Verordening indicatiestelling woningen

In dit artikel wordt het algemene begrip “indicatie” geïntroduceerd en worden de diverse mogelijke indicaties op basis van deze verordening gedefinieerd. Hiermee krijgt het in de hulpverlening veel gebruikte begrip “indicatie” voorzover het betreft de toewijzing van woningen voor Zaanstad een juridische status en definitie.

Het begrip “indicatie” is het meest algemene begrip. Deze verordening roept vervolgens drie soorten indicatie in het leven: de “indicatie aangepaste woning” de “voorrangsindicatie” en de “stadsvernieuwingsindicatie”.

De “indicatie aangepaste woning” geeft ofwel de mogelijkheid om via woningnet te reageren op het daartoe aangewezen (“gelabelde”) aanbod aan aangepaste woningen, ofwel na afgifte van een “indicatie aangepaste woning” wordt de belanghebbende direct bemiddeld naar een aangepaste woning. Bij directe bemiddeling voor een aangepaste woning draagt een medewerker van het RIO de belanghebbende voor aan één van de corporaties, die vervolgens actief zoekt naar een adequate aangepaste woning in de categorie waarvoor de indicatie is afgegeven. In het beleid en in het convenant moet worden aangegeven voor welke typen aangepaste woning directe bemiddeling wordt toegepast en voor welke typen aangepaste woningen het aanbodsysteem gaat gelden.

Met “voorrangsindicatie” wordt de oude “verklaring van voorrang”, oftewel de SMT- urgentie bedoeld. Na afgifte van een voorrangsindicatie wordt de belanghebbende direct bemiddeld naar een woning. Dat wil in dit geval zeggen dat de belanghebbende door de behandelend medewerker van Zaanstad wordt voorgedragen bij één van de woningbouwcorporaties. De betreffende woningbouwcorporatie spant zich vervolgens in om de belanghebbende binnen een half jaar een huurcontract voor een woning aan te bieden. Dit is een inspanningsverplichting, er is geen garantie dat de woningbouwverenigingen hier ook in zullen slagen. De gemeente Zaanstad is in geen geval verplicht noch in staat om burgers een dak boven hun hoofd te garanderen.

Op het moment dat de belanghebbende op grond van een voorrangsindicatie een huurcontract voor een woning krijgt aangeboden en hij dit contract ook daadwerkelijk aangaat, is de voorrangsindicatie uitgewerkt en daarmee dus – van rechtswege – teniet gegaan. Als de woning na enige tijd niet bevalt kan de betreffende belanghebbende niet – op basis van de aan hem verleende voorrangsindicatie – een nieuw aanbod eisen. Voor het geval de belanghebbende een passend aangeboden woning niet accepteert, geeft artikel 6 van deze verordening een intrekkingsgebod.

De oude “stadvernieuwingsurgentie” verschijnt hier – in de terminologie van deze verordening – als stadsvernieuwingsindicatie. Daarmee krijgt deze rechtsfiguur zijn plaats in het geheel van de mogelijke indicaties voor woningen. Van belang is nog dat hier gesproken wordt van “huurder” die in aanmerking komt voor vervangende woonruimte. De betreffende huurder is in dit geval niet de belanghebbende in de zin van artikel 1:2, eerste lid van de Algemene wet bestuursrecht. Zie voor nadere toelichting op dit punt de artikelsgewijze toelichting bij artikel 9. In deze definitiebepaling wordt terwille van de tekst gesproken van de “huurder” in enkelvoud. Uiteraard kan het hier bepaalde evengoed zien op een combinatie van een hoofdhuurder en een medehuurder of een groepje gelijkwaardige medehuurders. De stadsvernieuwingsindicatie kan dan ten behoeve van al deze huurders worden afgegeven.

Met dit artikel worden de diverse aangepaste woningen waar deze verordening op ziet gedefinieerd. De woningdefinities zijn nodig om een globaal inzicht te krijgen voor welke categoriën woningzoekenden woningindicaties voor aangepaste woningen worden afgegeven. Het is voor deze verordening niet nodig dat een gedetailleerde technische definitie van de verschillende soorten woningen wordt gegeven. Wel is het zo dat de definities niet gebruikt mogen worden om overlappingen in de soorten woningen te rechtvaardigen. Een woning die geschikt (en ook bedoeld is) voor zelfstandig rolstoelgebruik, kan ook in de nabijheid van een zorginstelling of een wijksteunpunt liggen. Dan is het toch alleen een rolstoelwoning en niet ook een aanleunwoning. M.a.w. iemand die alleen geïndiceerd is voor een aanleunwoning kan niet met succes plaatsing in een rolstoelwoning afdwingen, omdat deze woning toevallig – ook – aan de criteria voor de aanleunwoning voldoet. Het zijn de convenantspartners die voor het uiteindelijke “labelen” van de woonvoorraad zorgen. Bij het nemen van beslissingen op basis van deze verordening is het label dat de verhurende convenantspartner aan de woning heeft gegeven het uitgangspunt.

De term “geringe ergonomische beperking” is gekozen in plaats van de voorheen gebruikelijke term “beperkte ergonomische beperking”, uit een oogpunt van stijl.

Met een woning geschikt voor zelfstandig rolstoelgebruik wordt een woning bedoeld die in ieder geval rolstoeltoegankelijk en rolstoeldoorgankelijk is.

Deze verordening bevat een aantal zogenaamde “kan” bepalingen. Dit zijn bepalingen waarbij het college bevoegdheden toebedeeld krijgt. Op grond van artikel 4:81, eerste lid van de Algemene wet bestuursrecht heeft het college daarmee eveneens de bevoegdheid om beleidsregels op te stellen. Maar het college zou dit ook kunnen nalaten. Dat is echter – vanuit het belang van de rechtszekerheid bezien – onwenselijk. Het beleid rond indicatiestelling voor aangepaste woningen is nu juist met het oog op een versterking van de rechtszekerheid opgezet. Met dit artikel krijgt het college daarom de expliciete opdracht om de criteria op grond waarvan een indicatie wordt afgegeven of geweigerd neer te leggen in beleidsregels, die ook conform de Algemene wet bestuursrecht aan de burger kenbaar dienen te worden gemaakt.

Voor de stadsvernieuwingsindicatie, die uitsluitend een zaak is tussen de gemeente en de convenantspartners is de opdracht om beleid te maken niet noodzakelijk. Deze is daarom van de expliciete beleidsopdracht uitgesloten, hetgeen niet wil zeggen dat het verboden is om op dit punt beleid te maken.

Dit artikel bevat de algemene bepalingen die gelden voor de behandeling van aanvragen om een indicatie, dus zowel voor een indicatie aangepaste woning, als voor een voorrangsindicatie, als voor een stadsvernieuwingsindicatie. De specifieke kriteria voor het toekennen van indicaties zijn voor de indicatie aangepaste woning en de voorrangsindicatie opgenomen in het op basis van artikel 4 gegeven beleid, alsmede artikel 7 voor de indicatie aangepaste woning en artikel 8 voor de voorrangsindicatie. Voor de stadsvernieuwingsindicatie zijn de specifieke kriteria voor toekenning opgenomen in artikel 9.

Het bepaalde in het tweede lid is van belang om te voorkomen dat woningbouwcorporaties genoopt worden woningen te verhuren aan personen die niet rechtmatig in Nederland verblijven en die dus in het algemeen niet in staat zullen zijn regelmatig de huur te voldoen. Er kan in ieder geval van uit worden gegaan dat de vreemdelingen die niet behoren tot de kring van rechthebbenden op grond van de Wet werk en bijstand, behoren tot de personen aan wie op grond van het tweede lid een indicatie geweigerd moet worden.

Het derde lid beperkt de kring van personen die een voorrangsindicatie kunnen krijgen tot de meerderjarigen. De huisvesting van minderjarigen die niet langer bij hun ouders/ verzorgers kunnen verblijven is een taak van Jeugdzorg, dan wel het Ministerie van Justitie.

Het bepaalde in het vierde lid is van belang, omdat aan de meerderheid van de indicaties een extern medisch onderzoek, gevolgd door een medisch advies vooraf dient te gaan. Afhankelijk van de complexiteit van de de problematiek waarmee de aanvrager kampt kan dit onderzoek meer of minder tijd vergen. Het is derhalve niet mogelijk om steeds de beslissing af te geven binnen de algemene redelijke termijn van acht weken, genoemd in artikel 4:13, tweede lid van de Algemene wet bestuursrecht. De opschorting van de beslistermijn gedurende een hersteltermijn, zoals neergelegd in artikel 4:15 Algemene wet bestuursrecht, ziet niet op de tijd benodigd voor medisch onderzoek en advisering.

Met het vijfde en zesde lid van dit artikel wordt een algemene inlichtingen- en meewerkplicht in het leven geroepen. Het is redelijk om van de belanghebbende die van de gemeente en de corporaties hulp vraagt bij het vinden van een aangepaste woning, dan wel hulp bij het vinden van een woning überhaupt, te vragen dat hij het college ook in staat stelt om de hulpvraag adequaat te beoordelen. Afhankelijk van de complexiteit van de problemen waarmee de aanvrager kampt en van de gevraagde indicatie kan de gevraagde informatie en medewerking verder gaan of beperkt worden.

Een juiste, zorgvuldige en volledige beoordeling van de indicatie- aanvraag is absoluut noodzakelijk. De inlichtingen- en meewerkplicht kent daarom geen uitzonderingen en kan niet worden afgezwakt.

Het college (waaronder uiteraard steeds begrepen de ambtenaren in dienst van het college) dient wel te kunnen motiveren dat een bepaalde vraag, dan wel gevraagde medewerking, nodig is voor de beoordeling van de gevraagde indicatie. De aanvrager die ten onrechte informatie, dan wel medewerking weigert, zal gezien het bepaalde in het zesde lid geconfronteerd worden met een weigering.

Van belang is dat deze bepaling niet als kan- bepaling is vormgegeven maar als dwingend voorschrift. Het is van belang dat personen die een beroep doen op de gemeenschap voor de oplossing van hun problemen, ook zelf het mogelijke doen om hun problemen op te lossen en in ieder geval niet de oplossing van hun problemen zelf frustreren. Door ten onrechte een op indicatie aangeboden woning te weigeren frustreert de woningzoekende zelf in ernstige mate de oplossing van zijn probleem. Het bestuur wordt in een onmogelijke positie gebracht als het dan toch door moet gaan met te trachten een oplossing te zoeken. De drie leden van deze bepaling zijn als dwingend voorschrift geredigeerd om duidelijk te maken dat intrekking, dan wel omzetting van de indicatie de norm is, waarvan slechts met een beroep op artikel 10 (hardheidsclausule) kan worden afgeweken. Waarbij uiteraard moet worden bedacht dat het ten onrechte weigeren van een aangeboden woning als voorzienbaar gevolg heeft dat het betreffende huisvestingsprobleem niet of in het beste geval veel later pas wordt opgelost.

Voor de in het eerste lid in de onderdelen A tot en met D genoemde omstandigheden geldt derhalve een intrekkingsgebod. Er is hier geen beleidsruimte. De opsomming van omstandigheden die tot intrekking leiden in deze bepaling is limitatief.

In het eerste lid onder C is geregeld dat de voorrangsindicatie wordt ingetrokken nadat één passend aanbod is gedaan. Voorrangsindicaties worden afgegeven in verband met dakloosheid, of dreigende dakloosheid, derhalve akute situaties, waarbij de voor de belanghebbende niets te kiezen overblijft. Wanneer een aanbod op grond van een voorrangsindicatie geweigerd wordt, moet uitsluitend getoetst worden of passend is aangeboden, dat wil zeggen of een aanbod is gedaan conform de eerder verleende voorrangsindicatie. Is dat zo, dan moet de indicatie geweigerd worden. In verband met deze intrekkingsbeslissing mag in geen geval opnieuw beoordeeld worden of een juiste indicatie is verleend.

Wanneer de indicatie voor een rolstoelwoning wordt ingetrokken, bestaat de mogelijkheid om in plaats van deze indicatie op grond van de Verordening individuele voorzieningen gemeente Zaanstad 2007 een persoonsgebonden budget voor de aanpassing van de bestaande woning te krijgen.

Het tweede lid geeft een omzettingsgebod ingeval een geïndiceerde voor een zorgwoning te vaak ten onrechte een woning weigert. De indicatie voor een zorgwoning wordt dan omgezet in die voor een aanleunwoning, waarmee de belanghebbende op deze categorie woningen kan reageren via het aanbodmodel. De belemmeringen op grond waarvan een indicatie voor een zorgwoning is afgegeven blijven bestaan, ook als te vaak ten onrechte een aangeboden woning geweigerd wordt, daarom wordt in deze gevallen de indicatie niet geheel ingetrokken, echter de belanghebbende heeft zelf de bemiddeling naar een geschikte woning gefrustreerd en de inspanningsverplichting om door te gaan met deze bemiddeling komt te vervallen. Bij geïndiceerden voor rolstoelwoningen ligt eenzelfde omzettingsgebod niet voor de hand omdat een aanleunwoning in de meeste gevallen beslist niet adequaat is voor een rolstoelgebonden persoon.

Het derde lid van deze bepaling verwijst voor de intrekking van stadsvernieuwingsindicaties naar het convenant met de corporaties. Indien de stadsvernieuwingsindicatie conform het convenant vervalt, vervalt deze van rechtswege, m.a.w. daarvoor is geen nader besluit van het college vereist. Zie voor de algemeen bestuursrechtelijke aspecten van de stadsvernieuwingsindicatie tevens de toelichting bij artikel 9.

Het tweede lid van dit artikel, alsmede onderdeel D van het eerste lid, maakt het mogelijk om in het beleid aan te geven hoe vaak een belanghebbende die direct naar een aangepaste woning bemiddeld wordt een aanbod mag weigeren. Dit kan desgewenst per categorie aangepaste woning verschillen. Het gevolg van te vaak ten onrechte weigeren van een direct bemiddelde zorgwoning is niet dat de indicatie wordt ingetrokken, maar wordt omgezet in de indicatie voor een aanleunwoning.

Dit artikel bevat de bepalingen die in het bijzonder gelden voor de behandeling van aanvragen om een indicatie aangepaste woning. Voor afgifte van een indicatie aangepaste woning is het niet vereist dat de aanvrager met dakloosheid wordt bedreigd, doch is het vereist dat de aanvrager kampt met een beperking die verhuizing naar een op zijn beperking aangepaste woning noodzakelijk maakt.

Afgifte van een indicatie aangepaste woning betekent niet dat de gemeente daarmee aansprakelijk is voor de tijdige verhuizing van de belanghebbende naar een woning die aan zijn behoeften voldoet. Het betekent in het geval van de indicatie voor een GEBwoning en aanleunwoning dat de belanghebbende in het reguliere aanbodsysteem (Woningnet) mag reageren op als zodanig “gelabelde” woningen. De indicaties voor een zorgwoning en een rolstoelwoning betekenen dat medewerkers van het RIO zich zullen inspannen om een voor de belanghebbende geschikte woning te vinden.

Het derde lid geeft een regeling voor personen die ten tijde van hun aanvraag niet in Zaanstad wonen. Hoofdregel is dat geen indicatie mogelijk is. Onder bepaalde voorwaarden kan van weigering worden afgezien. In het algemeen wordt onder “het grootste deel van het leven” meer dan de helft van het leven verstaan.

Dit artikel bevat de bepalingen die in het bijzonder gelden voor de behandeling van aanvragen om een voorrangsindicatie. Voor afgifte van een voorrangsindicatie is het in beginsel in de eerste plaats vereist dat de aanvrager met dakloosheid wordt bedreigd, danwel dakloos is. Deze dakloosheid mag niet het gevolg zijn van of naderbij gebracht zijn door verwijtbaar gedrag of zelfs een legitieme keuze van de aanvrager. Het is uitdrukkelijk niet zo dat het college in alle gevallen waarin sprake is van dakloosheid of de bedreiging daarmee een voorrangsindicatie afgeeft. Er moet ook los daarvan sprake zijn van een noodsituatie die alleen door snelle huisvesting in een zelfstandige woning kan worden opgelost. Onder “snelle huisvesting” wordt verstaan huisvesting binnen ongeveer een half jaar. Nog sneller is gezien de krappe sociale woningmarkt ook met een voorrangsindicatie niet reëel. Als een woningzoekende gezien zijn inschrijvingsduur of woonduur een reële kans heeft om binnen een half jaar langs reguliere weg onder dak te komen, dan is er per definitie geen reden om een voorrangsindicatie af te geven. Ook komt het voor dat een woningzoekende een concreet aanbod krijgt voor een huurcontract voor bepaalde tijd. Ook dan is er in het algemeen geen reden om een voorrangsindicatie af te geven, zeker niet wanneer de woningzoekende gezien zijn woonduur of inschrijvingsduur een reële kans heeft om gedurende de looptijd van het tijdelijke huurcontract onder dak te komen.

De beleidsregels geven een overzicht van de noodsituaties die tot afgifte van een voorrangsindicatie kunnen leiden. Verder kan in de beleidsregels nog een nadere afperking van de mogelijkheid om voorrangsindicaties af te geven worden opgenomen. Voorop staat dat de voorrangsindicatie slechts bij uitzondering wordt afgegeven, zodat het normale aanbodsysteem bij de woningverdeling niet door een grote toename van het aantal voorrangsindicaties wordt uitgehold.

Het tweede lid onthoudt aan het college expliciet de bevoegdheid om voorrangsindicaties voor eengezinswoningen af te geven. Hiermee wordt een regelmatig terugkerende discussie terstond de pas afgesneden. Voorts is er geen ruimte voor het afgeven van een voorrangsindicatie voor onzelfstandige woonruimte. Onzelfstandige woonruimte staat geheel buiten het aanbodsysteem van het convenant woonruimteverdeling en daarmee geheel buiten de werking van deze verordening.

Het derde lid bevat een regeling die het afgeven van voorrangsindicaties voor mensen die in één van de ROA- gemeentes woont beperkt, terwijl het vierde lid het afgeven van voorrangsindicaties uitsluit voor personen die niet of korter dan twee jaar woonachtig zijn in Zaanstad en die ook niet op grond van het derde lid in aanmerking komen voor een indicatie.

Wanneer een andere ROA- gemeente dan Zaanstad aan één van haar inwoners een voorrangsindicatie afgeeft, dan gaat Zaanstad ervan uit dat de belanghebbende gedurende een jaar tracht in de betreffende gemeente onder dak te komen. Lukt dat buiten zijn schuld niet, dan – dus niet eerder – kan Zaanstad, de voorrangsindicatie van de andere gemeente – uiteraard op aanvraag – overnemen. Wanneer de belanghebbende uit de andere inliggende gemeente zelf het voorrangstraject frustreert door een aangeboden woning te weigeren, dan dient Zaanstad een aanvraag om voorrangsindicatie te weigeren.

Dit artikel bevat de bepalingen die in het bijzonder gelden voor de behandeling van aanvragen om een stadsvernieuwingsindicatie. Bijzonder aan de stadsvernieuwingsindicatie is dat deze moet worden aangevraagd en ook wordt afgegeven aan de verhuurder- convenantspartner van te slopen of ingrijpend te verbeteren woningen. Daarmee krijgt deze verhuurder de mogelijkheid om aan zijn huurders op betrekkelijk korte termijn vervangende woonruimte aan te kunnen bieden, buiten de normale regels rond de woningverdeling om. Dat geeft de verhuurder een instrument om - zonodig in rechte – bestaande huurovereenkomsten te ontbinden. Deze mogelijkheid komt alleen toe aan de convenantspartners als bedoeld in artikel 3 van de verordening, omdat alleen deze verhuurders een publieke taak in de volkshuisvesting hebben te vervullen en daartoe dan ook de nodige instrumenten aangereikt moeten krijgen.

De stadsvernieuwingsindicatie is daarmee uitdrukkelijk een zaak tussen het college en de partners in het convenant. De huurder ten behoeve van wie een stadsvernieuwingsindicatie uiteindelijk zijn werking heeft, is in de zin van de algemene wet bestuursrecht derhalve geen belanghebbende. Hij wordt immers niet rechtstreeks in zijn belang getroffen door het al of niet afgeven van een stadsvernieuwingsindicatie. De huurder wordt eerst in zijn belang getroffen wanneer de verhuurder besluit om de huurovereenkomst in verband met een voorgenomen sloop of ingrijpende verbouwing op te zeggen. Een huurder van woonruimte kan derhalve geen stadsvernieuwingsindicatie aanvragen en evenmin bezwaar maken tegen een besluit omtrent een stadsvernieuwingsindicatie.

Deze bepaling is geredigeerd als een “kan” bepaling. Het betreft dus een bevoegdheid van het college. Zoals bij artikel 4 reeds opgemerkt bestaat er geen verplichting om voor deze indicaties beleid in de zin van artikel 4:81, eerste lid van de Algemene wet bestuursrecht in te voeren. Het college en de corporaties zouden desgewenst in hun onderlinge verhouding kunnen volstaan met een regeling in het convenant.

Het is voorzienbaar dat toepassing van deze verordening en de daarop te baseren beleidsregels in een aantal gevallen tot bijzondere hardheid zal leiden, zeker gezien de krappe woningmarkt, het beperkte aantal adequaat aangepaste woningen en de uiterst beperkte middelen om daadwerkelijk bij te dragen aan de oplossing van het tekort aan betaalbare en adequaat aangepaste woningen. Meer dan te trachten een zo rechtvaardig mogelijke verdeling van het tekort te bereiken zit er niet in. Het gemeentebestuur zal ook een aantal voorzienbare hardheden in de toepassing van deze verordening expliciet onder ogen moeten zien. Een hardheidsclausule geeft het College de mogelijkheid om in individuele gevallen ten gunste van de belanghebbende af te wijken van de verordening wanneer zich een hardheid voordoet die bij het maken van de verordening en van de daarop te baseren beleidsregels niet onder ogen is gezien en aanvaard. Door toevoeging van de woorden ‘en onvoorziene’ in het eerste lid wordt de reikwijdte van de hardheidsclausule duidelijker genormeerd, immers expliciet voorziene en redelijkerwijs voorzienbare hardheid dient niet tot afwijking van de verordening of het daarop gebaseerde beleid te leiden.

De toevoeging van ‘zeer dringende redenen’ normeert de toepassing van de hardheidsclausule nog verder. Immers het is niet de bedoeling dat het College of de door het College gemandateerde ambtenaren lichtvaardig overgaan tot toepassing van de hardheidsclausule. De term ‘zeer dringende redenen’ sluit aan bij de terminologie van de Wet werk en bijstand op dit punt (artikel 16 eerste lid WWB) en de daarop gebaseerde rechtspraak van de Centrale Raad van Beroep. Van zeer dringende redenen is sprake wanneer zich een akute noodsituatie voordoet.

Door toevoeging van het tweede lid wordt zoveel mogelijk voorkomen dat een bevoegdheid die in artikel 5 tweede lid en artikel 8, tweede en derde lid van de verordening expliciet aan het College is ontzegd, via de achterdeur van de hardheidsclausule toch weer kan (of moet) worden ingevoerd.

Bij aannemen van de Verordening indicatiestelling woningen wordt de praktijk rond de afgifte van voorrangsindicaties voortaan geregeld in deze verordening. Het is dan nodig om de bepalingen omtrent verklaringen van voorrang te verwijderen uit de bestaande Huisvestingsverordening. Het is immers onwerkbaar wanneer de burger en de administratie zowel een voorrangsindicatie als een verklaring van voorrang kunnen aanvragen en afgeven.

Het is niet de bedoeling om de Huisvestingsverordening als geheel in te trekken.

Deze verordening is van toepassing op aanvragen om een indicatie die na het inwerkingtreden van de verordening worden ingediend. Voordien werden personen die in aanmerking wilden komen voor een aangepaste woning door het Regionaal Indicatie- orgaan Zaanstreek op een – informele en juridisch niet geregelde – wachtlijst geplaatst. Om te voorkomen dat deze wachtlijst op het moment van inwerkingtreden van de nieuwe verordening alle betekenis verliest is een overgangsregeling nodig.

Met deze bepaling krijgt het college de mogelijkheid om de plaatsingen op de oude wachtlijst ambtshalve om te zetten in indicaties conform deze verordening. Het gaat hier afgezien van de afwijkende procedure om toewijzing van indicaties voor aangepaste woningen, waarvoor de beleidsopdracht van artikel 4 onverkort geldt.