Beleidsregels toepassing hardheidsclausule gedupeerden toeslagenaffaire

1. Lokale situatie

In onze gemeente lijkt het voor alsnog niet om grote aantallen te gaan. Van de 175 gezinnen in onze gemeente die zich bij de Belastingdienst gemeld hebben als mogelijk gedupeerde (‘zelfmelders’) weten we inmiddels van 72 gezinnen dat ze als gedupeerde erkend zijn door de Belastingdienst. De rest wacht nog op uitsluitsel. Daarbij kunnen mensen zich nog tot en met 31-12-2023 melden als mogelijk gedupeerde, dus dit is de stand van zaken op dit moment (februari 2022).

Op basis van de eerste (landelijke) ervaringen, schat men in dat 1/3 van de bij gemeenten bekende (mogelijk) gedupeerden ondersteuning vanuit het steunpunt wenst. Het overgrote deel daarvan heeft (op dit moment) voornamelijk een ondersteuningsbehoefte op het leefgebied financiën (afhandeling van schulden), ten aanzien van de contacten met de Belastingdienst en op de gebieden werk & inkomen en zorg (60% tot 80% van de casuïstiek). Op dit moment zijn er weinig gedupeerden in onze gemeente met een ondersteuningsbehoefte op het leefgebied wonen. Het is denkbaar dat dat er op termijn meer zullen worden. In de eerste plaats omdat gedupeerden zich nog tot eind 2023 kunnen melden bij de Belastingdienst. Daarnaast omdat veel gedupeerden nu urgentere vraagstukken hebben, en het denkbaar is dat als de eerste ‘branden geblust zijn’ zich op een later moment de behoefte aan ondersteuning op het leefgebied wonen aandient.

2. Doel beleidsregels

De gemeente wil huishoudens die als gevolg van de KOT-affaire in ernstige problemen zijn gekomen wat betreft hun huisvesting zo goed mogelijk ondersteunen. De insteek is om gedupeerden zo goed mogelijk te compenseren. Een deel van deze huishoudens is vanwege hun inkomen aangewezen op een sociale huurwoning. Deze huurwoningen kunnen niet zomaar worden toegewezen aan iemand die aantoonbaar gedupeerd is. De regels rondom de toewijzing van sociale huurwoningen en het toekennen van urgentie voor woningzoekenden zijn vastgelegd in de Huisvestingsverordening Pijnacker-Nootdorp 2019. De Huisvestingsverordening en de daarin opgenomen urgentieregeling laten in principe geen ruimhartigheid toe, waardoor een compensatie rondom de huisvesting niet goed mogelijk is. Zo gelden voor bepaalde situaties passendheidscriteria met betrekking tot het woningtype en het aantal kamers, die niet altijd passend zijn voor deze specifieke doelgroep.

In de huisvestingsverordening is een hardheidsclausule opgenomen (artikel 7:3) waarin is bepaald dat Burgemeester en wethouders bevoegd zijn om ten gunste van de aanvrager af te wijken van de verordening. Dit kan in gevallen waarin de toepassing van deze verordening naar hun oordeel leidt tot een onbillijkheid van overwegende aard. De hardheidsclausule kan door het college gebruikt worden om woningen direct toe te wijzen. In deze beleidsregels staat beschreven op welke manier de hardheidsclausule wordt toegepast om KOT-gedupeerden te helpen bij het herstel van hun huisvestingsproblemen.

3. Begripsbepalingen

In de Huisvestingsverordening Pijnacker-Nootdorp 2019 staat beschreven wat bepaalde termen in de verordening betekenen. Vanwege het doel van deze beleidsnota en hetgeen met de beleidsnota wordt beoogd, kan niet worden volstaan met deze begrippen. Om onduidelijkheid te voorkomen is daarom een aantal begrippen toegevoegd of alleen voor toepassing van deze beleidsnota opnieuw gedefinieerd.

4. Werkwijze en aanbodproces

Plan van aanpak

Een medewerker van het Steunpunt Gedupeerden Pijnacker-Nootdorp stelt een plan op waarin staat beschreven welke stappen er genomen moeten worden om de gedupeerde te compenseren. Dit heet het Plan van Aanpak. In dit plan kunnen ook mogelijke huisvestingsproblemen naar voren komen.

Bevindingenrapport

De medewerker van het Steunpunt doet het vooronderzoek naar de huisvestingsproblematiek en de mogelijke oplossingen en beschrijft dit in het bevindingenrapport. Hieruit kan blijken dat de oplossing in de particuliere huur of koopsector wordt gezocht. Indien het huisvestingsprobleem dient opgelost te worden in de sociale huursector, wordt het bevindingenrapport (incl. zoekprofiel) besproken met de woningcorporaties. Als een corporatiewoning inderdaad de oplossing is, wordt er een aanvraag ingediend door de medewerker van het steunpunt aan de toetsingscommissie Huisvesting. De commissie toetst de aanvraag op basis van de voorliggende beleidsregels. Indien niet wordt afgeweken van het advies van de Toetsingscommissie wordt de teamleider Maatschappelijke ondersteuning gevraagd om een urgentieverklaring toe te kennen op basis van de hardheidsclausule. Indien de toetsingscommissie negatief adviseert kan de aanvraag worden voorgelegd aan het College.

