Werkwijze huisbezoeken Sociaal Domein

Deze werkwijze is een praktische handleiding voor consulenten die op huisbezoek gaan in het kader van de Wmo 2015, Jeugdwet, Participatiewet en Wet schuldhulpverlening. Om passende ondersteuning te bieden aan inwoners is het belangrijk om een huisbezoek af te leggen. De besluitvorming wordt daarmee zorgvuldiger. Deze werkwijze draagt daarmee bij aan zorgvuldig en betrouwbaar overheidshandelen. Voor inwoners en voor medewerkers van de gemeente.

Een huisbezoek is vaak nodig om het gesprek met de inwoner op een goede manier te voeren. De consulent kan de persoonlijke situatie van de inwoner beter begrijpen in de privé omgeving. Daarnaast is een huisbezoek soms nodig om de rechtmatigheid te beoordelen van een toegekende voorziening. En tot slot kan een huisbezoek onderdeel zijn van een onderzoek naar fraude of oneigenlijk gebruik. Niet ieder huisbezoek wordt dus met hetzelfde doel afgelegd.

Wat de reden voor het huisbezoek ook is, een huisbezoek is een inbreuk op de persoonlijke levenssfeer van de inwoner. In verdragen en verschillende wetten zijn daarom diverse bepalingen opgenomen om de privacy van de inwoner te beschermen. Het gaat dan onder andere om het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, de Grondwet en de Algemene wet op het binnentreden.

Er kunnen goede redenen zijn voor het afleggen van een huisbezoek. Het doel van het huisbezoek moet duidelijk zijn en het huisbezoek moet ook echt nodig zijn om dat doel te bereiken.

Informed consent

Het is belangrijk dat de consulent van de gemeente van de gemeente zich legitimeert bij de inwoner zodat de inwoner weet met wie hij/zij te maken heeft. Legitimatie is niet nodig als de inwoner toestemming heeft gegeven en de consulent al kent in de rol van consulent. Daarnaast geeft de consulent ook aan wat het doel is van het huisbezoek zodat het voor de inwoner duidelijk is waar het huisbezoek voor bedoeld is. De inwoner kan met deze informatie toestemming geven aan de consulent om de woning te betreden. We noemen dit ‘informed consent’.

In deze werkwijze is daarom beschreven hoe en wanneer de inwoner wordt geïnformeerd over de verschillende onderdelen van het huisbezoek.

De consulent mag de woning van de inwoner alleen binnenkomen als de inwoner daarvoor toestemming heeft gegeven en de consulent zich heeft gelegitimeerd. Het is dus nooit toegestaan om een woning binnen te gaan zonder de uitdrukkelijke toestemming van de inwoner. Dit is zo beschreven in de Algemene wet op het binnentreden (Awbi).

Er moet sprake zijn van een informed consent. Informed consent houdt in dat:

• •

  de inwoner toestemming moet verlenen op basis van vrijwilligheid

• •

  de toestemming gebaseerd moet zijn op volledige en juiste informatie over de reden en het doel van het huisbezoek

• •

  de rechten en plichten bij het huisbezoek en de mogelijke gevolgen bij weigering van een huisbezoek voor de inwoner duidelijk moeten zijn

De gemeente maakt inbreuk op de persoonlijke levenssfeer en moet respectvol en zorgvuldig handelen. Voor huisbezoeken in het kader van keukentafelgesprekken wordt volstaan met mondelinge informed consent. Wanneer sprake is van een huisbezoek in het kader van inkomen en handhaving, wordt gebruik gemaakt van de schriftelijke verklaring (zie bijlage 1 ‘verklaring voor toestemming huisbezoek’).

Als de inwoner niet mee wil werken aan een huisbezoek, dan bespreekt de consulent de gevolgen met de inwoner. Welke gevolgen dit zijn, is afhankelijk van het doel van het huisbezoek.

