| Organisatie | Nijkerk |
|---|---|
| Organisatietype | Gemeente |
| Officiële naam regeling | Besluit van de gemeenteraad van de gemeente Nijkerk houdende regels omtrent de beeldkwaliteitcriteria voor woonlandschap Het Spaanse Leger te Nijkerk |
| Citeertitel | Beeldkwaliteitsplan 'Woonlandschap Het Spaanse Leger' |
| Vastgesteld door | gemeenteraad |
| Onderwerp | ruimtelijke ordening, verkeer en vervoer |
| Eigen onderwerp | |
| Externe bijlage | bijlage 1 beeldkwaliteitsplan |
Geen
Onbekend
Datum inwerkingtreding | Terugwerkende kracht tot en met | Datum uitwerkingtreding | Betreft | Datum ondertekening Bron bekendmaking | Kenmerk voorstel |
|---|---|---|---|---|---|
| 03-11-2020 | nieuwe regeling | 15-10-2020 | 1064977 |
Het Spaanse Leger is de naam van het woonlandschap dat ontwikkeld wordt aan de zuidkant van Nijkerk. Het voornemen is om hier woningbouw te realiseren. Dit rapport beschrijft de beeldkwaliteitcriteria voor woonlandschap Het Spaanse Leger te Nijkerk.
De ambitie is om in het Spaanse Leger een onderscheidend woonlandschap te realiseren. Het plangebied vormt de rand van Nijkerk. Het streven is stad en landschap hier zoveel mogelijk te verweven. Een robuust landschappelijke raamwerk is daarbij een belangrijke pijler. Binnen dit raamwerk worden primair, kleinschalige woonmilieus gerealiseerd.
Het gekozen concept, van kleinschalige woonmilieus binnen een landschappelijk raamwerk, vraagt om een integrale visie op de samenhang tussen landschappelijk/stedenbouwkundig ontwerp en de architectuur van de woningen.
De ambities en hoofdlijnen voor woonlandschap Het Spaanse Leger zijn vastgelegd in een kadernota die in november 2017 door de gemeenteraad van Nijkerk is vastgesteld. In de kadernota komen de achtergronden bij het plan en de visie op de ruimtelijke hoofdstructuur (groen raamwerk, buurtschappen en infrastructuur) aan de orde. Een duurzaamheidsvisie zal als separaat stuk worden opgesteld.
Dit beeldkwaliteitplan is een onderdeel van de welstandsnota gemeente Nijkerk. Het moet gezien worden als een aanvulling op de welstandsnota.
Het is denkbaar dat een ontwerp van een woning of buitenruimte toch afwijkt van de regels die zijn opgenomen in dit beeldkwaliteitplan. Een afwijking is slechts toegestaan indien de gemeente in overleg met de stedenbouwkundige en de gemandateerde van de Commissie Ruimtelijke Kwaliteit hierover positief adviseert.
Het gebied ‘het Spaanse Leger’ is gelegen aan de zuidkant van Nijkerk en ligt ingesloten tussen de spoorlijn Zwolle- Amersfoort, de Amersfoortseweg en de Barneveldseweg. Het van oorsprong agrarisch gebied ligt nu in een stadsrand-/overgangszone tussen het stedelijk en landelijk gebied. Het herbergt gemengde functies, uiteenlopend van grootschalige detailhandel, op de hoek van de Barneveldseweg en de Amerfoortseweg, direct aansluitend aan het stedelijk gebied tot agrarisch gebied en wonen.
Het plangebied het Spaanse Leger maakte deel uit van het veenontginningslandschap ten zuiden van Nijkerk. Kenmerkend voor dat landschap is de lange strokenverkaveling met randbeplanting, in noord-zuid richting. De spoorlijn Amersfoort-Zwolle werd rond 1860 aangelegd en doorsneed dit recht verkavelde landschap. Zo ontstond de driehoeksvorm van het gebied. De weg het Spaanse Leger is een relict van het oude lint de Slichtenhorstweg.
Het buurtschapje ‘Jan Plassensteeg’ ontstond bij de kruising van de Slichtenhorsterweg en de Jan Plassensteeg. De Jan Plassensteeg was oorspronkelijk een weg langs de oude kavelstructuur, tot het doorsneden werd door de spoorlijn. Uiteindelijk werd de dwarsverbinding naar de Jan Tijmensteeg gemaakt, waardoor het huidige rondje ontstond. De lange lijnen van het oorspronkelijke landschap zijn niet meer herkenbaar in het Spaanse Leger. De Slichtenhorsterweg verloor zijn doorgaande functie na de aanleg van de N301, de Barneveldseweg.
De bebouwing in het buurtschap is overwegend oudere bebouwing en bestaat uit kleinschalige agrarische bebouwing (woonhuis, schuren), enkele burgerwoningen en (jongere) bedrijfsbebouwing (bedrijfshallen). De woningen staan dicht op de weg. Kenmerken van de bestaande woningen zijn: een zadel- of mansardekap met veelal rode dakpannen, een goothoogte van ca. 3 meter, vrijstaand, roodbruine baksteen.
De Amersfoortseweg is één van de invalsroutes van Nijkerk. Komend vanuit het zuiden en rijdend door de nieuwe tunnel onder de spoorlijn, is de punt van het Spaanse Leger het eerste dat men ziet. De Amersfoortseweg wordt ter hoogte van het Spaanse Leger begeleid door bomen, hetgeen een aantrekkelijk beeld geeft in combinatie met de parkachtige inrichting aan de westzijde van de weg. De zuidelijke punt is momenteel nog herkenbaar als van oorsprong agrarisch gebied. Enkele erven liggen verspreid in een verder redelijk kaal landschap. Het slotenpatroon verraadt de oude perceelgrenzen.
Nabij de kruising met de Tinbergenlaan verandert het beeld. De bebouwing staat dichter op de weg en is grootschaliger, men komt de stad Nijkerk binnen. Aan de zijde van het Spaanse Leger ontbreken de begeleidende bomen.
Rondom de Brede Beek, langs de weg Spaanse Leger, in het noorden van plangebied kan men het oorspronkelijke landschap met erven, watergang en perceelbeplanting nog het beste terugvinden.
Het gebied is onder te verdelen in twee delen. Het noordelijke deel kent een relatief onsamenhangende concentratie van verschillende soorten bebouwing en functies rond de Jan Plassensteeg. Naast het wonen zijn er diverse bedrijven gevestigd. Het gebied kenmerkt zich door een kleinschalige structuur met een eigen identiteit. Het zuidelijk deel van het terrein heeft een veel lagere bebouwingsdichtheid. De oorspronkelijke verkavelingsstructuur is hier intact gebleven. Dit deel heeft overwegend een agrarische bestemming, maar dit gebruik is niet of nauwelijks aanwezig.
foto’s genomen op de Jan Plassensteeg (Google streetview)
De ontsluiting van het gebied is op dit moment problematisch. Het gebied wordt ontsloten vanaf de Barneveldseweg, aan de noordzijde. De interne ontsluiting gebeurt via de Jan Tijmensteeg en de Jan Plassensteeg. Beide zijn smalle (land)wegen. De Jan Tijmensteeg fungeert als de lange (voor autoverkeer doodlopende) ruggengraat van het gebied. De Jan Tijmensteeg wordt als fietsroute veel gebruikt door scholieren.
De ambitie is om in het Spaanse Leger een onderscheidend woonlandschap te realiseren. Het plangebied vormt de rand van Nijkerk. Het streven is stad en landschap hier zoveel mogelijk te verweven. Het robuuste landschappelijke raamwerk is daarbij een belangrijke pijler. Binnen dit raamwerk worden primair, kleinschalige woonmilieus gerealiseerd.
Een belangrijke inspiratie voor het onderhevig structuurplan is de oorspronkelijke blokvormige landschapsstructuur. Het versterken van deze oude structuren met groen draagt sterk bij aan de benodigde ruimtelijke samenhang in het gebied. Het raamwerk biedt tevens de mogelijkheid om bestaande erven, bedrijven en woningen op een natuurlijke manier in te passen.
De woonvlekken worden ontworpen als buurtschappen rondom een gezamenlijk erf of brink. De woningen liggen met hun voorzijde naar het erf. Het erf is autoluw en kan dus gebruikt worden als gemeenschappelijke buitenruimte. Het moet voldoende groot gedimensioneerd zijn, zodat er ook gezamenlijke activiteiten gehouden kunnen worden. De overgang tussen de woning en het erf is informeel en de relatie binnen-buiten is heel direct. De groene ruimte rond de erven kan gebruikt worden als speelruimte voor de buurtkinderen.
De nieuwe buurtschappen hebben een eigen identiteit. Het buurtgevoel wordt versterkt doordat de buurtschappen van elkaar gescheiden zijn door het groene raamwerk en de woningen gericht zijn op een gezamenlijk erf of brink. De erven grenzen aan de groene scheggen en de buitenruimte gaat daarin naadloos over. De buurtschappen hebben hun eigen herkenbare uitstraling. Doordat er verschillende woningtypen door elkaar staan mixen leeftijden en leefstijlen op natuurlijke wijze.
Het Spaanse Leger krijgt een goede ontsluiting door de realisatie van een nieuwe kruising bij de Tinbergenlaan, waarmee ook een nieuwe ontsluiting voor de Intratuin wordt gerealiseerd. Ook biedt het de mogelijkheid om eventuele ontsluitingsproblemen in de Jan Plassensteeg op te lossen. De huidige onveilige ontsluiting vanaf de Barneveldseweg wordt afgesloten. De buurtschappen zijn autoluw, aangezien er geen doorgaand verkeer doorheen gaat. De wijkontsluiting bestaat uit twee lussen (noord en zuid) die beiden aantakken op de nieuwe kruising.
De fietsroute vanuit het zuiden naar de wijken ten noorden van de Barneveldseweg wordt aangepast en verbeterd. De Jan Tijmensteeg fungeert als langzaam verkeerader voor het hele gebied.
Ten behoeve van de autoluwe woonerven wordt een langzaamverkeer ontsluiting gerealiseerd die zoveel mogelijk losgekoppeld is van de wijkontsluiting voor autoverkeer. Er ontstaan twee separate systemen.
De buurtschappen bestaan uit een diverse mix van woningtypen, zoals rug-aan-rugwoningen, (levensloopbestendige) rijwoningen, twee-onder-een-kap woningen en/of vrijstaande woningen. Per buurschap wordt gezocht aar een optimale mix. De mix van woningtypen zorgt voor een divers palet aan bewoners, van oud tot jong. Ook draagt de mix bij aan een gevarieerd bebouwingsbeeld met verschillende bouwmassa’s, kapvormen en hoogten.
Langs de Amersfoortseweg zijn een tweetal appartementengebouwen voorzien. Deze gebouwen staan in een buurtschap en presenteren zich zowel naar de Amersfoortseweg als het buurterf. Door hun ligging vormen ze ook een buffer voor het geluid van het wegverkeer.
Nabij de nieuwe kruising Amersfoortseweg –Tinbergenlaan, te zuiden van de Intratuin, is een appartementencomplex voorzien. Dit complex markeert de entree van ‘stedelijk’ Nijkerk.
Binnen het plan zijn een aantal deelgebieden (bebouwingsensembles) te onderscheiden, te weten de buurtschappen, de lintbebouwing, de appartementengebouwen langs de Amersfoortseweg en de het appartementencomplex bij de kruising dat de entree van Nijkerk markeert (‘de Poort’).
De buurtschappen vormen de grootste ensembles in het plan en zijn een dragend element. Het zijn kleinschalige clusters met woningen die allen gegroepeerd zijn rondom een erf. Ieder buurtschap heeft zijn eigen uitstraling en is uniek.
DE BUURTSCHAPPEN IN TREFWOORDEN
Dit betreft de woningen die een directe relatie tot de ontsluitingswegen, ‘de linten’ hebben. In tegenstelling tot de buurt schappen hebben deze woningen een eigen uitstraling en horen ze niet bij een groter ensemble. Deze woningen liggen verspreid door het plangebied, over het algemeen liggen ze tegen de buurtschappen aan. Het contrast met het ensemble van het buurtschap zorgt voor een afwisselend en verrassend beeld.
De Amersfoortseweg is één van de entrees van Nijkerk. De randen van het Spaanse Leger bepalen mede de ruimtelijke beleving bij binnenkomst van Nijkerk. De randzone loopt vanaf de rotonde bij de Dominee Kuyperstraat tot de kruising met de Tinbergenlaan. De Amersfoortseweg heeft hier een groene uitstraling. Vanaf de kruising met de Tinbergenlaan wordt het bebouwingsbeeld stedelijker. De nieuwbouw in het Spaanse Leger sluit in deze zone aan bij het groene en landelijke beeld.
De bebouwing bestaat uit verspreid liggende woningen die gericht zijn op de Amersfoortseweg en twee kleinschalige appartementencomplexen.
BEELDKWALITEITCRITERIA - de buurtschappen
In de groenzones tussen de buurtschappen worden delen afgegraven t.b.v. wadi’s en greppels. De woonvelden zullen (deels) opgehoogt moeten worden in verband met droogligging. De hoogteverschillen die hierdoor ontstaan worden benut om privacy in de tuinen te waarborgen. Het streven is de hoogteverschillen tussen woonvelden en groengebieden zo groot mogelijk te maken.
BEELDKWALITEITCRITERIA – lintbebouwing
Bouwmassa: De goothoogte is in basis 3,0 meter, op delen kan deze verhoogd worden. Nokhoogte: maximaal 11 meter. Dakhelling, max: 55. De dakhelling is symmetrisch. In het geval van een mansardekap wordt de helling van 55 graden (gemeten tussen goot en nok) gerealiseerd door twee hellingen, één steile (maar niet verticaal) en één flauwe helling.
BEELDKWALITEITCRITERIA – de Poort
Vanwege het integrale karakter van het ontwerp voor het Spaanse Leger (stedenbouw-landschap-architectuur) gaan we in dit stuk in op de belangrijkste uitgangspunten voor het ontwerp van de openbare ruimte.
De openbare ruimte is onder te verdelen in (1) de hoofd groenstructuur en (2) de erven.
De hoofdgroenstructuur is reeds beschreven bij het stedenbouwkundig plan. Het is grofweg een grid van noord-zuid en oost-west structuren. De ontsluiting van het gebied valt binnen dit grid.
De Amersfoortseweg maakt ook onderdeel uit van deze hoofdgroenstructuur. Door aanplant van nieuwe bomen en daarmee het aanvullen van deels bestaande beplanting ontstaat een begeleidende rij bomen langs de Amersfoortseweg tot aan de kruising met de Barneveldseweg. De te planten bomen sluiten aan bij het reeds bestaande beeld.
De Jan Tijmensteeg behoudt het karakter van de landweg. Naast de Jan Tijmensteeg wordt ruimte gehouden tot de tuinen van de buurtschappen. Er worden knotwilgen geplant, passend bij het laagveenontginningslandschap. In het zuidelijke deel van het Spaanse Leger kan de Jan Tijmensteeg autoluw worden gehouden doordat de hoofdontsluiting een alternatief biedt. Naar het noorden toe behoudt de Jan Tijmensteeg zijn ontsluitingsfunctie. Het profiel en de uitstraling blijft zoveel mogelijk hetzelfde.
De spoorlijn vormt de grens van het zuidelijke plandeel. Het geluid van de treinen wordt tegengehouden met een geluidwand. De wand krijgt een groene inpassing, de lijn wordt begeleid met een bomenrij, bijvoorbeeld elzen.
Tussen de buurtschappen is brede groene ruimte voorzien met een variabele breedte. Een van deze structuren, die in noord-zuid richting loopt, wordt beplant met een elzensingel.
De groenstructuren in oost-west richting krijgen een lossere beplanting bestaande uit grillig gevormde meerstammige bomen zoals elzen, berken, essen en/of wilgen. Dit geldt voor de zones langs de wegen als de zones tussen de buurtschappen.
De groenstructuren spelen een belangrijke rol in de waterberging en afvoer. De waterafvoer van het Spaanse Leger bestaat op dit moment uit een stelsel van watergangen en greppels. Dit systeem wordt uitgebreid met nieuwe watergangen, wadi’s en enkele waterpartijen. Daarmee is de waterberging geborgd.
De groenzones rond de buurtschappen worden ingezaaid met een bloemrijk mengsel (bloemenweide mengsel, extensief te beheren. Deze mengsels hebben een waardevolle bijdrage aan de insectenpopulatie.
De buurtschappen worden onderling verbonden door de groenstructuren heen. Hiervoor worden paden aangelegd. Ook worden in de groenstructuren speelplekken aangelegd.
Overgang tussen privé en openbaar
De overgang tussen openbare groenzone en privaat perceel (tuin) bestaat uit een openbaar deel en een privaat deel.
Bij het vormgeven van deze overgang zijn er twee uitgangspunten die in acht genomen moeten worden:
De gebruiker van de openbare ruimte beleeft een natuurlijke ingerichte groenzone waarvan de grenzen bepaald worden door groene, natuurlijke afscheidingen. Er is sprake van een geleidelijke en diffuse overgang met een wisselend beeld. Dus geen lange rechte wanden met schuttingen of muren maar groene erfafscheidingen afgewisseld met beplantingsgroepen.
Er zijn verschillende oplossingen mogelijk, per situatie is maatwerk mogelijk. Er moet wel altijd rekening gehouden worden met:
De basis van het ontwerp van de overgang wordt gevormd door een talud met een hoogteverschil van minimaal 70 cm tussen het peil van het openbare pad en de bovenkant van het talud. Het principe profiel is op de bijgaande afbeelding (pag. 20) weergegeven.
Bovenop het talud wordt een scherm begroeid met hedera gerealiseerd. De bovenzijde van de erfafscheiding bevindt zich maximaal 1,80 m1 boven het peil van de tuin.
In dit geval wordt het talud beplant met een groensingel bestaande uit heesters. We denken daarbij aan lokaal vaker toegepaste soorten als krent, hazelaar, meidoorn, kardinaalsmuts, vlier en gelderse roos.
De erven worden ingericht zonder begrenzingen. Er is geen onderscheid tussen rijbaan en voetgangersgebied een ook privé en openbaar gaan vloeiend in elkaar over. Door slimme plaatsing van bomen, hagen of objecten wordt de auto subtiel gestuurd naar de woning of parkeerplaats.
De parkeerplaats wordt subtiel aangeduid, bijvoorbeeld met een merksteentje. Waar parkerende auto’s niet gewenst zijn wordt dit met behulp van groen en objecten tegengegaan.
Ieder erf heeft een erfboom, een boom die anders is dan de bomen in de omgeving. De erfboom is een nutsboom zoals een noot of kastanje. De boom markeert de centrale plek van het erf en is de blikvanger op het erf.
Rondom de geparkeerde auto’s kunnen (niet vruchtdragende) fruitbomen worden geplant. Deze bomen dragen bij aan de biodiversiteit op en rond de buurtschappen.
De entree van ieder erf wordt gemarkeerd met een groenstrook, bijvoorbeeld met bloemenweide mengsel. Per buurtschap wordt een eigen mengsel toegepast.
De overgang tussen de voorzijde van de woning en het erf wordt voorzien in een 2 meter brede overgangszone. Deze zone wordt nooit per perceel afgezet met hekwerken, hagen