BELEIDSREGELS TERUGVORDERING PARTICIPATIEWET, IOAW EN IOAZ UITHOORN 2020

Artikelsgewijze toelichting

Hoofdstuk 1 - Algemene regels

Artikel 1 - Begrippen

De in de beleidsregels gebruikte begrippen zijn gelijk aan de in de betreffende wetten gedefinieerde begrippen. Omdat de PW spreekt van bijstand en bijstandsnorm en de IOAW en IOAZ van uitkering is in dit artikel het begrip uitkering gedefinieerd als de uitkering bedoeld in de IOAW en IOAZ en bijstand als bedoeld in de PW. Hiermee is voorkomen dat er begrippen door elkaar worden gebruikt.

Hoofdstuk 2 - Terugvordering en invordering

Artikel 2 - Bevoegdheid tot herziening, intrekking en terugvordering

Dit artikel bepaalt dat gebruik wordt gemaakt van de bevoegdheid tot intrekken en herzien van het recht, de bevoegdheid tot terugvorderen, voor zover het college hiertoe niet verplicht is, en de bevoegdheid tot het invorderen bij dwangbevel.

Op grond van artikel 58 lid 8 PW is het college bevoegd geheel of gedeeltelijk af te zien van terugvordering indien daarvoor dringende redenen aanwezig zijn. Hierbij gaat het om bijzondere omstandigheden in het individuele geval. Er moet iets bijzonders en uitzonderlijks aan de hand zijn. Uitsluitend vanwege het feit dat het belanghebbende ontbreekt aan de noodzakelijke middelen om in het bestaan te voorzien, kan nog niet worden gesproken van dringende redenen (zie TK 2011–2012, 33 207, nr. 3, p. 47).

Artikel 3 - Matigen van de vordering

In dit artikel is de zogenaamde zesmaandenjurisprudentie opgenomen. Deze jurisprudentie houdt in dat het college de bevoegdheid tot terugvordering niet kan uitoefenen terzake van betalingen die gedaan zijn meer dan zes maanden na de ontvangst van een signaal waaruit het uitvoeringsorgaan had moeten afleiden, dat ten onrechte of te veel wordt betaald (zie CRvB 24-07-2007, nr. 06/3899 PW, CRvB 21-10-1994, nr. 93/135 AOW en CRvB 21-04-2009, nr. 08/424 PW). Een beroep op de zesmaandenjurisprudentie kan alleen slagen als er geen sprake is geweest van het niet, niet tijdig, niet juist of onvolledig verstrekken van voor het recht op bijstand relevante informatie (zie CRvB 13-04-2010, nr. 08/4183 PW en CRvB 28-022012, nr. 09/6097 PW). Onder 'signaal' verstaat de CRvB relevante informatie van de uitkeringsgerechtigde waaruit dusdanig concreet kan worden afgeleid dat sprake is van een fout, dat het bestuursorgaan op grond daarvan actie had moeten ondernemen (zie CRvB 19-052004, nrs. 01/4283 AW e.a.). Dit geldt ook indien een belanghebbende tijdig, eenduidig en correct informatie verstrekt op het inlichtingenformulier dat betrekking heeft op de maand waarin een wijziging heeft plaatsgevonden, die van invloed is op de bijstand (zie CRvB 16-13092008, nr. 07/3621 PW). Hoewel de jurisprudentie geen beleidsvrijheid in dezen toelaat, is er wel voor gekozen hem als beleidsregel op te nemen, voor de duidelijkheid bij de uitvoering.

Indien er sprake is van zeer bijzondere omstandigheden kan ondanks de verplichte terugvordering de zesmaandenjurisprudentie toch worden toegepast. Hiervan is in ieder geval sprake indien het college er expliciet van op de hoogte was dat belanghebbende de inlichtingenverplichting had geschonden en over een vermogen beschikte dat ruimschoots de voor hem geldende vermogensgrens overschreed en heeft nagelaten de uitkering in te trekken (zie CRvB 06-04-2010, ECLI:NL:CRVB:2010:BM1920).

Artikel 4 - Afzien van brutering

Ook in deze bepaling is de rechtspraak verwerkt. In onderdeel a gaat het over de situaties waarin de terugvordering het gevolg is van een intrekkings- of herzieningsbesluit op grond van artikel 54 lid 3 onderdeel b PW of terugvordering op grond van artikel 58 lid 2 onderdeel f onder 1 PW (alsnog ontvangen middelen). Onderdeel b ziet op de situatie waarin belanghebbende inkomsten uit arbeid tijdig heeft opgegeven en het college niet overgaat tot verrekenen op grond van artikel 58 lid 4 PW, maar op terugvorderen op een zodanig tijdstip dat de betaling niet meer (volledig) binnen het kalenderjaar plaats kan vinden.

Artikel 5 - Kwijtschelding bij schuldregeling

Als belanghebbende financiële problemen heeft moet er een mogelijkheid zijn om van het uitgangspunt dat een vordering altijd wordt ingevorderd af te wijken. Deze bepaling voorziet hierin. Een vordering ten gevolge van schending van de inlichtingenplicht is van deze mogelijkheid uitdrukkelijk uitgesloten.

