Gedragscode wethouders gemeente Goes 2021

Een goed functionerend lokaal bestuur vraagt om vertrouwenwekkende en gezaghebbende volksvertegenwoordigers en bestuurders. Personen die in al hun handelen de kwaliteit van het openbaar bestuur en het dienen van het algemeen belang vooropstellen. Integriteit van het openbaar bestuur is daarvoor een belangrijke voorwaarde. Integriteit van politieke ambtsdragers houdt in dat de verantwoordelijkheid die met de functie samenhangt wordt aanvaard en dat er de bereidheid is om daarover verantwoording af te leggen.

Het Nederlands lokaal bestuur kent een hoog niveau van integriteit in vergelijking met andere landen. Natuurlijk zijn er ook in Nederland incidenten. Niet zelden ligt de kern van dergelijke incidenten in onwetendheid of onoplettendheid. Wij vragen van onze bestuurders dat ze weten wat er speelt in de samenleving. Zij opereren dan ook vaak in diverse (boven)lokale netwerken. Deze dragen bij aan het geworteld zijn van de bestuurder. Tegelijkertijd ontstaat hierdoor het risico dat bestuurders vanuit het gevoel van sympathie en loyaliteit, de belangen van de eigen netwerken vooropstellen ten koste van het algemeen belang. De schijn van oneigenlijke beïnvloeding kan snel gewekt zijn. Dit maakt duidelijk dat het nadenken over de eigen integriteit verder gaat dan het beoordelen van individuele handelingen. Het vraagt ook dat bestuurders zich bewust zijn dat zij altijd verbonden zijn met professionele en persoonlijke netwerken. En dat deze netwerken ‘onbewust’ een invloed kunnen hebben op de keuzes en acties van de bestuurder, die mogelijk tot een schending leiden. Dit risico van ‘netwerkcorruptie’ kan de integriteit en de kwaliteit van het lokaal bestuur onder druk zetten.

Maar ook maatschappelijke ontwikkelingen kunnen de integriteit onder druk zetten. De rolopvatting van de politieke ambtsdrager verandert en de verwachtingen van bestuurders worden bijgesteld. Zo zien we wethouders steeds vaker worstelen met de ombudsfunctie, bestuurders vestrengeld raken in de complexe samenwerkingsverbanden waarin lokale besturen opereren en burgemeesters zelf doelwit worden als ‘hoeder’ van de integriteit of in de strijd tegen ondermijning. Incidenten worden in Nederland veelal breed uitgemeten in de pers, of steeds vaker, mede door wethouders of bestuurders, via sociale media. Hierdoor komt het vertrouwen in en de geloofwaardigheid van het lokaal bestuur onder druk te staan.

Deze gedragscode heeft als doel de politieke ambtsdrager weerbaarder te maken in de huidige politieke context. Dit doet de code in eerste instantie door in heldere taal duidelijkheid te geven over wat de wet van hen verlangt, zodat wethouders, wethouders en burgemeester beschermd zijn tegen onnodige misstappen. De code biedt daarmee ook de basis voor het onderlinge gesprek over integriteit. Integriteit krijgt uiteindelijk pas betekenis in het handelen. De gedragscode biedt bovendien een basis om op zorgvuldige wijze op te kunnen treden tegen (mogelijke) schendingen. Het stelt namelijk de voorwaarden vast waaraan het handelen van politieke ambtsdragers minimaal moet voldoen. Een schending van de gedragscode is een schending van de zuiverheid van de politieke en bestuurlijke besluitvorming.

Kortom, de voorliggende gedragscode heeft een aantal kenmerken:

• •

  ontlast de morele oordeelsvorming van individuen;

• •

  stelt de norm;

• •

  definieert specifieke handelingen als schendingen;

• •

  maakt zorgvuldig optreden tegen schendingen mogelijk.

Afspraken over hoe te handelen in geval van een vermoeden van een schending van de regels uit deze gedragscode zijn apart vastgelegd in de procesafspraken over de handhaving van de integriteit in de politiek, zoals overeengekomen tussen raadsleden, wethouders en de burgemeester van Goes.

Op vier plekken is de code strenger dan de wet:

• •

  deze code verplicht wethouders ertoe niet alleen belangenverstrengeling en corruptie te voorkomen, maar ook de schijn daarvan tegen te gaan waar dat kan;

• •

  deze code draagt wethouders ertoe op hun (financiële) belangen bekend te maken;

• •

  deze code hanteert een ‘nee, tenzij’-beleid ten aanzien van het aannemen van geschenken;

• •

  deze code onderstreept het belang van onderlinge omgangsvormen, mede met het oog op de kwaliteit van en het vertrouwen in het lokaal bestuur.

