhoud slibben watergangen daardoor langzaam dicht. Dat is onwenselijk en op basis van de keur ook niet toegestaan. Het gevolg is dat de afvoercapaciteit wordt beperkt, kan gaan stinken en de waterkwaliteit achteruit gaat. Daarnaast groeien in veel wateren waterplanten. Een overvloedige begroeiing belemmert de doorstroming van water en de afvoercapaciteit van het systeem. Watergangen en voorzieningen moeten daarom periodiek worden gebaggerd, geschoond en onderhouden.

Dit beheerplan gemeentelijk oppervlaktewater omschrijft niet alleen het baggeren en maaien van de gemeentelijke watergangen, maar ook het beheer van duikers, hoogwatervoorzieningen¹, taluds en oevers. Ook het vrijhouden van de wateren van vuil en kadavers² vormt onderdeel van dit beheerplan. Het beheer en onderhoud van grote kunstwerken zoals bruggen, grote duikers, beschoeiingen en overige civiele constructies valt buiten de scope. Deze objecten zijn nadrukkelijker onderdeel van de functie wegbeheer en zijn om die reden onderdeel van het beheerplan wegen en of het beheerplan civiele kunstwerken.

Dit beheerplan heeft raakvlakken met drie gemeentelijke zorgplichten: de zorgplicht voor stedelijk afvalwater, de zorgplicht overtollig afvloeiend regenwater en de zorgplicht voor structurele grondwateroverlast. De wijze waarop de gemeente haar zorgplichten invult, staat beschreven in het Gemeentelijk Rioleringsplan 2018-2022 (GRP-6). Daar is ook vastgelegd dat de kosten voor deze invulling worden gedekt vanuit de rioolheffing. Zoals benoemd in het GRP draagt het beheer van het gemeentelijke oppervlaktewater bij aan de invulling van de drie zorgplichten. De beheerkosten voor gemeentelijk oppervlaktewater worden daarom deels gedekt vanuit de rioolheffing.

De gemeente moet de watergangen beheren conform de wettelijke kaders. Eén van die wettelijke kaders is de keur van het waterschap AGV. Bij het beheren en onderhouden van de watergangen spelen, naast de gemeente en het waterschap, ook de particulieren een belangrijke rol. Watergangen vormen vaak de fysieke eigendomsgrens tussen kadastrale percelen. Veel watergangen hebben daardoor twee of zelfs meerdere eigenaren. Dit beheerplan gaat daarom ook in op de wijze waarop de gemeente omgaat met deze gedeelde onderhoudsplichten.

Dit beheerplan beschrijft voor de asset ‘oppervlaktewater’:

• -

  de gemeentelijke kaders en de wettelijke beheerplichten (hoofdstuk 2),

• -

  de specifieke doelen c.q. gewenste maatschappelijke effecten die wij nastreven (hoofdstuk 3),

• -

  welke beheersmaatregelen wij daartoe nodig achten (hoofdstuk 4 en 5),

• -

  hoeveel middelen (tijd en geld) dit ons kost (hoofdstuk 6),

• -

  hoe wij dit financieren (hoofdstuk 6).

De indeling van de rapportage is als volgt:

• •

  Hoofdstuk 2 gaat in op de kaders en de verplichtingen: welke kaders staan vast, wat zijn de (wettelijke) verplichtingen van de gemeente, maar ook van het waterschap, particulieren en overige partijen en wat betekent dit voor de gemeente Uithoorn?

• •

  Hoofdstuk 3 gaat in op de ambities, het beleid en de speerpunten voor de komende periode. Welke dit zijn en hoe hiermee wordt omgegaan, de strategie, is in dit hoofdstuk beschreven.

• •

  Hoofdstuk 4 beschrijft de huidige stand van zaken. Wat hebben we aan areaal, hoe hebben we het de afgelopen planperiode gedaan en waar staan we nu?

• •

  In hoofdstuk 5 is de ambitie vertaald naar activiteiten. Op welke wijze pakken wij de gemeentelijke taken op om invulling te geven aan de koers uit hoofdstuk 3?

• •

  In hoofdstuk 6 zijn de lasten samengevat en de financieringsmogelijkheden verkend.

• •

  Hoofdstuk 7 tot slot betreft een samenvatting , voorzien van een advies.

De bevoegdheid tot regulering van het oppervlaktewaterbeheer is in de Nederlandse wetgeving aan verschillende bestuursorganen toegekend. Zowel Rijk, provincies, waterschappen, gemeenten en particulieren (bewoners/bedrijven) voeren taken uit binnen het oppervlaktewaterbeheer.

Figuur 2-1: waterkringloop en verantwoordelijkheden

Bevoegdheden waterschap

De landelijke overheid heeft de waterschappen aangewezen als de (juridische) waterbeheerder voor de regionale watersystemen. De waterschappen zijn hierdoor wettelijk bevoegd regels op te stellen voor het onderhoud van al het oppervlaktewater (de onderhoudsplicht). Ze zijn ook bevoegd om onderhoudsplichtigen aan te wijzen. Het waterschap heeft de taak er op toe te zien dat de onderhoudsplichtigen voldoen aan hun onderhoudsplichten en heeft hierin handhavingsbevoegdheden.

Onderhoudsverplichting

Het waterschap legt de onderhoudsverplichtingen vast in de keur. Deze is daarmee juridisch afdwingbaar door het waterschap. De onderhoudsverplichting bestaat onder andere uit het op diepte en doorstroombaar houden van de watergang. Hiertoe moet bijvoorbeeld het overtollige bagger en de plantengroei periodiek worden verwijderd. De onderhoudsverplichting draagt bij aan een goede waterkwaliteit; een onderhoudsplichtige is echter niet verantwoordelijk voor een goede waterkwaliteit, dit is namelijk mede afhankelijk is van wat er in het gehele watersysteem gebeurd.

Onderhoudsplichtige

Het waterschap Amstel, Gooi en Vecht heeft zichzelf als onderhoudsplichtige aangewezen voor de watergangen die zij van groot belang acht voor een goede waterhuishouding in een polder of wijk. Deze watergangen zijn door het waterschap zelf aangewezen als ‘primaire watergang’. Primair water wordt dus onderhouden door het waterschap zelf. Binnen stedelijk gebied heeft het waterschap een groot deel van de watergangen aangewezen als primair water; deze watergangen worden dus onderhouden door het waterschap, ongeacht wie de watergangen of de oevers in eigendom heeft.

Voor de overige (niet-primaire) watergangen heeft het waterschap de eigenaar van de watergang en oever aangewezen als onderhoudsplichtige.

Gedeelde onderhoudsplicht

Veelal ligt de (kadastrale) grens van twee percelen in de lengterichting in een watergang. In die situaties is iedere eigenaar verplicht het op zijn perceel gelegen deel van de watergang te onderhouden. Bijlage 4 geeft twee voorbeelden weer.

Wanneer een watergang meerdere onderhoudsplichtigen heeft, dan zijn zij gezamenlijk verantwoordelijk voor het onderhoud van de watergang (ieder voor zijn deel). Zij kunnen elkaar niet dwingen tot gelijktijdig onderhoud. Ook een gemeente heeft bij een gedeelde onderhoudsverplichting geen bevoegdheden richting andere onderhoudsplichtigen en kan de ander dus niet dwingen gelijktijdig te baggeren en/of mee te delen in de kosten voor baggeren. Dit maakt de planning, voorbereiding en uitvoering van benodigd onderhoud lastig.

Ontvangstplicht

De Waterwet geeft in artikel 5.23, lid 2 aan dat eigenaren van percelen die grenzen aan watergangen verplicht zijn om op die gronden de baggerspecie en maaisel te ontvangen die op grond van de onderhoudsverplichtingen vrijkomt uit die watergangen (zie tevens bijlage 1). Dit geldt voor alle watergangen. Dus ook bagger die vrijkomt uit primaire watergangen moet door de aangrenzende eigenaren kosteloos in ontvangst worden genomen. Een uitzondering hierop is dat bij een bepaalde mate van vervuiling van uitkomende bagger en alleen voor primaire watergangen het waterschap de kosten draagt voor het transporteren en storten van de uitkomende bagger.

Voor diverse primaire en niet-primaire watergangen in stedelijk en landelijk gebied is de gemeente aangrenzend eigenaar.

Handboek Onderhoud oppervlaktewater

Het waterschap Amstel, Gooi en Vecht en al de inliggende gemeenten (dus ook gemeente Uithoorn) hebben in 2018 gezamenlijk een handboek Onderhoud oppervlaktewater opgesteld, vanuit het BOWA (Bestuurlijk Overleg Water AGV-gebied). Dit handboek bevat afspraken tussen gemeenten en waterschap over ‘wie doet wat’. De afspraken zijn een verdere uitwerking en verduidelijking van bovenstaande wettelijke verplichtingen. Hiermee is helder hoe de taken en verantwoordelijkheden tussen gemeente en waterschap in de basis zijn verdeeld.

Waterkwaliteit

In het jaar 2000 is de Europese kaderrichtlijn Water (KRW) van kracht geworden. In deze richtlijn zijn voor alle watergangen doelen en normen opgenomen voor het verbeteren van de waterkwaliteit. De richtlijn verplicht vooral tot de bescherming van de wateren door het voorkomen en beperken van verontreiniging, het bevorderen van duurzaam gebruik van water en het beschermen van het milieu. Deze verplichting geldt niet alleen voor het waterschap, maar voor alle actoren, waaronder alle andere overheidslichamen, grondeigenaren en gebruikers. Het waterschap kan dit namelijk niet zelfstandig bereiken.

