| Organisatie | Uithoorn |
|---|---|
| Organisatietype | Gemeente |
| Officiële naam regeling | Beheerplan openbaar groen Uithoorn 2021-2025 |
| Citeertitel | Beheerplan openbaar groen Uithoorn 2021-2025 |
| Vastgesteld door | college van burgemeester en wethouders |
| Onderwerp | milieu |
| Eigen onderwerp |
Geen
Onbekend
Datum inwerkingtreding | Terugwerkende kracht tot en met | Datum uitwerkingtreding | Betreft | Datum ondertekening Bron bekendmaking | Kenmerk voorstel |
|---|---|---|---|---|---|
| 31-12-2021 | 2019-072329 | 24-12-2021 |
Voor u ligt het Effectgestuurd Beheerplan openbaar groen van de gemeente Uithoorn. Hiervoor zijn alle groenvoorzieningen van de gemeente geanalyseerd en beoordeeld. Op basis van de uitkomsten is bepaald welke onderhoudsmaatregelen het meest passend zijn om bij te dragen aan de maatschappelijke effecten die zijn opgenomen in het Integraal Beleidsplan Openbare Ruimte (IBOR). Het IBOR beschrijft de doelstellingen voor het onderhoud, inrichting en gebruik van de gehele openbare ruimte. In het IBOR is bepaalt dat deze kaders per asset worden uitgewerkt naar concrete doelen en beheermaatregelen.
Ook zijn in dit beheerplan de kosten die deze maatregelen met zich mee brengen beschreven. Hierdoor is er sprake van optimaal, geïntegreerd en transparant beheer van openbaar groen met een onderbouwing van het voorgestelde dagelijks en planmatig onderhoud en de voorgestelde specifieke maatregelen voor vervanging en/of herinrichting.
1.1 Bijdrage groenvoorzieningen aan de openbare ruimte
De openbare ruimte levert een belangrijke bijdrage aan de doelen van de gemeente. De gemeente heeft daarnaast de plicht om de openbare ruimte deugdelijk te onderhouden. Voor het beheer van de openbare ruimte gelden eisen en richtlijnen. Daarnaast heeft de gemeente zelf een strategie voor de openbare ruimte geformuleerd: het Integraal Beleidsplan Openbare Ruimte (IBOR). In figuur 1 zijn maatschappelijke thema’s weergegeven waaraan de openbare ruimte bijdraagt.
Figuur 1 Maatschappelijke thema’s uit het IBOR waaraan de openbare ruimte bijdraagt
Om een vertaling van het IBOR naar dit beheerplan openbaar groen te maken is effectgestuurd beheer ontwikkeld. Het voordeel van het opstellen van beheerplannen aan de hand van effectgestuurd beheer is dat naar allerlei maatschappelijke thema’s gekeken wordt en niet alleen naar de technische staat van onderhoud.
In hoofdstuk 3 wordt beschreven hoe groenvoorzieningen bijdragen aan de in figuur 1 genoemde maatschappelijke thema’s.
Dit beheerplan is een uitwerking van het IBOR en daarmee tactisch/operationeel van aard. Het IBOR is leidend voor de strategische visie op de openbare ruimte. Dit beheerplan werkt de strategie verder uit in maatregelen, werkzaamheden en een financiële onderbouwing.
Dit beheerplan geeft geen opsomming van alle werkzaamheden die in de buitenruimte plaatsvinden, maar werkt met maatregelpakketten (bij elkaar horende werkzaamheden die een bepaald doel dienen).
Het Beheerplan openbaar groen biedt handvatten en kaders voor een doelmatig en effectgestuurd beheer groenvoorzieningen voor nieuwe en bestaande groenvoorzieningen in Uithoorn
De doelstelling van dit Beheerplan openbaar groen is:
Dit beheerplan wordt vastgesteld door het college van B&W. De gemeenteraad wordt een exemplaar ter kennisgeving gestuurd.
In dit beheerplan worden ook de daadwerkelijke financiële consequenties inzichtelijk gemaakt. Indien extra financiële middelen noodzakelijk zijn om bij te dragen aan het realiseren van de speerpunten en algemene effecten te realiseren wordt dit via een tussentijdse rapportage of in de P&C cyclus aan de raad voorgelegd ter afweging.
Allereerst worden in hoofdstuk 2 de wettelijke kaders kort beschreven en wordt stilgestaan bij de beleidsuitgangspunten. Tevens worden de normen en richtlijnen uit onder andere het CROW opgesomd en worden de assetmanagementprincipes toegelicht. In hoofdstuk 3 wordt de huidige situatie kort beschreven en staan we stil bij de kwaliteit en effecten ervan. In hoofdstuk 4 staat beschreven hoe we de doelen bereiken met het openbaar groen in Uithoorn, hierbij hoort ook de financiële uitwerking in hoofdstuk 5. In hoofdstuk 6 gaan we in op de inspectiestrategie van de groenvoorzieningen. In hoofdstuk 7 komen de communicatie en participatie aan bod. Hoofdstuk 8 behandelt de organisatie van de maatregelen binnen de organisatie en hoofdstuk 9 behandelt ten slotte de ontwikkelagenda voor de toekomst.
Er bestaat geen specifieke wet die bepaalt hoe de openbare ruimte moet worden beheerd. Wel bestaat er een ‘zorgplicht’ per asset en heeft de gemeente met wet- en regelgeving te maken vanuit het rijk en de provincie. De ‘zorgplicht’ is vastgesteld in het Burgerlijk Wetboek en stelt eisen aan technische veiligheid. De wet regelt in algemene zin wanneer een rechtspersoon aansprakelijk gesteld kan worden voor schade of letsel. Voor de openbare ruimte betekent dit dat de gemeente moet kunnen aantonen regelmatig onderhoud te plegen en de technische staat van objecten te inspecteren, zodat de veiligheid in de openbare ruimte gehandhaafd blijft. Als de gemeente dit niet of in onvoldoende mate doet kan zij aansprakelijk gesteld worden voor nalatigheid. Uit wettelijke bepalingen worden geen eisen gesteld aan de beeldkwaliteit van een gebied.