De inwoner kan de toestemming voor het huisbezoek op elk moment intrekken. De consulent/toezichthouder moet de woning verlaten. De inwoner moet worden geïnformeerd dat het intrekken van zijn toestemming gevolgen kan hebben.

Er zijn drie soorten huisbezoeken te onderscheiden:

• •

  Huisbezoek in het kader van dienstverlening

• •

  Huisbezoek ter verificatie van de rechtmatigheid

• •

  Huisbezoek op grond van een vermoeden van fraude of oneigenlijk gebruik

Digitaal huisbezoek

Uitgangspunt is dat de huisbezoeken fysiek worden afgelegd. Ook kan gekozen worden voor een digitaal huisbezoek. Het digitale huisbezoek is laagdrempelig en is alleen bedoeld voor huisbezoeken in het kader van dienstverlening. Een digitaal huisbezoek is een alternatief voor een fysiek huisbezoek. Een digitaal huisbezoek vindt alleen plaats als consulent en betrokkene dit beiden wenselijk vinden. Als een inwoner geen digitaal huisbezoek wil dan kunnen hier geen consequenties aan verbonden worden.

Het digitale huisbezoek kan bij uitzondering ook gebruikt worden voor huisbezoek ter verificatie van de rechtmatigheid. Het gaat dan bijvoorbeeld om een herindicatie in het kader van de Wmo en Jeugdwet. Hierbij is het van belang om van te voren te bepalen in hoeverre een goede herbeoordeling op afstand mogelijk is. Juist bij een herbeoordeling is het van belang om (vanuit het oogpunt van rechtmatigheid) een volledige beoordeling van de thuissituatie te kunnen doen.

Voor het digitale huisbezoek gelden de onderstaande gebruiksregels als aanvulling op de hieronder genoemde stappen:

• -

  De inwoner ontvangt een instructie voor het digitale huisbezoek.

• -

  Er wordt gebruik gemaakt van een beveiligde applicatie, die beschikbaar wordt gesteld door de gemeente Steenwijkerland. Het digitale huisbezoek mag niet worden opgenomen door de inwoner en consulent.

• -

  Het vaststellen van de identiteit vindt plaats doormiddel van controlevragen: geslachtsnaam, voornamen, geboortedatum, postcode en huisnummer van het woonadres

De verschillende soorten huisbezoeken zijn hieronder per taakveld (Wmo, Jeugdwet, Participatiewet) verder uitgewerkt. Het gaat in onderstaande tabel om dienstverlenende huisbezoeken.

Huisbezoeken Wmo, Jeugdwet, Participatiewet en Wet Schuldhulpverlening

Keukentafelgesprek in het kader van re-integratie

Het keukentafelgesprek in het kader van de re-integratie is een vrijblijvend huisbezoek. Als de inwoner dit gesprek niet thuis wil dan hangen daar geen consequenties aan.

Huisbezoeken rechtmatigheid en handhaving

Het aanbod van een huisbezoek ter verificatie

Het verifiëren van de leefsituatie kan onder meer via een huisbezoek. Door het huisbezoek is het mogelijk om de woonsituatie en het aantal kostendelers “achter de voordeur” vast te stellen. Wanneer de consulent/handhaver na administratieve verificatie vaststelt dat de verstrekte gegevens kloppen, maar onvoldoende duidelijkheid geven over de leefsituatie kan de consulent/handhaver de inwoner het aanbod doen om de leefsituatie aan te tonen d.m.v. een huisbezoek.

In de volgende tabel zijn de consequenties geregeld bij het weigeren van een huisbezoek ter verificatie voor de Participatiewet:

Weigeren huisbezoek bij vermoeden van fraude

Gevolg afwijzen van bijstandsaanvraag, of het beëindigen/ intrekken van de bijstand.

Intrekken toestemming

De inwoner kan zijn gegeven toestemming op elk moment intrekken. Vanaf dat moment bevindt de consulent zich zonder toestemming van de bewoner in de woning en zal de consulent de woning moeten verlaten.