Het waterschap Amstel, Gooi en Vecht heeft in 2017 de belangrijkste knelpunten op het gebied van waterkwaliteit geformuleerd. Zij heeft deze vastgelegd in het Watergebiedsplan Westeramstel. In dat plan wordt gesteld dat het huidige beheer, onderhoud en inrichting van de watergangen één van de knelpunten is voor de slechte waterkwaliteit. In december 2018 heeft een bestuurlijke bijeenkomst plaatsgevonden, waarbij het waterschap de constateringen uit het watergebiedsplan nogmaals expliciet onder de aandacht heeft gebracht van de stakeholders, waaronder de gemeente Uithoorn.

Ook de gemeente moet, gezamenlijk met alle verantwoordelijken, een bijdrage leveren aan een betere waterkwaliteit om de doelen van de Europese kaderrichtlijn Water (KRW) voor 2027 te halen. Dit betekent bijvoorbeeld dat de gemeente haar watergangen goed moet onderhouden en de lozingen vanuit de gemengde riolering beperkt moet houden. Wat de gemeente daartoe minimaal moet doen, is echter nergens concreet vastgelegd in dwingende beheer- of onderhoudsmaatregelen.

Verplichtingen voor gemeente Uithoorn

Bovenstaande betekent dat de gemeente onderhoudsplichtig is voor diverse niet-primaire watergangen. Het gaat met name om watergangen buiten het stedelijk gebied, langs de openbare wegen. De gemeente is ook binnen het stedelijk gebied (geheel of gedeeltelijk) onderhoudsplichtig voor enkele watergangen. In gemeente Uithoorn is namelijk een klein deel van het water in stedelijk gebied niet aangewezen als primair water. Zowel binnen als buiten het stedelijk gebied is er veelal sprake van een gedeelde onderhoudsplicht met andere (naastgelegen) eigenaren. De gemeente kan (net als de overige onderhoudsplichtigen) zelf bepalen of en op welke wijze zij invulling geeft aan een gezamenlijke onderhoudsplicht.

Naast bovenstaande wettelijke kaders zijn er tevens een aantal landelijke ontwikkelingen waar rekening mee moet worden gehouden.

Omgevingswet

Naar verwachting treedt de wet op 1 juli 2022 in werking. De gemeente Uithoorn zit in een traject om op het moment van inwerkingtreding te werken conform deze wet en te voldoen aan de bijbehorende verplichtingen. Gemeentelijke watertaken hebben invloed op maatschappelijke effecten Hoe en waar dit past in de Omgevingswet is op het moment van vaststellen van dit beheerplan nog niet volledig duidelijk.

Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie

Het Deltaprogramma voor 2018 is op Prinsjesdag 2017 verschenen en bevat voor het eerst een Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie: een gezamenlijk plan van gemeenten, waterschappen, provincies en het Rijk dat de aanpak van wateroverlast, hittestress, droogte en de gevolgen van overstromingen versnelt en intensiveert. De primaire watergangen hebben een belangrijke rol in het bergen en afvoeren van extreme regenval, maar ook de overige watergangen spelen hierbij nadrukkelijk een rol. De gemeentelijke ambities en maatregelen voor het verwerken van extreme regenval zijn verwerkt in het Gemeentelijk Rioleringsplan. De benodigde maatregelen gaan vooral over het vergroten van berging op en afstroming over het maaiveld en via de riolering.

PFAS

PFAS is een stofgroep die al sinds de jaren zeventig in de industrie wordt gebruikt. Bijvoorbeeld in textiel, maar ook in verf, pannen, blusschuim en cosmetica. PFAS breekt niet af, is brandwerend en bijna onverwoestbaar. Nu wordt steeds meer duidelijk dat deze vervuilende stoffen in de natuur terechtkomt, vooral in grond en water. PFAS wordt gezien als ‘zeer zorgwekkende stof’, al zijn de schadelijke effecten ervan nog onduidelijk. Er geldt nu een zorgvuldigheidsbeginsel voor iedereen die grond verplaatst. Grond mag niet viezer maken dan deze nu is. Om er zeker van te zijn dat het niet in ‘nieuwe’ grond zit, is het vanaf nu bij bodemonderzoeken en partijkeuringen verplicht om PFAS-analyses aan te leveren. In bijlage 1 onderdeel B1.8 is uitgewerkt wat de PFAS voor Uithoorn betekent.

In hoofdstuk twee zijn de wettelijke aspecten en enkele belangrijke ontwikkelingen beschreven. In dit hoofdstuk vertalen we de kaders en verplichtingen naar ambities specifiek voor de asset ‘oppervlaktewater’. Hierbij wegen we de kosten, de opbrengsten en de te accepteren risico’s tegen elkaar af. Dit doen we ook met eventueel conflicterende uitgangspunten en speerpunten.

Een uitgebreide beschrijving van ons gemeentelijke areaal is opgenomen in het hoofdstuk 4, inclusief een kaartenbijlage.

Het IBOR gaat uit van de volgende twee principes uit assetmanagement:

• 1.

  Kapitaalgoederen zoals watergangen zijn geen doel op zich, maar een middel om de diverse maatschappelijk gewenste effecten uitgewerkt in het IBOR te bereiken;

• 2.

  De beoordeling van middelen is effectgestuurd: de omvang van een risico op het niet (volledig) halen van de gewenste prestaties (m.b.t. de maatschappelijk gewenste effecten) is bepalend voor de beheerinspanning.

Het IBOR stelt een aantal algemene uitgangspunten. Deze staan beschreven in paragraaf 3.1 uit het IBOR en worden hier niet herhaald. Net als de twee principes zijn ook deze uiteraard van toepassing op dit beheerplan.

Hieronder volgt een overzicht van thema’s en speerpunten uit het IBOR die een directe relatie hebben met het beheer van het gemeentelijke oppervlaktewater.

Watergangen hebben een grote rol in het beheersen van het grond- en oppervlaktewaterpeil en het opvangen van extreme regenval. Regenwater stroomt via het maaiveld, via het hemelwaterriool en regenwateruitlaten en door de bodem af naar de watergangen. Het water wordt via de watergang vervolgens via de rest van het oppervlaktewatersysteem verder afgevoerd naar een gemaal van het waterschap bij de Amstel. Al het bestaande oppervlaktewater draagt daardoor bij aan het voorkomen van wateroverlast. Dit moeten we in stand houden.

In droge perioden voeren watergangen juist water aan, waardoor de grondwaterstand in de nabijheid van een watergang, ondanks een hoge verdamping, enigszins op peil zal blijven. Al het bestaande oppervlaktewater draagt daardoor bij aan het voorkomen van droogteschade. Bomen en andere begroeiing in de buurt van een watergang kunnen hierdoor ook langer blijven beschikken over water, waardoor zij minder snel zullen verdorren en hun verkoelende werking langer zullen behouden. Indirect draagt al het bestaande oppervlaktewater hierdoor ook bij aan het beperken van hittestress. Dit willen we in stand houden. Het is niet toegestaan oppervlaktewater te dempen, tenzij dit 100% wordt gecompenseerd.

Watergangen brengen diversiteit in de directe leefomgeving. Zij zijn tevens een belangrijk element in de historie van Uithoorn en De Kwakel. Voldoende goed onderhouden oppervlaktewater draagt hierdoor bij aan een passende uitstraling en belevingswaarde van de leefomgeving. Dit draagt bij aan de leefbaarheid. Dit willen we in stand houden.

De primaire wateren staan beschreven in de legger Waterlopen van het waterschap AGV. De legger beschrijft per watergang de ligging, de onderhoudsverantwoordelijkheden en het voor de waterhuishouding minimaal benodigde stromingsprofiel. De komende jaren gaat het waterschap aan de slag met de actualisatie van de leggerprofielen, waarbij meer rekening wordt gehouden met de lokale omstandigheden zoals de grondslag. De legger is en blijft leidend voor de onderhoudsplichtige en de onderhoudsverplichtingen.

Voor de primaire watergangen zijn met het waterschap de volgende afspraken gemaakt (deze staan in meer detail beschreven in het Handboek Onderhoud Oppervlaktewater):

Baggeren en schonen

De primaire watergangen worden gebaggerd door Waternet, als uitvoeringsinstantie van het waterschap AGV. Dit vindt circa 1x per 7 à 15 jaar plaats, afhankelijk van de omstandigheden. Het waterschap bepaalt wanneer deze watergangen moeten worden gebaggerd en stemt het moment van uitvoering af met de gemeente. Het schonen vindt één tot meerdere malen per jaar plaats. Het waterschap onderhoud het natte profiel (de gehele waterbreedte), met uitzondering van de moeilijk bereikbare delen.

Ontvangstplicht

De ontvangstplicht voor de uitkomende bagger uit primaire watergangen ligt bij de kadastrale eigenaren van de aangrenzende percelen. Wanneer de uitkomende bagger als ‘niet verspreidbaar’ is geclassificeerd (zie Bijlage B1.7; Besluit Bodemkwaliteit) neemt Waternet de kosten van afvoer en verwerking op zich. (Lokaal) verspreidbare bagger moet door de aanliggende eigenaren worden ontvangen en verwerkt.

Voor de primaire watergangen in stedelijk gebied volgen vanuit het Handboek Onderhoud Oppervlaktewater (maart 2018) de volgende afspraken:

• -

  De gemeente ontvangt al het materiaal (bagger en maaisel) dat vrijkomt bij het onderhoud van de waterlopen door het waterschap. Dit is ongeacht het eigenaarschap van de oever, tenzij:

  • -

    de oever in eigendom is van een ander overheidslichaam;

  • -

    de oever of een cluster van oevers over een zeer grote lengte eigendom is van één derde partij;

  • -

    de oever van een derde partij over een grote lengte geschikt is voor het opbrengen van bagger en maaisel (zonder sprake van schade of overmatige overlast);

• -

  Voor primaire watergangen die liggen op de grens van het stedelijk en landelijk gebied geldt het bovenstaande voor de halve breedte van de watergang;

  Voor primaire watergangen langs lintbebouwing geldt het bovenstaande alleen voor de primaire watergang op de grens van de bestaande bebouwing en het gemeentelijk eigendom (bijvoorbeeld de weg);

  Voor primaire watergangen aan de achterzijde van lintbebouwing geldt het bovenstaande dus veelal niet. Dit alles naar redelijkheid en aard van de omgeving.

