| Organisatie | Noordenveld |
|---|---|
| Organisatietype | Gemeente |
| Officiële naam regeling | Maatregelenverordening Wet werk en bijstand |
| Citeertitel | Maatregelenverordening Wet werk en bijstand |
| Vastgesteld door | gemeenteraad |
| Onderwerp | maatschappelijke zorg en welzijn |
| Eigen onderwerp |
Geen
Gemeentewet art. 147 lid 1, Wet werk en bijstand artt. 8 lid 1 onderdeel b en 18
Datum inwerkingtreding | Terugwerkende kracht tot en met | Datum uitwerkingtreding | Betreft | Datum ondertekening Bron bekendmaking | Kenmerk voorstel |
|---|---|---|---|---|---|
| 01-12-2008 | 01-01-2013 | Onbekend | 27-11-2008 De Krant, 09-12-2008 | Onbekend |
De raden van de gemeenten Leek, Marum en Noordenveld;
gelet op artikel 147, eerste lid, van de Gemeentewet en artikel 8, eerste lid, onderdeel b, en artikel 18
overwegende dat de afdelingen sociale zaken van de drie gemeenten ingaande 1 januari 2005 zijn samengevoegd in een gemeenschappelijke regeling en dat het wenselijk is de eerder ten behoeve van deze gemeenschappelijke regeling vastgestelde maatregelenverordening te wijzigen, besluiten vast te stellen de volgende verordening:
Hoofdstuk 1. Algemene bepalingen
Artikel 2. Het opleggen van een maatregel
Als de belanghebbende naar het oordeel van het bestuur tekortschietend besef van verantwoordelijkheid betoont voor de voorziening in het bestaan dan wel de uit de wet of de artikelen 28, tweede lid, of artikel 29, eerste lid, van de Wet structuur uitvoeringsorganisatie werk en inkomen voortvloeiende verplichtingen niet of onvoldoende nakomt, waaronder begrepen het zich jegens het bestuur zeer ernstig misdragen, wordt overeenkomstig deze verordening een maatregel opgelegd.
Artikel 4. Het besluit tot opleggen van een maatregel
In het besluit tot opleggen van een maatregel worden in ieder geval vermeld: de reden van de maatregel, de duur van de maatregel, het percentage waarmee de bijstand wordt verlaagd en, indien van toepassing, de reden om af te wijken van een standaardmaatregel zoals neergelegd in de hoofdstukken 2 tot en met 4 van deze verordening.
Artikel 5. Horen van belanghebbende
Voordat een maatregel wordt opgelegd, wordt de belanghebbende in de gelegenheid gesteld zijn zienswijze schriftelijk of mondeling naar voren te brengen.
Artikel 6. Afzien van het opleggen van een maatregel
Het bestuur ziet af van het opleggen van een maatregel indien:
de gedraging meer dan één jaar vóór constatering van die gedraging door het bestuur heeft plaatsgevonden, tenzij de gedraging een schending van de inlichtingenplicht inhoudt en als gevolg van die gedraging ten onrechte bijstand is verleend. Een maatregel wegens schending van de inlichtingenplicht wordt niet opgelegd na verloop van vijf jaren nadat de betreffende gedraging heeft plaatsgevonden.
Artikel 7. Ingangsdatum en tijdvak
Indien toepassing van het tweede lid niet mogelijk of wenselijk is kan de maatregel alsnog ten uitvoer worden gebracht bij een hernieuwd recht op Wwb-uitkering mits de periode gelegen tussen de beëindigingsdatum van de Wwb-uitkering en de datum van het nieuwe recht niet meer bedraagt dan 12 maanden.
Artikel 8. Samenloop van gedragingen
Indien een belanghebbende zich tegelijkertijd schuldig maakt aan verschillende gedragingen die het niet nakomen van een verplichting als genoemd in artikel 2, eerste lid, inhouden, wordt voor het bepalen van de hoogte en duur van de maatregel uitgegaan van de gedraging waarop de zwaarste maatregel is gesteld.