Terugvordering van kosten van bijstand indien de bijstand ten onrechte of tot een te hoog bedrag is verleend als gevolg van het niet of niet behoorlijk nakomen van de inlichtingenplicht is sinds 1 januari 2013 een verplichting op grond van artikel 58 lid 1 WWB. Vóór 1 januari 2013 was dit geen verplichting, maar een bevoegdheid. Voor de overige terugvorderingsgronden geldt dat terugvordering wel een bevoegdheid is gebleven (artikel 58 lid 2 WWB).

In artikel XXV lid 5 Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid SZW-wetgeving (stb. 2012, 462 gewijzigd bij stb. 2016, 318) is geregeld dat de nieuwe bepalingen over de verplichte terugvordering van ten onrechte verleende of tot een te hoog bedrag verleende uitkering of bijstand in verband met het niet of niet behoorlijk nakomen van de inlichtingenverplichtingen niet van toepassing zijn op vorderingen die zijn ontstaan vóór 1 januari 2013. Voor deze lopende vorderingen blijft het oude recht van toepassing.

Vorderingen die gedekt zijn door zekerheden als pand of hypotheek worden niet kwijtgescholden.

Artikel 6 - Kwijtschelding restantvordering

Deze bepaling voorziet erin dat een restantvordering op schriftelijk verzoek van de belanghebbende wordt kwijtgescholden. Aan deze kwijtschelding zijn de genoemde voorwaarden verbonden. Door na 10 jaar aflossen de schuld kwijt te schelden, geef je de debiteur kansen op een schuldenvrije toekomst.

Artikel 7 - Afzien van terugvordering

Kosten van terug- en invordering van vorderingen tot een bedrag van 100 euro wegen, daargelaten vorderingen in verband met schending van de inlichtingenplicht, niet op tegen de baten. Dit artikel bepaalt dan ook dat, behoudens bij schending van de inlichtingenplicht, niet wordt overgegaan tot terugvordering van bedragen tot 100 euro. Voorts bepaalt het artikel dat van terugvordering wordt afgezien als de belanghebbende is overleden en het aannemelijk is dat de nalatenschap onvoldoende verhaal biedt. Dit betekent dat bij de beoordeling van de vraag of de bijstand teruggevorderd moet worden, de vermogenspositie van de overledene moet worden beoordeeld. Indien het een vordering betreft die ten gevolge van het schenden van de inlichtingenplicht is ontstaan op of na 1 januari 2013 is afzien van terugvorderen niet mogelijk. In dat geval blijft het wel mogelijk af te zien van invordering als de nalatenschap onvoldoende verhaal biedt.

Artikel 8 - Vaststelling van de hoogte van de maandelijkse aflossingscapaciteit

Per 1 januari 2021 treedt de Wet Vereenvoudiging beslagvrije voet (wijziging van het Wetboek van Burgerlijke rechtsvordering) in werking. In deze nieuwe wet bedraagt de beslagvrije voet 95 procent van het maandelijks inkomen voor mensen met een inkomen op of onder de bijstandsnorm (artikel 475 da, vierde lid nieuw). Om de schuldenaar al de vruchten te laten plukken van de betere bescherming van zijn bestaansminimum, heeft de Staatssecretaris aan gemeenten gevraagd om bij verrekening van een vordering minimaal uit te gaan van een beslagvrije voet ter hoogte van 95 procent van de bijstandsnorm. In deze beleidsregels wordt geanticipeerd op de aanstaande regelgeving met als gevolg dat de schuldenaar een betere bescherming heeft van zijn bestaansminimum.

Door geen 100 procent maar 50 procent van het inkomen boven bijstandsniveau te nemen, houdt de debiteur een inkomen boven bijstandsniveau. Hier wordt balans gezocht tussen enerzijds het zo snel mogelijk invorderen van de bijstandsschuld en anderzijds de reserveringsmogelijkheden en motivatie om werk te verkrijgen en te verkrijgen en te aanvaarden. Als het volledige inkomen boven de beslagvrije voet wordt ingevorderd, dan is de kans groot dat de cliënt minder geneigd is om betaald werkt te zoeken en/of te aanvaarden. Het vorenstaande geldt ook voor fraude vorderingen. Hier staat tegenover dat voor fraudevorderingen en aflossingsverplichting van 10 jaar wordt genomen en waar mogelijk het vermogen wordt aangesproken.

Bij fraudevorderingen hoger dan 5000 euro wordt het vermogen gecontroleerd. Wanneer het aanwezige vermogen hoger is dan één keer de geldende bijstandsnorm, dan moet het meerdere zoveel als mogelijk worden aangesproken om de vordering versneld af te lossen.

Om redenen van doelmatigheid wordt ingestemd met een betalingsvoorstel van de debiteur, als het totaal van de vordering(en) binnen drie jaar wordt afgelost.

Artikel 9 - Continuering van de maandelijkse aflossingen bij uitstroom

Om uitstroom niet te belemmeren wordt de aflossingsverplichting zoals die tijdens de bijstandverlening was gedurende zes of twee maanden na beëindiging van de bijstand gecontinueerd. Pas daarna wordt de aflossing, indien van toepassing, aangepast aan het gestegen inkomen, wederom ermee rekening houdend dat uitstroom lonend moet zijn. Dit artikel is uitsluitend van toepassing op vorderingen waarop tijdens de bijstand reeds wordt afgelost.

Artikel 10 - Periodieke hercontrole

Als een belanghebbende geen uitkering vanuit de gemeente ontvangt zal tenminste eenmaal per 24 maanden moeten worden onderzocht of de financiële situatie van belanghebbende is gewijzigd.

Als wij dit noodzakelijk vinden kan de periodieke hercontrole vaker dan eenmaal per 24 maanden plaatsvinden.

Artikel 11 - Aanmaning, verrekening en beslag

De betalingstermijn van zes weken is geregeld in artikel 4:87 Awb. Artikel 11 voorziet erin dat een aanmaning wordt gezonden zodra belanghebbende in verzuim is. De betalingstermijn van twee weken na verzending van de aanmaning is geregeld in artikel 4:112 Awb. Het tweede lid van dit artikel bepaalt dat na overschrijding van de termijn een dwangbevel wordt uitgevaardigd en de vordering door beslag wordt geïnd. Het college heeft ervoor gekozen niet zelf tot dwanginvordering over te gaan. Als na het dwangbevel nog geen betaling plaatsvindt kan de vordering in handen gegeven van een incassobureau.

Artikel 12 - Rangregeling bij invordering

De PW, IOAW en IOAZ kennen geen rangregeling voor invordering - deze bepaling voorziet hierin. Aflossingen strekken allereerst in mindering op de gemaakte kosten. Verder is er voor gekozen om in beginsel eerst oudere vorderingen te innen voor nieuwere. Alleen en voor zover een vordering nog netto kan worden afgelost geldt dat een nieuwere vordering voorgaat op een oudere vordering. Als uitgangspunt is er echter wel voor gekozen om een boete altijd als eerste in te vorderen.

Hoofdstuk 3 - Bijstand in de vorm van een geldlening

Artikel 13 - Situaties waarin bijstand in de vorm van een geldlening wordt verstrekt

Uitgangspunt is dat bijstand om niet wordt verstrekt, tenzij de wet erin voorziet dat hij in de vorm van een geldlening kan worden verstrekt. In dit artikel is bepaald in welke gevallen het college bijstand in de vorm van een geldlening verstrekt. Hier zijn de geldlening in verband met vermogen in de woning als bedoeld in artikel 50 PW en het als renteloze lening verstrekte voorschot tijdens aanvraag en de lening die op grond van de Bbz 2004 is verstrekt uitdrukkelijk van de regels uitgesloten. Voor de geldlening in verband met het vermogen in de woning kan een zekerheid gesteld in de vorm van een hypotheek. Hiervoor gelden andere regels dan de algemene aflossingsregels van een geldlening. Het voorschot kan bij toekenning van de bijstand rechtstreeks worden verrekend met de bijstand. Wordt er geen uitkering verstrekt dan kan het voorschot teruggevorderd worden en zijn de hoofdstukken 1 en 2 meteen van toepassing.

Artikel 14 - Kwijtschelding geldlening duurzame gebruiksgoederen

Dit artikel regelt kwijtschelding van het restant van een geldlening nadat belanghebbende zijn aflossingsverplichting gedurende drie jaren maandelijks stipt is nagekomen.

Artikel 15 - Continueren aflossen na beëindigen bijstand duurzame gebruiksgoederen

In dit artikel wordt aangesloten bij de aflossingstermijnen ten aanzien van gewone uitkeringsschulden (geen fraudevorderingen). Hierdoor ontstaat een consistent en transparant beleid ten aanzien van terugbetaling van schulden, zowel terzake van vorderingen op grond van een bijstandsschuld als vorderingen terzake van geldleningen.

Artikel 16 - Opeisbaarheid van de lening

Dit artikel illustreert de reden waarom ervoor gekozen is het beleid geldleningen aan te laten sluiten bij het terug- en invorderingsbeleid. Immers, wanneer niet (meer) aan de aflossingsverplichtingen wordt voldaan is de lening opeisbaar en kan hij teruggevorderd worden. Vanaf dat moment zijn hoofdstuk 1 en 2 van deze beleidsregels van toepassing.

Hoofdstuk 4 - Slotbepalingen

Artikel 17 - Hardheidsclausule

Dit artikel behoeft geen nadere toelichting.

Artikel 18 - Inwerkingtreding nieuwe en intrekking oude beleidsregels

Dit artikel behoeft geen nadere toelichting.

Artikel 19 - Citeertitel

Dit artikel behoeft geen nadere toelichting.