• -

  Bij alle andere primaire wateren (dus buiten het stedelijke gebied) zijn de aangrenzende perceel eigenaren (overheden en particulieren (bewoners, bedrijven, stichtingen etc.)) verplicht het uitkomende materiaal te ontvangen of, indien gewenst, op eigen kosten af te voeren naar een depot.

• -

  In sommige gevallen is de bagger uit primaire watergangen dusdanig vervuild dat deze niet verspreid mag worden over de aangrenzende percelen (zie bijlage B1.7). In dat geval neemt het waterschap de afvoer en stort/verwerking geheel op zich, zonder verrekening van kosten.

Verwerken bagger en maaisel

Het is gebruikelijk dat verspreidbare bagger en maaisel tijdelijk op de kant wordt gelegd. Het blijft hier enkele dagen liggen, voordat het wordt afgevoerd naar een verzamelplaats of verwerker/vergister. Dit wordt gedaan omdat:

• -

  Waterdieren die op kant zijn geschept de tijd te geven terug te keren naar de sloot. Dit is een verplichting vanuit de Wet natuurbescherming;

• -

  De bagger en het maaisel de tijd te geven om uit te lekken en in te drogen. Zo hoeft minder materiaal te worden getransporteerd en gestort.

In Uithoorn is het niet wenselijk bagger en maaisel te laten liggen. Dit geeft een rommelig beeld, verrijkt de bodem te veel doordat het voedingsstoffen bevat en kan gaan stinken. Bovendien is de ruimte beperkt. In Uithoorn is de afspraak gemaakt dat het waterschap daarom de bagger en het maaisel uiterlijk binnen enkele dagen, nadat het op de kant is gezet, afvoert.

Indien de uitkomende verspreidbare bagger en maaisel niet ter plaatse kan worden verwerkt, voert het waterschap het materiaal voor haar rekening af naar een door de gemeente beschikbaar gesteld depot. Indien het depot buiten de gemeentegrens ligt, worden de transportkosten boven de 5 km in rekening gebracht bij de gemeente. De kosten voor de inrichting, of de stortkosten in het geval van een commercieel depot, zijn voor rekening van de gemeente.

Om de gemeente in gelegenheid te stellen tijdig voldoende depotcapaciteit ter beschikking te hebben, maakt het waterschap in een vroegtijdig stadium (het streven is drie jaar vooraf) een planning van de voorgenomen baggerwerkzaamheden met daarbij een inschatting van de hoeveelheden vrijkomende bagger.

Specifieke speerpunten

• ➢

  Voor de primaire watergangen waarvoor de gemeente niet onderhoudsplichtig is( enkel voor verwijderen van vuil en ontvangstplichtig voor bagger en maaisel), houdt de gemeente geen informatie bij in het beheersysteem. De baggerwerkzaamheden en benodigde gegevens worden door het waterschap verzameld, vastgelegd en bijgehouden, waarna een jaarlijkse afrekening volgt. De komende jaren wil de gemeente deze werkwijze evalueren en een budgettoets uitvoeren aan de hand van de daadwerkelijke afrekeningen.

• ➢

  Er zijn enkele watergangen die naar gemeentelijk oordeel functioneren als primaire watergang, maar anno 2022 niet de status hebben van primaire watergang. Het gaat bijvoorbeeld om watergangen in nieuwbouwwijken. De gemeente en het waterschap kunnen gezamenlijk beschouwen op welke wijze het maatschappelijk meerwaarde biedt om ook deze watergangen in onderhoud over te dragen aan het waterschap en welke voorwaarden daaraan ten grondslag liggen. Hiervoor wordt een proces opgestart om samen met Waternet/AGV te bekijken wat de mogelijkheden zijn voor het upgraden van de status van een watergang. Het beheer van deze watergangen wordt vervolgens, voor zover mogelijk is, formeel overgedragen aan Waternet/AGV.

Ook alle niet-primaire watergangen slibben en groeien in de loop van de tijd dicht. Deze watergangen moeten eveneens met enige regelmaat gebaggerd en geschoond worden. Conform de regels uit de Keur van het waterschap zijn hier de aanliggende perceeleigenaren zelf aan zet. De gemeente is voor haar deel van de watergang aangewezen als onderhoudsplichtig (zie hoofdstuk 2 en bijlage B1.3). De gemeente hanteert als streven dat de watergangen blijven bijdragen aan de maatschappelijke doelen (zoals benoemd in het IBOR en in hoofdstuk 2).

Op het moment dat de gemeente baggert wordt gebaggerd tot op vaste bodem. Hierdoor duurt het meerdere jaren langer voordat de minimale keurdiepte weer wordt bereikt en er opnieuw moet worden gebaggerd.

Het schonen van de gemeentelijke watergangen vindt minimaal één maal per jaar plaats, gecombineerd met het maaien van naastgelegen bermen en slootkanten. Deze werkzaamheden zijn op dit moment gezamenlijk aanbesteed in één meerjarig contract.

Smalle watergangen en greppels worden door middel van het maai- en slootwerk op diepte gehouden, door bij elke onderhoudsronde ook een kleine hoeveelheid (niet kwantitatief vastgelegd in het bestek) bagger (indien aanwezig) uit te nemen. Dit vindt minimaal jaarlijks plaats vanuit het contract met een aannemer.

Ontvangstplicht bagger en maaisel

De eigenaren van de aanliggende percelen dienen volgens de Keur van het waterschap de bagger en maaisel op hun kosten te ontvangen en te verwerken of te laten afvoeren naar een daarvoor geschikt depot. Bij een gedeelde ontvangstplicht worden in beginsel de totale verwerkingskosten verdeeld over de verschillende aangrenzende eigenaren, tenzij anders bepaald.

Verwerken bagger en maaisel op de oever of in depot

Voor al de overige watergangen is het gebruikelijk dat bagger en maaisel tijdelijk op de kant wordt gelegd. Hiervoor gelden de volgende afspraken:

• -

  Bagger wordt altijd direct afgevoerd, tenzij het op de kant wordt toegepast;

• -

  Maaisel blijft minimaal 24 uur en maximaal 7 dagen liggen, voordat het wordt afgevoerd naar een verzamelplaats of verwerker/vergister. Dit is conform het Handboek artikel 5.2.2. In afwijking hierop is met Waternet afgesproken dat ook buiten het bebouwd gebied wordt afgevoerd.

Maaisel wordt pas na minimaal 24 uur verwijderd omdat:

• -

  Waterdieren die op kant zijn geschept de tijd te geven terug te keren naar de sloot. Dit is een verplichting vanuit de Wet natuurbescherming;

• -

  Het maaisel de tijd te geven om uit te lekken en in te drogen. Zo hoeft minder materiaal te worden getransporteerd en gestort.

In het stedelijk gebied en het buitengebied is het niet wenselijk het maaisel lang te laten liggen. Dit heeft een rommelig beeld, verrijkt de bodem te veel doordat het voedingsstoffen bevat en het maaisel kan gaan stinken. Bovendien is er in stedelijk gebied veelal beperkt ruimte om het maaisel te laten liggen. In het stedelijk gebied en buitengebied voert de gemeente het maaisel vanuit de niet-primaire watergangen waarvoor zij een ontvangstplicht heeft, binnen enkele dagen (op zijn vroegst na 24 uur) af naar haar eigen depot.

Clustering en prioritering van baggerwerkzaamheden

De gemeente wil niet al haar watergangen tegelijk baggeren. Dat is niet nodig en legt ook een te groot beslag op de ambtelijke capaciteit en de begroting. De gemeente baggert daarom haar watergangen zoveel mogelijk in clusters.

Het baggeren van de watergangen wordt geclusterd aangepakt, omdat het efficiënter en doelmatiger is een cluster van watergangen gelijktijdig te baggeren en te onderhouden. De planning en uitvoering van de baggerwerkzaamheden vindt plaats op basis van een afweging van de urgentie op clusterniveau.

De basis voor de urgentie wordt bepaald door de mate van verondieping. De verondieping is gedefinieerd als: ‘het volume baggerspecie binnen de keurdiepte ten opzichte van het theoretische volume water binnen de keurdiepte’. Bij 0% bevindt zich geen baggerspecie binnen de keurdiepte, bij 100% bevindt zich alleen maar baggerspecie binnen de keurdiepte, staat de watergang droog en kan deze geen water meer afvoeren. Hoe hoger het percentage verondieping, hoe hoger de score voor de baggerurgentie. Op grond van de keur mag het percentage verondieping in principe niet hoger zijn dan 0%, maar deze norm wordt over het algemeen niet strikt gehanteerd voor niet-primaire watergangen. Voor de jaarlijkse baggeraanwas is een waarde van 1½ cm aangenomen, zodat de mate van verondieping ook naar de toekomst toe kan worden bepaald. Hierbij moet worden meegenomen dat sommige watergangen waar veel bomen langs staan een snellere baggeraanwas hebben en eerder geschouwd en gebaggerd moeten worden. In het beheersysteem kan een differentiatie worden opgenomen.

Daarnaast wordt bij de prioritering ook meegewogen in hoeverre (ernstige) baggerophoping een negatieve invloed heeft op:

• 1.

  een openbare waterrijke speelplaats binnen het cluster,

• 2.

  de water af- en/of aanvoerende functie van een watergang,

• 3.

  de uitstraling van watergangen op een zichtlocatie (met name in stedelijk gebied)

• 4.

  de waterkwaliteit (hierbij ook blauwalg en stank) van inliggende watergangen.