In de bijlagen vindt u specifieke verwijzingen naar alle relevante wetsartikelen.

Het gemeentebestuur bestaat uit raad, college en burgemeester. Dit zijn de drie bestuursorganen. Voor elk van de drie bestuursorganen vraagt de wet een door de raad vast te stellen gedragscode. Voor Goes zijn drie aparte codes opgesteld, die vanuit hetzelfde perspectief zijn geschreven. Daar waar ze identiek kunnen zijn, zijn ze identiek; waar ze moeten verschillen, gelet op de rol van elk bestuursorgaan en de onderliggende wettelijke regels, verschillen ze.

De voorliggende gedragscode is bestemd voor de wethouders.

Voorbeeld 1

Een wethouder is voorzitter van een voetbalvereniging. Mag de wethouder het wethoudermaatschap combineren met dit voorzitterschap?

Antwoord

Artikel 41b van de Gemeentewet verbiedt de combinatie van deze functies niet. Artikel 1.4 van de gedragscode wordt dus niet overtreden door het combineren van deze functies. De functie moet wel worden gemeld (zie artikel 1.6 van de gedragscode) en de griffier moet zorgdragen voor bekendmaking van deze nevenactiviteit (artikel 1.7 van de gedragscode).

Let op: wethouders moeten al hun nevenfuncties melden.

→ Variant 1

De Sportnota wordt behandeld in de raad. Mag deze wethouder als portefeuillehouder sport, namens het college het woord voeren over deze nota?

Antwoord

Ja. In de Sportnota worden beslissingen voorgelegd die alle sporten betreffen. Er treedt dus geen verstrengeling van belangen op als de wethouder mee doet aan de discussie hierover in het college en de raad.

Let op: De redenatie ‘bij twijfel niet meestemmen’ gaat niet altijd op. Het ligt in de kern van de taak van een politieke ambtsdrager om te debatteren en te stemmen. Slechts in een beperkt aantal – in de wet genoemde gevallen – is onthouding geboden. Onthouding is geboden als het belang van de wethouder (‘of een individu of organisatie waarbij de wethouder een persoonlijke betrokkenheid heeft’) wordt verstrengeld met het algemeen belang. In alle andere gevallen is het devies om wel deel te nemen aan het debat en ook mee te stemmen. Er kan een schijn van belangenverstrengeling ontstaan in een situatie waardoor een wethouder overweegt zich te onthouden van het debat en stemmen. Natuurlijk dient de wethouder waar mogelijk de schijn van belangenverstrengeling te voorkomen. Maar vaak zijn er in specifieke situaties nog andere mogelijkheden om actief de schijn van belangenverstrengeling te voorkomen, anders dan niet meestemmen.

→ Variant 2

Het college en de raad moet besluiten over uitbreiding van voetbalvelden. Ook de club waar het wethouder voorzitter van is wordt genoemd. Mag het wethouder meestemmen in het college en het woord hierover voeren de raad?

Antwoord

Nee, artikel 1.2 van de gedragscode verbiedt de wethouder mee te stemmen. De club is heel duidelijk een van de direct belanghebbenden bij dit besluit, dus een verstrengeling van belangen is aan de orde: het belang van de club dat het wethouder geacht wordt te dienen als voorzitter enerzijds en het belang van de gemeente Goes met betrekking tot de uitbreiding van voetbalvelden.

→ Variant 3

Mag de wethouder een ander lid van het college het woord laten voeren over dit dossier?

Antwoord

Dat mag uiteraard. Maar het gaat bij de mogelijkheid om de besluitvorming te beïnvloeden om meer dan alleen het overdragen van het woordvoerderschap op dit dossier. De wethouder die voorzitter is van de voetbalclub mag op grond van artikel 1.3 van de gedragscode ook intern het standpunt van het college niet beïnvloeden over de uitbreiding van de voetbalvelden. Omdat niet-collegeleden niet kunnen controleren of de wethouder dat ook daadwerkelijk niet heeft gedaan, is het zaak dat alle collegeleden erop toezien dat ook in de interne oordeels- en besluitvorming over dit onderwerp niet beïnvloed is door de wethouder die tevens voorzitter is van de voetbalvereniging.