Hoofdstuk 2. Geen of onvoldoende medewerking verlenen aan het verkrijgen of behouden van algemeen geaccepteerde arbeid
Artikel 9. Indeling in categorieën
Gedragingen van belanghebbenden waardoor de verplichting op grond van artikel 9 van de wet niet of
onvoldoende is nagekomen, worden onderscheiden in de volgende categorieën:
Artikel 10. De hoogte en duur van de maatregel
De duur van de maatregel als bedoeld in het eerste lid wordt verdubbeld, indien de belanghebbende zich binnen twaalf maanden na bekendmaking van een besluit waarbij een maatregel is opgelegd, opnieuw schuldig maakt aan een verwijtbare gedraging van dezelfde of hogere categorie. Met een besluit waarmee een maatregel is opgelegd wordt gelijkgesteld het besluit om daarvan af te zien op grond van dringende redenen, bedoeld in artikel 6, tweede lid.
Hoofdstuk 3. Niet nakomen van de inlichtingenplicht
Artikel 11. Te laat verstrekken van gegevens
Indien een belanghebbende de verplichting op grond van artikel 17 van de wet niet is nagekomen door informatie die van belang is voor de verlening van bijstand of de voortzetting daarvan niet binnen de door het bestuur daartoe gestelde termijn te verstrekken, wordt met toepassing van artikel 54 van de wet een maatregel opgelegd van vijf procent van de bijstandsnorm gedurende een maand, onverminderd artikel 2, tweede lid.
De duur van de maatregel wordt verdubbeld, indien de belanghebbende zich binnen twaalf maanden na bekendmaking van een besluit waarbij een maatregel wordt opgelegd opnieuw schuldig maakt aan dezelfde als verwijtbare aan te merken gedraging. Met een besluit waarmee een maatregel is opgelegd wordt gelijkgesteld het besluit om daarvan af te zien op grond van dringende redenen, bedoeld in artikel 6, tweede lid.
Van het opleggen van de maatregel kan worden afgezien en worden volstaan met het geven van een schriftelijke waarschuwing, tenzij het niet of niet behoorlijk nakomen van de verplichting plaatsvindt binnen een periode van één jaar te rekenen vanaf de datum waarop eerder aan de belanghebbende een schriftelijke waarschuwing is gegeven.
Artikel 13. Verstrekken van onjuiste of onvolledige inlichtingen zonder gevolgen voor de bijstand.
Van het opleggen van de maatregel bedoeld in het eerste lid kan worden afgezien en worden volstaan met het geven van een schriftelijke waarschuwing, tenzij het niet of niet behoorlijk nakomen van de verplichting plaatsvindt binnen een periode van één jaar te rekenen vanaf de datum waarop eerder aan de belanghebbende een schriftelijke waarschuwing is gegeven.
Hoofdstuk 5. Het handhavingsbeleid
Artikel 16. Het handhavingsbeleid
Het bestuur biedt jaarlijks een handhavingsplan aan de gemeenteraad aan met daarin het te voeren beleid op gebied van handhaving, bestrijding van misbruik en oneigenlijk gebruik van de Wet werk en bijstand en de te verwachten resultaten en rapporteert hierover jaarlijks aan de gemeenteraad.
Aldus vastgesteld in de raadsvergaderingen van Leek, Marum en Noordenveld d.d. 27 november 2008
de voorzitter, de griffier,
De regeling in de Wet werk en bijstand
Met de inwerkingtreding van de WWB is het systeem van boeten en maatregelen van de Algemene
bijstandswet (de artikelen 14 tot en met 14f, nader uitgewerkt in het Maatregelenbesluit en
Boetebesluit) komen te vervallen. In plaats daarvan moeten gemeenten zelf hun sanctiebeleid gaan
vormgeven. De WWB kent slechts één soort sanctie: het verlagen van de uitkering. De boete als
sanctie voor uitkeringsgerechtigden die hun inlichtingenplicht hebben geschonden, bestaat niet meer.
Artikel 18 van de WWB bevat de opdracht aan gemeenten om een maatregelenbeleid in een
verordening vast te leggen. Dit artikel luidt:
1.Het bestuur stemt de bijstand en de daaraan verbonden verplichtingen af op de omstandigheden,
mogelijkheden en middelen van de belanghebbende.
