| Organisatie | Lingewaard |
|---|---|
| Organisatietype | Gemeente |
| Officiële naam regeling | Cultuurnota 2022 Beleef kunst en cultuur in Lingewaard |
| Citeertitel | Cultuurnota 2022 Beleef kunst en cultuur in Lingewaard |
| Vastgesteld door | gemeenteraad |
| Onderwerp | algemeen |
| Eigen onderwerp | |
| Externe bijlage | Cultuurnota |
Geen
Onbekend
Datum inwerkingtreding | Terugwerkende kracht tot en met | Datum uitwerkingtreding | Betreft | Datum ondertekening Bron bekendmaking | Kenmerk voorstel |
|---|---|---|---|---|---|
| 16-03-2022 | nieuwe regeling | 03-02-2022 |
Voor u ligt de cultuurnota “Beleef kunst en cultuur in Lingewaard”. De samenleving verandert. Dat heeft invloed op ons cultuurbeleid en hoe de samenleving hiermee omgaat. Het vraagt onder meer om een kritische blik op het aanbod, zodat het aanbod aansluit bij de behoeften van de verschillende doelgroepen. Bijzonder is dat we deze keer de bibliotheeknota en de cultuurnota hebben samengevoegd.
Lingewaard kent een rijk cultureel leven. Met een uitgebreid verenigingsleven, verschillende bibliotheekvestigingen en servicepunten, kunst in de openbare ruimte en een mooi aanbod aan podiumkunsten en exposities. Wij vinden het belangrijk dat iedereen in Lingewaard kan kennismaken met én geïnspireerd kan worden door kunst en cultuur. Dit is dan ook het hoofddoel van de nieuwe nota.
De nota die voor u ligt, kent drie thema’s. Samenwerking loopt als een rode draad door elk thema heen. Samenwerking leidt tot nieuwe inzichten, zorgt voor nieuwe initiatieven en kansen. Niet alleen komt “samenwerken” inhoudelijk terug in de nota. We hebben de nota ook in samenwerking met verschillende partijen geschreven. Dit heeft geleid tot een nota die gedragen wordt door én aansluit bij de praktijk. We kijken ernaar uit om samen met het veld aan de slag te gaan met de uitvoering.
Het hoofddoel van de cultuurnota is dat iedereen in Lingewaard kennis kan maken met én geïnspireerd kan worden door kunst en cultuur. We richten ons daarbij op drie thema’s.
Per thema hebben wij verschillende doelen geformuleerd. Waar mogelijk hebben wij de doelen concreet gemaakt. De doelen zijn verder uitgewerkt aan de hand van subdoelen/uitgangspunten.
In samenwerking met het culturele veld, de sport- en cultuurcoaches, het onderwijs en andere partners gaan we aan de slag om de doelen uit de nota te behalen. Het gaat hierbij om zowel nieuwe acties als huidige acties die we gaan voortzetten. Na vaststelling van het beleid gaan we samen met het Cultureel Platform Lingewaard bepalen welke acties wanneer worden opgepakt, waarbij de volgende zaken als startpunt worden gehanteerd:
Wij verwachten dat binnen de beschikbare budgetten er voldoende ruimte is om de activiteiten uit de nota te bekostigen. Het huidige bedrag voor kunst & cultuur bedraagt €374.000; met betrekking tot de bibliotheek gaat het om een bedrag van €€836.000. Deze huidige bedragen zijn aan verandering onderhevig van onder andere de prijsindexering.
Er is ook een bestemmingsreserve kunst aanwezig. Deze bestemmingsreserve is op dit moment alleen bestemd voor kunst in de openbare ruimte. We stellen voor om een gedeelte van de bestemmingsreserve in te zetten om de nieuwe acties uit de nota mogelijk te maken.
Hoofdstuk 1: Het voorprogramma
Zowel de termijn van de huidige cultuurnota als het huidige bibliotheekbeleid verstrijkt dit jaar. De gemeenteraad heeft beide stukken verlengd tot en met 2021. Dit betekent dat er nieuw beleid nodig is voor de komende jaren. Samen met het culturele veld zijn wij aan de slag gegaan om de koers te bepalen voor de komende jaren. Als startpunt hebben we drie thema’s geformuleerd. Middels een filmpje hebben wij deze thema’s bij de gemeenteraad onder de aandacht gebracht en zijn we met haar hierover in gesprek gegaan om haar wensen en behoeften op te halen. Ook hebben de inwoners van Lingewaard de mogelijkheid gekregen om hun input te leveren. Dit heeft geleid tot de voorliggende nota “Beleef kunst en cultuur in Lingewaard”.
De voorliggende nota “Beleef kunst en cultuur in Lingewaard” bestaat uit vier hoofdstukken. In het eerste hoofdstuk wordt de culturele infrastructuur inzichtelijk gemaakt, blikken we terug op afgelopen beleidsperiode en benoemen we nieuwe trends/ontwikkelingen en de landelijke, provinciale en gemeentelijke kaders. Vervolgens werken wij in hoofdstuk 2 de drie thema’s uit. De (sub)doelen en acties om deze (sub)doelen te bereiken hebben wij schematisch weergegeven.
In hoofdstuk 3 geven wij de prioritering in acties aan en brengen we de bijbehorende financiën en organisatie in beeld. Tot slot gaan we in hoofdstuk 4 in op monitoring en communicatie.
De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) heeft een ringenmodel (figuur 1) ontwikkeld om gemeenten handvatten te bieden bij het formuleren van gemeentelijk cultuurbeleid. Dit model deelt culturele voorzieningen en het bijbehorend cultuurbeleid in op basis van het inwonersaantal in drie ringen. Op basis van dit model kan een gemeente inschatten over welke culturele infrastructuur zij zou kunnen beschikken. Hoe groter de gemeente, hoe meer voorzieningen en hoe uitgebreider het beleid.
Figuur 1: VNG ringenmodel culturele infrastructuura
Lingewaard valt wat betreft inwonersaantal in de tweede ring van buitenaf bezien. Het merendeel van de voorzieningen die hierbij behoort, komt terug in onze gemeente. Aan de hand van het ringenmodel geven wij een overzicht van de huidige culturele infrastructuur.
In de openbare ruimte zijn diverse kunstwerken te vinden. Er is een kunstadviescommissie die advies aan het college geeft over bijvoorbeeld aankoop, verplaatsing, inventarisatie, schenkingen van beeldende uitingen én zijn er verschillende culturele aanbieders actief op het gebied van kunst. Daarnaast wordt er een lokale kunstprijs uitgereikt, namelijk de Mieke Bles kunstprijs. In Gendt is er een kunstuitleen en tentoonstellingsruimte in “de Kijkruit”. In de bibliotheek in Bemmel en Gendt, het gemeentekantoor en de ramen (vitrines) van de voormalige raadszaal in Huissen is er ook een tentoonstellingsruimte.
De huidige culturele infrastructuur bestaat voornamelijk uit het verenigingsleven, zoals koren, harmonieën en fanfares. Op het gebied van cultuureducatie hebben wij een cultuurmakelaar, namelijk de Open Academie. Deze professionele organisatie vervult binnen de gemeente de rol om kunst en cultuur in het onderwijs te brengen. Dit doen zij door intermediair te zijn tussen scholen en het aanbod aan vakdocenten, kunstenaars en organisaties.
We stippen kort de podia en sociaal culturele centra aan waar culturele activiteiten plaatsvinden. In deze nota gaan wij niet verder in op deze accommodaties. Dit vanwege het feit dat hier al uitgebreid aandacht aan wordt besteed in het accommodatiebeleid. We kennen verschillende sociaal culturele centra in onze gemeente. De dorpshuizen in Lingewaard hebben een positie in de kernen als de multifunctionele accommodaties waar maatschappelijke organisaties van ruimten gebruik kunnen maken (toegankelijk en laagdrempelig). Het gaat om de volgende zes accommodaties: Gemeenschapshuis Huissen Zand, De Kinkel Bemmel, Dorpshuis Angeren, Ontmoetingscentrum Doornenburg, De Tichel Haalderen en De Leemhof Gendt. Andere locaties die ruimte bieden aan culturele activiteiten (bijvoorbeeld oefenruimten) zijn onder andere de Zandse Kerk Huissen en Het Koelhuis in Huissen.
Theaterkerk Bemmel, Theater Kees en Providentia zijn belangrijke podia binnen onze gemeente. Hier vinden zowel theatervoorstellingen plaats als muzikale evenementen (concerten). Bovendien bieden deze podia ruimte aan culturele aanbieders om te repeteren. De Theaterkerk en Theater Kees vervullen daarnaast ook de rol van een filmtheater.
Ook zijn er ondernemers die culturele activiteiten aanbieden (bijvoorbeeld kleine optredens in het Kasteel Doornenburg, culturele avonden bij De Buitenpoort in Huissen of festivals) en/of onderdak bieden aan culturele activiteiten van anderen. Daarnaast zijn er verschillende organisaties actief op het gebied van dans, theater en musical.