Besluit Begrotingen en Verantwoording (BBV)
Om het financieel toezicht op gemeenten doelmatig te kunnen uitvoeren, is een wet opgesteld om de gemeentelijke begrotingen uniform op te stellen: het Besluit Begrotingen en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV). Hierin zijn ook definities beschreven rond het begroten en onderverdelen van onderhoud aan kapitaalgoederen. Vanuit het BBV wordt de volgende indeling gemaakt:
In bijlage 1 is een tabel opgenomen met daarin een uitgebreidere beschrijving van de verschillende soorten van onderhoud die Uithoorn hanteert vanuit de BBV.
In het IBOR wordt expliciet ingezet op de rol van de openbare ruimte voor maatschappelijke vraagstukken op de lange termijn. In het IBOR zijn negen thema’s opgenomen die hoog op de landelijke en gemeentelijke agenda staan: gezondheid, veiligheid, biodiversiteit, energietransitie, circulaire economie, verstedelijking, sociale cohesie, mobiliteit en toegankelijkheid en klimaatadaptatie. Gedegen beheer van de openbare ruimte draagt (integraal) bij aan het behalen van de doelstellingen van deze thema’s.
In dit beheerplan worden de te nemen concrete maatregelen voor de korte en middellange termijn om aan de negen thema’s bij te dragen verder gespecificeerd en uitgewerkt. Hierin worden duidelijke richtlijnen geformuleerd voor de uitvoerende partijen in het beheer van de openbare ruimte. Een onderdeel van de richtlijnen zal beeldkwaliteit zijn voor bepaalde onderdelen van de openbare ruimte. Dit kan vervolgens in beeldbestekken op de markt gezet worden en getoetst door middel van schouwen. Een mogelijkheid is om bij het schouwen van de openbare ruimte bewoners te betrekken.
De algemene effecten vanuit het IBOR waaraan de openbare ruimte moet bijdragen zijn in willekeurige volgorde opgesomd in tabel 1.
Tabel 1 Algemene effecten openbare ruimte vanuit IBOR Uithoorn
1.6 Aanvullende uitgangspunten
Naast wetten en regels heeft de gemeente zelf ook kaders gesteld en daarmee haar ambities in beleid vastgelegd. De relevante beleidsdocumenten met betrekking tot groenvoorzieningen zijn in deze paragraaf benoemd.
Onderdeel van het Grondbeleid in Uithoorn is het snippergroenbeleid. Hierin is beschreven hoe wordt omgegaan met kleine, snippers, openbaar groen grenzend aan particuliere tuinen. Er wordt beschreven hoe beoordeeld wordt wanneer een stukje openbaar groen wel of niet wordt verkocht of verhuurd aan bewoners. In dit beheerplan wordt verder niet ingegaan op het snippergroen. Zolang het snippergroen bij de gemeente in beheer is valt het onder een van de beheertypen in bijlage 2. Zodra openbaar groen aan bewoners wordt verkocht of verhuurd is het in beheer van de particulier en voert de gemeente er geen beheer uit. Een uitzondering is als er een gemeentelijke boom staat op een verhuurd stukje snippergroen. De inspectie en beheermaatregelen worden in dat geval uitgevoerd door de gemeente vanwege de zorgplicht.
De uitgangspunten uit het Bomenbeleidsplan zijn ongewijzigd verwerkt in dit beheerplan openbaar groen (uitvoeringsmaatregelen), de LIOR (inrichtingseisen) en in het IBOR (beleidsmatige uitgangspunten). Met de vaststelling van dit beheerplan openbaar groen komt het Bomenbeleidsplan te vervallen. In 2022 wordt een nadere uitwerking op het beheer van bomen opgesteld.
De belangrijkste normen en richtlijnen naast de wettelijke uitgangspunten waar de gemeente zich aan conformeert zijn opgenomen in de Leidraad Inrichting Openbare Ruimte (LIOR). De ontwerpeisen zoals beschreven in hoofdstuk 9 (groen) de LIOR zijn gebaseerd op het beeldkwaliteit niveau B. Voor locaties met beeldkwaliteit A kunnen aanvullende eisen worden gesteld en is meer ruimte voor maatwerk. In bijlage 2 zijn alle beheer categorieën beschreven. De inrichtingseisen van de LIOR zijn hier niet in opgenomen.
Uithoorn werkt binnen de cyclus van beheer met de methode assetmanagement. Hierbij hanteert Uithoorn het Integraal Beleidsplan Openbare Ruimte (IBOR) en de risicomatrix.
Voor het bepalen of een asset op een bepaalde locatie aangepakt moet worden, moet worden bepaald welke risico’s voor de gebruikers van de openbare ruimte worden gezien met betrekking tot veiligheid, leefbaarheid, kosten zoals vervolgschade en imago.
Op dit moment is nog niet voor alle assets een analyse van risico’s op prestaties van de openbare ruimte opgesteld. Voor openbaar groen is geen risicobeoordeling beschikbaar. Er wordt op dit moment alleen uitgegaan van de uitkomsten van de VTA controle voor bomen. In 2022 wordt een nadere uitwerking op het beheer van bomen uitgewerkt.
Voor het overige openbaar groen wordt geen risico afweging gemaakt. Deze groenvakken worden gerooid en heringericht als onderdeel van grotere integrale projecten of wanneer een groenvak niet meer met dagelijks onderhoud op een beeldkwaliteit B gehouden kan worden.
Het is mogelijk dat in de toekomst een risicobeoordeling van het openbaar groen gemaakt wordt. Dan zullen locaties met groen met een of meerdere onacceptabele risico’s een hoge prioriteit hebben en een grotere beheerinspanning vragen om de geïdentificeerde risico’s te verminderen. Risico’s die als ‘acceptabel’ uit de analyse komen hebben vanuit beheeroogpunt een lage prioriteit en vragen slechts geringe beheerinspanning.