→ Variant 4

Als de wethouder die voorzitter van de voetbalclub is, tegen de uitbreiding van velden van zijn eigen club zou stemmen, dan is toch voor de burger te zien dat de wethouder het raadswerk en het voetbalwerk scheidt? Dan kan de wethouder toch meestemmen?

Antwoord

Nee, ook dan mag de wethouder op grond van artikel 1.2 van de gedragscode niet meestemmen. Wellicht komt het de voetbalclub om redenen die niet bekend zijn, veel beter uit als de uitbreiding bij een andere club geschiedt. Dan zou het weliswaar lijken alsof de wethouder in het belang van de stad (en niet van de club) zou stemmen, maar feitelijk is dat niet het geval. Stemgedrag is dus niet relevant in deze situatie.

→ Variant 5

Het college en de raad moeten besluiten over uitbreiding van voetbalvelden. Voetbalclub X wordt genoemd als kandidaat. Het kind van een wethouder (niet zijnde de voorzitter van de voetbalclub) zit op voetbalclub X. Mag het wethouder meestemmen?

Antwoord

Ja, de wethouder moet gewoon meestemmen in het college en hierover het woord kunnen voeren in de raad. De relatie tussen het wethouder en de voetbalclub is niet van dien aard dat er sprake of dreiging is van een onwenselijke verstrengeling van persoonlijk belang met het algemeen belang. Zie ook de opmerking onder variant 1 van bovenstaand voorbeeld.

Artikel 2 (schijn van) Corruptie

Het bovenstaande artikel geeft een definitie van corruptie voor wethouders.

Ging het bij belangenverstrengeling nog om het onterecht laten meewegen van een persoonlijk belang bij de besluitvorming, bij corruptie gaat het om omkoping van een wethouder. Belangenverstrengeling is niet in het wetboek van strafrecht opgenomen, corruptie is dat wel. In de onderliggende artikelen zijn regels opgenomen om de wethouder te helpen om de (schijn van) corruptie te voorkomen.

Artikel 2.2 en 2.3 Aannemen van geschenken

Geschenken zijn een sluiproute naar corruptie. Ze kunnen worden gebruikt om de besluitvorming te beïnvloeden. Ze kunnen corrumperen of de aanloop daartoe vormen. Ze kunnen daarnaast ook de schijn opwekken. Onderstaande regels zijn geformuleerd als ‘nee, tenzij’: wethouders nemen geen geschenken aan, tenzij er goede redenen – bijvoorbeeld omdat basale fatsoensnormen anders geschonden worden – zijn om hiervan af te wijken. De afwijkingen dienen vervolgens bekend gemaakt te worden bij de griffier, die bepaalt welke vervolgstappen nodig zijn.

Artikel 2.4 en 2.5 Accepteren van faciliteiten en diensten

Het accepteren van faciliteiten of diensten van anderen kan leiden tot een afhankelijkheid of dankbaarheid creëren die de zuiverheid van het besluitvormingsproces kan aantasten. Ook met het aannemen van faciliteiten en diensten kan een wethouder gecorrumpeerd raken. Het kan daarnaast ook de schijn van corruptie opwekken.

Artikel 2.6 Accepteren van uitnodigingen voor werkbezoeken, lunches, diners en recepties

Werkbezoeken zijn bedoeld om wethouders in de gelegenheid te stellen zich inhoudelijk te informeren en noodzakelijke contacten te leggen en onderhouden binnen en buiten de gemeente. De verplichting om actief het ontstaan van de schijn van corruptie tegen te gaan, betekent dat lunchen, dineren of naar recepties gaan op kosten van anderen waar mogelijk moet worden vermeden, tenzij de redenen van artikel 2.6 van de gedragscode van toepassing zijn.

Artikel 2.7 Accepteren van reizen en verblijven

Wat voor lunches en diners geldt, geldt in nog sterkere mate voor reizen en overnachten op kosten van derden. Dat wordt in de regel met grote argwaan bekeken. Het is beter in deze gevallen alle schijn te vermijden.

Voorbeeld 1

Wethouders krijgen van een theater in Goes een gratis jaarkaart voor alle voorstellingen aangeboden. Mag deze kaart worden geaccepteerd?

Antwoord

Nee, het aannemen van de kaart, is een overtreding van artikel 2.2 van de gedragscode. Een dergelijke kaart is een gericht geschenk voor de politieke ambtsdragers van Goes.