2.Indien de belanghebbende naar het oordeel van het bestuur tekortschietend besef van
verantwoordelijkheid betoont voor de voorziening in het bestaan dan wel de uit deze wet dan wel
de artikelen 28, tweede lid, of 29, eerste lid, van de Wet structuur uitvoeringsorganisatie werk en
inkomen voortvloeiende verplichtingen niet of onvoldoende nakomt, waaronder begrepen het zich
jegens het bestuur zeer ernstig misdragen, verlaagt het bestuur overeenkomstig de verordening,
bedoeld in artikel 8, eerste lid, onderdeel b, de bijstand of de langdurigheidstoeslag. Van een
verlaging wordt afgezien indien elke vorm van verwijtbaarheid ontbreekt.
3.Het bestuur heroverweegt een besluit als bedoeld in het tweede lid binnen een door hem te bepalen
termijn die ten hoogste drie maanden bedraagt.
4.Bij de toepassing van het eerste lid wordt onder belanghebbende mede verstaan het gezin.
In het eerste lid van artikel 18 wordt gesproken over het afstemmen van de bijstand en de daaraan
verbonden verplichtingen op de omstandigheden, mogelijkheden en middelen van de belanghebbende.
In deze bepaling wordt benadrukt dat het vaststellen van de hoogte van de uitkering en de daaraan
verbonden verplichtingen voor de uitkeringsgerechtigden maatwerk is, waarbij recht wordt gedaan aan
de individuele situatie en de persoonlijke omstandigheden van uitkeringsgerechtigden. In het tweede lid
wordt een directe koppeling gelegd tussen de rechten en verplichtingen van uitkeringsgerechtigden: het
recht op een uitkering is altijd verbonden aan de plicht zich in te zetten om weer onafhankelijk van de
uitkering te worden. Dit betekent dat de vaststelling van de hoogte van de uitkering niet alleen afhangt
van de toepasselijke uitkeringsnorm en de beschikbare middelen van de belanghebbende, maar ook
van de mate waarin de opgelegde verplichtingen worden nagekomen. Wanneer het bestuur tot het
oordeel komt dat een bijstandsgerechtigde zijn verplichtingen niet of in onvoldoende mate nakomt,
wordt de uitkering verlaagd. Er is dus geen sprake van een bevoegdheid, maar van een verplichting.
Alleen wanneer iedere vorm van verwijtbaarheid ontbreekt, ziet het bestuur af van zo’n verlaging.
Verlaging van de uitkering moet plaatsvinden overeenkomstig een door de gemeenteraad vast te
stellen verordening. Dit is de maatregelenverordening.
Het verlagen van de bijstand op grond van het feit dat de belanghebbende zijn verplichtingen niet of in
onvoldoende mate is nagekomen, wordt in de terminologie van de WWB aangeduid als het afstemmen
van de uitkering op de mate waarin de belanghebbende de opgelegde verplichtingen nakomt. Met het begrip ‘afstemmen’ wordt het uitgangspunt van de WWB benadrukt dat rechten en plichten één kant
Zonder dat uitgangspunt los te laten, wordt het verlagen van de bijstand vanwege het niet of
onvoldoende nakomen van verplichtingen aangeduid als het opleggen van een maatregel. Daarmee
wordt niet alleen aangesloten bij het spraakgebruik dat sinds de Wet Boeten en Maatregelen gangbaar
is, maar wordt ook het sanctionerende karakter ervan benadrukt. Daarbij moet wel steeds voor ogen
worden gehouden dat het opleggen van een maatregel géén punitieve sanctie is, waarbij het
leedtoevoegend karakter voorop staat, maar een reparatoire sanctie (ook wel herstelsanctie genoemd),
gericht op het (weer) in overeenstemming brengen van de hoogte van de bijstand met de mate waarin
de bijstandsgerechtigde de aan de uitkering verbonden verplichtingen nakomt.