Om de risico’s op een uniforme, zo objectief mogelijke, manier te borgen wordt binnen Uithoorn gebruik gemaakt van een risicomatrix, vastgesteld door het college van B&W in 2018, waarbij wordt uitgegaan van:
3. Beschrijving openbaar groen in Uithoorn
3.1 Bijdrage aan maatschappelijke thema’s
De huidige bijdrage van openbaar groen en bomen aan de negen thema’s uit het IBOR zijn hieronder weergegeven.
In de onderstaande grafiek is voor elk thema in het IBOR weergegeven hoe het openbaar groen hieraan bijdraagt. De binnenste grijze negenhoek is niveau sober, de middelste grijze negenhoek is niveau adequaat en de buitenste grijze negenhoek is niveau ambitieus. Daarbij geldt dat sober zich laat vergelijken met een zesje, adequaat een ruime 7 en ambitieus een 8+. Het openbaar groen draagt aan veel thema’s op een adequaat niveau bij, op de thema’s energietransitie, circulaire economie en klimaatadaptatie is de bijdrage wat lager, namelijk sober.
Grafiek 1 huidige bijdrage openbaar groen aan IBOR thema’s
In de grafiek is te zien dat de bijdrage van openbaar groen niet op alle thema’s gelijk is. Dit is verklaarbaar doordat op sommige thema’s een duidelijke bijdrage geleverd wordt en er op andere thema’s minder invloed is vanuit openbaar groen. Ook zijn enkele thema’s vrij nieuw en nog volop in ontwikkeling.
Openbaar groen kan het meest bijdragen aan de thema’s:
Er zijn ook thema’s waar een kleinere bijdrage aan geleverd kan worden. Te denken valt aan het op een goede manier situeren van openbaar groen in relatie tot mobiliteit en toegankelijkheid en veiligheid. Door van tevoren goed te kijken naar het gebruik van een locatie kan het groen bijdragen aan een veilig gevoel in een buurt.
Tabel 2 bijdrage openbaar groen aan thema’s IBOR
Bomen zijn een belangrijk onderdeel van de leefomgeving. Naast een mooi beeld vervullen bomen belangrijke functies als het begeleiden van belangrijke (weg)structuren, het leveren van zuurstof, schaduw, het bijdragen aan de reductie van fijnstof, het zorgen voor beschutting en nestgelegenheid voor dieren.
Anderzijds kunnen bomen ook overlast verzorgen. Blad, wortels en vruchten zorgen, vooral in het stedelijk gebied, voor verstopte goten, opgedrukte bestrating en vuile straten. Uithoorn streeft naar versterking en ontwikkeling van het groene karakter van de gemeente, waarbij tegelijkertijd de leefbaarheid van het stedelijk gebied en beheerbaarheid van bomen het uitgangspunt vormen.
De basis voor beheer van bomen is:
In de onderstaande grafiek is voor elk thema in het IBOR weergegeven hoe bomen hieraan bijdragen. De binnenste grijze negenhoek is niveau sober, de middelste grijze negenhoek is niveau adequaat en de buitenste grijze negenhoek is niveau ambitieus. Daarbij geldt dat sober zich laat vergelijken met een zesje, adequaat een ruime 7 en ambitieus een 8+. De bomen in de openbare ruimte dragen aan vrijwel alle thema’s op een adequaat niveau bij, op het thema circulaire economie is de bijdrage wat lager, namelijk sober.
Grafiek 2 huidige bijdrage bomen aan IBOR thema’s
In de grafiek is te zien dat de bijdrage van bomen niet op alle thema’s gelijk is. Dit is verklaarbaar doordat op sommige thema’s een duidelijke bijdrage is en op andere thema’s minder invloed is vanuit bomen. Ook zijn enkele thema’s, zoals energietransitie, vrij nieuw en nog volop in ontwikkeling.
Bomen kunnen het meest bijdragen aan de thema’s:
Biodiversiteit: bomen zijn onderdeel van de biodiversiteit en tegelijkertijd ondersteunen ze de biodiversiteit. Bomen bieden voedsel, leefruimte, bescherming en nestgelegenheid aan insecten, vogels, kleine zoogdieren en korstmossen. Daarbij blijkt dat inheemse soorten meer bijdragen aan de biodiversiteit dan uitheemse of gecultiveerde soorten.
Klimaatadaptatie: binnen een groenstructuur spelen bomen een overheersende rol. Door hun ruimtelijke werking zijn ze de meest beeldbepalende groenelementen en daarom sterk sfeerbepalend. Bomen bieden schaduw en beschutting en spelen zo een rol in het tegengaan van hittestress. Ook spelen bomen een rol in het afvangen van regenwater, waardoor er mogelijk minder wateroverlast op straat ontstaat bij hevige regenval.
Gezondheid: door bomen te plaatsen en te onderhouden wordt bijgedragen aan zowel de fysieke als mentale gezondheid van inwoners. Groen verminderd onder andere stress en mensen in een groene omgeving voelen zich vaak fitter en zijn minder vaak ziek. Daarnaast zorgen bomen voor een gezonde lucht door CO2 reductie en het afvangen van fijnstof.
In bovenstaande grafiek is zichtbaar dat Uithoorn voornamelijk veel gazon en kruidenrijk gras telt. In bepaalde wijken liggen langs wegen en in het midden van woningen veel grasvelden. Kruidenrijk gras wordt vaak toegepast als berm of begeleiding van paden en wegen.
De bomen in Uithoorn staan voornamelijk in gras of beplanting. Dit is een beleidsmatige keus vanuit het Bomenbeleidsplan waarin is bepaald dat er geen bomen in verharding worden geplaatst. Bomen in verharding hebben minder kans te volgroeien en hebben vaak intensiever beheer nodig. Op bepaalde locaties staan nog bomen in verharding (725 bomen, ongeveer 5% van het totale areaal) vanuit het verleden. Hier doen zich in sommige gevallen knelpunten voor in het beheer en gebruik van de openbare ruimte. Ook is op sommige nieuwe locaties uit ruimtegebrek nog gekozen voor bomen in verharding als maatwerk optie.