→ Variant 1

Alleen de wethouder die Kunst en Cultuur in hun portefeuille heeft, krijgt de kaart aangeboden. Het is voor zijn werk goed om te weten hoe het reilt en zeilt bij het theater. Mag deze kaart worden geaccepteerd?

Antwoord

Nee, het aannemen van de kaart is ook nu een overtreding van artikel 2.2 van de gedragscode. Het is ‘om te weten hoe het reilt en zeilt’ bij het theater voor deze wethouder niet noodzakelijk een kaart te hebben en het accepteren van een dergelijke gift roept mogelijk wel de schijn van corruptie op. Het college kan zich op een andere manier op de hoogte stellen over het theater of de theaterbranche, zoals het afleggen van een werkbezoek met een duidelijk werkprogramma. De kaart dient dus terug te worden gestuurd overeenkomstig artikel 2.3 van de gedragscode.

Voorbeeld 2

Het college subsidieert een jaarlijks wielerevenement vanwege haar doelstelling om een sportieve gemeente te zijn en zoveel mogelijk burgers in beweging te krijgen en in aanraking te laten komen met deze populaire sport. Het college vraagt aan de organisatie dertig vrijkaarten. Zij kunnen dan als ambassadeur van de gemeente aanwezig zijn. Mag dit?

Antwoord

Nee, dit zou het college niet moeten doen. In feite wordt er een geschenk gevraagd. Voor de organisatie is het moeilijk om nee te zeggen. Een dergelijk verzoek kan worden beschouwd als een oneigenlijke subsidie-eis. Verder is het doel van de subsidie niet het zichtbaar maken van de gemeente. Dit laatste zou in relatie tot dit evenement ook bereikt kunnen worden door de burgemeester of een wethouder bij de opening een rol te laten vervullen. Een andere mogelijkheid is dat de gemeente voor raads- en collegeleden – los van de subsidieverstrekking – een aantal kaartjes aanschaft.

→Variant 1

De organisatie van het wielerevenement biedt de gemeente dertig vrijkaartjes aan voor college- en wethouders plus partners. Men geeft daarbij aan dat men graag achtergrondinformatie wil geven over de organisatie van het evenement. Daarnaast zal er een rondleiding zijn inclusief uitleg over de veiligheidsaspecten, wegafzettingen, beperking van de geluidsoverlast en de samenwerking met de hulpdiensten. Na afloop van dit informatieve deel mogen de genodigden onder het genot van een hapje en drankje het evenement bijwonen. Mogen de wethouders een kaartje aannemen?

Antwoord

Ja, dat mag. De uitnodiging heeft een duidelijk functioneel karakter; om zich goed te informeren over het evenement kan het noodzakelijk zijn om een en ander in de praktijk te zien. Dat de genodigden een versnapering aangeboden krijgen valt binnen de grenzen van het redelijke. Voor partners geldt dit alles niet. Als zij het evenement willen bijwonen, moeten zij zelf een kaartje kopen.

Let op: Het is van belang om te bekijken of het accepteren van giften in professionele zin daadwerkelijk noodzakelijk is en of er geen andere manieren zijn om dit doel te bereiken, zonder dat daarbij de schijn van corruptie ontstaat.

Voorbeeld 3

Een wethouder heeft een lezing gegeven op een bewonersbijeenkomst. Na afloop wordt een bos bloemen aangeboden. Mag de wethouder die aannemen?

Antwoord

Ja, de bos bloemen kan gezien worden als een geschenk dat uit hartelijkheid wordt gegeven en waarvan het niet accepteren de gever op dat moment ernstig in verlegenheid zou brengen. Het is bovendien niet het type geschenk dat de schijn van corruptie opwekt.

Let op: Situaties als die in voorbeeld 3 komen regelmatig voor. Politieke ambtsdragers staan veel op podia en krijgen vaak als dank bloemen, fotoboeken, boekenbonnen, flessen wijn, pennen, T-shirts en petjes met opdrukken, koffiemokken en andere typen kleine geschenken. In veel van dergelijke situaties is het weigeren niet mogelijk zonder de gever in verlegenheid te brengen.

Voorbeeld 4

De gemeente krijgt van een bedrijf met veel korting een video conferencing systeem aangeboden. Met dit systeem kan vanaf een andere locatie toch deelgenomen worden aan diverse elektronische overleggen. Zo laat het bedrijf zien goede besluitvorming zeer van belang te vinden en te willen ondersteunen. Mag deze faciliteit worden aangenomen?