In de Memorie van Toelichting bij het ontwerp van de WWB wordt steeds gesproken over de
‘afstemmingsverordening’. Om te onderstrepen dat de verordening de juridische grondslag vormt voor
gemeenten om maatregelen op te leggen wanneer een uitkeringsgerechtigde niet aan een verplichting
voldoet, duiden wij de verordening aan als ‘maatregelenverordening’ met tussen haakjes in kleine
letters Afstemmingsverordening.
Op grond van artikel 18, tweede lid, van de WWB kan zowel de bijstand (dat wil zeggen: algemene
bijstand en bijzondere bijstand) als de langdurigheidstoeslag worden verlaagd.
In deze verordening is er voor gekozen dat maatregelen in beginsel worden opgelegd over de
bijstandsnorm (de op belanghebbende van toepassing zijnde norm plus eventuele toeslagen). De
uitzondering hierop vormt de bijzondere bijstand voor jongeren van 18 tot 21 jaar. Deze groep ontvangt
een lage algemene bijstandsuitkering die wordt aangevuld door middel van aanvullende bijzondere
bijstand in de kosten van levensonderhoud. Indien de maatregel alleen op de lage jongerennorm wordt
opgelegd, zou dit leiden tot rechtsongelijkheid ten opzichte van de groep 21-jarigen en ouder.
In de verordening wordt het mogelijk gemaakt om in incidentele gevallen een maatregel toe te passen
De keuze om niet in zijn algemeenheid maatregelen toe te passen op de langdurigheidstoeslag houdt
verband met artikel 36, eerste lid, onderdeel c.
Op grond van deze bepaling moet het bestuur de langdurigheidstoeslag weigeren als iemand
gedurende 60 maanden (= vijf jaar) naar het oordeel van het bestuur onvoldoende heeft getracht
algemeen geaccepteerde arbeid te verkrijgen en aanvaarden. De verplichting om de
langdurigheidstoeslag te weigeren verhoudt zich niet met een eventuele verplichting deze toeslag te
Het ligt niet voor de hand om niet-bijstandsgerechtigden die in aanmerking komen voor een
langdurigheidstoeslag een maatregel op te leggen. De enige verplichting die zij kunnen schenden in
verband met de langdurigheidstoeslag is het verstrekken van geen of onvoldoende gegevens waardoor
het bestuur de rechtmatigheid van het verlenen van deze uitkering niet kan vaststellen. De sanctie die
hierop rust is niet het verlagen van de langdurigheidstoeslag, maar het weigeren van deze toeslag.
Gezien het karakter van de bijzondere bijstand, ligt een verlaging van het uitkeringsbedrag wegens
schending van een of meer verplichtingen ook niet in de rede. Wel kan bij de beoordeling of iemand in
aanmerking komt voor bijzondere bijstand een rol spelen of betrokkene zijn verplichtingen in voldoende
mate is nagekomen. Dit geldt dan vooral voor de plicht om voldoende besef van verantwoordelijkheid te
tonen voor de voorziening in het bestaan.
De invoeringstermijn en overgangsregeling
De maatregelenverordening heeft onmiddellijke werking. Dit betekent dat alle maatregelen die zijn
opgelegd op grond van de Abw gelden als maatregelen die zijn opgelegd op grond van de WWB en de
maatregelenverordening op basis van deze wet.