Om een goed zicht te hebben op de technische kwaliteit van het openbaar groen wordt ieder jaar een inspectie op een deel van het bomenbestand uitgevoerd, de VTA inspectie. Hierbij wordt op systematische wijze iedere boom beoordeeld. Op basis van deze inspectie krijgt de gemeente inzicht in de huidige kwaliteit van de bomen. Door de resultaten van de afgelopen jaren wordt inzicht gegeven in het verloop van de kwaliteit.
Voor het overige openbaar groen wordt geen inspectie uitgevoerd op dit moment.
Ieder jaar wordt een VTA inspectie uitgevoerd aan een deel van het bomenbestand. De VTA inspectie is een visuele controle van de boom. Dit betekent dat er niet binnen in de boom of onder het maaiveld wordt gekeken. Er zijn bomen die jaarlijks, 3-jaarlijks en 6-jaarlijks worden geïnspecteerd. Deze onderverdeling komt voort vanuit de leeftijd van een boom, de standplaats en de conditie van de boom.
Uit de VTA inspectie volgt een rapportage waarin per boom staat wat de conditie is en of er gebreken zijn geconstateerd. In een enkel geval wordt geadviseerd vervolgonderzoek uit te voeren.
Onderhoud dat voortvloeit uit de geconstateerde gebreken tijdens de VTA inspectie kan vaak worden onderverdeeld in groot en klein onderhoud. De grote en/of specialistische werkzaamheden worden door de gemeente gebundeld na de jaarlijkse veiligheidsinspectie en uitbesteed aan een gespecialiseerde aannemer.
Het klein onderhoud is meestal overzichtelijk en kan door de eigen dienst worden uitgevoerd, bijvoorbeeld tijdens het snoeiprogramma. Tevens wordt tijdens de onderhoudsrondes de inboet opgenomen waarna alle inboet in een keer wordt aangepakt.
Wanneer een gebrek acuut gevaar oplevert wordt direct actie ondernomen door de inspecteur. Hij meldt het gebrek bij de gemeente en die zorgt ervoor dat het gebrek door de eigen dienst of een aannemer snel wordt opgelost.
Het overige openbaar groen wordt niet apart geïnspecteerd. Tijdens de onderhoudsrondes wordt bepaald welke vakken niet meer met dagelijks onderhoud op de vastgestelde beeldkwaliteit kunnen worden gehouden. Deze vakken worden dan gerooid en opnieuw ingeplant.
Er komen gedurende het jaar verschillende MOR meldingen binnen bij de gemeente. Het betreft voornamelijk meldingen over onkruid in plantsoenen en in de verharding. Daarnaast gaan veel meldingen over bomen en boomonderhoud (bomen die licht wegnemen of te groot zijn en het snoeien van takken). De meldingen zijn vaak seizoensgebonden (onkruid in voorjaar en zomer, bladafval in de herfst) en hebben een relatie tot gepland regulier onderhoud. Het merendeel van deze meldingen wordt door het team Dagelijks Onderhoud opgelost en afgehandeld.
4. Realisatie doelen openbaar groen
De algemene effecten en speerpunten die in het IBOR zijn beschreven vormen hét uitgangspunt voor dit beheerplan. Voor het openbaar groen wordt gesteld dat deze moet bijdragen aan voornamelijk biodiversiteit, gezondheid, klimaatadaptatie en sociale cohesie. Gebruikers moeten op een duidelijke, overzichtelijke en prettige manier gebruik kunnen maken van de openbare ruimte met zo min mogelijk conflictsituaties met andere gebruikers van de openbare ruimte. Om dit doel te behalen zijn de volgende activiteiten nodig die beschreven worden in dit hoofdstuk.
Per asset wordt een beheerplan opgesteld met daarin een lijst van maatregelen. Hieronder is een korte opsomming gegeven van de categorieën maatregelen binnen het beheer van openbaar groen die de gemeente uitvoert. Het betreft een korte opsomming, geen uitputtende lijst.
Binnen dit beheerplan wordt gebruik gemaakt van de definities zoals gebruikt in de Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV). Bij de gemeente worden twee soorten onderhoud onderscheiden: dagelijks en planmatig onderhoud. Deze typen onderhoud vallen weer uiteen in twee soorten onderhoud.
Het dagelijks onderhoud bestaat uit het correctief- en preventief onderhoud en wordt onder regie van het team van Dagelijks Onderhoud uitgevoerd.
Dagelijks onderhoud gaat uit van de basis “schoon, heel en veilig”. Deze drie pijlers zijn de belangrijkste punten waarop wordt besloten om wel of geen onderhoud uit te voeren. In onderstaande tabel is te zien welke beeldkwaliteit niveaus er zijn en wat deze inhouden qua aantrekkelijkheid en gebruik.
Een onderdeel van dagelijks onderhoud is het afhandelen van klachten over het openbaar groen. Openbaar groen, bomen en het gebruik van groene plekken leveren soms klachten op van bewoners. Hierbij kan het gaan om de volgende klachten:
Klachten worden als volgt afgehandeld, afhankelijk van de aard van de klacht:
Specifiek voor klachten over bomen gelden de volgende regels.
Het planmatig onderhoud is verdeeld in groot onderhoud en totale vervangingen (investeringen) en wordt onder regie van het team Inrichting en Beheer uitgevoerd. De omvang van dergelijke projecten omvat meerdere dagen of zelfs weken. Het betreft vaak een complete straat en wordt meestal ook integraal met andere disciplines opgepakt. Bovendien gaat het vaak gepaard met overlast voor aanwonenden en is er communicatie naar externen zoals aanwonenden of gebruikers. Activiteiten die hierbij horen zijn het schrijven van een opdracht, een aanbesteding doen etc. Een dergelijk project vraagt organisatie brede aandacht en participatie. Kaders hiervoor staan beschreven in de Leidraad Inrichting Openbare Ruime waarin ook wordt meegenomen hoe ingericht dient te worden.