Onderhoud bij gedeelde onderhoudsplicht

De gemeente is niet altijd de enige onderhoudsplichtige voor een watergang. Wanneer bijvoorbeeld de (kadastrale) grens van twee percelen in de lengterichting door een watergang loopt, dan is iedere eigenaar verplicht het op zijn perceel gelegen deel van de watergang te onderhouden. Dit komt in de praktijk geregeld voor. Wanneer een watergang meerdere naastgelegen perceeleigenaren heeft, dan zijn zij gezamenlijk verantwoordelijk voor het onderhoud van de watergang (ieder voor zijn deel). De gemeente is dan alleen voor haar eigendomsdeel van de watergang onderhoudsplichtig. Bijlage 2 bevat drie voorbeelden ter verduidelijking.

Bij een gedeelde onderhoudsplicht kunnen de partijen elkaar niet dwingen tot gelijktijdig onderhoud. Ook een gemeente heeft bij een gedeelde onderhoudsverplichting geen bevoegdheden richting andere onderhoudsplichtigen en kan de ander dus niet dwingen gelijktijdig te baggeren en/of mee te delen in de kosten voor baggeren. Dit maakt de planning, voorbereiding en uitvoering van benodigd onderhoud lastig.

Met name voor baggeren geldt dat het weinig zinvol is om bij een gedeelde onderhoudsplicht alleen het eigen deel van de watergang te baggeren. De bagger zal zich dan namelijk snel opnieuw verdelen over de watergang (als gevolg van het uitzakken van bagger). Bij een gedeelde onderhoudsplicht is het daarom noodzakelijk dat de gezamenlijke onderhoudsplichtigen gelijktijdig baggeren.

Enerzijds streeft de gemeente ernaar dat de watergangen blijven bijdragen aan de maatschappelijke doelstellingen uit het IBOR. Zij is daarbij echter afhankelijk van de andere onderhoudsplichtigen. Anderzijds wil de gemeente voorkomen dat veel tijd en geld wordt gespendeerd aan organisatie en afstemming met andere eigenaren. Het kan er toe leiden dat de kosten die de gemeente maakt voor het organiseren, afstemmen en daadwerkelijk ontvangen van financiële bijdragen hoger zijn dat de in rekening te brengen kosten, met name wanneer er meerdere eigenaren zijn met een relatief klein eigendom. Bijlage 2 geeft meer inzicht in voor- en nadelen van mogelijke opstellingen van de gemeente bij een gedeelde onderhoudsplicht.

Vastgestelde handelswijze gemeente bij een gedeelde onderhoudsplicht voor een watergang:

Bij een gedeelde onderhoudsplicht voor een watergang maakt de gemeente onderscheid tussen drie situaties, waarbij zij als volgt handelt:

• 1.

  De gemeente is onderhoudsplichtig voor (vrijwel) de gehele watergang.

  • ○

    De gemeente kan (nagenoeg) zelfstandig besluiten tot het plegen van onderhoud.

  • ○

    De gemeente initieert daarom zelfstandig het baggeren van de volledige watergang.

  • ○

    De gemeente draagt alle kosten.

• 2.

  De gemeente is voor de helft of meer onderhoudsplichtig voor de watergang.

  • ○

    De gemeente kan vanuit de wet zelfstandig besluiten tot het plegen van onderhoud en is niet afhankelijk van de medewerking van anderen.

  • ○

    Wanneer de gemeente voor de helft of meer eigenaar is, heeft deze een grote (maatschappelijke) verantwoordelijkheid tot baggeren en initiatiefnemen.

  • ○

    De gemeente initieert daarom wel zelfstandig het baggeren van de volledige watergang. De overige onderhoudsplichtigen worden daarbij ontzorgd: alle eigenaren kunnen tegelijkertijd laten baggeren door dezelfde aannemer onder regie van de gemeente.

  • ○

    De gemeente neemt alle kosten voor voorbereiding , organisatie en uitvoering op zich.

• 3.

  De gemeente is voor minder dan de helft onderhoudsplichtig voor de watergang.

  • ○

    De gemeente kan niet zelfstandig besluiten tot het plegen van onderhoud en is dus afhankelijk van de medewerking van andere onderhoudsplichtigen.

  • ○

    Doordat de gemeente maar voor een klein deel onderhoudsplichtig is, moet worden voorkomen dat de gemeente (de gemeenschap) een onnodig groot deel van de kosten draagt.

  • ○

    Voor deze overige watergangen neemt de gemeente een afwachtende houding aan en bekostigt de gemeente alleen haar eigen deel van het baggeronderhoud.

  • ○

    De gemeente neemt bij deze watergangen alleen een initiatief tot baggeren wanneer er een aanschrijving is vanuit het waterschap voor het niet voldoen aan de keurdiepte.

  • ○

    Indien de overige particuliere deeleigenaren nadrukkelijk zelf initiatief nemen tot gezamenlijk baggeren van de watergang sluit de gemeente zich hier uiteraard bij aan.

Voor situatie 2 is de volgende werkwijze vastgesteld:

• -

  Alle gezamenlijke watergangen worden door de gemeente gebaggerd

  • ○

    Wij constateren dat het inplannen en laten uitvoeren van baggerwerk voor veel particuliere eigenaren lastig is en zij daarom geen baggerwerkzaamheden laten uitvoeren.

  • ○

    Het niet laten uitvoeren van baggerwerk door particulieren is nadelig voor het robuust houden van het watersysteem, klimaatadaptatie en milieuwaarden. Gezien de omstandigheden met klimaatverandering ziet de gemeente het als haar taak een voortrekkersrol in te nemen.

  • ○

    Bewoners betalen via de rioolheffing om baggerwerkzaamheden te laten uitvoeren.

  • ○

    De gemeente neemt naast de voorbereidings- en organisatiekosten ook de uitvoeringskosten voor het baggeren van de particuliere delen van de watergang voor haar rekening, inclusief de kosten voor de verwerking van de uitkomende bagger. De gemeente doet dit om de praktische uitvoerbaarheid van de baggerwerkzaamheden te vergroten. De gemeente bezit de professionele kennis en kunde die benodigd is voor het goed, efficiënt en doelmatig uitvoeren van baggerwerkzaamheden.

  • ○

    De behandelkosten vallen in deze werkwijze lager uit, maar de baggerkosten zijn hoger. Het volledig baggeren door de gemeente is ongeveer €55.000,- hoger dan de kosten wanneer de eigenaren de baggerkosten zelf moeten betalen. Deze kosten zitten vooral in de grotere percelen, ongeveer 15 stuks. De extra kosten worden over 15 jaar verdeeld en kunnen worden gedekt vanuit de reserve openbare ruimte. Het bedrag per jaar is lager dan de bijdrage aan baggerwerkzaamheden vanuit de rioolheffing.

Bij een gedeelde onderhoudsplicht is afstemming en medewerking nodig tussen de verschillende onderhoudsplichtigen over het uitvoeren van benodigd baggeronderhoud. Indien benodigd baggeronderhoud uitblijft, heeft dit een nadelig effect op de maatschappelijke doelen en speerpunten zoals benoemd in het IBOR.

Met de bovengenoemde aanpak wordt de afhankelijkheid van andere onderhoudsplichtigen verlaagd voor de watergangen waarvoor de gemeente voor de helft of meer onderhoudsplichtig is.

Watergangen waar de gemeente voor minder dan de helft onderhoudsplichtig is, zullen met deze houding naar verwachting in de praktijk pas worden gebaggerd wanneer het waterschap alle onderhoudsplichtigen dwingt tot baggeren via een formele aanschrijving. Een formele aanschrijving zal echter naar verwachting de medewerking tot gezamenlijk baggeren verhogen en daarmee de afstemmingskosten verlagen.

Meerjarenplan

In het Meerjarenplan beheer openbare ruimte wordt de definitieve planning van al het groot onderhoud bepaald, waaronder het baggeren. De voorgaande prioritering levert de input voor de baggerplanning; door afwegingen over werk-met-werk kunnen baggerwerkzaamheden vervolgens alsnog verschuiven in de planning (voor zover de omstandigheden dit toelaten).

Het Zijdelmeer en de gracht van het Fort aan de Drecht zijn twee bijzondere gemeentelijke waterpartijen. Beide worden daarom in deze paragraaf separaat behandeld.

Beheer Zijdelmeer

Het Zijdelmeer is grotendeels in eigendom en beheer bij de gemeente en voor een klein deel bij derden. Het Zijdelmeer is volgens de definities van de keur van waterschap AGV wel een oppervlaktewaterlichaam³, maar géén watergang⁴. De keur bevat wel een verplichte minimale onderhoudsdiepte voor watergangen, maar niet voor grote wateren zoals het Zijdelmeer. De keur verplicht de gemeente, als kadastraal eigenaar, wel om verlanding te voorkomen, vuil te verwijderen en de vorm, richting en constructie van de oever in stand te houden en te onderhouden.

Het verwijderen van vuil en het beschermen en onderhouden van de oevers van het Zijdelmeer is, als onderdeel van een erfpachtovereenkomst, belegd bij Landschap Noord-Holland (LNH). Dit doet zij op basis van eigen inzichten en conform de bepalingen in de overeenkomst. Verlanding voorkomen en het aanbrengen of herstellen van oeverbescherming is geen onderdeel van de erfpachtovereenkomst.

Voor het Zijdelmeer wordt een jaarlijkse baggeraanwas aangehouden van 1 cm, vanwege de grote breedte van de waterpartij (dus minder blad e.d. wat in de waterpartij terecht komt).

Uit de beschikbare metingen (2015) blijkt dat verlanding van het Zijdelmeer de komende jaren niet aan orde is. In 2020 is een beheersplan van Landschap Noord-Holland vastgesteld. Hierin zijn de wensbeelden voor het Zijdelmeer vanuit de gemeente, het waterschap en het LNH op elkaar afgestemd.