Geldigheid hardheidsclausule

Er kan slechts één maal per (voormalig) huishouden gebruik gemaakt worden van de voorliggende beleidsregels. In geval van co-ouderschap, waarbij beide ouders wonen in de gemeente Pijnacker-Nootdorp, kan dus slechts door één van de twee ouders gebruik worden gemaakt van deze regels. Dat is degene die als eerste erkend is als gedupeerde via de compensatiebrief. De urgentie zoals beschreven in deze beleidsregels wordt voor een periode van 12 maanden verleend, op basis van directe bemiddeling door de woningcorporaties.

Eenmalig aanbod

Het aanbieden van de woning wordt gezien als een eenmalig aanbod. De gedupeerden van de toeslagenaffaire zijn door handelen van de overheid in een situatie geraakt waarin ze de regie zijn kwijtgeraakt. Dit heeft in veel gevallen voor psychische schade gezorgd. Sommige gedupeerden hebben hierdoor heel veel ondersteuning nodig bij het nemen van beslissingen, andere willen juist zo veel mogelijk zelf doen. Afgesproken wordt om gezien de geschiedenis van de Woningzoekende zo goed als mogelijk rekening te houden met de wensen rondom de begeleiding naar een nieuwe woning. Hierbij wordt gebruikt gemaakt van informatie uit het bevindingenrapport.

Kosten inschrijving Woonnet-Haaglanden en bijdrage voor aanvraag woonurgentie

Woningzoekenden dienen in principe zelf de inschrijving bij Woonnet-Haaglanden te regelen, de medewerker van het steunpunt kan daar ondersteuning bij bieden. Eventuele kosten worden door de gemeente gedragen en bij het Rijk gedeclareerd. De bijdrage voor de aanvraag van een urgentieverklaring voor deze doelgroep komt te vervallen.

5. Zoekprofiel en criteria

De urgentieregeling uit de Huisvestingsverordening Pijnacker-Nootdorp 2019 is niet bedoeld om wooncarrière te maken. Het oplossen van het urgente huisvestingsprobleem dient dan ook op een sobere manier te worden gedaan. Hier is rekening mee gehouden bij het toekennen van het zoekprofiel van iemand met urgentie. Denk aan bijvoorbeeld het type woning en het aantal kamers. De inzet van de gemeente is om gedupeerden zo goed mogelijk te compenseren. Daarom wordt in de voorliggende beleidsregels afgeweken van de Huisvestingsverordening en de Beleidsregel urgentieverklaringen Pijnacker-Nootdorp 2019 op de volgende criteria:

Criterium 1: het gaat om een Woningzoekende met een huisvestingsprobleem

• 1.

  De betrokkene is een Gedupeerde van de KOT-affaire. Dit moet worden aangetoond met een compensatiebrief van de Belastingdienst;

• 2.

  De betrokkene heeft huisvestingsproblemen die gerelateerd zijn aan de KOT-affaire. Hierbij kan het gaan om een gedupeerde die:

  • a.

    een goed passende woning in Pijnacker-Nootdorp in de periode 2005 tot en met 2019 heeft moeten verlaten als gevolg van de KOT-affaire;

  • b.

    een goed passende woning elders in de periode 2005 tot en met 2019 heeft moeten verlaten als gevolg van de KOT-affaire en momenteel binding heeft met Pijnacker-Nootdorp door school van of zorg voor kinderen dan wel werk;

  • c.

    niet beschikt over een (veilige) vaste en/of zelfstandige woning waar structureel kan worden verbleven met het hele huishouden, of;

  • d.

    niet beschikt over een woning waarin de ouder(s) en de kinderen elk een slaapkamer hebben, terwijl het huis dat ooit verlaten is dat wel had en waarbij dit leidt tot sociale of medische problemen bij het gezin.

Criterium 2: meetellen kinderen

De Beleidsregel urgentieverklaringen Pijnacker-Nootdorp 2019 beschrijft in artikel 1.2.1 de manier waarop de samenstelling van het huishouden wordt berekend. In lid 2 van dit artikel staat dat een huishouden met één minderjarig kind óf meerdere minderjarige kinderen moet aantonen:

• a.

  dat er sprake is van gezag over dit kind, of deze kinderen;

• b.

  dat dit kind of deze kinderen hoofdelijk en daadwerkelijk verblijven bij de aanvrager; en

• c.

  dat de kinderen niet (tijdelijk) bij de andere gezaghebbende kunnen wonen

Met de voorliggende beleidsregels komt de voorwaarde onder c. te vervallen. De gemeente vindt het ongewenst om in deze situatie de gedupeerden te vragen hun, vaak zelf ook gedupeerde en getraumatiseerde, kinderen bij een andere gezaghebbende onder te brengen. In plaats daarvan geldt een andere voorwaarde. Bij het bepalen van de huishoudensgrootte tellen ook kinderen mee waar de gedupeerde 50% of meer de zorg voor heeft dan wel dat dit op korte termijn zal gebeuren. Dit kan via een ouderschapsplan.