Bovendien is de maatregelenverordening van toepassing op gedragingen die zich vóór de
inwerkingtreding van deze verordening hebben voorgedaan. Uitzondering hierop vormen zeer ernstige
misdragingen jegens het bestuur (en gemeenteambtenaren die belast zijn met de uitvoering van de
wet). Op grond van de Abw kan naar aanleiding van dergelijke gedragingen geen maatregel worden
opgelegd. Dit betekent dat alleen zeer ernstige misdragingen van cliënten die plaatsvinden nadat de
gemeentelijke maatregelenverordening van kracht is geworden, kunnen leiden tot het opleggen van een
De relatie met de reïntegratieverordening
Gemeenten hebben ook een reïntegratieverordening vastgesteld. In deze verordening is vastgelegd hoe zij de cliënten gaan ondersteunen bij de arbeidsinschakeling en hoe zij omgaan met het
aanbieden van voorzieningen gericht op arbeidsinschakeling. Voorbeelden van voorzieningen zijn:
scholing, loonkostensubsidies, gesubsidieerde arbeid, sociale activering, premies, kinderopvang en
stages. In beginsel wordt aan iedere cliënt de arbeidsverplichting opgelegd. De algemene verplichting
staat in de wet genoemd. Gemeenten kunnen deze verplichting echter ook nader specificeren (invullen
met specifieke voorzieningen) en de specificaties in de beschikking vastleggen. In de
reïntegratieverordening wordt aandacht geschonken aan de voorzieningen die de gemeente kan
inzetten. De vertaling daarvan vindt plaats in de individuele beschikking. Indien een cliënt de
verplichtingen niet nakomt, leidt dit in beginsel tot een maatregel, waarvoor de basis is gelegd in de
Regelen in de verordening of in beleidsregels
Het vastleggen van gedragingen die een schending van een verplichting van de wet betekenen, kan in
beginsel op twee manieren. De eerste mogelijkheid is dat de gemeente alle denkbare gedragingen die
een schending van een verplichting inhouden in de verordening vastlegt. Dit heeft als voordeel dat
bijstandsgerechtigden weten waar ze aan toe zijn. Alleen die gedragingen die in de verordening worden
genoemd, kunnen leiden tot het opleggen van een maatregel. Het nadeel is de gebrekkige flexibiliteit.
De verordening moet worden aangepast als blijkt dat een bepaalde gedraging die in principe wel een
schending van een verplichting betekent, niet in de verordening is opgenomen.
De tweede mogelijkheid is dat de gedragingen in hoofdlijnen in de verordening worden opgenomen en
dat het bestuur deze zonodig nader uitwerkt in beleidsregels. Het voordeel van beleidsregels is dat deze
gemakkelijker kunnen worden gewijzigd en dat afwijken van beleidsregels onder bepaalde voorwaarden
mogelijk is. Beleidsregels bieden dus meer mogelijkheden voor flexibiliteit.
In deze verordening is er voor gekozen de gedragingen in hoofdlijnen vast te leggen. Dit betekent dat
het bestuur in beleidsregels zou kunnen vastleggen welke soort gedragingen vallen onder de algemeen
Het opstellen van beleidsregels kan ook aan de orde zijn bij het beoordelen van de mate van
verwijtbaarheid en eventuele verzachtende omstandigheden.
De verordening op grond van artikel 8a van de WWB
Door een amendement van de heer Weekers, Tweede Kamerlid voor de VVD, is artikel 8a in de WWB
terechtgekomen. Dit artikel bepaalt dat de gemeenteraad in het kader van het financiële beheer bij
verordening regels stelt voor de bestrijding van het ten onrechte ontvangen van bijstand alsmede van
misbruik en oneigenlijk gebruik van de wet. Het doel van dit artikel is de handhaving van de WWB en
het fraudebeleid op de agenda van de gemeenteraden te zetten. De vraag is hoe dit het beste door
gemeenten geregeld kan worden.
In de toelichting van het amendement staat dat op grond van artikel 212 van de Gemeentewet de
gemeenteraad een verordening moet vaststellen voor de uitgangspunten voor het financiële beleid en
voor het financiële beheer. Daarmee dient te worden gewaarborgd dat aan de eisen van rechtmatigheid
wordt voldaan. In dat kader kan ook aandacht besteed worden aan de bestrijding van misbruik en
oneigenlijk gebruik van gemeentelijke regelingen. Een goed financieel beheer bij de uitvoering van de
WWB brengt met zich mee dat daarbij ook voortdurend aandacht bestaat voor de bestrijding van
misbruik en oneigenlijk gebruik. Het werd als wenselijk ervaren dit expliciet in de WWB te regelen.
Artikel 8a houdt in dat de gemeenteraad in een verordening regels stelt over misbruik en oneigenlijk
gebruik. De gemeenteraad kan aansluiten bij de maatregelenverordening en hoeft in dat geval geen
aparte fraudeverordening op te stellen. In de maatregelenverordening is voor deze werkwijze gekozen.