Het beleid en de kaders voor de ontvangstplicht en de verwerking van uitkomende bagger en maaisel uit het Zijdelmeer is overeenkomstig het voorgaande hoofdstuk ‘beleid overige watergangen’.

Beheer gracht Fort aan de Drecht

De gracht van het Fort aan de Drecht is een niet-primaire watergang die alleen via een overloopvoorziening in verbinding staat met het overige watersysteem. Er kan geen water ingelaten worden in de gracht. De waterdiepte voldoet vooralsnog (ruimschoots) aan de minimale diepte zoals vastgelegd in De Keur. Vanuit dat oogpunt is baggeren nog niet nodig.

De huidige waterkwaliteit is echter slecht en uit zich in veel (blauwalg) en de vissterfte in de voorzomer van 2021. In september 2017 is door het waterschap geconstateerd dat de exacte oorzaak van de slechte waterkwaliteit onderzocht moet worden om de meest effectieve maatregelen te bepalen. Een aantal maatregelen voor het verbeteren van de waterkwaliteit die genoemd zijn betreffen:

• -

  het baggeren van de fortgracht. De verwachting is dat hierdoor de algenbloei vermindert door het wegnemen van een voedingsbron. Enkel het baggeren levert echter geen garantie voor het wegblijven van blauwalg; daar is vermoedelijk meer voor nodig.

• -

  ook andere voedingsbronnen als bomen (bladval), vissen en watervogels weg te nemen voor een uiteindelijke betere waterkwaliteit.

Op dit moment is het waterschap niet voornemens een onderzoek uit te (laten) voeren naar de oorzaak van de slechte waterkwaliteit.

De gemeente streeft, gezien de locatie en functie van het fort, een goede waterkwaliteit na. De gemeente wil dan ook de waterkwaliteit op korte termijn verbeteren. Dit kan door de gracht uit te baggeren. Baggeren is echter geen structurele oplossing voor het waterkwaliteitsprobleem van de gracht. Hiervoor zijn meerdere maatregelen (of combinaties hiervan) mogelijk:

• -

  door het creëren van meer doorspoeling vanuit de Amstel;

• -

  door het circuleren van water via bijvoorbeeld een helofytenfilter;

• -

  door het wegnemen van bomen

• -

  door het bevorderen van de groei van waterriet door het creëren van plasbermen;

• -

  door het en herstellen van een natuurlijke visstand.

De gemeente zoekt daarom samen met het waterschap naar een duurzame, structurele oplossing om de lange verblijftijd van het water tegen te gaan en/of de kritische belasting te verlagen. De financiering hiervan ligt bij de gemeente.

Specifieke speerpunten

• ➢

  Nader onderzoek naar de oorzaak van de slechte waterkwaliteit laten uitvoeren (actie Waterschap) en daarna verder uitwerken van een structurele oplossing, in samenspraak met Waternet, over het verbeteren van de waterkwaliteit van de Fortgracht en realisatie hiervan.

Duikers en kunstwerken in primaire watergangen

Het waterschap zorgt er voor dat de duikers in de primaire watergangen doorstroombaar blijven en draagt hiervoor de kosten. De eigenaar van de duiker is zelf verantwoordelijk voor de constructie en de juiste ligging. Ook peilregulerende voorzieningen als stuwen zijn in het beheer en onderhoud van het waterschap. Een overzicht van de voorzieningen in de primaire wateren is te vinden op de Legger van het waterschap (https://www.agv.nl/onze-taken/legger/)

Grote duikers en overige kunstwerken

Grote kunstwerken zoals bruggen, grote duikers (koker- en grote muilprofielen) en overige civiele constructies vallen buiten de scope van onderhavig beheerplan. Deze dienen niet de functie van waterbeheer, maar van wegbeheer. Het beheer en onderhoud van de gemeentelijke duikers (ongeveer 10% van het totaal aantal duikers in Uithoorn, de overige 90% is in beheer van Waternet) is dan ook bij een andere asset ondergebracht. Dit heeft een plaats in het ‘Beheerplan civiele kunstwerken’, dat is vastgesteld op 6 september 2021.

Overige duikers in niet-primaire watergangen

De overige gemeentelijke duikers (rond, qua vorm) buiten de primaire watergangen vallen wel onder dit plan, omdat het beheer, onderhoud en vervanging hiervan relatief eenduidig en eenvoudig is. Vervanging van de kleine duikers is reeds onderdeel van de asset Riolering.

Voor deze duikers is gemeentelijke watergangen geldt dat de gemeente voor 100% eigenaar en onderhoudsplichtig is en zelf beslist tot het plegen van onderhoud. De duikers in dammen van inritten langs doorgaande wegen in het buitengebied zijn in beheer van de betreffende perceeleigenaar. Het beheer van de gemeente is gericht op het doorstroombaar houden(reiniging) en in stand houden van de gemeentelijke duikers (reparaties en vervanging), tenzij een duiker geen nuttige functie [meer] vervult). De planning en uitvoering vindt clustersgewijs plaats op basis van de daadwerkelijke planning van de aanliggende watergangen, zie §3.2.

Hoogwatervoorzieningen

Een hoogwatervoorziening is een klein gebied (<25ha) waar het peil hoger is dan het peilgebied waarop het afwatert. Het hogere peil wordt gecreëerd door een inlaat of een pomp en in stand gehouden door stuwen en/of keerschotten. Een hoogwatervoorziening wordt ingesteld (en al dan niet door het waterschap vergund) ter bescherming van bestaande elementen die een hoger peil nodig hebben. De eigenaren en belanghebbenden zijn zelf verantwoordelijkheden voor het beheer en onderhoud van deze voorzieningen.

In enkele van de watergangen waarvoor de gemeente onderhoudsplichtig is, zijn stuwen of keerschotten aanwezig. De gemeente reinigt en inspecteert deze minimaal 1x per jaar. Op het moment dat grootschalig onderhoud of vervanging noodzakelijk wordt, maakt de gemeente, in overleg met de mogelijke overige belanghebbenden van de hoogwatervoorziening, de afweging van het laten vervallen van de stuw of keerschot.

Specifieke speerpunten

• ➢

  De gemeente heeft de duikers niet voldoende compleet in het beheersysteem GBOR opgenomen. De komende planperiode wil de gemeente het beheersysteem zo inrichten dat een onderhoudsplan eenvoudig en herleidbaar, specifiek voor deze duikers, te generen is.

Er groeien in veel wateren waterplanten; deze worden periodiek verwijderd bij de rondes voor het baggeren en schonen. Maar ook de oever raakt begroeid. Het periodiek maaien van de droge oevers en taluds wordt uitgevoerd binnen het maaibestek openbaar groen maar draagt ook bij aan een de maatschappelijke hoofddoelen ten aanzien va de watergangen uit §2.3.

Het gewenste kwaliteitsniveau komt voort uit IBOR en betekent dat water en oevers van beeldkwaliteitniveau B mogen zijn. Dit niveau voor alle gebieden in de openbare ruimte is als volgt omschreven: ‘hier en daar gebreken; de oeverbescherming is voldoende. Enige beschadigingen, gaten of ontbrekende delen zijn aanwezig.

De gemeente onderhoudt een deel van deze oevers, waarbij het maaisel direct wordt afgevoerd naar een composteerbedrijf. De onderhoudsfrequentie is gedifferentieerd naar:

• -

  nat deel watergang (1x per jaar)

• -

  rietkraag (1x per jaar)

• -

  natuurlijke oever (1x per jaar)

• -

  oevervegetatie ruigte (1x per jaar)

De gemeente werkt met één bestek voor maai- en slootonderhoud. Hierin is een jaarlijkse rondgang voor de gehele gemeente opgenomen, met aandacht voor de specifieke locaties die minder frequent onderhoud vergen.

Relatie met baggeren

Baggeren/schonen van een watergang vindt bij voorkeur ná een maaironde van de oever plaats. De bagger en het maaisel kunnen dan makkelijker worden afgevoerd of lokaal verspreid.

Het verspreiden van de bagger op de kant is niet wenselijk; bagger zorgt voor een extra bemesting. Bij oevers en bermen met weinig natuurwaarde is er geen bezwaar voor de lokale verspreiding. Vanuit het oogpunt van de biodiversiteit is juist een schrale grond gewenst en wordt de bagger/maaisel altijd afgevoerd naar het gronddepot of een verwerkingslocatie buiten de gemeente.

Beheer beschoeiing

Oevers zijn die plekken waar oppervlaktewater en land elkaar ontmoeten. Meestal is er sprake van een grondtalud dat onder water doorloopt tot de waterbodem. Begroeiing zorgt ervoor dat de oever in stand blijft. Er zijn echter ook plekken waar een voorziening nodig is om de oever en dus het perceel waar deze oever aan ligt in stand te houden (vuistregel; afstand waterlijn-weg < 3m). Voorbeelden zijn een beschoeiing, kade of damwand. In wet- en regelgeving is bepaald dat in beginsel een perceeleigenaar verantwoordelijk is voor instandhouding van zijn oevers. Er zijn echter ook situaties waarbij de instandhouding van de oever naast het in stand houden van het aangelegen perceel een algemeen maatschappelijk belang dient. Bijlage 3 geeft een overzicht van de mogelijke belangen, verantwoordelijkheden en de wettelijke kaders. Deze voorzieningen zijn uitgewerkt in het beheerplan civiele kunstwerken en worden hier niet verder behandeld.

Koppeling met Groenbeheerplan

Het beheer en onderhoud van slootkanten is nader uitgewerkt in het beheerplan openbaar groen 2021-2025.

Specifieke speerpunten

• ➢

  De gemeente en het waterschap gaan zodra dit vanuit een van beide partijen noodzakelijk wordt geacht per beschoeiing en kade vastleggen of er een gedeeld belang/verantwoordelijkheid is.