De bijkomende kosten naast het daadwerkelijke fysieke onderhoud bestaan uit de volgende activiteiten:
De kosten voor inspectie en gegevensbeheer van bomen is niet ieder jaar gelijk. Dit komt doordat sommige bomen elk jaar geïnspecteerd worden, maar andere bomen eens per 3 of eens per 6 jaar. De hoeveelheid werk en bijbehorende kosten voor de inspectie fluctueren om die reden. Wel is er een cyclus in de kosten:
Jaar 1 € 24.847 (bomen die elk jaar en elke drie jaar worden geïnspecteerd)
Jaar 2 € 9.053 (bomen die elk jaar worden geïnspecteerd)
Jaar 3 € 9.053 (bomen die elk jaar worden geïnspecteerd)
Jaar 4 € 27.892 (bomen die elk jaar, elke drie jaar en elke 6 jaar worden geïnspecteerd)
Jaar 5 € 9.053 (bomen die elk jaar worden geïnspecteerd)
Het is van belang te bepalen hoeveel budget nodig is voor het onderhoud. Tevens is het van belang te bepalen wanneer de kosten te hoog worden voor het onderhoud en een groenvak beter kan worden verwijderd en/of vervangen.
Beheer van openbaar groen bestaat uit dagelijks onderhoud en planmatig onderhoud/vervanging.
De vervanging van openbaar groen wordt meegenomen binnen het meerjarenplan onderhoud openbare ruimte dat jaarlijks wordt geactualiseerd. Het meerjarenplan onderhoud openbare ruimte wordt jaarlijks vastgesteld door het college. Ook de gemeenteraad wordt hierover geïnformeerd en kan hierin wijzigingen aanbrengen vanuit haar controlerende taak. Het exacte bedrag voor vervanging van openbaar groen kan dus variëren per jaar.
De benodigde budgetten voor dagelijks onderhoud stijgen. Het benodigd budget voor dagelijks onderhoud aan openbaar groen is €35.000,- extra per jaar. Dit extra bedrag is gebaseerd op het areaal en landelijke kengetallen. Het huidige budget voor dagelijks onderhoud van openbaar groen is exclusief eigen dienst € 1.473.608,-. Dit bedrag is opgebouwd uit (bedragen in €):
Om zoveel mogelijke bij te dragen aan de uitgangspunten uit het IBOR wordt het dagelijks onderhoud aan openbaar groen uitgevoerd door middel van beeldkwaliteit. Voor Uithoorn geldt de volgende keuze voor de beeldkwaliteit per functiegebied.
De eerste vier jaar is goed inzichtelijk te maken met ramingen wat de verwachte kosten zijn. Daarna is dat niet mogelijk omdat de meerjarenplanning jaarlijks wordt bijgesteld aan de hand van de inspecties. Zo zijn de meest actuele en accurate cijfers beschikbaar. Om toch een doorkijk te geven naar de kosten voor openbaar groen na 2025 is gebruik gemaakt van kengetallen op basis van het areaal, type openbaar groen en de ondergrond. De gemiddelde kosten voor planmatig onderhoud vanaf 2025 zijn €197.912,- per jaar.
In de LIOR is de technische levensduur van openbaar groen vastgesteld. Deze betreft 50 jaar voor bomen en 25 jaar voor heesters.
In het onderzoek naar algemene bewonerstevredenheid (waar staat je gemeente) wordt op dit moment geen specifieke aandacht besteed aan het openbaar groen binnen de gemeente. De gegevens die zijn terug te vinden betreffen het aantal bomen per inwoner. Deze cijfers zijn ook uitgesplitst op wijkniveau.
Op Atlas van de Leefomgeving is de hoeveelheid groen binnen Uithoorn te zien (hoeveelheid groen binnen vakken van 10 bij 10 meter). Dit is op basis van geodata opgesteld en niet op basis van hoe bewoners hun omgeving ervaren.
Er zijn verschillende ontwikkelingen binnen het meten van bewonerstevredenheid. De ontwikkelingen worden gevolgd en voorgesteld op het moment dat deze toepasbaar zijn voor Uithoorn.
6.2 Kwaliteit Prestatie Indicatoren (KPI’s)
De KPI’s zijn de indicatoren die binnen de P&C cyclus worden gebruikt om te monitoren. Voor het openbaar groen zijn er nog geen indicatoren opgesteld. De reden hiervoor is dat bij openbaar groen, en bij bomen specifiek, de kwaliteit boven de kwantiteit gaat. Wel dient bij verwijderen van openbaar groen naar verhouding openbaar groen teruggeplaatst moeten worden, met inachtneming van de inrichtingseisen uit de LIOR.
6.3 Inspecties openbaar groen en bomen
De gemeente laat jaarlijks een visuele inspectie (VTA) op een selectie van de bomen van de gemeente uitvoeren door een hiervoor gecertificeerd inspectiebureau. De resultaten geven inzicht in de ernst en omvang van de conditie van de bomen. Daarnaast worden diverse kleine schades die invloed op de veiligheid hebben geïnventariseerd. Denk hierbij bijvoorbeeld aan boomwortelopdruk, zwammen op de stam of plakoksels.
De inspecties van de bomen worden uitgevoerd om de areaalgegevens op orde te houden en de risico’s van de bomen inzichtelijk te hebben. Op het overige groen worden geen inspecties uitgevoerd.
7. Communicatie en participatie
7.1 Afhandeling meldingen gebruikers
Gebruikers van de openbare ruimte kunnen een melding openbare ruimte (MOR) doen bij de gemeente wanneer zij iets zien wat stuk, onveilig of niet schoon is. Ook meldingen over openbaar groen of bomen kunnen hier gemeld worden. Een melding openbare ruimte wordt gedaan via de website van de gemeente en via de app “Makkelijk Melden”. Het team Dagelijks Onderhoud van de afdeling Buurt (Duo+) neemt de meldingen in behandeling.
Een melding kan ook digitaal via gemeente@Uithoorn.nl en telefonisch via het Klant Contact Centrum (KCC) gedaan worden. Het KCC maakt dan een melding aan de hand van de telefonische informatie en zet de melding door naar de behandelend ambtenaar.