Artikel 1. Begripsomschrijving
De begrippen die in de verordening worden gebruikt hebben een gelijkluidende betekenis als de
omschrijving in de WWB. Het begrip belanghebbende is overeenkomstig artikel 1:2 van de Algemene
wet bestuursrecht en het begrip benadelingsbedrag komt in hoofdslijnen overeen met de omschrijving zoals deze staat vermeld in het boetebesluit sociale zekerheidswetten.
Artikel 2. Het opleggen van een maatregel
De WWB verbindt aan het recht op een bijstandsuitkering de volgende verplichtingen:
1.Het tonen van voldoende besef van verantwoordelijkheid voor de voorziening in het bestaan (artikel
-de plicht gebruik te maken van een door het bestuur aangeboden voorziening gericht op
ondersteuning bij arbeidsinschakeling. Deze verplichtingen zullen nader moeten worden
uitgewerkt in specifieke verplichtingen die zijn toegesneden op de situatie en mogelijkheden
van de bijstandsgerechtigde. De reïntegratieverordening die elke gemeente moet opstellen,
vormt de juridische basis voor opleggen van deze specifieke verplichtingen. Deze
verplichtingen zullen in het besluit tot het verlenen van bijstand moeten worden neergelegd.
3.De informatieplicht (artikel 17, eerste lid). Op een uitkeringsgerechtigde rust de verplichting aan het
bestuur op verzoek of onverwijld uit eigen beweging mededeling te doen van alle feiten en
omstandigheden waarvan hem redelijkerwijs duidelijk moet zijn dat zij van invloed kunnen zijn op
zijn arbeidsinschakeling of het recht op bijstand.
4.De medewerkingsplicht (artikel 17, tweede lid). Dit is de plicht van uitkeringsgerechtigden om
desgevraagd het bestuur de medewerking te verlenen die redelijkerwijs nodig is voor de uitvoering
van de wet. De medewerkingsplicht kan uit allerlei concrete verplichtingen bestaan, zoals:
die in ieder geval een schending van de medewerkingsplicht inhoudt.
De Wet structuur uitvoeringsorganisatie werk en inkomen (SUWI) legt ook verplichtingen op aan
uitkeringsgerechtigden. Het betreft de verplichting om alle gevraagde gegevens en bewijsstukken aan
het Centrum voor werk en inkomen (CWI) te verstrekken die nodig zijn voor de beslissing door het
bestuur (artikel 28, tweede lid SUWI) en de verplichting om op verzoek of onverwijld uit eigen beweging
alle feiten en omstandigheden mee te delen aan het CWI, waarvan hem redelijkerwijs duidelijk moet
zijn dat zij van invloed kunnen zijn op het recht op bijstand, het geldend maken van het recht bijstand of
de hoogte of de duur van de bijstand.
In de maatregelenverordening zijn voor allerlei gedragingen die een schending van een verplichting
betekenen standaardmaatregelen vastgesteld in de vorm van een vaste (procentuele) verlaging van de
In het tweede lid is de hoofdregel neergelegd: het bestuur dient een op te leggen maatregel af te
stemmen op de individuele omstandigheden van de belanghebbende en de mate van verwijtbaarheid.
Deze bepaling brengt met zich mee dat het bestuur bij elke op te leggen maatregel zal moeten nagaan
of gelet op de individuele omstandigheden van de betrokken uitkeringsgerechtigde afwijking van de
hoogte en de duur van de voorgeschreven standaardmaatregel geboden is. Afwijking van de
standaardmaatregel kan zowel een verzwaring als een matiging betekenen.
Dit betekent dat het bestuur bij het beoordelen of een maatregel moet worden opgelegd, en zo ja welke,
telkens de volgende drie stappen moet doorlopen:
De ernst van de gedraging komt tot uitdrukking in het standaardpercentage waarmee de bijstand wordt
verlaagd. Wat betreft de beoordeling van de mate van verwijtbaarheid wordt verwezen naar de
Matiging van de opgelegde maatregel wegens persoonlijke omstandigheden kan bijvoorbeeld in de
volgende gevallen aan de orde zijn:
-bijzondere financiële omstandigheden van de belanghebbende, zoals bijvoorbeeld hoge
woonlasten of andere vaste lasten of uitgaven van bijzondere aard waarvoor geen financiële
evenredig aan de ernst van de gedraging en de mate van verwijtbaarheid.