Antwoord

Nee, het aannemen van het systeem, is een overtreding van artikel 2.4 van de gedragscode. Artikel 2.4 aanhef en onder a van de gedragscode is niet van toepassing; er is ook budget om dit te faciliteren. Mocht het noodzakelijk zijn een dergelijk systeem aan te schaffen dan kan dat vanuit gemeentelijke middelen worden betaald.

Voorbeeld 5

Wethouders krijgen van de directie van een lokale toeristische attractie een uitnodiging om de presentatie bij te wonen van hun nieuwe plannen. Daarbij zal ook een diner plaatsvinden met Goese ondernemers. Mag de raad de uitnodiging accepteren?

Antwoord

Ja, de wethouders mogen in principe ingaan op dit verzoek. Het is noodzakelijk voor het werk dat de wethouders geïnformeerd worden. Niet alleen door gesubsidieerde organisaties, ook door commerciële partijen of andere belanghebbenden. Dergelijke uitnodigingen bieden wethouders de mogelijkheid geïnformeerd te worden. Vaak gaat een dergelijk bezoek gepaard met een luxere aankleding van het werkbezoek, zoals een georganiseerde lunch of diner en door de organisatie geregeld vervoer. Doorgaans levert het accepteren hiervan geen overtreding van de gedragscode op. Aan de mate van luxe die nog geaccepteerd kan worden, zitten uiteraard grenzen. Alvorens op het verzoek in te gaan, is het verstandig dat de raad zich hiervan rekenschap geeft.

Artikel 3 Gemeentelijke faciliteiten en financiële middelen

Wethouders krijgen voor hun werk de beschikking over een aantal faciliteiten en over financiële middelen van de gemeente. Het gebruik hiervan voor privé- of partijdoeleinden is niet toegestaan, tenzij het de bruikleen van voorzieningen betreft zoals mogelijk gemaakt in de toepasselijke gemeentelijke regelingen, die mede voor privédoeleinden mogen worden gebruikt.

Voorbeeld 1

Het is campagnetijd. Een wethouder staat op het punt om met fractiegenoten de markt op te gaan om gesprekken aan te knopen met potentiële kiezers. Op een kopieermachine in het gemeentehuis wil het wethouder duizend flyers en tweehonderd exemplaren van het verkiezingsprogramma uitprinten om uit te delen. Mag dit?

Antwoord

Nee. Dit is een overtreding van artikel 3.1 van de gedragscode. In dit geval beschermt deze regelgeving het ‘eerlijke speelveld’ voor alle partijen en kandidaten die meedingen naar een zetel in de raad. Als zittende partijen hun campagnemateriaal gratis verkrijgen, hebben zij een voorsprong ten opzichte van nieuwkomers.

Voorbeeld 2

Een wethouder gaat met de trein naar een partijbijeenkomst van zijn politieke partij. Mag het treinkaartje vergoed worden als reiskosten voor de uitoefening van zijn functie?

Antwoord

Nee, het declareren bij de gemeente Goes is in overtreding met artikel 3.2 van de gedragscode. Hoewel het van belang is voor het politieke werk dat een wethouder op de hoogte is van de standpunten van zijn partij, wordt het bijwonen van partijbijeenkomsten niet gezien als werk voor de gemeente Goes. Het budget van de partij is bedoeld voor het tegemoetkomen in deze kosten.

Artikel 4 Regels rond informatie

Het feitelijk handelen van de overheid en overheidsbeslissingen op basis van wetten, verordeningen en beleid kunnen een grote invloed hebben op het leven van burgers. Daaruit volgt dat de burger er recht op heeft over het overheidshandelen goed geïnformeerd te worden. De burger heeft er ook recht op de onderliggende redeneringen en afwegingen te kennen en te weten wie welke positie hierover heeft ingenomen. Dit alles bij elkaar opgeteld schept een verplichting voor het ambtenarenapparaat, het college, de burgemeester en de raad om de burger nauwkeurig en op tijd op de hoogte te brengen van wat er is besproken, welke informatie is gedeeld, wat en waarom is besloten en tot is uitgevoerd.