De standaard verwerkingstijd van een MOR is:
Voor overige meldingen (schoon en heel):
Voor meldingen die een informatieverzoek bevatten:
7.3 Participatie binnen projecten
Bij het bepalen van de mate van participatie wordt de Participatienota gevolgd als leidraad. Hierin is een participatieladder opgenomen waarop de verschillende treden van participatie uitgewerkt (informeren, raadplegen, meedenken, meebeslissen, zelfbeheer). Per project weegt de projectleider af welk niveau van participatie wenselijk is. Dit wordt vooraf vastgelegd in de startdocumenten, ook wel Interne Opdracht Omschrijving (IOO) van het project.
Per project wordt bekeken hoe en wanneer er geparticipeerd wordt met belanghebbenden. Hierbij valt te denken aan brieven aan omwonenden, inloopbijeenkomsten, berichten op de website, uithoorndenktmee.nl of social media.
8. Organisatie uitvoering maatregelen openbaar groen
In paragraaf 4.2 zijn alle maatregelen benoemd die uitgevoerd zouden moeten worden om het openbaar groen binnen Uithoorn te beheren. Deze maatregelen moeten georganiseerd worden binnen de gemeentelijke organisatie. Hieronder is uitgesplitst welke rollen en verantwoordelijkheden er zijn en waar deze in de organisatie belegd zijn.
De uitvoering van het beheerplan is de verantwoordelijkheid van de assetbeheerder groen binnen de afdeling Buurt van Duo+, team Inrichting en Beheer. De assetbeheerder is verantwoordelijk voor:
Verantwoordelijke planmatig onderhoud en vervanging
De uitvoering van planmatig onderhoud en vervanging is de verantwoordelijkheid van een projectleider binnen de afdeling Buurt van Duo+, team Inrichting en Beheer. Planmatig onderhoud en vervanging wordt projectmatig opgepakt. Binnen dit project vindt ook participatie met bewoners en gebruikers plaats. De projectleider is verantwoordelijk voor:
Verantwoordelijke communicatie
Communicatie over openbaar groen is de verantwoordelijkheid van de assetbeheerder. De medewerker binnen communicatie is verantwoordelijk voor de daadwerkelijke uitvoering van dit onderdeel. De communicatiemedewerker is verantwoordelijk voor:
Verantwoordelijke uitvoering onderhoud aan openbaar groen
De uitvoering van de maatregelen in de openbare ruimte is de verantwoordelijkheid van het team Dagelijks Onderhoud. Binnen dit team zijn de toezichthouders openbaar groen degene die de uitvoering aansturen. De toezichthouders zijn verantwoordelijk voor:
In 2022 wordt een onderzoek naar de conditie van de bomen in Uithoorn uitgevoerd en uitgewerkt in een visie ten aanzien van het beheer van bomen. Dit onderzoek is bedoeld om in kaart te brengen welke conditie de bomen hebben, of er zich knelpunten voordoen in beheer en/of gebruik van de openbare ruimte en welke maatregelen er uitgevoerd moeten worden. Expliciet is er aandacht voor de conditie van bomen in verharding. Hierbij wordt naar individuele bomen gekeken, maar ook naar boomstructuren als lanen. Dit onderzoek vormt de onderlegger voor het opstellen van een planning voor het vervangen van bomen in de komende jaren.
In 2022 wordt de waardevolle bomenlijst geactualiseerd. De huidige regels omtrent waardevolle bomen blijven tot de actualisatie van kracht. De regels zijn:
Bijlage 2 Beheer openbaar groen Uithoorn
Opsomming van alle vaktermen met uitleg.
Klepelen Het fijn maken van ruige begroeiingen met behulp van roterende klepels.
Kandelaberen Een snoeitechniek, waarbij de takken van een boom afgezaagd worden waardoor de boom het uiterlijk van een kandelaar, of kandelaber krijgt.
Halfverharding Bestaat uit onsamenhangend materiaal dat meer draagkracht levert dan de originele grond. Voorbeelden zijn grind, gebroken puin (menggranulaat) en gebroken natuursteen.
VTA Visual tree assessment Een VTA-onderzoek wordt in Nederland een Boomveiligheidsonderzoek genoemd. Volgens deze methode kunnen interne gebreken ontdekt worden aan de hand van signalen die aan de buitenkant van de boom zichtbaar zijn.
Afzetten van beplanting De bomen en struiken worden dicht bij de grond afgezaagd. De bedoeling daarbij is dat uit de slapende knoppen in de stobbe, het resterende stamgedeelte, weer nieuwe loten ontspruiten. Na verloop van tijd zullen die uitgroeien tot nieuwe stammen. Die worden bij een volgende onderhoudsbeurt op dezelfde wijze afgezaagd. De periode voor het terugkerende afzetten kan variëren van 5 tot 25 jaar en is afhankelijk van de houtsoort, bodemtoestand en gebruiksdoel van de beplanting.
Dunnen van beplanting Een deel van de struiken of bomen wordt bij de grond afgezaagd om ruimte te geven aan de resterende struiken en bomen. De afgezaagde struiken of bomen worden blijvend verwijderd en groeien niet terug.
Zettingsgevoelige gebieden Zetting is het proces waar grond onder invloed van een belasting wordt samengedrukt. De zettingssnelheid hangt af van de textuur en structuur van de grond en het watergehalte, de omvang van de belasting en de eerdere belastingen. In Uithoorn is de zettingssnelheid in sommige wijken hoog.
Een boom is een overblijvend houtig gewas met een dwarsdoorsnede van de stam van minimaal 10 cm op een hoogte van 1,30 m boven het maaiveld. In het geval van meerstammigheid geldt de dwarsdoorsnede van de dikste stam. Een houtig gewas is een boom als hij aangeplant is om uit te groeien tot een boom.