De bibliotheekfunctie wordt ingevuld door de Openbare Bibliotheek Gelderland-Zuid (OBGZ). In Lingewaard hebben we in Huissen, Bemmel en Gendt volledige bibliotheekvestigingen. In Doornenburg, Angeren en Haalderen zijn deze vormgegeven als servicepunt. Naast natuurlijk het beschikbaar stellen van zowel een fysieke als digitale collectie organiseert zij activiteiten zoals lezingen van schrijvers of over culturele zaken (bijvoorbeeld filosofische vraagstukken en muziekstromingen), schrijfcursussen en poëzie workshops. Ook faciliteert, ondersteunt en promoot de bibliotheek leeskringen onder deskundige begeleiding in de Lingewaardse bibliotheekvestigingen. Om deze cultuurnota leesbaar te houden wordt de bibliotheek als cultuuraanbieder benoemd, de bibliotheek is echter veel meer dan dat. Naast een culturele functie heeft de bibliotheek een steeds grotere sociaal maatschappelijke functie. De bibliotheek dient als ontmoetingsplek waar de dialoog plaatsvindt en waar ondersteuning en ontwikkeling van vaardigheden wordt aangeboden. De bibliotheek heeft een belangrijke rol in brede maatschappelijke opgaven zoals de aanpak laaggeletterdheid, leesbevordering (voor uiteenlopende doelgroepen), digitale inclusie en in samenwerking met het onderwijs.
Wij beschikken op het gebied van media over een lokale omroep: Omroep Lingewaard. De omroep brengt het lokale nieuws via het internet en de televisie naar de inwoners van Lingewaard. De gemeenteraad beslist over de aanwijzing van een omroep.
Lingewaard kent verschillende musea, monumenten en historische verenigingen (waaronder ook historische kringen en gilden). Twee gebieden zijn aangewezen als UNESCO Werelderfgoed, namelijk de Romeinse Limes en Fort Pannerden als onderdeel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De Lingewaarde cultuurhistorie komt terug in de Erfgoednota. Ook besteedt deze nota aandacht aan monumenten en de link met toerisme en oudheidkunde. In deze cultuurnota komt erfgoed in het kader van cultuureducatie terug bij thema 3 “Jeugd en Cultuur”. De rest van het erfgoed blijft onderdeel uitmaken van de Erfgoednota.
Voordat wij vooruit kijken, is het goed om terug te blikken op hetgeen dat is bereikt in de afgelopen beleidsperiode. We beginnen met de evaluatie van de cultuurnota “Lingewaard bruist……”. Daarna volgt de evaluatie van het bibliotheekbeleid “Bibliotheekvoorziening aansprekend en bereikbaar voor iedereen”.
In de cultuurnota 2016-2020 “Lingewaard bruist……” zijn drie doelstellingen geformuleerd:
Het resultaat van wat er de afgelopen jaren is bereikt, maken wij onderstaand inzichtelijk. Voor de leesbaarheid hebben wij bepaalde onderdelen die bij verschillende doelstellingen behoren in enkele gevallen samengevoegd.
De zaken die in de huidige nota omtrent kunst worden benoemd, hebben wij gerealiseerd. Er hebben exposities plaatsgevonden in het gemeentehuis. Zo heeft onder meer de winnares van de Mieke Bles kunstprijs haar werken getoond in het nieuwe gemeentekantoor. Daarnaast is de kunstadviescommissie actief geweest. De commissie is onder andere betrokken geweest bij het kunstwerk in de wijk Loovelden. Het wijkplatform is hierbij eveneens betrokken geweest. Het Geluk van Lingewaard – georganiseerd door Stichting Honderdmorgen – is gestopt. In 2020 vond de afsluitende bijeenkomst plaats. Stichting LingeW’art heeft haar jaarlijkse grafiekmanifestaties verzorgd, waarbij zij ook de samenwerking hebben gezocht met stichting Exodus. Het onderhoud van de kunstwerken is goed op orde.
Op het gebied van media heeft Stichting Omroep Lingewaard in 2017 de aanwijzing gekregen. De huidige aanwijzing van Omroep Lingewaard loopt tot en met 14 maart 2022. De omroep heeft de intentie uitgesproken om samen te werken met collega-omroepen in de regio Arnhem. Daartoe is een intentieovereenkomst gesloten. Bovendien heeft de omroep de samenwerking gezocht met Omroep Gelderland.
Cultuureducatie (inclusief erfgoed op school)
Het is gelukt om het CMK-onderwijs in stand te houden en te bevorderen. Cultuur heeft binnen onze basisscholen een vaste plek gekregen. De Open Academie heeft als cultuurmakelaar hierin een belangrijke positie ingenomen. Zij zorgden ervoor dat de scholen en het aanbod elkaar vonden. De educatie afdeling van bibliotheek Gelderland Zuid neemt deel aan het kunstmenu van de Open Academie. Wij hebben het convenant cultuureducatie 2020-2024 in het primair onderwijs ondertekend, waardoor cultuureducatie gewaarborgd is voor de komende jaren. Het deelconvenant “Meer muziek in de klas Lokaal Lingewaard” maakt onderdeel hiervan uit. Ook het regionale muziekakkoord “Meer muziek in de klas Lokaal Gelderland-Midden” is ondertekend.
In de nota “Lingewaard bruist……” wordt gesproken over het Cultuur & Erfgoedpact en het bijbehorende project “Anders kijken naar de omgeving”. Dit project is de afgelopen jaren in samenwerking met de gemeente Overbetuwe uitgevoerd. Het project was gericht op het toegankelijk maken van het lokaal aanwezige erfgoed (inclusief materiaal en vrijwilligers) voor het primair onderwijs. Ondanks dat er via dit project verschillende activiteiten zijn uitgevoerd, moeten wij concluderen dat het project niet de borging en daadkracht heeft gehad die gewenst was. De doorontwikkeling van het erfgoed op het gebied van cultuureducatie nemen wij dan ook als uitgangspunt mee in hoofdstuk 2 bij thema 3 “Jeugd en Cultuur”.
Initiatieven en lokale samenwerking
In de nota wordt gesproken over een Cultuurfonds om nog beter in te kunnen spelen op initiatieven uit de samenleving. We hebben dit via een subsidieregeling gerealiseerd. De subsidieregeling “Ondersteuning culturele- en sportevenementen” is in het leven geroepen om jaarlijks terugkerende culturele evenementen die voorzien in een lokale behoefte te subsidiëren. Op die manier stimuleren en ondersteunen we lokale initiatieven. Vanwege de coronacrisis hebben weinig evenementen plaats kunnen vinden, waardoor beperkt gebruik is gemaakt van de subsidieregeling. Nu de ontwikkelingen betreffende het coronavirus er weer gunstiger uitzien, verwachten wij dat in de nieuwe beleidsperiode meer van de regeling gebruik wordt gemaakt.
Een belangrijk aspect uit de nota was de lokale samenwerking tussen de culturele partners en de rol van het cultureel platform hierin (behorend bij de Open Academie). We zijn het afgelopen jaar flink aan de slag geweest om een nieuwe impuls te geven aan de samenwerking in het culturele veld, mede ook vanwege de wens die aanwezig is binnen het veld om de samenwerking te verbeteren. Het cultureel platform is nieuw leven in geblazen én er is een digitaal cultureel platform in ontwikkeling. Op dit platform zijn de culturele aanbieders uit Lingewaard met hun aanbod te vinden. De jaren daarvoor was de samenwerking niet echt van de grond gekomen, mede door de reorganisatie van de Open Academie.
De bibliotheek heeft zich vanuit de beleidsnota ‘Bibliotheekvoorziening aansprekend en bereikbaar voor iedereen 2017 - 2020’ op vier thema’s gefocust. We lichten de doelstellingen, acties en resultaten per thema toe.
Doelstelling: De collectie is beschikbaar en toegankelijk
Resultaat: De OBGZ beschikt over een grote collectie boeken in alle zes Lingewaardse bibliotheekvestigingen. De OBGZ werkt met een systeem dat duidelijk maakt naar welk type boek vraag is in de vestigingen en zorgt voor onder andere die type collectie in een vestiging. Leden kunnen boeken die niet beschikbaar zijn in de gewenste vesting reserveren. Tevens hebben leden de mogelijkheid om aanschafverzoeken in te dienen. Naast de fysieke collectie is er ook een ruim aanbod van luisterboeken en e-books via de Koninklijke bibliotheek. Tijdens de coronacrisis konden ook niet-leden hier gebruik van maken. In de uitvoeringsagenda van de bibliotheek (bijlage 1) zijn cijfers te vinden over het aantal leden en uitleningen van de afgelopen twee jaren 1 .
Doelstelling: De bibliotheek is er voor iedereen
Het activiteitenaanbod voorziet in activiteiten voor alle doelgroepen
Resultaat: De kernen Huissen, Bemmel en Gendt hebben een volwaardige bibliotheekvestiging. De drie kleinere kernen Doornenburg, Angeren en Haalderen hebben sinds 2017 een eigen bibliotheekvoorziening in de vorm van een servicepunt in het sociaal-cultureel centrum. De servicepunten profiteren van de ruimte openingstijden van het sociaal cultureel centrum. De OBGZ draagt ook zorg voor activiteiten en heeft een ruim activiteitenaanbod geboden. Er is gekozen om de activiteiten te richten op bepaalde doelgroepen; jeugd waar de taal nog volop in ontwikkeling is (0-12 jaar), jongeren op (voorbereidend) middelbaar beroepsonderwijs, minder geletterde inwoners met Nederlands als eerste taal, inwoners met Nederlands als tweede taal (NT2) en senioren met achterstand in digitale vaardigheden. De afgelopen jaren is er veel meer ingezet op communicatie richting inwoners over de georganiseerde activiteiten. Tevens is er gebruik gemaakt van sociale media (per vestiging) en lokale media zoals de Gelderlander en het GemeenteNieuws.