Geheimhouding

Dit neemt niet weg dat het ook voorkomt dat informatie rond overheidshandelen niet bekend en verspreid mag worden. Het gaat dan altijd om gevallen waarin het openbaar maken van informatie zou leiden tot het schenden van rechten van burgers, tot het onterecht toebrengen van schade aan burgers en/of tot het onterecht toebrengen van schade aan collectieve belangen. Zo kunnen persoonsgegevens alleen gedeeld worden als hiervoor toestemming is gegeven of als hiervoor een grondslag is op grond van de Algemene verordening gegevensbescherming. Informatie over een bestuurlijke aangelegenheid, neergelegd in documenten die bij het bestuursorgaan berusten moeten verstrekt worden als hierom op grond van de Wet openbaarheid van bestuur is verzocht. Gegevens kunnen geweigerd worden als er een absolute of relatieve weigeringsgrond is als bedoeld in artikel 10 lid 1 of 2 van de Wet openbaarheid van bestuur.

Een andere mogelijkheid om informatie niet te verstrekken is het opleggen van geheimhouding door het college. Het college dient terughoudend om te gaan met het geheim verklaren van stukken en dit steeds zorgvuldig te beredeneren en vast te leggen. Het formele etiket ‘geheim’ heeft een expliciete betekenis. Ook in strafrechtelijke zin omdat vervolging mogelijk is bij het toch delen van de geheime informatie. Geheimhouding dient niet verward te worden met de minder zware maatregel van vertrouwelijkheid. Het schenden van de vertrouwelijkheid kan alleen politieke gevolgen hebben.

Een ander aandachtspunt betreft de wijze waarop wethouders omgaan met niet geheim verklaarde informatie waarover zij wel, maar burgers niet beschikken omdat deze informatie (nog) niet publiek is. Het gaat dan bijvoorbeeld over informatie die in een technisch beraad is besproken. Wethouders zorgen ervoor dat zij dergelijke informatie niet gebruiken in hun eigen voordeel of in het voordeel van personen of organisaties met wie zij verbonden zijn.

Informatierecht

De raad heeft het recht op informatie. Het college verstrekt de raad alle inlichtingen die de raad nodig heeft voor de uitoefening van zijn taak. Daarnaast geeft het college de raad mondeling of schriftelijk alle door een of meer leden gevraagde inlichtingen, tenzij het verstrekken ervan in strijd is met het openbaar belang. Als grens aan het verstrekken van inlichtingen aan de raad geldt dat het moet gaan om informatie die noodzakelijk is voor het uitoefenen van de raadstaken. Er kan discussie ontstaan over de vraag wanneer het punt bereikt is dat ‘de noodzakelijke informatie’ verstrekt is. Daar moeten politieke ambtsdragers samen uitkomen.

Praktijkvoorbeelden

Voorbeeld 1

De raad heeft het voornemen om de bestemming van een gebied te wijzigen zodat het mogelijk wordt om in dat gebied huizen te bouwen. Verschillende commerciële partijen en andere belanghebbenden hebben hier een stevige lobby voor gevoerd en zijn verheugd dat de raad het serieus in overweging neemt. Het college heeft besloten het dossier geheim te verklaren en de raad heeft dit bekrachtigd. Er wordt in de pers echter regelmatig over het dossier geschreven. Vaak zit men er maar weinig naast, wat er op duidt dat er wellicht door een of meerdere wethouders gepraat wordt met journalisten. Een wethouder is van mening dat het geheim behandelen van deze kwestie niet langer opportuun is. ‘Alles ligt toch al op straat’. Mag het wethouder ingaan op het verzoek van een journalist om over het dossier te spreken?

Antwoord

Nee, het spreken met anderen over deze kwestie is een overtreding van artikel 272 van het Wetboek van Strafrecht (lekken van geheime informatie) en van artikel 4.2 van de gedragscode. Alleen het bestuursorgaan dat de geheimhouding heeft opgelegd (in dit geval het college), of het orgaan dat de geheimhouding heeft bekrachtigd (de raad) kan het geheime karakter van de stukken opheffen. Zolang dat niet is gebeurd, ook al is de meeste informatie in de krant verschenen, is het spreken over de kwestie een schending van de geheimhoudingsplicht, wat strafbaar kan zijn.

Voorbeeld 2

Een wethouder stuurt het volgende twitterbericht: ‘@toneelgroepdeblauwemaandag. Ik zit hier in een besloten raadsvergadering. Er wordt gesproken over jullie voorstel. Het is spannend. #bezuinigenaltijd- moeilijk...’ Mag de wethouder dit doen?

Antwoord

Nee, dit mag de wethouder niet doen. Op hetgeen besproken wordt in de besloten vergadering rust geheimhouding. Dit twitterbericht is dus een overtreding van artikel 4.2 van de gedragscode.