• ➢

  Vervolgens wil de gemeente per beschoeiing en kade vastleggen vanuit welke discipline het onderhoud en vervanging wordt bekostigd, met als uiteindelijk doel de kosten te financieren vanuit de juiste middelen en deze goed in de Meerjarenplanning te zetten.

Primaire watergangen stedelijk gebied

De gemeente verwijdert het vuil uit alle primaire watergangen in het stedelijk gebied. Het betreft het verwijderen van drijvend vuil, gezonken vuil, voorwerpen, kadavers etc. De gemeente is hiertoe verplicht vanuit de Keur van het waterschap (art. 3.4, lid 4). Elke vier weken wordt door de buitendienst een ronde gemaakt. Specifieke ‘waai’hoeken en doodlopende uiteinden zijn bekend en krijgen extra aandacht.

Primaire watergangen buitengebied

Voor de primaire wateren buiten het stedelijk gebied heeft het waterschap de verantwoordelijkheid voor het verwijderen van vuil.

Overige watergangen

Voor het verwijderen van vuil in de overige watergangen zijn de eigenaren zelf verantwoordelijk. De gemeente verwijderd vuil in haar eigen niet-primaire watergangen na meldingen.

De gemeente heeft geen taak tot het verwijderen van vuil in watergangen van derden.

Specifieke speerpunten

• ➢

  Het huidige niveau inzake de aanpak van zwerfvuil wordt voorgezet. Dit betekent: ’er ligt op het eerste gezicht geen zwerfvuil. Bij goed bewust kijken is toch enige, maar beperkte, vervuiling zichtbaar’. Deze insteek geldt voor zowel de oevers als het gemeentelijke oppervlaktewater en de primaire watergangen in stedelijk gebied. Over een aantal jaren wil de gemeente evalueren in hoeverre dit niveau voor watergangen haalbaar is.

Op diepte houden

Op vier locaties in primair water en drie locaties in niet-primair water (zie bijlage 5) zijn voorzieningen aangebracht voor de brandweer, voor de winning van bluswater. Hier is een minimale waterdiepte van 0,60m vereist om geen bagger aan te zuigen. De diepte wordt gewaarborgd door, indien nodig, onder water en lokaal bagger te verplaatsen. Er is geen uitbreiding van het aantal bluswaterwinplaatsen beoogd.

De locaties worden regelmatig, minimaal jaarlijks, door de buitendienst gecontroleerd en, indien nodig, op diepte gebracht.

Specifieke speerpunten

• ➢

  de bluswatervoorzieningen worden als zodanig in stand gehouden. Aandachtspunt is de aanduiding van de locatie; de komende planperiode wordt dit op orde gebracht.

• ➢

  Aandacht voor het bereikbaar en beschikbaar houden van te waterlaat plaatsen voor onderhoudsmaterieel, dit geldt voornamelijk voor primaire wateren.

Uithoorn en De Kwakel liggen in een waterrijk gebied. Binnen de gemeente Uithoorn is in totaal zo’n 177ha aan water aanwezig, verdeeld over 400 km aan watergangen en duikers. De volgende figuren geven een impressie van het water binnen de gemeentegrenzen.

Primaire watergangen

In totaal is er binnen de gemeente ruim 64 ha aan primair water aanwezig. Hiervan is 22 ha (met 78 km aan oevers) geheel of gedeeltelijk in eigendom bij de gemeente. Vanuit de Waterwet, de Keur en de beleidsafspraken met het waterschap is de gemeente ontvangstplichtig voor de bagger en maaisel van circa 46 ha aan watergangen. Een actueel overzicht van de primaire watergangen is te vinden op de kaart 1 in de bijlagen.

De volgende figuur geeft een impressie.

Figuur 4-1: overzicht primaire oppervlaktewateren

Overige watergangen

Daarnaast is er veel secundair water aanwezig binnen de gemeentegrens. In de volgende figuur is te zien dat in en nabij het stedelijk gebied deze wateren veelal van de gemeenten zijn. Het totale areaal is 41 ha (52 km). In het landelijk gebied is of Waternet, of een particulier veelal eigenaar.

Figuur 4-2: overzicht secundaire oppervlaktewateren

Bijzondere gemeentelijke waterpartijen

Binnen de gemeente Uithoorn zijn de volgende bijzonder gemeentelijke waterpartijen aangemerkt:

• a.

  de gracht van het Fort aan de Drecht

• b.

  Het Zijdelmeer

Figuur 4-3: overzicht bijzondere waterpartijen

Hoogwatervoorzieningen

In de gemeente Uithoorn zijn de volgende hoogwatervoorzieningen aanwezig:

Figuur 4-4: overzicht hoogwatervoorzieningen

Duikers

De gemeente heeft een aantal duikers opgenomen in het beheerpakket, onder het thema ‘riolering’. Hierin is ook de vorm en diameter genoteerd. Deze lijst is echter beperkt, het overzicht is niet compleet. Vanuit de inventarisatie van 2015 is de gemeente de eigenaar van circa 300 duikers, waarvan circa 200 duikers zijn gelegen in de secundaire watergangen.

Oevers

De wens is om de oevers een plek in het beheersysteem van de gemeente, onder het groenbeheer te geven.

Vooralsnog is het areaal aan oevers, met onderscheid naar beheergroep (nat deel watergang, rietkraag, natuurvriendelijke oever, ruigte) niet aan te geven. Het onderhoud vindt plaats vanuit een overkoepelend maai- en slootbestek .

Vuil

De gemeente verwijdert het vuil uit alle primaire watergangen in het stedelijk gebied en haar eigen watergangen in het stedelijk en buitengebied. Deze watergangen zijn weergegeven op de kaarten 1 en 2. Specifieke punten waar het vuil zich verzamelt, zoals waaihoeken, zijn bekend bij de buitendienst. Deze punten zijn niet vastgelegd op kaart.

Bluswatervoorzieningen

Op een viertal locaties in primair water en drietal locaties in niet-primair water (zie bijlage 5) zijn bluswatervoorzieningen aanwezig.

Op veel locaties is het niet wenselijk de uitkomende bagger op de kant te verwerken (bv tuinen, smalle bermen). Hier moet de bagger worden afgevoerd.

Voor de ontvangst van verspreidbare bagger⁵ heeft de gemeente een eigen baggerdepot. Dit depot ligt aan de Randweg / Noorddammerweg. Het is een doorgangsdepot waar baggerspecie tijdelijk wordt opgeslagen om te rijpen (het indrogen van de bagger) en daarna wordt afgevoerd als grond. Voor de capaciteit van het gemeentelijk depot moet ook rekening worden gehouden met de ontvangstverplichting voor bagger uit primaire watergangen door baggerwerkzaamheden van Waternet/waterschap AGV.

Figuur 4-5: baggerdepot gemeente Uithoorn

Dit depot wordt via een overeenkomst beheerd door een externe partij, samen met de gemeente Uithoorn. Zij zorgen voor de inname van de bagger en voor de afzet van het materiaal na rijping. De capaciteit van het depot is circa 9.720 m3 per jaar (hier kan enige afwijking in zitten door omgevingsfactoren). Door het omzetten (versnellen van het verdampingsproces) van de bagger binnen het depot versnelt het rijpingsproces en kan het materiaal sneller weer uit depot gehaald worden voor definitieve verwerking elders. Hierdoor is het mogelijk om het depot meerdere keren per jaar (2 of 3 keer) te gebruiken, wat de totale capaciteit per jaar verhoogd tot maximaal 29.160 m3.

Op moment van schrijven is er nog een oude vergunning van kracht. Nu kan niet alle bagger (licht vervuilde, maar wel lokaal verspreidbare bagger mag nu niet worden ontvangen; dit wordt afgevoerd naar een depot in de regio, zoals Wilnis) in het depot worden ontvangen en verwerkt. Daarom is momenteel de verruiming van de vergunning in gang gezet. Hierbij is ingezet op aanpassing aan de nieuwe wet- en regelgeving (met aandacht voor PFAS, zie §2.2) en tegelijkertijd verruiming van de vergunning. Deze verruiming zal mogelijk inhouden dat het overgrote deel van de verspreidbare bagger in het depot kan worden ontvangen en verwerkt. Het streven is de nieuwe vergunning in 2022 in te laten gaan.

Voor de primaire watergangen waarvoor de gemeente (deels) onderhoudsplichtig is, houdt de gemeente geen informatie bij in het beheersysteem. De baggerwerkzaamheden en benodigde gegevens worden door het waterschap verzameld, vastgelegd en bijgehouden.

Baggeropgave en afdracht Waternet

Waternet schat de baggeropgave in, uitgaande van een jaarlijkse baggeraanwas van 1½ cm en actuele metingen. Vervolgens wordt bepaald welke primaire watergangen moeten worden gebaggerd en geschoond. Waternet geeft elk jaar, vooraf, een overzicht van de baggervoornemens voor de komende jaren. De gemeente heeft tijd hierop te reageren en in overleg met Waternet de werkzaamheden nader af te stemmen en te prioriteren. Het is daarmee voor de gemeente niet nodig om areaal, toestand en planningsgegevens van de primaire watergangen op te slaan en actueel te houden.

Voor de gemeente volstaat het de kosten te ramen op basis van een indicatieve analyse gebaseerd op kostenkentallen. De werkelijke kosten zijn sterk afhankelijk van de kwaliteit en daarmee de verwerkingsmogelijkheden van de baggerspecie. Hiervan is naar verwachting circa 80% ‘verspreidbaar’ en dient de gemeente deze te ontvangen. Dit wordt verwerkt in het eigen baggerdepot; hier zijn voor de gemeente geen kosten aan verbonden omdat het binnen een afstand van 5 kilometer wordt getransporteerd. Op basis van de afgegeven provinciale vergunning mag het baggerdepot echter niet alle bagger ontvangen (zie §4.2). Momenteel wordt vermoedelijk circa 20% van de verspreidbare bagger niet geaccepteerd in het gemeentelijke baggerdepot (op basis van de vergunningsvoorwaarden in 2015), waarvoor de gemeente extra kosten moet maken (gemiddeld voor transport en storten ingeschat op € 23,00 per m3). In de volgende tabel en figuur is de baggerplanning opgenomen zoals aangegeven door Waternet in juli 2017, met wijzigingen in november en december 2018.