Doelstelling: De bibliotheek is dichtbij en verbindt
Resultaat: Gemeente Lingewaard heeft de wens om de bibliotheekvestigingen onder te brengen in sociaal culturele centra. De bibliotheek in Huissen is in 2017 verhuisd naar ’t Convent. Sinds 2019 worden voorbereidingen getroffen om de bibliotheek in Gendt te verhuizen naar SCC de Leemhof. Dit proces is sindsdien in volle gang. Na een succesvolle verhuizing in Gendt wordt onderzocht welke mogelijkheden er zijn voor de Bemmelse vestiging. Voor inwoners waarvoor de bibliotheek niet toegankelijk is, is Bibliotheek aan Huis beschikbaar. Vijftig vrijwilligers dragen zorg voor de uitwisseling van collectie tussen bibliotheek en inwoner.
De OBGZ zorgt voor verbinding door samen met meerdere maatschappelijke partners zoals Stichting Welzijn Lingewaard (SWL), Vluchtelingenwerk, SeniorWeb zorg te dragen voor de organisatie van activiteiten. Daarnaast wordt samengewerkt met álle Lingewaardse scholen in de organisatie van lees- en taalbevorderingsactiviteiten en wordt op vier scholen de Bibliotheek op School verzorgd.
Doelstelling: De bibliotheek draagt bij aan deelname aan samenleving en zelfredzaamheid
Resultaat: Om deelname aan de samenleving en zelfredzaamheid te stimuleren heeft de OBGZ (in samenwerking met SeniorWeb) diverse activiteiten georganiseerd. Lingewaard is hierin binnen Gelderland-Zuid het meest actief wanneer je kijkt naar de verhouding tussen het aantal activiteiten en het inwonersaantal. Activiteiten richtten zich voornamelijk op doelgroep minder geletterden en senioren. Een mooi voorbeeld is de ‘universiteit van Lingewaard’, de noemer waaronder hoorcolleges en lezingen worden gegeven door o.a. bekende Betuwnaren. De bibliotheek stimuleert zelfredzaamheid via bijvoorbeeld; de Voorleesexpress, een project waar vrijwilligers (voor)leesbevordering stimuleren achter de voordeur van gezinnen, de inzet van Taalmaatjes in samenwerking met SWL en door de Taalpunten. De bibliotheken Huissen en Bemmel beschikken over zo’n Taalpunt, een speciale kast met lesboeken en mooie verhalen zonder moeilijke woorden.
De maatschappij verandert. Deze veranderingen hebben invloed op het cultuurbeleid en hoe de samenleving daarmee omgaat. Er zijn verschillende ontwikkelingen waar te nemen in het culturele veld. Enkele algemene ontwikkelingen en trends2 zijn:
Digitalisering van het aanbod is in opkomst. Dit biedt nieuwe mogelijkheden op verschillende terreinen, zoals in de theaterwereld, onderwijs en binnen de bibliotheek. Denk bijvoorbeeld aan een combinatie van “live” en “streaming” van een theatervoorstelling. Deze ontwikkeling zorgt ervoor dat een nieuwe doelgroep wordt bereikt. De bibliotheek heeft de rol om inwoners kennis te laten maken en mee te kunnen laten doen met digitale ontwikkelingen en hen digitaal weerbaar te maken.
Er wordt steeds meer aandacht besteed aan de maatschappelijke meerwaarde van kunst & cultuur en de verbinding met andere beleidsterreinen. Cultuur kan een positieve bijdrage leveren aan maatschappelijke problemen. Denk bijvoorbeeld aan het verminderen van eenzaamheid bij ouderen. Daarnaast wordt ook steeds meer de link gelegd met “sport en bewegen”. Een ontwikkeling die nu in opkomst is, is Urban Sports. Hierbij gaat het niet alleen om het sporten of bewegen in de bebouwde omgeving, maar ook de cultuur daaromheen. Het wordt gezien als een manier om je creativiteit te ontdekken.
Er wordt steeds meer samengewerkt tussen gemeenten en culturele instellingen (in de regio). Dit komt ook tot uiting in de cultuurregio 025, waar het regioprofiel 0253 is verbreed. Vanuit de Groene Metropoolregio Arnhem-Nijmegen wordt bij de opgave “Ontspannen Regio” samengewerkt bij het speerpunt “Sterke culturele infrastructuur”.
Covid-19 heeft een grote impact (gehad) op de cultuursector. Denk aan veranderingen van de financiële situatie van verenigingen en culturele organisaties. Om de schade aan onze culturele infrastructuur zoveel mogelijk te beperken, hebben wij ondersteunende maatregelen getroffen. In het coronaplan is hier aandacht aan besteed.
De bibliotheek verandert steeds meer van een uitleenvoorziening naar een waardevrije openbare en laagdrempelige ‘Third place’4 voorziening voor uiteenlopende groepen in de maatschappij, zoals jeugd, senioren, laaggeletterden, oudkomers en nieuwkomers. De bibliotheek heeft een belangrijke functie in het aanleren van 21st Century Skills5 en werkt nauw samen met het onderwijs. De Bibliotheek transformeert van een ‘Klassieke bibliotheek’ - vooral gericht op uitlenen - naar een ‘Maatschappelijke bibliotheek’.
1.6 Landelijk en provinciaal beleid
Het landelijke cultuurbeleid6 – dat vanaf 2021 van start is gegaan – is gericht op het aantrekkelijk houden van theater, kunst en musea voor de gehele samenleving. Het beleid kent vier uitgangspunten: verbreding en vernieuwing, een sterke culturele sector, cultuur voor iedereen en cultuur is grenzeloos.
De provincie Gelderland zet zich samen met haar partners in voor een “Gaaf Gelderland” voor cultuur en erfgoed7 . De hoofddoelstelling van de provinciale inzet op cultuur en erfgoed is het bijdragen aan een bloeiend cultuur- en erfgoedklimaat in Gelderland. Er zijn vier concrete provinciale doelen geformuleerd: versterken van de culturele infrastructuur, stimuleren van deelname aan cultuur en erfgoed via cultuureducatie en participatie, versterken van de Gelderse identiteit en behouden en ontwikkelen van erfgoed. De provincie kiest ervoor om geen notitie voor een vierjarige beleidsperiode vast te stellen, maar juist in te spelen op de ontwikkelingen die zich voordoen. Zij kiezen bovendien voor een aanpak waar de opgave centraal staat en niet het instrumentarium.
Sinds 1 januari 2015 heeft het bibliotheekstelsel een wettelijke basis gekregen met de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob). De Wsob verankert de landelijke digitale bibliotheek als een rijkstaak. Daarnaast brengt het lokale bibliotheken, provinciale serviceorganisaties en de Koninklijke Bibliotheek tezamen in één bibliotheeknetwerk, waarvoor de drie overheidslagen gezamenlijk verantwoordelijk zijn. Volgens artikel vijf van de Wet op het Stelsel van Openbare Bibliotheekvoorzieningen moet een bibliotheekvoorziening de volgende vijf functies vervullen:
Naar aanleiding van de evaluatie van de Wsob is de rol die bibliotheekorganisaties vervullen bekrachtigd in het Bibliotheekconvenant (september 2020) tussen de bestuurslagen en het bibliotheekstelsel. Dit convenant richt zich op een drietal grote, actuele en complexe maatschappelijke opgaven: 1) het bevorderen van geletterdheid en leesplezier, 2) het zorgen voor digitale inclusie en digitaal burgerschap en 3) het zorgen voor basisvaardigheden en blijvende inzetbaarheid.
De provincie Gelderland zet in op de aanpak van laaggeletterdheid en digitale geletterdheid. Dit wordt o.a. gedaan door projecten als Digi to go waarin kennis wordt gemaakt met nieuwe technische ontwikkelingen en Taal en Bedrijf waarin bedrijven worden ondersteunt om taalontwikkeling van werknemers te bevorderen.
1.7 Relevante gemeentelijke kaders
De volgende zaken zijn specifiek van belang voor het Lingewaardse beleid:
Accommodatie- en vastgoedbeleid8 : multifunctioneel en bijdragen aan ontmoeting/sociale verbinding.
Ten aanzien van het sociale beleid9 doen wij acht beloftes aan onze inwoners. Deze beloftes zijn: iedereen hoort erbij (1), voldoende mogelijkheden in de buurt om mensen te ontmoeten (2), wij helpen je jouw goede ideeën uit te werken (3), je weet waar je terecht kunt met jouw vragen of problemen (4), wij kijken naar je om (5), er is aanvullende hulp en ondersteuning als je dat nodig hebt (6), je krijgt de hulp die bij jouw situatie past (7) en wij houden een vinger aan de pols (8). De eerste drie beloftes zijn met betrekking tot cultuur het meest relevant. Voor de bibliotheek zijn de eerste twee beloftes het meest passend. De thema’s waar we aan werken, zijn: Opgroeien en opvoeden, Gezond en gelukkig ouder worden, Uit de verwarring, Nieuw in Lingewaard en Aan het werk. Cultuur kan bijdragen aan alle thema’s.