Voorbeeld 3

Het is nog niet bekendgemaakt wanneer de inschrijving voor de nieuwe huizen in een onlangs ontwikkelde woonwijk van start zal gaan. Een wethouder schat in dat de inschrijving waarschijnlijk midden in de zomer zal plaatsvinden. De zus van de wethouder wil graag wonen in dat gebied. Mag de wethouder haar waarschuwen niet in die periode op zomervakantie te gaan, zodat zij als eerste kan inschrijven?

Antwoord

Nee, het waarschuwen van de zus is een overtreding van artikel 4.3 van de gedragscode. De inschatting over de inschrijving kan alleen worden gemaakt door een persoon met voorkennis. De wethouder beschikt over informatie die andere burgers niet hebben. Deze informatievoorsprong gebruiken in het voordeel van een familielid is een overtreding van artikel 4.3 van de gedragscode en een verstrengeling van belangen.

Artikel 5 Onderlinge omgangsvormen

Elk wethouder, elke bestuurder en elke gemeentelijke medewerker is een medemens en medeburger. Op basis daarvan verdient ieder wethouder, iedere bestuurder en iedere ambtenaar een correcte bejegening. Maar eenieder vervult ook een cruciaal ambt binnen onze democratische rechtstaat, dat zelf ook respect afdwingt. Gezamenlijk staan we in voor goed bestuur in de eigen gemeente. Een respectvolle omgang met elkaar maakt het daarnaast beter mogelijk om met elkaar tot een goede en afgewogen beraadslaging te komen op basis van de relevante feiten en omstandigheden. Dat is essentieel voor een zorgvuldige besluitvorming en een goede motivering van het genomen besluit. Bovendien heeft de manier waarop het college en de raad onderling én met elkaar omgaan invloed op de geloofwaardigheid van de lokale politiek.

Voorbeeld 1

Op de Nieuwjaarsborrel zijn twee wethouders in gesprek. Het gesprek verandert gaandeweg in een discussie. Die loopt, naarmate de avond vordert en de wijn vloeit, uit de hand. Op een bepaald moment horen de andere aanwezigen de ene wethouder tegen het andere schreeuwen: ‘Dat dossier voor de bouw van een nieuwe school loopt totaal niet en dat is jouw schuld! Je bent de slechtste bestuurder die Goes ooit gekend heeft, dat vindt iedereen. Ik zal er alles aan doen om ervoor te zorgen dat je niet opnieuw benoemd wordt!’ Is dit aanvaardbaar gedrag?

Antwoord

Nee, dit gedrag is niet aanvaardbaar en een overtreding van artikel 5.3 van de gedragscode. Een collega-wethouder op deze manier in het openbaar te schade maken is niet correct. Het feit dat ook anderen horen wat de wethouder zegt, is hierbij mede van belang.

Voorbeeld 2

Op een bewonersavond legt een projectleider van de gemeente uit wat de plannen zijn ten aanzien van het herinrichten van een winkelstraat. De veranderingen zijn fors, de straat zal een half jaar openliggen, en de winkeliers zijn boos. ‘Wat u zegt klopt helemaal niet. U zegt ons dat het een half jaar zal duren, maar wij hebben van medewerkers gehoord dat dit wel een zéér optimistische inschatting is en dat de straat wel eens veel langer open kan blijven liggen. Dat kost ons onze klanten. We pikken het niet!’ In de zaal zitten ook een wethouder. De wethouder doet daarna geen navraag bij de projectleider over de gemaakte opmerking. Tijdens de eerstvolgende collegevergadering zegt hij daarentegen wel verontwaardigt dat de projectleider zat te liegen tegen bewoners. Dat we dit soort medewerkers niet in dienst moeten willen hebben en of de portefeuillehouder P&O met spoed een beoordelings-gesprekje met deze medewerker wil voeren. Is dit aanvaardbaar gedrag?

Antwoord

Nee, dit is geen aanvaardbaar gedrag. Het is niet de bedoeling dat medewerkers onheus bejegend worden. Dit gedrag is dus in overtreding met artikel 5.2 van de gedragscode.

Voorbeeld 3

In het café wordt een wethouder aangesproken door een burger. Deze geeft aan dat hij alle vertrouwen in de politiek heeft verloren. Nou ja, zo stelt hij: niet in de partij van deze wethouder, maar wel in alle anderen. Vooral zijn collega-wethouder die over het Sociaal Domein gaat is een groot crimineel die alleen de eigen zakken probeert te vullen. De burger weet uit goed geïnformeerde bronnen dat diegene het op een akkoordje heeft gegooid met een aantal gesubsidieerde instellingen. De wethouder in café het hoort het aan. Bij thuiskomst deelt deze het volgende bericht via verschillende sociale media: ‘Wethouder Sociaal Domein houdt er zo eigen netwerkjes op na zo meldt mij een betrouwbare bron. Subsidies ter (zelf)verrijking?’