Functie van laan- en straatbomen
Bomen hebben een belangrijke waarde voor de uitstraling en de leefbaarheid van de openbare ruimte. Bomen dienen vaak als fysieke afscheiding of visuele afscherming. Ook worden bomenrijen gebruikt als begeleidende elementen langs wegen. Lanen brengen het groen tot in de woonwijken. In enkele gevallen worden bomen echt aangeplant om hun sierwaarde (bloei/vorm/kleur), het betreffen hier veelal solitaire bomen.
Een volgroeide boom heeft een kroon die zich onbelemmerd heeft kunnen ontwikkelen. Een uitzondering hierop zijn knot- en leibomen. De boom heeft langs openbare wegen een takvrije stamhoogte van minimaal 4 meter. Bomen die niet langs wegen staan hebben een takvrije stamhoogte die is afgestemd op het gebruik van de omgeving.
In zettingsgevoelige gebieden, in Uithoorn zijn dat vooral de wijken Meerwijk Oost en Meerwijk West, worden de bomen niet ouder dan maximaal 25 jaar, zij zullen hun eindbeeld dan ook niet behalen. De bomen kunnen niet ouder dan 25 jaar worden omdat de omgeving dan opgehoogd moet worden en de bestaande bomen door de ophoging zullen doodgaan, zij moeten dus tegelijk met de ophoging vervangen worden. De precieze invulling van de planning omtrent het ophogen wordt geïnitieerd vanuit wegenonderhoud. Het kan voorkomen dat binnen het groot planmatig onderhoud niet precies met een cyclus van 25 jaar gewerkt gaat worden.
Boomcontrole. Ten behoeve van aansprakelijkheid en veiligheid voor de omgeving worden laan- en straatbomen iedere 1, 3 of 6 jaar (afhankelijk van de conditie en leeftijd van de boom) gecontroleerd aan de hand van visuele aspecten (VTA controle). Hieruit volgen beheermaatregelen die uitgevoerd worden binnen een vastgelegde tijdsperiode. Afhankelijk van de maatregel hangt er een behandeltermijn aan vast.
Levensduur van beheergroepen en renovatie
Uithoorn is gedeeltelijk gebouwd op zettingsgevoelige grond, eens per 15 tot 25 jaar wordt de straat dan opgehoogd en worden de bomen vervangen. Hierdoor is in zetting gevoelige gebieden de levensduur aanzienlijk korter.
In geval bomen ziek zijn worden deze vervangen wanneer zij een gevaar voor de omgeving vormen. Ook kan besloten worden in geval van laanbeplanting om de gehele laan in een keer te vervangen. Dit is bijvoorbeeld aan de orde bij de kastanjebloedingsziekte, of als we er bewust voor kiezen dat het laanbeeld behouden moet worden, veelal wordt dit ingezet door uitval door ziektes.
In Uithoorn is een waardevolle bomenlijst opgesteld. De bomen die op deze lijst staan zijn van bijzondere waarde voor de omgeving. Op deze lijst staan zowel particuliere als gemeentelijke bomen. Deze bomen hebben een aparte status en er gelden de volgende regels en uitgangspunten:
Tijdelijke of permanente begroeiingen van grassen en ruigtekruiden langs wegen, watergangen of op en langs extensief onderhouden terreinen.
Bermen, ruigten en slootkanten bestaan uit een begroeiing van grassen en ruigtekruiden. De begroeiing bestaat voornamelijk uit soorten die van nature voorkomen. Door het toepassen van het juiste maaibeleid, bevoordelen we de gewenste (bloemrijke) soorten en ontstaat er een aantrekkelijk beeld. Grote oppervlakten met woekerende soorten als brandnetels en distels worden zoveel mogelijk voorkomen.
Afhankelijk van de beheergroep 1 of meerdere keren per jaar maaien en in sommige gevallen afvoeren van het maaisel.
Levensduur van beheergroepen en renovatie
Een levensduur van 25 jaar is mogelijk.
Heesters in een rij of een blokvorm die op een zeer kleine onderlinge afstand van elkaar zijn aangeplant en die door periodieke snoei in een strakke vorm wordt gehouden.
Hagen worden aangeplant als fysieke afscheiding of visuele afscherming. Ook worden hagen gebruikt als begeleidend element langs wegen. Hagen doen opvallend vaak dienst als nestplaats voor vogels.
Een volgroeide haag heeft een strakke vorm. De haag is gesloten en er zijn geen grote afwijkingen in de hoogte en/of breedte.
Levensduur van beheergroepen en renovatie
Afhankelijk van het beeld en van onderhoudswerkzaamheden aan aangrenzende verhardingen. Een levensduur van 25 jaar is mogelijk.
Heesters met hoge sierwaarde door bloei, vruchten, bladkleur of groeivorm. De sierwaarde wordt door snoeimaatregelen in stand gehouden.
De hoofdfunctie van sierheesters is het aantrekkelijk maken van het straatbeeld. Ze hebben daarnaast vaak ook een functie als fysieke afscheiding of visuele afscherming. Ook worden sierheesters gebruikt als begeleidend element langs wegen.
Volgroeide sierheesters vormen een gesloten beplanting waarbij de sierwaarde optimaal beleefd wordt. De soortensamenstelling in sierheestervakken is vooraf bepaald. De hoogte en breedte van de beplantingen wordt door snoeimaatregelen in stand gehouden.
Snoeien. Sierheesters worden periodiek in de winterperiode gesnoeid. De manier waarop gesnoeid wordt is soortafhankelijk met als doel om de sierwaarde optimaal tot uiting te laten komen. De hoogte van sierheesters is afhankelijk van de afscheidende of afschermende functie. Sierheesters op plaatsen die voor verkeersdeelnemers overzichtelijk moeten zijn, mogen niet hoger worden dan 1 meter.
Levensduur van beheergroepen en renovatie
Afhankelijk van de kwaliteit van de heesters t.o.v. het eindbeeld en werkzaamheden in de directe omgeving. Heesters kunnen een levensduur hebben van 25 jaar.
Sierheesterranden zijn de randen van beplantingen met sierheesters.