Tabel 5-1: baggerplanning Waternet 2020 – 2030

Omdat Waternet/waterschap AGV zijn baggerwerkzaamheden geclusterd uitvoert, zullen de werkelijke jaarlijkse hoeveelheden soms nihil zijn en soms flink hoger. Het jaarlijkse gemiddelde vanuit de bovenstaande tabel voor de afdracht aan Waternet is €39.000,-. Een terugblik naar de afdracht van de afgelopen jaren (zie de volgende tabel) laat zien dat dit een stijging betekent van de afdracht aan Waternet (dit was ca. €30.000,-).

Tabel 5-2: terugblik afdracht Waternet 2012-2016

* door onduidelijkheid in communicatie en afstemming over asbest etc. en verrekening van de kosten voor verwerking van asbest (deze kosten zijn in principe voor het waterschap) is de helft van dit bedrag verrekend met het waterschap.

Behouden waterbergingscapaciteit

Het waterschap stelt regels voor het behouden van voldoende waterbergingscapaciteit. Dit is met name van belang bij het dempen van (een deel van) een watergang, bij grootschalige toe- of afname van verharding (bijvoorbeeld bij stedelijke ontwikkeling) en bij het graven van extra water.

Het ontwerp en de aanleg van de nieuwe voorzieningen moet plaatsvinden binnen de (technische) kaders van de gemeente (LIOR en GRP). Voor een juist ontwerp en toetsing van nieuw aan te leggen riolen en ontwateringmiddelen stelt de gemeente in de planperiode van het GRP 2018-2022 ‘Technische ontwerprichtlijnen’ op. De gemeente doet dit niet alleen voor de zorgplicht hemelwater, maar ook voor de zorgplichten stedelijk afvalwater en grondwater. In de Technische ontwerprichtlijnen wordt onder andere ingegaan op de gewenste capaciteit, de wijze van aansluiten en materiaalkeuzen. De richtlijnen worden zo opgesteld dat klimaatbestendige en waterrobuuste systemen worden gerealiseerd. In aanvulling hierop stelt de gemeente een waterbergingsbalans op. Een overzicht van welk water voor welke uitbreiding is gegraven wordt dan mogelijk evenals duidelijkheid in over- of ondercapaciteit. Tevens wordt uitwisseling van gerealiseerde waterberging tussen projecten hiermee mogelijk, zodat de meest doelmatige maatregelen genomen worden en eventueel afkoop van watercompensatie door een ontwikkelaar ook mogelijk wordt.

Het waterschap is verantwoordelijk voor het onderhoud van de duikers die primaire watergangen met elkaar verbinden. Zij voeren geen preventief onderhoud uit aan genoemde duikers enkel correctief onderhoud. Vervanging van de kleine, ronde duikers is reeds onderdeel van de asset Riolering. De overige duikers vallen onder de asset Civiele kunstwerken.

Het onderhoud en doorspuiten van de ronde duikers in eigendom van de gemeente wordt in principe tegelijkertijd met de baggerwerkzaamheden uitgevoerd. Dit betekent een gemiddelde reinigingsfrequentie van eens per 10 jaar. Op basis van de kostenkentallen (per duiker €200 voor het schoonspuiten (lengte 10m), €50 voor het afvoeren van vrijkomend vuil en een areaal van circa 200 duikers) en de frequentie van eens per 10 jaar is het benodigde budget ingeschat op €25.000 per 10 jaar, met daarnaast jaarlijks budget voor correctief onderhoud. Of het bedrag per 10 jaar toereikend is moet blijken, mogelijk zijn de landelijke kostenkentallen te laag ingeschat voor de situatie in Uithoorn. In dat geval zal meer budget aangevraagd worden.

Jaarlijks vindt het onderhoud van de oevers plaats, bestaande uit het maaien van bermen, slootkanten en rietkragen. Dit onderhoud vindt tegelijkertijd plaats met het schonen van de niet-primaire gemeentelijke watergangen, vanuit een raamcontract met een aannemer. Team Dagelijks Onderhoud houdt hierop het toezicht. Ook dit budget is onderdeel van het integrale contract, zie §5.2.3 ‘Schonen watergangen’.

Voor het verwijderen van vuil neemt team Dagelijks Onderhoud de stedelijke watergangen en haar niet-primaire watergangen mee in de vier-wekelijkse ronde. De bekostiging valt onder de reguliere personeelslasten van de buitendienst en is ingeschat op €25.000 per jaar.

Op een drietal locaties in primair water en een zestal locaties in niet-primair water (zie de tabel en de kaart in bijlage 5) zijn voorzieningen aangebracht voor de brandweer, voor de winning van bluswater. Hier is een minimale waterdiepte van 0,60m vereist om geen bagger aan te zuigen. De diepte wordt gewaarborgd door, indien nodig, onder water en lokaal bagger te verplaatsen.

De locaties worden regelmatig door de buitendienst gecontroleerd en, indien nodig, op diepte gebracht. De kosten hiervoor zijn beperkt; een budget van €2.000, - is gehanteerd.

Jaarlijkse onderhoudskosten

In de voorgaande paragrafen zijn de budgetten voor de diverse activiteiten benoemd. Samengevat bestaan de jaarlijkse onderhoudsmaatregelen uit:

De totale jaarlijkse kosten hiervoor zijn geraamd op € 51.000,- per jaar, voor de gemeente.

Afdracht waterschap onderhoud primaire watergangen

Het onderhoud van de primaire watergangen wordt uitgevoerd door Waternet. Een deel van de stortkosten van het vrijkomende baggerspecie zijn wel voor de gemeente. De werkelijke kosten zijn sterk afhankelijk van de kwaliteit en daarmee de verwerkingsmogelijkheden van de baggerspecie. Een deel van de vrijkomende bagger (circa 7.200 m3 op jaarbasis, zie §4.3) wordt verwerkt in het eigen baggerdepot. Hieraan zijn geen aanvullende kosten verbonden. Voor het resterende deel (circa 2.160 m3 op jaarbasis) moeten wel kosten gemaakt. Hiervoor is een jaarlijks gemiddelde afdracht aan Waternet gereserveerd van €39.000,-.

Groot onderhoud niet-primaire watergangen

Groot onderhoud bestaat uit maatregelen die niet elk jaar hoeven te gebeuren. De maatregelen bestaan uit:

• -

  Baggeren gemeentelijke, niet-primaire watergangen en ontvangen en verwerken van de uitkomende bagger.

• -

  Voorbereiding van gemeentelijke baggerwerkzaamheden.

• -

  Opstellen bestek en aanbesteding van baggerwerkzaamheden.

• -

  Ontvangen en verwerken van verspreidbare bagger uit primaire watergangen.

Bestek en aanbesteding

Om deze achterstand in groot onderhoud kostenefficiënt weg te werken moeten er tevens een bestek worden geactualiseerd en werkplannen worden opgesteld. De kosten hiervoor bedragen eenmalig circa €25.000,-.

Figuur 6 1: budgetten per jaar

Aandeel gemeente in de onderhoudsplicht

In de gemeentelijke meerjarenplanning en - budgetten zijn nu de watergangen opgenomen waarvoor de gemeente volledig of vrijwel volledig onderhoudsplichtig is (≥ 60% eigendom). Voor de overige (eigendom gemeente 0 tot 60%) watergangen neemt de gemeente een afwachtende houding aan.

Verkend is wat de consequenties voor de benodigde budgetten voor baggeren zijn als deze grens van 60% wordt aangepast vanuit de beschikbare staffels (vanuit de spreadsheet van AT Milieu BV). De volgende tabel geeft het totaal benodigde budget voor het baggeren op peildatum 2016, inzichtelijk gemaakt naar de eigendomssituatie van de watergangen.

Tabel 6 2: budgetten per jaar (met percentage als aandeel van het totaal, peildatum 2016)

Te zien is dat de gemeente, door uit de gaan van de beleidsregel van >60% eigendom, reeds een groot deel van haar areaal meeneemt in het baggeronderhoud (circa 79%, groen gemarkeerd). De totale baggerkosten van het deel > 60% zijn geraamd op €751.000,-.. De gemeente reserveert wel voldoende middelen voor het baggeren van het gemeentelijk deel van deze watergangen (€199.000, geel gemarkeerd), maar neemt niet de regie voor het moment van baggeren en zet deze baggerwerkzaamheden niet op in de eigen meerjarenplanning.

De totale baggerkosten voor de watergangen waarvan de gemeente geheel of gedeeltelijk eigenaar is, bedragen € 887.000 (peildatum 2016). Hierbij gelden de volgende principes:

• -

  Bij de watergangen die (vrijwel) volledig in eigendom zijn bij de gemeente (≥ 60%) betreft het budget reeds de kosten voor het baggeren van de volledige watergang (groen gemarkeerd). Uitgangspunt is immers dat de gemeente reeds de kosten van een deel van de resterende oppervlakken (percelen <42 m2) voor haar rekening neemt (zie §3.2 en bijlage 2); dit is hiermee een veilige aanname.

• -

  De gemeente reserveert tevens voldoende middelen voor het baggeren van het gemeentelijk deel van watergangen (€199.000, geel gemarkeerd) waarvan zij voor een beperkt deel (0 - 60%) eigenaar is, maar neemt niet de regie voor het moment van baggeren en zet deze baggerwerkzaamheden niet op in de eigen meerjarenplanning.