Antwoord

Dit is geen aanvaardbaar gedrag. Artikel 5.4 vraagt van wethouders dat zij niet alleen zelf de integriteit van een wethouder niet in twijfel trekken, maar ook dat zij de integriteit van de wethouder verdedigt in het openbaar. Deze manier van handelen schaadt niet alleen de persoon van de wethouder, maar ook het vertrouwen in de lokale politiek. Mocht de wethouder werkelijk twijfelen aan de integriteit van de wethouder dan bewandelt de wethouder de afgesproken route om een melding te doen van zijn vermoeden.

Artikel 6 Vaststelling en handhaving van de gedragscode

Op gezette tijden wordt de tekst van de drie gedragscodes van Goes – voor raad, wethouders en de burgemeester – tegen het licht te houden: voldoen de formuleringen nog? Over welke onderwerpen worden de meeste vragen gesteld? Zijn de praktijkvoorbeelden voldoende herkenbaar? Is er behoefte aan een themabijeenkomst of een andere vormen van gesprek? Op die manier blijft de gedragscode een levend document.

Belangrijk is dat erop wordt toegezien dat de drie gedragscodes daadwerkelijk en ook correct worden nageleefd. Ze leggen immers de voorwaarden vast waaraan het handelen van politieke ambtsdragers minimaal moet voldoen. Een schending van de gedragscode is een schending van de integriteit van de politiek. Het toezien op de naleving van de drie gedragscodes is niet alleen een verantwoordelijkheid van de wethouders, maar een gedeelde verantwoordelijkheid van alle betrokkenen. Bijzondere rollen zijn weggelegd voor onder meer de burgemeester als voorzitter van het college en de raad, de fractievoorzitters, de raadsgriffier, de gemeentesecretaris en de partij c.q. afdelingsbesturen.

Artikel 6.4 Procesafspraken Integriteit

In Goes zijn afspraken gemaakt over de processtappen die de raadsleden, wethouders en de burgemeester volgen in geval van een vermoeden van een integriteitsschending door een politieke ambtsdrager. Deze zijn vastgelegd in procesafspraken over de handhaving van de integriteit van het gemeentebestuur.

In de handhaving van de integriteit zijn verschillende fasen te onderscheiden:

• •

  het bespreken van lastige integriteitkwesties;

• •

  het signaleren van vermoedens van schendingen van de gedragscode;

• •

  het eventueel onderzoeken van vermoedens van schendingen van de gedragscode;

• •

  het eventueel sanctioneren van schendingen van de gedragscode.

Hierbij worden de volgende uitgangspunten gehanteerd:

• •

  onpartijdigheid;

• •

  terughoudend met publiciteit;

• •

  zorgvuldigheid richting de vermeende schender, en;

• •

  beschermend richting het slachtoffer.

Voorbeeld

Tijdens een fractievergadering verneemt een wethouder van de grootste coalitiepartij dat een raadslid van de oppositie nauwe banden heeft met een lokale ondernemer. Niet toevallig, zo lijkt het, dat precies dit raadslid een amendement indiende op een voorstel tot een verkeersaanpassing in het centrum waarmee deze ondernemer bevoordeeld zou worden. Bij de eerstvolgende collegevergadering legt de wethouder de kwestie voor aan het voltallige college. Is dit de juiste handelswijze?

Antwoord

De keuze om het vermoeden van vriendjespolitiek in de voltallige collegevergadering aan de orde te stellen gaat in tegen het principes van: terughoudendheid, zorgvuldigheid en het beschermen van het raadslid dat van verdacht wordt van vriendjespolitiek’.

Het belang van zorgvuldige procesafspraken ligt mede daarin dat dergelijke zaken met zo min mogelijk personen gedeeld wordt vooraleer vastgesteld is dat er ook werkelijk een schending plaats heeft gevonden. Er is niets gewonnen bij het delen van het vermoeden in het college terwijl er tegelijkertijd een veel hoger risico ontstaat dat het vermoeden in de publiciteit komt. De kring van personen die kennis heeft van vermoedelijke schendingen dient zo klein mogelijk gehouden te worden.