Criterium 3: Schulden als gevolg van de KOT-affaire staan een urgentieverklaring niet in de weg

De Beleidsregel urgentieverklaringen Pijnacker-Nootdorp 2019 beschrijft in artikel 1.2.2 op welke wijze een aanvrager met schulden kan aantonen de kosten van de woning te kunnen dragen en kan voorzien in eigen levensonderhoud. Dit kan dan doormiddel van een bewijs van toelating tot schuldhulpverlening en het overleggen van een betalingsregeling met de schuldeisers.

Dit artikel voorziet niet in de bijzondere omstandigheden van de KOT-gedupeerden. Als erkend gedupeerde kunnen aanvragers op papier nog schulden hebben, maar deze zullen op termijn kwijtgescholden (publieke schulden) worden dan wel overgenomen worden door de Belastingdienst (private schulden). Hoewel de afhandeling nog op zich laat wachten, verdwijnen de schulden als direct of indirect gevolg van de KOT-affaire nog. Schulden die een direct of indirect gevolg zijn van de KOT-affaire zijn daarmee ook geen reden om de voorliggende beleidsregels niet van toepassing te laten zijn.

Criterium 4: Woningtype

In de Beleidsregel urgentieverklaringen Pijnacker-Nootdorp 2019 staat in artikel 3.1.1 lid 1 en 2 beschreven voor welke woningtypen een urgentieverklaring geldig is. Standaard gaat het om een flat met lift, flat zonder lift en de Hat-woningen. Deze sobere voorwaarden kunnen de mogelijkheid beperken om een gedupeerde goed te compenseren.

Als de Woningzoekende als gevolg van de KOT-affaire bijvoorbeeld een eengezinswoning heeft moeten achterlaten dan wordt dit type ook in het zoekprofiel meegenomen. Dit gebeurt op basis van het bevindingenrapport en na overleg met de woningcorporaties over de haalbaarheid en beschikbaarheid van de woningen.

Criterium 5: Aantal slaapkamers in het zoekprofiel

In de Beleidsregel urgentieverklaringen Pijnacker-Nootdorp 2019 is in artikel 3.1.1 lid 3 een tabel opgenomen waarin het aantal slaapkamers is gekoppeld aan het aantal personen. Deze sobere voorwaarden kunnen de mogelijkheid beperken om een gedupeerde goed te compenseren.

In afwijking van artikel 3.1.1 lid 3 van de Beleidsregel urgentieverklaringen Pijnacker-Nootdorp 2019 kan in het zoekprofiel het aantal slaapkamers worden verhoogd voor zover dit noodzakelijk is voor het herstel van de kinderen en/of het gezin. Dit gebeurt op basis van het bevindingenrapport en na overleg met de woningcorporaties over de haalbaarheid en beschikbaarheid van de woningen.

Criterium 6 zoekgebied

In aanvulling op het woningtype en het aantal slaapkamers bevat het zoekprofiel ook het zoekgebied (met de gemeenten en/of wijken) waarin de urgentieverklaring geldig is. In afwijking van artikel 3.1.1 lid 4 is het zoekgebied van deze doelgroep beperkt tot de gemeente Pijnacker-Nootdorp. De gedupeerde komt uit de gemeente of heeft een binding met de gemeente door school en/of zorg voor kinderen en/of werk.

Het kan zijn dat de situatie van de gedupeerde vraagt om een woning binnen een van de kernen. Dit gebeurt op basis van het bevindingenrapport en na overleg met de woningcorporaties over de haalbaarheid en beschikbaarheid van de woningen.

6. Evaluatie

De hardheidsclausule is bedoeld voor incidentele, zeer uitzonderlijke en schrijnende gevallen waarin de urgentieregeling geen oplossing biedt. In de KOT-affaire gaat het om meerdere uitzonderlijke gevallen. Omdat het moeilijk is om in te schatten hoeveel gedupeerden succesvol aanspraak doen op deze hardheidsclausule, worden de voorliggende beleidsregels een jaar na inwerkingtreding geëvalueerd. Hierin wordt de werkwijze en de impact op het vrijkomend aanbod bekeken. En wordt er beoordeeld of de hardheidsclausule als incidenteel instrument inderdaad in te zetten is voor dit vraagstuk.

7. Inwerkingtreding, duur en citeertitel

De voorliggende beleidsregels treden in werking op de dag van bekendmaking en zijn geldig tot en met 31 december 2024. De voorliggende beleidsregels worden aangehaald als: Beleidsregels toepassing hardheidsclausule gedupeerden toeslagenaffaire.