• -

  Indien de grens wordt verlaagd, betekent die een forse sprong (+15%, oranje gemarkeerd) in de benodigde budgetten en vraagt dit bovendien een inspanning om dit op de meerjarenplanning te zetten.

Momenteel worden de lasten voor het beheer van de gemeentelijke watergangen gedekt vanuit de Algemene Middelen, deels vanuit de rioolheffing, via de reserve Openbare Ruimte en Dagelijks Beheer.

In het GRP 2018-2022 is geconcludeerd dat het is toegestaan een deel van de kosten te laten dekken vanuit de over te brengen naar het deelproduct Riolering, om bekostigd te worden vanuit de rioolheffing. De wetgeving biedt die ruimte; zie de handreiking kostentoerekening leges en tarieven en het Model Kostenonderbouwing van de VNG. Toerekening van 50% van de onderhoudskosten aan de diverse zorgplichten van de gemeentelijke watertaken wordt vanwege de samenhang redelijk geacht:

• •

  20% in het kader van de hemelwaterzorgplicht (het bergen en afvoeren van hemelwater);

• •

  10% in het kader van de afvalwaterzorgplicht (het verwijderen van verontreinigd slib dat via riooloverstorten het in het oppervlaktewater is terecht is gekomen;

• •

  20% in het kader van de grondwaterzorgplicht (het goed op diepte houden van vijvers en watergangen voor de beheersing van (grond)waterstanden).

Per saldo betekent dit dat jaarlijks €136.000,- toegerekend kan worden aan de rioolheffing (50% van €272.000, exclusief het budget zwerfvuil en bluswaterwinplaatsen). NB: in het GRP 2018-2022 is nog uitgegaan de toerekening van €66.000,- van de onderhoudskosten watergangen aan de rioolheffing.

Tevens dient het verwijderen van slib en vuil het doel de watergangen schoon en eventueel begaanbaar te houden, vanuit esthetische, nautische of ecologische functie). Het resterende budget van €163.000 (50% van €272.000 + €27.000) valt daarmee buiten de gemeentelijke watertaken en dient op een andere wijze gefinancierd te worden. Dit deel komt ten laste van reserve openbare ruimte. Deze reserve dient voldoende te zijn gevuld en voldoende te worden gevoed om de gewenste activiteiten zoals beschreven in hoofdstuk 5 uit te kunnen voeren.

Tabel 6 3: resume budgetten en verdeling

De budgetten in onderhavig document zijn grotendeels gebaseerd op een doorvertaling van de inventarisatie en berekeningen uit 2014 en 2015. De basis is gevormd door verouderde gegevens en door beperkt meetwerk. Afwijkingen op deze aannames kunnen leiden tot onvoorziene financiële consequenties. Een beknopte opsomming van voorkomende afwijkingen:

• •

  Kwaliteit baggerspecie. Voor het meerjarenbaggerplan zijn de voorhanden zijnde kwaliteitsgegevens gebruikt, echter deze zijn veelal verouderd. De chemische kwaliteit van de baggerspecie kan slechter of beter zijn dan aangenomen. Ook door wijziging van normen en duiding van nieuwe stoffen (bijvoorbeeld PFAS) kan de baggerspecie nu anders beoordeeld worden. Wanneer de bagger meer of minder vervuild is moeten er meer of minder kosten gemaakt worden voor het verwijderen en/of verwerken van de bagger.

• •

  Kwantiteit baggerspecie.In 2014 is indicatief het baggerspecievolume bepaald, middels dwarsprofielen h.o.h.¹⁰150 m. Door deze relatief grote afstand tussen de dwarsprofielen kan, met name bij grillig gevormde watergangen, een grote fout ontstaan in het werkelijke baggerspecievolume.

• •

  Jaarlijkse specie aanwas. Voor onderhavig meerjarenbaggerplan is er vanuit gegaan dat er een jaarlijkse baggeraanwas plaatsvindt van 1½ cm. Er is echter verder geen onderbouwing voor dit getal, het is gebaseerd op vergelijking van meerdere jaren van inpeiling. Voor het Zijdelmeer is een afwijkende aanwas aangehouden, van 1 cm, vanwege de grote breedte van de waterpartij (dus minder blad e.d. wat in de waterpartij terecht komt). Echter een hogere of lagere baggeraanwas zal voor aanzienlijk meer of minder volume zorgen.

• •

  Asbest. Tijdens de indicatieve peilwerkzaamheden in 2014 is globaal opgenomen waar asbestverdachte beschoeiingen aangetroffen zijn. Ook zijn oudere rapporten bestudeerd. Echter met name in het buitengebied kan veel (oude) asbesthoudende materialen verwacht worden. Asbest in baggerspecie geeft over het algemeen veel extra kosten.

• •

  Gemeentelijk baggerdepot. Voor onderhavig meerjarenbaggerplan is er vanuit gegaan dat het gemeentelijke baggerdepot alleen verspreidbare baggerspecie van de kwaliteit AW of A mag ontvangen. Er loopt momenteel een onderzoek naar eventuele wijzigingen in de vergunningvoorwaarden, waarbij verruiming van de ontvangstmogelijkheden worden meegenomen. Echter voor onderhavige planning is uitgegaan van de oude situatie, wat inhoudt dat er meer baggerspecie afgevoerd moet worden naar een baggerdepot buiten Uithoorn.

• •

  Verspreidbaarheid. Vooralsnog is de mogelijkheid voor het verspreiden van baggerspecie op de aangrenzende percelen redelijk behoudend ingeschat. Desalniettemin kan het voorkomen dat er alsnog baggerspecie afgevoerd moet worden, tegen aanzienlijk meer kosten.

• •

  Onderhoudsplicht. Voor onderhavig meerjarenbaggerplan is de gemeentelijke onderhoudsplicht geïnventariseerd. Dit is gebeurd op basis van een grove analyse. Bij de voorbereiding van baggerwerkzaamheden kan blijken dat de onderhoudsplicht iets groter of kleiner is dan nu is geïnventariseerd.

Scope

De scope van dit plan is breder dan alleen het baggeren en maaien. Ook het beheer en onderhoud van de hoogwatervoorzieningen, taluds, oevers en het vrijhouden van de wateren van vuil krijgt hierin een plek. Grote kunstwerken zoals bruggen, grote duikers en overige civiele constructies vallen buiten de scope.

Doelstelling

Het doel van het Beheerplan gemeentelijke watergangen is het vaststellen en vastleggen van de visie, kaders en activiteiten voor de komende jaren waarmee de gemeente Uithoorn gestructureerd invulling geeft aan het efficiënt en doelmatig beheren van de gemeentelijke watergangen waarvoor zij een beheer- en onderhoudsplicht heeft.

Speerpunten komende jaren

In hoofdlijn wordt het huidige beleid gecontinueerd. Vanuit de visie en de ontwikkelingen is een aantal speerpunten voor de komende jaren benoemd en wat de rol van de gemeente Uithoorn hierin is. De volgende tabel geeft het overzicht.

Meerjarenplanning en budgetten

Het plan voorziet in een overzicht waarin per onderdeel de jaarlijkse werkwijze en activiteiten die nodig zijn voor het uitvoeren van het onderhoud en beheer van de gemeentelijke watergangen zijn opgenomen. In de gemeentelijke meerjarenplanning zijn alleen die watergangen opgenomen waarvoor de gemeente volledig of vrijwel volledig onderhoudsplichtig is (≥ 50% eigendom). Uitgangspunt is dat de gemeente de kosten van de resterende oppervlakken voor haar rekening neemt. Voor de overige watergangen (eigendom gemeente 0 tot 50%) neemt de gemeente een afwachtende houding aan.

Momenteel (2021) worden de lasten voor het beheer van de gemeentelijke watergangen gedekt vanuit de Algemene Middelen, deels vanuit de rioolheffing, via een voorziening Openbare Ruimte en Dagelijks Beheer. Samengevat bestaan de jaarlijkse onderhoudsmaatregelen uit:

Een risico is dat de budgetten in onderhavig document zijn grotendeels gebaseerd op een doorvertaling van de inventarisatie en berekeningen uit 2014 en 2015. De basis is gevormd door verouderde gegevens en van beperkt meetwerk. Afwijkingen op deze aannames kunnen leiden tot onvoorziene financiële consequenties.

In het GRP 2018-2022 is geconcludeerd dat het is toegestaan een deel van de kosten te laten dekken vanuit het deelproduct Riolering, om bekostigd te worden vanuit de rioolheffing. De wetgeving biedt die ruimte; zie de handreiking kostentoerekening leges en tarieven en het Model Kostenonderbouwing van de VNG. Toerekening van 50% van de onderhoudskosten aan de diverse zorgplichten van de gemeentelijke watertaken wordt vanwege de samenhang redelijk geacht:

• •

  20% in het kader van de hemelwaterzorgplicht (het bergen en afvoeren van hemelwater);

• •

  10% in het kader van de afvalwaterzorgplicht (het verwijderen van verontreinigd slib dat via riooloverstorten het in het oppervlaktewater is terecht is gekomen;

• •

  20% in het kader van de grondwaterzorgplicht (het goed op diepte houden van vijvers en watergangen voor de beheersing van (grond)waterstanden).

Per saldo betekent dit dat jaarlijks € 66.000,- toegerekend kan worden aan de rioolheffing (50% van €256.000, exclusief het budget zwerfvuil en bluswaterwinplaatsen). Tevens dient het verwijderen van slib en vuil het doel de watergangen schoon en eventueel begaanbaar te houden, vanuit esthetische, nautische of ecologische functie. Het resterende budget van €154.500 is valt buiten de gemeentelijke watertaken en dient op een andere wijze gefinancierd te worden. Dit deel van komt ten laste van de voorziening openbare ruimte en het advies is dit budget af te stemmen met de begrotingen.