Het hoofddoel van de cultuurnota is dat iedereen in Lingewaard kennis kan maken met én geïnspireerd kan worden door kunst en cultuur. Bij de opdrachtvaststelling is er voor gekozen om geen expliciete einddatum aan de nota te koppelen. Dit vanuit de gedachten dat wij de nota bijstellen wanneer ontwikkelingen in de samenleving hier aanleiding toe geven.
In het beleid staan drie thema’s centraal:
Deze thema’s zijn voortgekomen uit en besproken met het Cultureel Platform Lingewaard. De evaluatie van het huidig beleid, ontwikkelingen/trends en de kaders zijn hierbij als basis gebruikt. Tijdens de Raadsoriëntatieavond van 15 april 2021 zijn de drie thema’s met de raad besproken.
Thema 1: Een sterke en toekomstbestendige culturele infrastructuur
Hoofdstuk 3: Prioritering, financiën en organisatie
In hoofdstuk twee zijn de acties weergegeven die wij gaan inzetten om de doelen te bereiken. Wij willen in samenwerking met het culturele veld, de sport- en cultuurcoaches, het onderwijs en andere partners de doelen behalen. Vandaar dat we na vaststelling van het beleid samen met het CPL gaan bepalen welke acties wanneer worden opgepakt, waarbij de volgende zaken als startpunt worden gehanteerd:
Om een indicatie te geven van de financiële middelen die nodig zijn om de doelen te kunnen realiseren, hebben wij het onderstaande overzicht opgesteld. Voorafgaand aan het opstellen van de nota is afgesproken om binnen de huidige financiële kaders te blijven. Wij verwachten dat binnen de beschikbare budgetten er voldoende ruimte is om de activiteiten uit de nota te bekostigen. Dit geldt dus ook voor de nieuwe activiteiten die worden opgezet en uitgevoerd. De bedragen zijn aan verandering onderhevig van onder andere de prijsindexering.
In onderstaand overzicht brengen we in beeld welke bedragen21 direct in verbinding staan met de uitvoering van de cultuurnota (bijvoorbeeld geen doorberekende ambtelijke loonkosten, rente en afschrijvingen). Alleen de zaken waarvoor in het kader van deze nota uitgaven worden gedaan, worden benoemd.
Dotatie in de Voorziening Onderhoud Gebouwen gebaseerd op MeerjarenOnderhoudsplan als reservering voor planmatig onderhoud | ||
De bestemmingsreserve kunst is op dit moment alleen bestemd voor kunst in de openbare ruimte. We willen een gedeelte van de bestemmingsreserve inzetten om de nieuwe acties uit de nota mogelijk te maken. Een gedeelte van het bedrag wordt daarmee bestemd voor “uitvoeringsbudget cultuurnota” (incidenteel). Het gaat om een bedrag van €15.000 per jaar, voor de jaren 2022 en 2023.
Er wordt verwacht dat de OBGZ de komende periode in aanmerking komt voor externe financiering door het binnen halen van projecten. Deze middelen worden verdeeld onder de gemeenten wat voor Lingewaard zou betekenen dat er extra financiële ruimte komt. Deze middelen worden vanzelfsprekend besteed aan het bibliotheekwerk. De exacte invulling wordt met de bibliotheek bepaald.
De uitvoering van de acties benoemd in de nota wordt samen gedaan met het culturele veld. Voor de thema’s is in ieder geval in 2022 de beschikbare ambtelijke mankracht kwantitatief en kwalitatief passend bij hetgeen benodigd is. Daarnaast zijn enkele uitvoerende taken (bijvoorbeeld informeren en ondersteunen van
Hoofdstuk 4: Monitoring en communicatie
De voorliggende cultuurnota kent geen expliciete einddatum. Na twee jaar voeren wij een tussenevaluatie uit om zodoende – indien gewenst – de acties te kunnen bijstellen. We blijven in gesprek met onze partners om te peilen of we op de goede weg zijn.
Zoals in hoofdstuk twee terug te vinden is, beschikken wij over enkele meetbare gegevens. Namelijk de gegevens met betrekking tot het aantal gesubsidieerde culturele verenigingen in Lingewaard en het aantal jeugdleden (kinderen die woonachtig zijn in Lingewaard en lid zijn van een gesubsidieerde culturele verenigingen). We willen de komende periode meer meetbare gegevens gaan verzamelen, zodat we meer inzicht krijgen in de (ontwikkeling van de) cultuurparticipatie bij de verschillende doelgroepen. In de uitvoeringsagenda van de bibliotheek (bijlage 1) is meer informatie te vinden over hoe de bibliotheek haar acties gaat monitoren.
Samen met de betrokken partners communiceren wij over de voortgang van de uitvoering van deze nota. Dit doen we onder andere via het digitale cultuurplatform cultuurinlingewaard.nl. Daarnaast maken we gebruik van de reguliere media om inwoners op de hoogte te stellen van de activiteiten die plaatsvinden. Als gemeente ondersteunen wij de culturele aanbieders om een zo groot publiek te bereiken om zodoende de zichtbaarheid en vindbaarheid te vergroten. Einde tweede kwartaal 2022 informeren wij de raad middels een informatienota over wanneer welke acties uit de schema’s worden opgepakt.
Gemeente Lingewaard heeft een cultuurbeleid vanaf 2022 opgesteld. Het bibliotheekbeleid is hier een onder van. Samen met Bibliotheek Gelderland Zuid (OBGZ) geeft de gemeente in dat beleid de kaders en de visie aan voor de komende jaren. Welke richting gaan we op met onze bibliotheken? En welke financiële afspraken horen daarbij? Met deze uitvoeringsagenda sluiten we enerzijds aan bij het cultuurbeleid, anderzijds bij onze eigen ambities uit ons strategisch beleidsplan 2020-2024.
Deze uitvoeringsagenda is de concrete uitwerking van de gemaakte afspraken en strategieën in de twee beleidsvisies. Hierin leest u hoe we dat beleid gaan uitvoeren in Lingewaard en waarom we dat doen. De agenda beschrijft hoe de bibliotheek vanuit haar ambities bijdraagt aan de relevante maatschappelijke doelen op het gebied van cultuur, educatie en welzijn. Daarmee sluiten we aan bij lokale behoeften en stimuleren we betrokkenheid binnen de gemeente.
We schetsen in deze uitvoeringsagenda een duidelijk beeld van wat we de komende jaren willen bereiken voor de inwoners van Lingewaard via onze vestigingen, programmering en samenwerking met scholen. Daarnaast maken we inzichtelijk hoe we dat gaan doen. Zo maken we onze plannen van de bibliotheek in Lingewaard concreet én meetbaar. Zodat iedereen beter zicht krijgt op de toegevoegde waarde van de bibliotheek in Lingewaard en weet waar ze aan toe zijn de komende jaren. De gemeente, de bibliotheek, onze partners én de inwoners.
Eerst gaan we dieper in op de achtergrond van de uitvoeringsagenda. Wat zijn de strategische doelen van de bibliotheek en hoe ziet het bibliotheekwerk in Lingewaard eruit? Daarna gaan we in op de uitwerking van de drie belangrijkste onderdelen van de uitvoeringsagenda: de infrastructuur, programmering en samenwerking met de scholen. Tot slot geven we inzicht in de monitoring en evaluatie en de financiële verantwoording.
2. Over Bibliotheek Gelderland Zuid
De Bibliotheek Gelderland Zuid is de bibliotheekorganisatie voor de gemeenten Overbetuwe, Beuningen, Berg en Dal, Heumen, Lingewaard en Nijmegen. Met 99 medewerkers en ruim 500 vrijwilligers exploiteren we 27 bibliotheekvestigingen, 50 bibliotheken op school en hebben we een jaarlijks activiteitenprogramma met bijna 2.000 onderdelen. In onze bibliotheken ontvangen we jaarlijks 1 miljoen bezoekers en lenen we ruim 2,4 miljoen boeken uit.
Bibliotheek Gelderland Zuid in cijfers
Alle cijfers zijn te zien via https://www.obgz.nl/dam/algemeen/beleid/jaarverslag-cijfers-2020-algemeena4def.pdf
De cijfers van 2020 geven vanwege de corona-pandemie een vertekend beeld, omdat de bibliotheken enige tijd gesloten zijn geweest. De cijfers van 2019 zijn toegevoegd voor een representatiever beeld van onze dienstverlening.
Bibliotheek Gelderland Zuid is een van de grotere bibliotheekorganisaties van Nederland. We staan op de zesde plek in de top 10 bibliotheken met de meeste inwoners qua verzorgingsgebied. Dat is ver boven het landelijk gemiddelde van alle bibliotheken in Nederland. In vergelijking met andere bibliotheken in Nederland heeft Bibliotheek Gelderland Zuid meer vestigingen, meer schoolbibliotheken, uitleningen én leden dan het landelijk gemiddelde. 1
In het onderzoek naar de doorontwikkeling van de bibliotheekfunctie voor Nijmegen concludeert Thomas van Dalen: “Het besturen van een organisatie die veel gemeenten bedient en die een verfijnd netwerk van voorzieningen in de lucht houdt, vergt andere (en vaak grotere) inspanningen van het management. Er zijn meer stakeholders te bedienen en de organisatieonderdelen en de medewerkers, die verspreid zijn over een groter gebied, hebben allemaal voldoende aandacht nodig.