Functies van sierheesterranden
Sierheesterranden zijn de overgang tussen beplantingen met sierheesters en aangrenzend terrein. Bij sierheesters als fysieke afscheiding of visuele afscherming bepalen de randen voor een groot deel de sierwaarde van de beplanting.
De randen van sierheestervakken moeten zodanig gesnoeid worden dat overhangende takken geen hinder opleveren bij aangrenzende terreinen. De randen moeten zodanig worden gesnoeid dat de natuurlijke vorm van de beplanting zo min mogelijk wordt aangetast. Strak geknipte randen zijn niet toegestaan.
Levensduur van beheergroepen en renovatie
Afhankelijk van de kwaliteit van de heesters t.o.v. het eindbeeld en werkzaamheden in de directe omgeving. Heesters kunnen een levensduur hebben van 25 jaar.
Bollen en vaste planten zijn winterharde, niet houtige gewassen met een hoge sierwaarde die ’s winters bovengronds afsterven.
Bollen worden uitsluitend toegepast ter verfraaiing van het straatbeeld. Ze dragen er toe bij dat de seizoenen beter beleefd worden. Bollen worden toegepast als toevoeging aan andere groenvoorzieningen zoals gras of heesters. Bolgewassen zijn over het algemeen voorjaarsbloeiers en zorgen daardoor vroeg in het jaar voor een fleurig straatbeeld. Bollen hebben als meerwaarde dat zij in het vroege voorjaar voedsel voor insecten geven.
Vaste planten worden toegepast vanwege de grote sierwaarde die voornamelijk wordt veroorzaakt door een langdurige en uitbundige bloeiperiode. Vaste planten worden over het algemeen niet erg hoog waardoor ze geschikt zijn voor toepassing op rotondes en kruisingen van wegen waarbij overzicht en belevingswaarde belangrijk is.
Bollen worden aangeplant met de bedoeling dat ze zichzelf in stand houden en bij voorkeur uitbreiden waardoor de aantallen steeds groter worden. Vaste planten vormen een gesloten beplanting waarbij de oorspronkelijke verdeling van de soorten in stand blijft en de verschillende soorten niet door elkaar groeien.
Levensduur van beheergroepen en renovatie
Hier is nog niet voldoende ervaring mee. Op dit moment lijkt 10 tot 15 jaar de maximale levensduur.
Een gazon is een grasveld waarbij het gras door regelmatig maaien kort wordt gehouden. Graskanten zijn de randen van gazons.
Gazons zorgen voor openheid, een ruimtelijk gevoel en overzicht en vertegenwoordigen daardoor een zekere sierwaarde. Ze kunnen dienen als sport- en speelondergrond. Door de aanplant van bomen en bollen in gazons, wordt de sierwaarde vergroot. Honden uitlaatroutes lopen vaak over gazons. Graskanten zorgen voor een duidelijke overgang tussen gazons en aangrenzend terrein.
Er wordt gestreefd naar een egale, gesloten grasmat. Wanneer gazons gebruikt worden als sport- of speelveld komen, door de intensieve betreding, plaatselijk kale plekken voor. Graskanten zijn strak en zonder onderbrekingen of rafels.
Maaien. Het kwaliteitsniveau is B.
Kale plekken worden 1 x per jaar losgemaakt, aangevuld met zandige grond en ingezaaid. Bij sport- of speelvelden worden de ingezaaide plekken afgezet totdat de nieuwe grasmat gesloten is.
Oneffenheden worden 1 x per jaar geëgaliseerd en ingezaaid.
Zwerfafval verwijderen. Het kwaliteitsniveau is A.
Het loof van de bollen wordt 1x per jaar na de bloeiperiode gemaaid op aanwijs van de gemeente.
Steken en knippen van graskanten. Het kwaliteitsniveau is B.
Levensduur van beheergroepen en renovatie
De levensduur kan 35 jaar bedragen maar is afhankelijk van de locatie. In zettingsgevoelige gebieden (Meerwijk) is de levens duur ongeveer 20 jaar ivm ophogingen.
Opgaande beplanting van houtachtige gewassen die struikvormend en/of boomvormend zijn. De soorten zijn als bosplantsoen opgekweekt en aangeplant. De beplanting kan open of gesloten zijn en bestaat vaak uit inheemse soorten. Onderscheidt zich van heesters omdat de sierkenmerken niet voorop staan.
Bosplantsoen staat meestal op de plekken die zijn vastgelegd in de ecologische groenstructuur van Uithoorn. Ook kan het bosplantsoen een natuurlijke afscheiding vormen waar verkeer langs kan rijden.
Een mooi gesloten plant vak met een mooie verdeling van diverse soorten beplanting, variërend in hoogte en vorm en is arbeid extensief in beheer.
Een normaal bosplantsoen moet ongeveer één keer per vijf jaar worden gesnoeid. Onkruidbeheersing wordt de 1e a 1,5 meter van het vak uitgevoerd. Het bosplantsoen wordt uitgemaaid (met bosmaaier) mits er voldoende ruimte tussen de beplanting aanwezig is. Uitmaaien gebeurd alleen bij oudere beplantingen. Jonge aanplant kan door het maaien worden beschadigd (geringd). Afhankelijk van de plek en de leeftijd van het beplanting vak wordt er gedund of afgezet. Vakken worden op oude locaties vrijwel geheel afgezet, als er beplanting tussen staat die behouden moet worden dan wordt deze vrijgezet. Individuele heesters snoeien doen we bijna niet. De randen van de vakken worden 1x per jaar gesnoeid.
Levensduur van beheergroepen en renovatie
Bijlage 3 Criteria waardevolle bomen
De criteria waaraan een boom moet voldoen, om de kwalificatie 'waardevolle boom' te krijgen zijn als volgt.
De boom moet voldoen aan beide basisvoorwaarden:
Daarnaast moet de boom voldoen aan tenminste één van de specifieke voorwaarden:
Een boom die op de waardevolle bomenlijst staat en voldoet aan de volgende criteria gaat van de waardevolle bomenlijst af: