Beleidsnotitie internetwinkels

0  

Aanleiding en doelstelling

Regelmatig wordt de gemeente geconfronteerd met verzoeken voor de vestiging van internetwinkels (webwinkels). Deze winkels bieden via internet goederen aan en sturen deze nadat de koop is gesloten op naar de klant. In sommige gevallen wordt de klant de mogelijkheid geboden om zijn goederen op een bepaald adres op te halen en/of te bekijken.

Tevens wordt de gemeente regelmatig benaderd met verzoeken om een internetwinkel te vestigen in een bepaald pand. Hierbij gaat het dan meestal om vestiging aan huis of in een garagebox al of niet op het bedrijventerrein. Kortom, panden welke zich buiten een winkelcentrum bevinden waar doorgaans het vestigen van detailhandel is toegestaan. Voor de gemeente is het vaak een dilemma hoe hier mee omgegaan dient te worden. Enerzijds wil men deze vaak startende ondernemers een kans geven en anderzijds wil men de reguliere winkelcentra in stand houden. Het gevaar bestaat ook dat door het toestaan van internetwinkels door de aanloop de rust in de woonwijken wordt verstoord of dat er op bedrijventerreinen problemen ontstaan door een grote toeloop van klanten (verkeersaantrekkende werking). Tenslotte kunnen ernstige parkeerproblemen ontstaan.

Voorgaande, in combinatie met de sterke groei van 8 à 9% per jaar tot een landelijke omzet van 10,6 miljard euro in 2013 (Bron: Thuiswinkel Markt Monitor ), zorgt voor een zodanige importantie van het fenomeen internetwinkel dat het tijd wordt voor een helder beleidskader. De verwachting is dat internet als volwaardig aankoopkanaal zich de komende jaren verder zal ontwikkelen.

Er is veel discussie over de invloed van internet op winkels. Vele gerenommeerde instellingen (ABN-AMRO, Rabobank, Price Waterhouse, Jones Lang Lasalle etc.) hebben de laatste jaren rapporten geschreven over internet en het nieuwe winkelen. Conclusie is hetzelfde: de winkelier die niet meegaat en geen gebruik maakt van de mogelijkheden van het niet fysieke-kanaal (internet) zal het niet bolwerken. Multi-channeling is een absolute voorwaarde. Geen van deze instellingen kan echter iets concreets zeggen over wat dit voor fysieke winkelruimte gaat betekenen (anders dan dat het invloed zal hebben en dat het waarschijnlijk om minder meters zal gaan). Aan de andere kant zijn er nu al enkele internetbedrijven die ervaren dat de bezorging/distributie van de via internet gekochte producten niet in alle gevallen probleemloos verloopt. Zij gaan dan een fysiek punt opzetten. Een voorbeeld is de webwinkel Cool Blue die in een aantal steden ook een fysieke winkel heeft geopend. Daarnaast heeft Corio plannen om in de door haar ontwikkelde wijkwinkelcentra ruimte te creëren voor opslagboxen. Hier kunnen de via internet verkochte goederen worden opgehaald. De verwachting is dat veel meer internetwinkels zonder een fysiek afhaalpunt een fysiek afhaalpunt dan wel een fysieke winkel willen opzetten om consumenten nog beter te kunnen tonen en laten ‘voelen’ wat voor producten men via internet kan bestellen.

De bedoeling van deze notitie is om (beleids)regels te formuleren voor de vestiging van internetwinkels binnen de gemeente Urk en zodoende een algemeen en aanvaardbaar toetsingskader te creëren.

Inleiding

Veel startende ondernemers en parttime ondernemers verkopen tegenwoordig hun producten vanuit een internetwinkel die gevestigd is in hun woning of in een bedrijfsruimte op een bedrijventerrein of elders. Volgens de (door de Raad van State gehanteerde en dus) leidende definities van detailhandel is er dan echter sprake van detailhandel.

Sommige ondernemers kiezen er voor op den duur een winkelpand te betrekken, anderen blijven hun internetwinkel voortzetten. Detailhandel is echter niet gewenst in een woonwijk of op een bedrijventerrein. Op deze wijze wordt het winkelaanbod gefragmenteerd en wordt het in stand houden van een sterke detailhandelsstructuur steeds moeilijker (denk aan leegstand en een daling van het voorzieningenniveau in de winkelcentra). De reeds genoemde verkeersaantrekkende werking komt hier in een woonwijk en/of op een bedrijventerrein nog bij als mogelijke veroorzaker van een verslechtering van de leefbaarheid.

Bij het ontbreken van een showroom en een betaal- en afhaalfunctie bij internetwinkels hebben deze winkels echter een heel andere uitstraling, waardoor vestiging in een woonwijk of op een bedrijventerrein in bepaalde gevallen geen probleem hoeft te zijn. Zonder showroom en betaal- en afhaalfunctie is er volgens de geldende jurisprudentie geen sprake van detailhandel.

Een internetwinkel met betaal- en afhaalfunctie en uitstalling valt wel onder detailhandel. Er is dan sprake van een fysieke locatie waar de goederen kunnen worden bekeken (eventueel gepast), afgerekend en afgehaald. Dit heeft een heel andere uitstraling en trekt ook de nodige klanten aan, wat de nodige (negatieve) effecten kan hebben op de omgeving.

In deze notitie wordt er dus vanuit gegaan dat er alleen sprake is van detailhandel als goederen kunnen worden bekeken en uitgeprobeerd (uitstalling) en er ook een afhaal- en betaalfunctie aanwezig is.

Verschillende vormen internetwinkels

De definitie van detailhandel in recente bestemmingsplannen is:

‘Het bedrijfsmatig te koop aanbieden, waaronder begrepen de uitstalling ter verkoop, het verkopen en/of leveren van goederen aan personen die deze goederen kopen voor gebruik, verbruik of aanwending anders dan in de beoefening van een beroeps-of bedrijfsactiviteit’

Detailhandel bestaat dus in hoofdzaak uit vier componenten, namelijk uitstallen van goederen, betalen van goederen, opslaan van goederen en leveren van goederen.

Algemeen gezien zijn er twee verschillende soorten internetwinkels. Ten eerste de pure online-winkels, zoals Bol.com en Wehkamp en ten tweede de fysieke winkels, die naast hun winkel ook een webshop hebben. De heersende definitie van een internetwinkel of een webwinkel is:

‘Een website waarop artikelen te koop worden aangeboden, ook wel: verkoop van goederen waarvan de handel uitsluitend via een elektronische of schriftelijke opdracht plaatsvindt.’

Deze definitie zegt eigenlijk al dat er geen sprake is van een fysiek punt waar de goederen kunnen worden bekeken, afgerekend en gehaald. Internet is de showroom, waar de goederen kunnen worden bekeken en waar de klant een prijs- en productvergelijking kan maken. Betalen gaat elektronisch, via internetbankieren of via andere (automatische) betalingsmogelijkheden, en afleveren gaat via een koeriers- of postdienst die de goederen aflevert bij de klant. Er komen geen klanten aan de deur.

Ruimtelijk gezien zijn er vier verschillende categorieën internetwinkels (webwinkels) te onderscheiden:

1e Een internetwinkel waar alleen een elektronische transactie tot stand komt;

2e Een internetwinkel met opslag– en verzendfunctie;

3e Een internetwinkel met (beperkte) afhaal- en afrekenmogelijkheid;

4e Een internetwinkel met afhaalmogelijkheid en de mogelijkheid de goederen ter plaatse te passen en/of bekijken.

Om te bepalen welke categorieën internetwinkels op een locatie kunnen worden toegestaan is het criterium ruimtelijke relevantie belangrijk, ofwel de uitstraling op de omgeving. Veroorzaakt een internetwinkel bijvoorbeeld overlast in de omgeving.

De eerste twee categorieën ontvangen geen klanten en veroorzaken geen (grote) toeloop naar het vestigingsadres. Wel is er in beperkte mate sprake van laad- en losverkeer. De overlast in de buurt is gering en daardoor acceptabel. De internetwinkels waar alleen een elektronische transactie tot stand komt en die met een opslag- en verzendfunctie, zullen nauwelijks tot geen overlast in de omgeving veroorzaken. Deze twee categorieën kunnen daarom in een woonwijk worden gevestigd, al geldt voor de tweede categorie dat deze binnen een woonbestemming alleen toelaatbaar is indien voldaan wordt aan de specifieke gebruiksregels (aan huis verbonden beroep en/of bedrijf) van het betreffende bestemmingsplan.

Dat is bij de andere twee categorieën anders. Daar worden in meer of mindere mate klanten ontvangen, en is er sprake van toeloop naar het vestigingsadres. Vooral als men ter plaatse goederen kan bekijken en uitproberen. Een duidelijk onderscheid dient gemaakt te worden tussen internetwinkels zonder fysieke bezoekmogelijkheid (eerste twee categorieën) en met fysieke bezoekmogelijkheid (laatste twee categorieën) (Bron: KvK/BRO, 2013).

Vestiging internetwinkels in woongebieden

Om te voorkomen dat internetwinkels zoals die onder de 1e en 2e categorie zijn genoemd overlast veroorzaken zullen er criteria moeten worden gesteld op basis waarvan deze winkels in een woonwijk kunnen worden gevestigd.

Enkele jaren geleden zijn er beleidsregels vastgesteld voor de vestiging van huisgebonden beroepen en bedrijven en voor wonen en werken aan huis. Aan de vestiging hiervan zijn in de beleidsregels ook criteria gesteld. Het gaat hier hoofdzakelijk om regels met betrekking tot inpassing in woonwijken. In nieuwe bestemmingsplannen zijn deze beleidsregels inmiddels opgenomen.

Gezien de parallel die is te trekken tussen beroepen en bedrijven aan huis en wonen en werken aan huis enerzijds en internetwinkels anderzijds, is het, met betrekking tot het voorkomen van overlast voor de omgeving, wenselijk voor de vestiging van internetwinkels dezelfde criteria toe te passen als voor beroepen en bedrijven aan huis en wonen en werken aan huis. Hierbij uiteraard toegespitst op de vestiging van internetwinkels.

Internetwinkels dienen in overeenstemming te zijn met de woonfunctie en mogen geen ernstige hinder voor het woonmilieu opleveren c.q. geen afbreuk doen aan het woonkarakter van de buurt. Hiertoe gelden de volgende voorwaarden en bepalingen:

• 1.

  de internetwinkel moet te allen tijde ondergeschikt zijn aan de woonfunctie;

• 2.

  de woning moet blijven voldoen aan het Bouwbesluit en de Bouwverordening;

• 3.

  de internetwinkel past qua aard, omvang en ruimtelijke uitstraling –naar het oordeel van het college van burgemeester en wethouders- in de woonomgeving,

• 4.

  personeel in dienst is niet toegestaan;

• 5.

  de internetwinkel wordt door de (hoofd)bewoner uitgeoefend;

• 6.

  afhankelijk van de grootte en de indeling van de woning mag van de begane grondvloeroppervlakte ten hoogste 30% worden gebruikt met een maximum van 45 m²;

• 7.

  geen vergunning- en/of meldingsplicht op grond van de Wet milieubeheer en/of andere milieuwetgeving is van toepassing. Dit betekent dat het activiteiten betreft die passen binnen categorie 1 van de VNG-uitgave “Bedrijven en milieuzonering”;

• 8.

  verkoop van goederen aan huis en uitstallen van goederen zijn niet toegestaan;

• 9.

  inloop- en kijkdagen zijn niet toegestaan

• 10.

  een internetwinkel mag geen onevenredige toename van de parkeerbehoefte veroorzaken en heeft geen nadelige invloed op de normale afwikkeling van het verkeer;

• 11.

  de levering van goederen mag niet leiden tot onveilige verkeerssituaties;

• 12.

  reclame-uitingen zijn niet toegestaan, behalve wat op grond van de gemeentelijke Algemene Plaatselijke Verordening en Welstandsnota mogelijk is;

Vestiging internetwinkels elders

De volgende vraag is, wat te doen met internetwinkels op het bedrijventerrein en in andere gebieden. Wanneer in die gebieden meer toegestaan wordt, bijvoorbeeld naast 1e en 2e (alleen een elektronische transactie en opslag– en verzendfunctie) ook 3e en 4e categorie (afhaal- en afrekenmogelijkheid en de mogelijkheid de goederen ter plaatse te bekijken),, dan is er sprake van detailhandel op het bedrijventerrein. Dit zet meteen ook de deur open voor “echte” winkels op het bedrijventerrein. Dit is niet gewenst. In principe wordt er op deze terreinen geen detailhandel toegestaan, met uitzondering van productiegebonden detailhandel tot een bepaald maximum aantal m2. Op een aantal locaties wordt verkoop van zogenaamde ABC-goederen (Auto´s, boten, caravans) en andere vormen van grootschalige detailhandel d.m.v. een afwijking toegestaan.

Zoals al eerder beschreven bestaat detailhandel uit vier verschillende componenten; het uitstallen van goederen, betalen van goederen, opslaan van goederen en leveren van goederen. De component die voor een winkel het meest bepalend is, is tentoonstellen. Die component trekt ook het meeste verkeer aan. Als er producten te bekijken zijn en als er kan worden vergeleken tussen producten dan komen daar mensen op af.

Bij internetwinkelen trekken de componenten betalen en opslaan van goederen weinig of geen verkeer aan. Vandaar dat dergelijke internetwinkels onder voorwaarden in een woonwijk en op het bedrijventerrein toegestaan zijn. De component afhalen gebeurt bij internetwinkelen gericht. Men gaat immers pas iets afhalen als het gekochte al is besteld en betaald. De keuze is dan al gemaakt. Dit brengt verkeersbewegingen met zich mee en vergt meer parkeerruimte en ruimte voor laden en lossen op eigen terrein. Het karakter van het bedrijventerrein moet ook blijven zoals het bedoeld is. Het gevaar schuilt dat alsnog ongewenste vormen van detailhandel zullen ontstaan (bijv. evolutie van afhaalpunt tot showroom). Daarom wordt een afhaalpunt niet toegestaan.

Resumerend: om te voorkomen dat door het toestaan van internetwinkels in andere gebieden dan winkelcentra detailhandel (en daarmee oneerlijke concurrentie) ontstaat, wordt voorgesteld op het bedrijventerrein en in andere gebieden alleen internetwinkels toe te staan waar goederen kunnen worden besteld en betaald via internet. Hiermee wordt voorkomen dat (pure) detailhandel ontstaat op locaties die daarvoor niet zijn bedoeld.

Hierbij worden de volgende criteria gehanteerd:

• 1.

  Het pand moet blijven voldoen aan het Bouwbesluit en de Bouwverordening;

• 2.

  de internetwinkel past qua aard, omvang en ruimtelijke uitstraling, naar het oordeel van het college van burgemeester en wethouders, in de omgeving;

• 3.

  geen vergunning- en/of meldingsplicht op grond van de Wet milieubeheer en/of andere milieuwetgeving is van toepassing. Dit betekent dat het activiteiten betreft die passen binnen categorie 1 van de VNG-uitgave “Bedrijven en milieuzonering”;

• 4.

  verkoop van goederen vanuit het pand en uitstallen van goederen zijn niet toegestaan;

• 5.

  inloop- en kijkdagen zijn niet toegestaan

• 6.

  een internetwinkel mag geen onevenredige toename van de parkeerbehoefte veroorzaken en heeft geen nadelige invloed op de normale afwikkeling van het verkeer;

• 7.

  de levering van goederen mag niet leiden tot onveilige verkeerssituaties.

Bij publieksgerichte vormen van internetwinkels welke vallen in de 3e en 4e (afhaal- en afrekenmogelijkheid en de mogelijkheid de goederen ter plaatse te bekijken) categorie, geldt volgens jurisprudentie van de AbRvS (Raad van State) dat sprake is van detailhandel. Het is gewenst dat deze vormen van internetwinkels zoveel mogelijk aansluiten bij de bestaande detailhandelsstructuur van de gemeente Urk. Zij zorgen immers voor nieuwe bezoekmotieven en kunnen als gevolg daarvan mogelijk leiden tot meer combinatiebezoek met de al in de winkelcentra aanwezige winkels. Detaillisten kunnen zonder tussenkomst van de gemeente naast hun fysieke winkel een internetwinkel hebben met een betaal- en afhaalpunt in de winkel. Tenslotte kunnen internetwinkels een belangrijke bijdrage leveren aan het bestrijden van leegstand in winkelcentra. Het is hiervoor niet nodig om de definitie van detailhandel(sbestemmingen) aan te passen; publieksgerichte vormen van internetwinkels passen hier naadloos in.

Indeling gebieden

De volgende vraag is in welke gebieden bepaalde vormen van internetwinkels zijn toegestaan. De eerste twee categorieën zijn, onder voorwaarden, toegestaan in woningen en op het bedrijventerrein.

De winkelgebieden Oud Urk, Urkerhard, Pyramideweg en Hofstee vallen dan, voor zover detailhandel op een betreffend perceel is toegestaan, onder de winkelcentra, waar betalen en opslaan tevens is toegestaan (3e en 4e categorie).

Voor grootschalige internetbedrijven die onder de 3e of 4e categorie vallen en waarvan de aard van de producten en de omvang van de webwinkel, inclusief opslag en distributie, dusdanig groot is dat deze ruimtelijk niet meer ingepast kan worden in een winkelcentrum, kan het college tot een ander besluit komen, om deze wel toe te staan op een bedrijventerrein. Er wordt dan gedacht aan bedrijven van meer dan 1500 m² bvo met een sterke verkeersaantrekkende werking die zich richten op één specifieke doelgroep. Dit zal worden uitgewerkt in de actualisatie van het bestemmingsplan bedrijventerrein.

Omgevingsvergunning

In de meeste bestemmingsplannen is de bestemming wonen bestemd voor de woonfunctie. De vraag is echter: valt een internetwinkel volgens de 1e en 2e categorie onder de woonfunctie. Wanneer dit zo is, dan kan zondermeer in elk pand met de bestemming wonen of woondoeleinden een internetwinkel worden gevestigd. Op dat moment is er ook niets te regelen met betrekking tot de afmetingen van een dergelijke winkel, Dit zou kunnen betekenen dat de

gehele woning kan worden omgebouwd tot internetwinkel waar alleen 1e en 2e plaatsvindt. Dit is uiteraard niet de bedoeling.

Het is daarom logisch om vast te stellen dat een internetwinkel niet past in de bestemming wonen. Gevolg hiervan is dat er bij vestiging van een webwinkel moet worden afgeweken van het bestemmingsplan. Dit kan alleen via een omgevingsvergunning, waarbij binnenplans, onder voorwaarden (zie de regels bij beroepen en bedrijven aan huis), wordt afgeweken van het bestemmingsplan.

Voordeel hiervan is dat elke webwinkel die een omgevingsvergunning heeft, planologisch is geregeld en bekend is bij de gemeente. Nadeel is dat niet iedere burger weet dat hij of zij een omgevingsvergunning nodig heeft om een webwinkel te beginnen. Begint hij of zij zonder omgevingsvergunning dan moet worden gehandhaafd of moet de webwinkel alsnog via een omgevingsvergunning worden gelegaliseerd. Door duidelijke informatie op de website van de gemeente kan dit nadeel gedeeltelijk worden weggenomen.

Om te voorkomen dat steeds een omgevingsvergunning moet worden aangevraagd en verleend is het mogelijk om in nieuwe bestemmingsplannen en bij actualisatie van bestemmingsplannen, binnen de bestemming wonen de mogelijkheid te creëren om een internetwinkel te vestigen. Dit dan wel onder de voorwaarden (criteria) zoals die hierboven bij 1 t/m 7 zijn genoemd. Voordeel is dat er geen omgevingsvergunning meer hoeft te worden aangevraagd en verleend, terwijl de voorwaarden die zijn genoemd, de vestiging van internetwinkels reguleert. Dit betekent dus uiteindelijk een verruiming van de bestemming wonen met een functie die passend is bij deze bestemming. Let wel het gaat hier alleen om de webwinkelactiviteiten genoemd onder de 1e en 2e categorie. Dit dient dan ook duidelijk in de bestemmingsplannen worden opgenomen.

Handhaving

Het bovenstaande beleid is qua kans van slagen uiteraard sterk afhankelijk van een goede handhaving. Voorgesteld wordt dan ook om (afgezien van al bestaande situaties waarvoor een omgevingsvergunning is verleend) handhavend op te treden wanneer overtreding van onderhavige beleidsnota wordt geconstateerd.

Aldus vastgesteld door Burgemeester en Wethouders van Urk op 16 juni 2016

Secretaris, Burgemeester,

Bijlage I

In onderstaand schema zijn de diverse soorten internetwinkels gekoppeld aan locatie. Tevens is aangegeven op welke wijze de gemeente Urk een eventuele vestiging van een internetwinkel wil regelen.