Uit datzelfde rapport blijkt dat Bibliotheek Gelderland Zuid een behoorlijk groot bereik weet te realiseren, in termen van aantallen leden. Ook heeft de organisatie in vergelijking met andere bibliotheken veel uitleningen, zowel onder volwassenen als onder de jeugd. Als Bibliotheek Gelderland Zuid wordt vergeleken met andere bibliotheken dan zien we dat deze prestaties gerealiseerd worden met een lager aandeel personele kosten.
Het aantal uitleningen aan de jeugd per inwoners in het werkgebied is hoog in vergelijking met de andere top 10 bibliotheken. Van Dalen: “Het aantal boeken dat kinderen voor hun plezier lezen is een zeer belangrijke indicator voor hun kansen op maatschappelijk succes.
De openbare bibliotheken werden ruim 100 jaar geleden opgericht met volksverheffing als voornaamste missie. Vanuit de gedachte dat gelijke toegang tot kennis, informatie en literatuur een basisvoorwaarde vormen voor democratie. Deze gedachte blijft in wezen de kern van onze missie en visie:
We bieden mensen uit alle culturen en van alle generaties de gelegenheid om kennis en vaardigheden op te doen, anderen te ontmoeten, geïnspireerd te raken en te groeien. Zo creëren we gelijke ontwikkelkansen voor iedereen.
We gaan voor een inclusieve maatschappij met een rijk cultureel klimaat. Een samenleving waarin we elkaar verstaan en begrijpen, ieder mens meedoet en zich kan ontwikkelen tot wie hij wil zijn.
Sinds de jaren 1990 staat het bibliotheekwerk in Nederland onder druk. Bibliotheken hebben zich sinds die tijd enorm verbreed, waardoor het belang en de toegevoegde waarde zijn toegenomen. Om niet ‘alles voor iedereen’ te willen blijven doen, maar juist meer te focussen, heeft Bibliotheek Gelderland Zuid in haar strategisch beleid duidelijke doelen en doelgroepen geformuleerd.
Taalvaardige en digitaal vaardige inwoners
De bibliotheek ondersteunt en stimuleert de zelfredzaamheid van alle inwoners op het vlak van taalvaardigheden en digitale vaardigheden in onze geletterde maatschappij. De bibliotheek stelt zich op als een laagdrempelige organisatie die leesplezier bevordert en informeel leren op het gebied van taal en digitaal stimuleert. We helpen mensen hun (digitale) informatievaardigheden te ontwikkelen.
Ontmoeting en kennisuitwisseling
De bibliotheek zet zich in voor goed geïnformeerde burgers. We presenteren ons als openbare huiskamer en vrije toegangspoort tot kennis en informatie. We bieden kennis aan en stimuleren kennisuitwisseling. Tussen onze medewerkers, vrijwilligers en inwoners van ons werkgebied. Maar ook tussen inwoners onderling, mét al hun verhalen, gedachten en meningen. De bibliotheek is een waardevrije plek waar allerlei standpunten en meningen samenkomen. Waar we onbegrip en vooroordelen willen tegengaan en inleving en onderling begrip stimuleren.
Wij willen als culturele instelling met een maatschappelijke functie een rijke, toegankelijke literaire omgeving bieden en lokale talentontwikkeling stimuleren. In samenwerking met partners prikkelen we de culturele interesse bij ‘onze’ inwoners en bevorderen we hun persoonlijke ontwikkeling en ontplooiing. Vanuit onze sociaal-maatschappelijke rol helpen we mensen met verschillende culturele achtergronden elkaar te vinden, stimuleren we uitwisseling tussen verschillende culturen en helpen we een open blik op de wereld te creëren.
Onze strategische doelen zijn te koppelen aan verschillende ontwikkelfasen:
Onze belangrijkste doelgroepen
We zetten sterk in op jeugd om ze al van jongs af aan maximaal te ondersteunen bij het ‘mee kunnen doen in de maatschappij en worden wie je kunt zijn’. Speciale aandacht gaat uit naar kinderen met een taalachterstand. We werken intensief samen met gemeenten, voorschoolse instellingen, consultatiebureaus, het primair onderwijs en welzijnsorganisaties.
Binnen deze doelgroep richten we ons op mensen die ondersteuning nodig hebben bij het ontwikkelen van taalvaardigheden en digitale vaardigheden. Die ondersteuning bieden we via en samen met onze bondgenoten (laaggeletterdheid), (taal)partners, scholen en welzijnsorganisaties.
We onderscheiden de subgroepen:
De bibliotheek blijft vrijetijdslezers en bezoekers van literaire en culturele activiteiten binden, boeien en stimuleren tot zelfontplooiing. Daarnaast wil de bibliotheek een breder publiek bereiken en cultuurparticipatie stimuleren.
We blijven onze bezoekers inspirerende, stimulerende en goed uitgeruste plekken bieden om te werken, studeren, verblijven en elkaar te ontmoeten. Met gratis toegang tot kennis en informatie, zowel fysiek als digitaal. De bibliotheek is een van de laatste vrij toegankelijke, openbare en waardevrije plekken waar iedereen welkom is en waar je gewoon mag zíjn.
De keuze voor afbakening van doelen en doelgroepen zorgt ervoor dat we afwegingen kunnen maken in de bedrijfsvoering en het aanbod van de bibliotheek. Enkele beleidsmatige keuzes die van belang zijn voor de vertaling naar een uitvoeringsagenda voor onze gemeenten zijn:
Cultureel aantrekkelijk: we gaan meer programmeren met culturele en sociale partners en zorgen voor een breder toegankelijk cultureel aanbod voor diverse doelgroepen. We stimuleren hiermee cultuurparticipatie en brengen het gesprek op gang tussen verschillende culturen om een inclusieve samenleving te bevorderen;
3. Over bibliotheekwerk in gemeente Lingewaard
De gemeente Lingewaard bestaat uit zes kernen met in totaal 46.625 inwoners Iedere kern kent haar eigen karakteristieken, behoeften en mogelijkheden.
De gemeente Lingewaard beschikt over drie volwaardige bibliotheekvestigingen in Bemmel, Huissen en Gendt. Deze vestigingen hebben een ruime collectie, een breed aanbod aan activiteiten en stimuleren ontmoeting en kennisdeling. Daarnaast heeft de gemeente drie kleinere bibliotheken (servicepunten) in Haalderen, Angeren en Doornenburg. Deze bevinden zich alle drie in een dorpshuis en zijn toegankelijk als het dorpshuis is geopend. Servicepunten hebben een kleine fysieke collectie boeken. Maar als lid van de bibliotheek kun je (online) uit de gehele collectie van Bibliotheek Gelderland Zuid (500.000 items) reserveren en laten bezorgen bij de servicepunten. De dorpsbewoners kunnen veelal ook in de avond boeken lenen en inleveren.
De bibliotheken Bemmel, Huissen en Gendt zijn ook leslocaties van SeniorWeb. Door deze intensieve samenwerking worden er in Bemmel, Gendt en Huissen talrijke cursussen en workshops georganiseerd om senioren digitaal vaardiger te maken.
Taalnetwerk Lingewaard en Overbetuwe
Met onder andere Stichting Welzijn Lingewaard, Forte Welzijn, ROC, beide gemeentes en andere sociaal-maatschappelijke partners werken we samen op het gebied van taalbevordering en de aanpak tegen laaggeletterdheid. Het Taalnetwerk organiseert bijvoorbeeld activiteiten om met taal te oefenen of om vrijwilligers met elkaar kennis en informatie uit te laten wisselen.
De bibliotheek werkt samen met verschillende onderwijspartners. We werken samen met alle scholen in de gemeente. Vier scholen maken gebruik van ons concept De Bibliotheek op school (dBos) om zo leesplezier, taalvaardigheid en digitale geletterdheid bij leerlingen te vergroten.
Alle cijfers zijn te zien via https://www.obgz.nl/dam/algemeen/beleid/jaarverslag-cijfers-2020-algemeena4def.pdf
De cijfers van 2020 geven vanwege de corona-pandemie een vertekend beeld, omdat de bibliotheken enige tijd gesloten zijn geweest. De cijfers van 2019 zijn toegevoegd voor een representatiever beeld van onze dienstverlening.
Een terugblik: Uitvoeringsagenda 2017-2020
De afgelopen jaren is in lijn met de visie en het beleid van Bibliotheek Gelderland Zuid in het werkgebied de spreiding van de bibliotheek verbeterd, door onder andere servicepunten te openen in dorpshuizen of wijkcentra en door een fijnmazig netwerk van bibliotheken op school. Hierdoor brengen we de collectie en het aanbod van maatschappelijke, educatieve en culturele activiteiten dichter bij de inwoners.
De bibliotheek heeft zich de afgelopen jaren ingezet voor het bevorderen van leesplezier, maar ook de leefbaarheid in met name de kleinere kernen. Onderzoek2 toont aan dat 88% van de inwoners van het werkgebied het dorp aantrekkelijker vindt om te wonen door aanwezigheid van de bieb. Het invullen van bibliotheekfuncties rond ontmoeting, kennisuitwisseling, cultuur en debat heeft bovendien een aantoonbaar positief effect op sociale inclusie en de bestrijding van eenzaamheid: 26% geeft aan dat de bibliotheek ervoor zorgt dat men ‘onder de mensen’ is en 14% geeft aan zich door de bibliotheek minder eenzaam te voelen.
De activiteiten die door de bibliotheek, vaak samen met lokale maatschappelijke en culturele partners, worden aangeboden, liggen in lijn met de bredere maatschappelijke functie van de bibliotheek. De afgelopen jaren heeft de bibliotheek zich sterk ingezet op het gebied van basisvaardigheden, zowel op het gebied van lezen en schrijven als digitale inclusie. Ook in Lingewaard heeft deze ontwikkeling plaatsgevonden.
De vier speerpunten uit het bibliotheekbeleid 2017-2020 waren:
1. Collectie beschikbaar en toegankelijk
De bibliotheek zet zich in voor een fysieke collectie die aansluit bij de behoeften en dicht bij de doelgroep. In de beleidsperiode heeft de bibliotheek het ledenaantal van ruim 20% van het aantal inwoners van Lingewaard weten te behouden. Daarnaast heeft het zelflerend collectiesysteem ervoor gezorgd dat in alle bibliotheekvestigingen boeken aanwezig zijn waar ook daadwerkelijk vraag naar is in de verschillende dorpen. Op deze manier vergroten we het leesplezier en hebben we alle inwoners van Lingewaard optimaal laten profiteren van onze collectie van ruim 500.000 items. Daarnaast hebben alle leden van de bibliotheek gebruik kunnen maken van de digitale collectie (e-books en luisterboeken) van de Koninklijke Bibliotheek.
In de beleidsperiode 2017-2020 heeft de bibliotheek zich ingezet voor een bibliotheekvoorziening in alle kernen. In de drie grotere kernen Huissen, Bemmel en Gendt is de bibliotheekvoorziening behouden en in de drie kleinere kernen Doornenburg, Angeren en Haalderen kunnen alle inwoners nu gebruik maken van een servicepunt.
Tijdens de komende beleidsperiode borduren we hier op verder. De kleinere kernen hebben inmiddels een servicepunt, maar we zien kansen om de voorzieningen nog verder uit te breiden zodat we nog meer mensen kunnen bereiken met (taal-)activiteiten.
3. Bibliotheek dichtbij en verbindt
In de vorige beleidsperiode stond het creëren van gemeenschappelijk aanbod met samenwerkingspartners centraal. Zo ontstond het Taalnetwerk Lingewaard en Overbetuwe, dat activiteiten organiseert voor laaggeletterden, taalvrijwilligers informatie laat uitwisselen en taalmaatjes aan elkaar koppelt.
Tijdens deze beleidsperiode hebben we er ook voor gezorgd dat iedere school die dat wil een Bibliotheek op school kan realiseren. Tot nu toe maken vier scholen daar gebruik van. De komende beleidsperiode willen we dit aantal verder uitbreiden. Daarnaast hebben we een intensieve samenwerking gerealiseerd met alle Lingewaardse scholen middels ons ruime activiteitenaanbod op het gebied van leesplezier, taalvaardigheid en digitale vaardigheden.
4. Deelname aan samenleving en zelfredzaamheid
De bibliotheek wil dat iedereen in de samenleving mee kan doen. Daarom zetten we sterk in op het organiseren van activiteiten die daarop gericht zijn, bijvoorbeeld op het gebied van digitale vaardigheden verbeteren voor senioren en laaggeletterden. Voor kinderen van 2 tot 8 jaar met een taalachterstand is er de VoorleesExpress. De VoorleesExpress zorgt ervoor dat kinderen die moeite hebben met taal extra aandacht krijgen. Vrijwilligers lezen kinderen thuis voor en stimuleren samen met ouders het voorlezen en het plezier in voorlezen.
De Wet op het stelsel voor openbare bibliotheekvoorzieningen (Wsob) uit 2015 stelt een wettelijk kader voor de openbare bibliotheken: “Een voor eenieder toegankelijke openbare bibliotheekvoorziening omvat in ieder geval de volgende functies, die bijdragen aan de persoonlijke ontwikkeling en verbetering van de maatschappelijke kansen van het algemene publiek:
Op basis van onze ambities en bínnen de Wsob kiest Bibliotheek Gelderland Zuid ervoor om zich sterk te profileren op het gebied van Taal, Digitaal & Verhaal.
4. Uitvoeringsagenda Bibliotheek Gelderland Zuid 2022-2025
De belangrijkste punten uit het cultuurbeleid van Gemeente Lingewaard zijn:
Vooral punt 2 en 3 sluiten naadloos aan bij onze visie en doelgroepen uit ons strategisch beleid 2020-2024. De missie van Bibliotheek Gelderland Zuid is gelijke ontwikkelkansen creëren voor iedereen. Door mensen uit alle culturen en van alle generaties de gelegenheid te bieden om kennis en vaardigheden op te doen, anderen te ontmoeten, geïnspireerd te raken en te groeien. Een samenleving waarin ieder mens meedoet en zich kan ontwikkelen tot wie hij wil zijn. Een van de belangrijkste doelgroepen waar we ons op richten is jeugd. We zetten sterk in op jeugd om ze al van jongs af aan maximaal te ondersteunen bij het mee kunnen doen in de maatschappij en worden wie je kunt zijn. Speciale aandacht gaat uit naar kinderen met een taalachterstand.
4.1 Infrastructuur – Verhuizing in Gendt en Bemmel
Niet alle onze bibliotheekvestigingen voldoen nu aan de eisen om bij onze doelgroepen en hun wensen en behoeften aan te sluiten. In ons beleidsplan voor 2020-2024 beschrijven we dat we in sommige gevallen onze activiteiten meer buiten de deur willen organiseren. Zo brengen we het aanbod dichterbij. Vooral bij de doelgroep die nu niet de bibliotheek bezoekt. Bij toekomstige (her)inrichtingen van vestigingen kijken we nadrukkelijk naar de lokale functie van de vestiging in relatie tot de directe omgeving en tot omliggende vestigingen en bibliotheken op school.
Het beheer en onderhoud van onze gebouwen hebben een behoorlijke impact op het kernproces van de bibliotheek en vraagt veel van ons; in arbeid, in tijd en in kosten. Komende jaren wil de bibliotheek, waar mogelijk en zinvol, afstand doen van haar eigen panden en meer samenwerken en -wonen met partners in multifunctionele accommodaties. Dit levert niet alleen praktische voordelen op met betrekking tot huisvesting; we brengen op deze manier ook onze dienstverlening centraal en zo dicht mogelijk bij onze doelgroepen. Zo creëren we meer mogelijkheden voor kruisbestuiving en samenwerking met sociaal-maatschappelijke partners.
Gemeente Lingewaard heeft zes vestigingen, waarvan drie volwaardige bibliotheken en drie servicepunten. Die laatste drie zijn tijdens de vorige beleidsperiode (2017-2020) geopend met als doel om ook in de kleine kernen een bibliotheek dicht bij de inwoners te realiseren. De opening van drie servicepunten in Angeren, Doornenburg en Haalderen zorgt voor een evenwichtige spreiding van vestigingen en maakt de gang naar de bibliotheek voor bepaalde doelgroepen (weer) mogelijk of een stuk eenvoudiger. In deze kleinere kernen is een servicepunt geïntegreerd in een dorpshuis waardoor het gebruik van de uitleenfunctie laagdrempeliger beschikbaar is voor de inwoners van deze kernen. Het gebruik van deze functie nam dan ook toe. Belangrijker echter is het feit dat de aanwezigheid van de bibliotheek in een kern een sociale ontwikkeling met zich meebrengt, een gevoel van leefbaarheid – een publieke voorziening in het dorp.
Alle drie de servicepunten zijn gehuisvest in een dorpshuis (MFA): zo dicht mogelijk bij de doelgroep. De cijfers laten zien dat de servicepunten een groeiend aantal bezoekers en gebruikers kennen. Bibliotheek Huissen verhuisde tijdens de vorige beleidsperiode van een eigen locatie naar ’t Convent.
Op basis van ervaringen in onder andere Beuningen, Berg en Dal en Lingewaard weten we dat de aanloop en het gebruik van de bibliotheek en de overige functies van de bibliotheek in een MFA elkaar versterken. Zo zorgen we voor een fijnmazig netwerk: een centrale plek in het dorp waar bezoekers elkaar ontmoeten en waar kennisdeling plaatsvindt. We zien een stijging van 20 - 40% van het aantal bezoekers na verhuizing van een zelfstandige locatie naar een dorpshuis.
Zo verhogen we niet alleen de leefbaarheid in de kernen – omdat we het voorzieningenaantal op peil houden – maar verlagen we ook de drempel bij kwetsbare doelgroepen om gebruik te maken van de bibliotheek. Bezoekers van het MFA die nog geen gebruik maken van de bibliotheek, lopen gemakkelijker binnen. Andersom geldt ook dat MFA’s weer profiteren van nieuwe bezoekers die door de bibliotheek aangetrokken worden.
Samenwerkingspartners dichtbij
Daarnaast streeft de bibliotheek naar vestigingen in multifunctionele accommodaties waar de samenwerking en kruisbestuiving met maatschappelijke, sociale of culturele partners meer van nature ontstaat. In een MFA kunnen we ook beter culturele activiteiten faciliteren.
Als de bibliotheek gehuisvest is in een dorpshuis, kunnen we de openingstijden verruimen. In de huidige situatie zijn de bibliotheken alleen geopend als er personeel aanwezig is. Dat betekent dat ze voornamelijk in de middag en soms in de avond geopend zijn. Als de bibliotheek gevestigd is in een MFA, dan kan deze ook onbemand geopend zijn. MFA’s zijn doorgaans van 08.00 tot 22.00 uur geopend, wat meer dan een verdubbeling van het aantal openingsuren betekent.
De vestiging in Gendt wordt goed gebruikt, maar is verouderd. Het gebouw en de inrichting voldoen niet meer aan de huidige eisen van accommodaties op het gebied van duurzaamheid, sfeer en uitstraling. Daarnaast past het bezitten van zelfstandige panden voor bibliotheekfuncties niet meer bij het huidige beleid van Bibliotheek Gelderland Zuid. We streven ernaar om zoveel mogelijk bibliotheken te huisvesten in multifunctionele ruimtes zoals dorpshuizen, MFA’s of MFC’s. Tot slot past de omvang van het huidige pand niet meer bij de huidige functie van de bibliotheek.
Ook in Bemmel is de huidige vestiging van de bibliotheek aan het verouderen, zowel op het gebied van inrichting als de accommodatie zelf. Daar komt bij dat de huidige ligging aan de Dorpsstraat vrij geïsoleerd is. Doordat de ingang van de bibliotheek zich aan de buitenkant van het park bevindt, is de toegang vanuit het centrum niet ideaal. Hoe beter de bibliotheek toegankelijk is, des te minder drempels mogelijke bezoeker ervaren om binnen te lopen. In een accommodatie die midden in het centrum ligt, bevinden we ons ook figuurlijk midden in de samenleving, zijn we beter bereikbaar voor de inwoners en zijn we nog dichter bij samenwerkingspartners.
De plannen voor de verhuizing zijn in Bemmel minder concreet dan in Gendt. Of De Kinkel inderdaad geschikt is als nieuwe accommodatie voor de bibliotheek hangt onder andere af van de beschikbare ruimte. Daarom oriënteren we ons ook op andere mogelijke locaties.
2022-2025: Bibliotheek Bemmel verhuist naar een multifunctionele accommodatie in het centrum van het dorp. Dat kan centrum de Kinkel zijn, of een andere MFA. |
4.2 Programmering – meer activiteiten bij de servicepunten
De bibliotheek heeft een uitgebreid activiteitenprogramma voor de drie grote vestigingen in Huissen, Bemmel en Gendt. Dat is gericht op onze belangrijkste doelgroepen: jeugd en kwetsbare doelgroepen. Hierbij focussen we op leesbevordering en leesplezier en het voorkomen en bestrijden van laaggeletterdheid door het stimuleren van taal- en digitale vaardigheden. Ook vinden er culturele activiteiten plaats in de vestigingen.
We willen kinderen al van jongs af aan maximaal ondersteunen bij het meedoen in de maatschappij. Daarbij gaat er speciale aandacht uit naar kinderen met een taalachterstand.
Kindercolleges. Voor leergierige kinderen zijn er in de bieb gratis kindercolleges. Lezingen over interessante onderwerpen op het gebied van maatschappij, cultuur en natuur. Er zijn kindercolleges voor kinderen vanaf 6, 8 en 10 jaar oud en na afloop krijgt ieder kind een spreekbeurtpakketje mee naar huis om zelf een spreekbeurt te houden.
VoorleesExpress. Voorleessessies en taalspelletjes bij gezinnen thuis om de taalvaardigheid van de kinderen te verbeteren. Twintig weken lang krijgen gezinnen thuis wekelijks een eigen voorlezer over de vloer. Zo vergroten kinderen (en ouders) die moeite hebben met taal spelenderwijs hun woordenschat.
Binnen deze doelgroep richten we ons op mensen die ondersteuning nodig hebben bij het ontwikkelen van taalvaardigheden en digitale vaardigheden. Die ondersteuning bieden we via en samen met onze bondgenoten (laaggeletterdheid), (taal)partners, scholen en welzijnsorganisaties.
Taalnetwerk Lingewaard en Overbetuwe. Samen met onder andere Stichting Welzijn Lingewaard, Forte Welzijn, ROC, beide gemeentes en andere sociaal-maatschappelijke partners werken we samen op het gebied van taalbevordering en de aanpak tegen laaggeletterdheid. Het Taalnetwerk organiseert bijvoorbeeld activiteiten om met taal te oefenen of om vrijwilligers met elkaar kennis en informatie uit te laten wisselen.
Digitaal café. Samen met SeniorWeb, Rijnstad, Forte Fit, de Vereniging van Senioren Beuningen en KBO Groesbeek De Horst organiseren wij het gratis Digitaal Café. Vrijwilligers zijn aanwezig om bezoekers te helpen en vragen te beantwoorden over computers, telefoon, internet, het lenen van e-books of andere digitale zaken.
Ook bieden we cursussen en workshops Werken met de digitale overheid, Werken met Windows 10, Excel, omgaan met telefoon en tablet, Fotoalbum maken, Op zoek naar je stamboom, Veilig bankieren, Online oefeningen en Digidemo 50+ aan.
In gemeente Lingewaard wordt de activiteit Universiteit van Lingewaard georganiseerd in Bibliotheek Bemmel. Dit is een reeks lezingen over allerlei onderwerpen op het gebied van cultuur en historie. Het concept bestaat ook in Malden en Nijmegen en is beproefd in Beuningen, naar voorbeeld van de Universiteit van Nederland. Afgelopen jaren kwamen onderwerpen aan bod als lokale politiek, filosofie, de Verlichting en de Mattheuspassion
Daarnaast zijn er nog activiteiten zoals workshops en lezingen van schrijvers of exposities. Daarnaast krijgen alle bibliotheekleden met korting toegang tot de culturele activiteiten in onze hoofdvestiging in Nijmegen.
Een greep uit de culturele programmering van 2019 en 2020:
De bibliotheek wil haar activiteitenaanbod verder aanscherpen en uitbreiden. In Huissen, Bemmel en Gendt worden al activiteiten georganiseerd, maar de focus moet daar nog sterker komen te liggen op het bevorderen van taalvaardigheden en digitale vaardigheden. Op die manier sluit ons activiteitenprogramma nog beter aan bij de strategische doelen in ons beleidsplan en de beoogde functie van de bibliotheek.
In de vorige beleidsperiode koos de gemeenteraad ervoor om in de drie kleine kernen (Angeren, Haalderen en Doornenburg) alleen servicepunten te realiseren, zonder activiteiten. Er werd gekozen voor de traditionele voorzieningen van een bibliotheek: het uitlenen van boeken en andere materialen. Daar worden de servicepunten op dit momenten ook goed voor gebruikt. Maar pilots laten zien dat er een enorme behoefte is aan activiteiten in deze kleine kernen. Daarbij gaat het vooral om activiteiten op het gebied van taal- en digitale vaardigheden.
2022-2025: Vanuit de activiteiten in Huissen, Bemmel en Gendt meer focus op het bevorderen van taalvaardigheden en digitale vaardigheden. |
2022-2025: Servicepunten in Haalderen, Angeren en Doornenburg uitbreiden met activiteitenaanbod op het gebied van taal- en digitale vaardigheden. |
De afgelopen jaren hebben we in andere gemeenten gezien dat de aanwezigheid van de bibliotheek, met name in kleinere kernen, een positief effect heeft op het gevoel van leefbaarheid. Hierbij gaat het enerzijds om het voorzieningenniveau (de uitleenfunctie dichter bij de inwoners), anderzijds om het effect van activiteiten. Door te programmeren op basis van de behoeften in een kern, bestrijden we bijvoorbeeld eenzaamheid onder ouderen, bevorderen we integratie van nieuwkomers en dragen we bij aan zelfontplooiing.
De bibliotheek wil kwetsbare doelgroepen beter bereiken met haar activiteiten. De doelgroep met een taalachterstand is echter lastig te bereiken. Deze doelgroep haakt gemakkelijk af, zeker als activiteiten niet in het eigen dorp plaatsvinden.
Activiteitenaanbod servicepunten uitbreiden
De Bibliotheek op school (dBos) is een succesvolle landelijke aanpak waarbij school en bibliotheek nauw samenwerken om leesmotivatie, taalvaardigheid en digitale geletterdheid bij leerlingen te vergroten. Wij helpen scholen bij het vergroten van expertise rond (voor)lezen, leesmotivatie, rijke taal en digitale geletterdheid. We stellen samen een lees-mediaplan op, formuleren ambities rond onze samenwerking en monitoren de resultaten. En we kijken hoe we ouders kunnen betrekken bij de taalontwikkeling van hun kinderen. De Bibliotheek op school is altijd maatwerk. De school betaalt voor de dienstverlening een vast bedrag per leerling aan de bibliotheek.
De Bibliotheek op school bestaat onder andere uit:
De bibliotheek werkt samen met alle basisscholen in Lingewaard. Op dit moment doen vier scholen ook daadwerkelijk mee aan het programma de Bibliotheek op school (dBos). Dat zijn de basisscholen de Tichelaar in Gendt, De Doornick in Doornenburg, IKC Binnenstebuiten en OBC Huissen (VO) in Huissen. Het programma van dBos wordt op deze scholen heel goed ontvangen.
Bij de overige scholen in Lingewaard bieden we een breed programma aan activiteiten, waarvan de intensiteit verschilt per school. Deze activiteiten zijn grotendeels gericht op leesplezier, taalvaardigheid en het vergroten van digitale vaardigheden. Denk aan leeskisten die aansluiten bij speciale thema’s op school, activiteiten om de bibliotheek beter te leren kennen of een kennismaking met nieuwe technieken zoals VR of green screens.
Deze scholen hebben in het verleden bewust niet gekozen voor dBos. Dat heeft enerzijds te maken met kosten – scholen moeten zelf een financiële bijdrage leveren om mee te doen met het programma – en anderzijds met wisselende behoeftes. Sommige scholen geven aan dat ze al vlak bij een bibliotheek gevestigd zijn.
Zoals ook in ons strategisch beleidsplan staat, is de jeugd (0-12 jaar) een zeer belangrijke, zo niet de belangrijkste doelgroep, om ontlezing en laaggeletterdheid in de samenleving te beperken. Voorkomen is beter dan genezen, dus het ontwikkelen van leesplezier bij kinderen en ouders in het voorschoolse, aangevuld met leesbevordering en informatievaardigheden in het primair onderwijs, vormen samen de beste aanpak tegen laaggeletterdheid en digibetisme. Mede daarom blijft de bibliotheek ook de komende jaren veel aandacht besteden aan deze doelgroep, met als meest effectieve middel de samenwerking met scholen.
Wie meer leest, wordt beter in taal. Dit klinkt niet alleen logisch, het is ook echt zo. Meer (voor)lezen heeft een bewezen effect op taalgevoel, woordenschat, technisch en begrijpend lezen. Wie goed leest, kan kennis opdoen en zich ontwikkelen. Uit onderzoeken blijkt dat basisschoolleerlingen minder gaan lezen naarmate ze ouder worden. In groep 4 leest 41% van de kinderen iedere dag thuis voor zijn plezier. In groep 8 is dat percentage bijna gehalveerd (23%). Hoe minder kinderen lezen, hoe meer taalontwikkeling achter zal blijven en hoe harder de school zich zal moeten inspannen om de taalontwikkeling op andere manieren te bevorderen. Om de leesmotivatie onder leerlingen te vergroten, biedt de Bibliotheek op school daarom een duurzame aanpak gericht op vrij lezen en vrijetijdslezen.
Onderwijsachterstanden tegengaan
Zeker tijdens en na de coronapandemie is het belangrijk om ervoor te zorgen dat kinderen geen onderwijsachterstand oplopen door bijvoorbeeld thuisonderwijs. De bibliotheek kan een belangrijke bijdrage leveren aan het bevorderen van leesplezier en taalvaardigheid, als aanvulling op het reguliere onderwijs.
2022-2025: We blijven onze onderwijsprogramma’s innoveren, zodat we een professionele gesprekspartner kunnen zijn voor de scholen in de gemeente. |
De bibliotheek heeft een innovatief educatief programma dat nationale prijzen heeft gewonnen:
B/Slash: Hét multimediale en interactieve educatieproject voor het voortgezet onderwijs. Dit interactieve en multimediale educatieprogramma, ontwikkeld door Bibliotheek Gelderland Zuid, is opgebouwd rondom de Slash-reeks van uitgeverij Querido. Waargebeurde verhalen van jongeren, verteld door een jongerenschrijver. De thema’s sluiten aan bij de belevingswereld van jongeren: drugs, misbruik, zwerven of verlies. Via digitaal platform Kahoot strijden leerlingen in teamverband om de meeste punten, in 5 weken tijd te verdienen met quizvragen, discussies en opdrachten rondom het door hun gekozen boek.
De BiebBoys: De BiebBoys zijn ontstaan tijdens de eerste lockdown in het voorjaar van 2020. Toen alle scholen en ook bibliotheekvestigingen vanwege corona gesloten waren, besloten BiebBoys Kees en Joran kinderen virtueel te verleiden om te blijven lezen. Ze maakten originele jeugdfilmpjes, aansprekend voor de doelgroep, die te zien zijn via youtube en TikTok. Inmiddels zijn er ook lespakketten vanuit de BiebBoys ontwikkeld voor basisscholen en komen de BiebBoys letterlijk bij de kinderen in de klas om leesplezier en taalvaardigheid te bevorderen. Inmiddels is er al een campagne van de BiebBoys provinciaal uitgerold in Gelderland en Overijssel. Momenteel wordt bekeken of het concept ook landelijk kan worden aangeboden. In juni 2021 werd het BiebBoys-team bekroond tot NBD Jeugdspecialist 2021.
Professionele gesprekspartner onderwijs
De Bibliotheek Gelderland Zuid wil haar innovatieve programma continu blijven verbeteren en volgt de ontwikkelingen op het gebied van educatie op de voet. Alleen dan kunnen we een professionele gesprekspartner blijven voor het onderwijs. We willen onze meerwaarde voor scholen beter inzichtelijk maken. Want de bibliotheek is er niet alleen voor uitleen van boeken en andere materialen, maar ook voor strategisch meedenken. Onze specialisten zijn educatief geschoold en hun kennis is gratis toegankelijk voor scholen. Onze ambitie is om scholen hier meer gebruik van te laten maken.
Hoe houden we in de gaten of we de actiepunten in de agenda ook echt uitvoeren? Dat doen we door te blijven monitoren en evalueren. Binnen de bibliotheek en gemeente Lingewaard.
De Bibliotheek Gelderland Zuid ontvangt haar subsidie op basis van een begroting. Die begroting verantwoorden we met onder andere een financieel jaarverslag en een niet-financieel jaarbericht (zie bijlage). In dat jaarbericht zijn onder andere de cijfers opgenomen rondom gebruik van de bibliotheken, het aantal leden, uitleningen, activiteiten en bezoekers.
Twee keer per jaar evalueren we samen met gemeente Lingewaard het bibliotheekbeleid tijdens een bestuurlijk overleg met de verantwoordelijke wethouder en beleidsambtenaar. Indien nodig scherpen we ons beleid aan of stellen we het bij. Tijdens zo’n overleg kijken we terug op de afgelopen periode en blikken we vooruit naar de komende maanden. Zo zorgen we dat we maatschappelijke ontwikkelingen altijd blijven volgen en dat we kunnen inspelen op de actualiteit.
Effectmeting en maatschappelijke meerwaarde
We zijn sinds kort begonnen met een effectmeting van onze digitale en taalactiviteiten. Op activiteitenniveau willen we in kaart brengen wat het effect is. Dat doen we bijvoorbeeld met vragenlijsten bij deelnemers om te kijken hoe ze zich ontwikkelen. De resultaten vergelijken we met landelijke benchmarks. Deze effectmetingen voeren we uit op basis van een landelijke maatstaf van de Koninklijke Bibliotheek (KB). De resultaten gebruiken we om onze activiteiten te blijven ontwikkelen en verbeteren. Op deze manier zorgen we er ook écht voor dat we met onze programmering deelnemers beter in staat stellen om mee te doen in de maatschappij.
De effectmeting past goed bij de ontwikkeling die we deze beleidsperiode willen maken richting het meer inzichtelijk maken van onze maatschappelijke meerwaarde. De effectmeting is een eerste stap richting meer maatschappelijke verantwoording. We willen weten én meten wat onze organisatie waard is voor een gemeente.
De effectmetingen gaan vanaf 2022 plaatsvinden. Vanaf de tweede helft van deze beleidsperiode verwachten we de eerste stappen te zetten op het inzichtelijk maken van onze maatschappelijke meerwaarde.
De subsidie wordt jaarlijks geïndexeerd met CPI indexcijfer 094220 Musea, bibliotheken, dierentuinen van het voorgaande jaar. Voor 2022 is dat 2,8%
Zoals in hoofdstuk 4 is te lezen wordt de dienstverlening van de OBGZ in de komende beleidsperiode verder geoptimaliseerd. Een belangrijk onderdeel hiervan is de uitbreiding van ons activiteiten aanbod naar de servicepunten in Angeren, Doornenburg en Haalderen. Tijdens de vorig beleidsperiode heeft de gemeenteraad niet gekozen voor deze optie, waar een kostenplaatje aanhangt van 25.000,- euro per jaar.
In deze uitvoeringsagenda vraagt de OBGZ niet om extra middelen om uitbreiding te realiseren. We verwachten de activiteiten te kunnen financieren uit extra inkomsten die voortkomen uit provinciale projectsubsidies en middelen vanuit de rijksoverheid die beschikbaar worden gesteld om digitale vaardigheden te verbeteren.
Met deze uitvoeringsagenda willen we aansluiten bij het cultuurbeleid van gemeente Lingewaard voor de komende vijf jaar en spelen we in op de behoeftes en wensen van onze belangrijkste doelgroepen: jeugd en kwetsbare groepen (NT1 en NT2-gezinnen die ondersteuning nodig hebben bij de Nederlandse taal, senioren die moeite hebben met de digitale samenleving, jongeren waarbij de kans op een taalachterstand en digitale achterstand groter is).
Deze plannen kunnen we natuurlijk niet alleen uitvoeren. Daarom zoeken we de samenwerking met maatschappelijke- en culturele partners, de gemeente, scholen, ambassadeurs en vrijwilligers.