Artikel 3. De berekeningsgrondslag
In dit lid is het uitgangspunt vastgelegd dat een maatregel wordt opgelegd over de bijstandsnorm.
Onder de bijstandsnorm wordt verstaan de wettelijke norm, inclusief gemeentelijke toeslag of verlaging
Onderdeel a: de 18 tot 21-jarigen ontvangen een lage jongerennorm, die indien noodzakelijk wordt
aangevuld door middel van aanvullende bijzondere bijstand in de kosten van levensonderhoud. Indien
de maatregel alleen op de lage jongerennorm ad € 207,55 (peildatum 1 januari 2006) wordt opgelegd,
zou dit leiden tot rechtsongelijkheid ten opzichte van 21-jarigen.
Onderdeel b: deze bepaling maakt het mogelijk dat het bestuur in incidentele gevallen een maatregel
oplegt over de bijzondere bijstand of de langdurigheidstoeslag. Er moet dan wel een verband bestaan
tussen de gedraging van een belanghebbende en zijn recht op bijzondere bijstand of de
Artikel 4. Het besluit tot opleggen van een maatregel
Het verlagen van de bijstand omdat een maatregel wordt opgelegd, vindt plaats door middel van een
besluit. Wanneer de maatregel bij een lopende uitkering wordt opgelegd, wordt een besluit tot
vaststelling van de algemene bijstand op grond van artikel 45 van de WWB genomen.
Wordt een maatregel met terugwerkende kracht opgelegd, dan moet een besluit tot herziening van de
bijstand worden genomen (artikel 54, derde lid). Tegen beide besluiten kan door de belanghebbende
bezwaar en beroep worden aangetekend.
In dit artikel wordt aangegeven wat in het besluit in ieder geval moet worden vermeld. Deze eisen
vloeien rechtstreeks voort uit de Algemene wet bestuursrecht (Awb) en dan met name het
motiveringsbeginsel. Het motiveringsvereiste houdt onder andere in dat een besluit kenbaar is en van
een deugdelijke motivering wordt voorzien.
Artikel 5. Horen van belanghebbende
Op grond van afdeling 4.1.2. van de Awb is in een aantal gevallen het horen van de belanghebbende
verplicht bij de voorbereiding van beschikkingen. Deze hoorplicht geldt echter niet bij de voorbereiding
van beschikkingen die betrekking hebben op een financiële aanspraak (artikel 4:12).
Horen van de belanghebbende alvorens een maatregel wordt opgelegd, vindt altijd plaats omdat uit een oogpunt van zorgvuldige besluitvorming een afweging moet plaatsvinden van alle relevante feiten en het horen van belanghebbende daarbij in de regel vanzelfsprekend aan de orde zal komen. Het bestuur heeft de vrijheid hiervan af te wijken wanneer daar reden voor is. Om onduidelijkheden te voorkomen is uitgangspunt van deze verordening in alle gevallen te horen.
Artikel 6. Afzien van het opleggen van een maatregel
Het afzien van het opleggen van een maatregel ‘indien elke vorm van verwijtbaarheid’ ontbreekt, is
geregeld in artikel 18, tweede lid, van de WWB.
Een andere reden om af te zien van het opleggen van een maatregel is dat de gedraging te lang
geleden heeft plaatsgevonden (verjaring). Omwille van de effectiviteit (‘lik op stuk’) is het nodig dat een
maatregel spoedig nadat de gedraging heeft plaatsgehad, wordt opgelegd. Om deze reden wordt onder
b.geregeld dat het bestuur geen maatregelen oplegt voor gedragingen die langer dan één jaar
geleden hebben plaatsgevonden.
Voor gedragingen die een schending van de informatieplicht inhouden en als gevolg waarvan ten
onrechte bijstand is verleend of een te hoog bedrag aan bijstand is verleend, geldt in de verordening
een verjaringstermijn van vijf jaar. Met deze termijn wordt aangesloten bij de termijn die staat in artikel
14e van de Algemene bijstandswet in verband met het opleggen van een boete wegens niet-nakoming
van de informatieplicht. Een termijn van vijf jaar ligt voor de hand gelet op de ernst van de gedraging
(fraude) en gelet op het feit dat de gemeente vaak tijd nodig zal hebben om de omvang van de fraude
(het benadelingsbedrag) vast te stellen.
Hierin wordt geregeld dat het bestuur kan afzien van het opleggen van een maatregel indien het
daarvoor dringende redenen aanwezig acht. Wat dringende redenen zijn, is afhankelijk van de concrete
situatie en kan dus niet op voorhand worden vastgelegd.
Het doen van een schriftelijke mededeling dat het bestuur afziet van het opleggen van een maatregel
wegens dringende redenen is van belang in verband met eventuele recidive.
Een waarschuwing in plaats van een maatregel.
Overwogen zou ook kunnen worden eerst een waarschuwing op te leggen. Dit gaat echter uit van de
veronderstelling dat herstel van de oude situatie mogelijk is. Dat is echter niet het geval. Uitgezonderd
het niet of niet op tijd voldoen aan bepaalde administratieve verplichtingen, waarbij het verzuim geen
gevolgen heeft voor de hoogte van de bijstand, hebben alle andere gedragingen in meer of mindere
mate gevolgen (gehad) voor het verkrijgen of behouden van betaalde arbeid. Om die reden wordt in
deze verordening alleen bij het te laat verstrekken van informatie aan het bestuur de mogelijkheid
geboden om te volstaan met een waarschuwing.
Overigens is in het individuele gevallen mogelijk af te zien van het opleggen van een maatregel en in
plaats daarvan een waarschuwing te geven. In dat geval wordt gebruik gemaakt van het eerste lid,
onderdeel a (afzien van een maatregel omdat elke vorm van verwijtbaarheid ontbreekt) of het tweede
lid (afzien van een maatregel omdat daarvoor dringende redenen aanwezig zijn).
Artikel 7. Ingangsdatum en tijdvak
Het opleggen van een maatregel vindt plaats door het verlagen van de uitkering. Verlaging van de
uitkering zal in beginsel op twee manieren plaatsvinden:
Verlaging van de uitkering die in de nabije toekomst wordt verstrekt verdient de voorkeur, omdat dan
geen herziening van de bijstand en geen terugvordering van te veel verstrekte bijstand plaats hoeft te
vinden. Om die reden is in dit lid vastgelegd dat een maatregel wordt opgelegd met ingang van de
eerstvolgende kalendermaand, waarbij wordt uitgegaan van de voor die maand geldende
Wanneer een uitkeringsbedrag nog niet (volledig) aan de bijstandsgerechtigde is uitbetaald, kan het
praktisch zijn om de verlaging van de uitkering te verrekenen met het bedrag dat nog moet worden
uitbetaald. In dat geval moet de bijstand wel worden herzien en teruggevorderd.
Ook kan herziening en terugvordering plaatsvinden indien het uitkeringsbedrag reeds is uitbetaald.
Het college heeft de bevoegdheid om, indien een belanghebbende jegens wie een verlaging moet worden toegepast geen Wwb-uitkering meer ontvangt, bij een eventuele nieuwe aanvraag om bijstand alsnog rekening te houden met de eerdere verlagingswaardige gedraging, de maximale termijn hiervoor bedraagt 12 maanden.
Dit lid regelt dat een maatregel voor bepaalde tijd wordt opgelegd. Door een maatregel voor een
bepaalde periode op te leggen, weet de uitkeringsgerechtigde die met een maatregel wordt
geconfronteerd waar hij aan toe is. Het bestuur kan na afloop van de periode waarvoor de maatregel is
getroffen opnieuw een maatregel opleggen. Hiervoor is dan wel weer een apart besluit nodig.
Wordt een maatregel voor een langere duur dan drie maanden opgelegd, dan zal het bestuur de
maatregel aan een herbeoordeling moeten onderwerpen binnen drie maanden nadat het besluit is
genomen. Dit is geregeld in artikel 18, derde lid van de WWB. Bij zo’n herbeoordeling hoeft niet
opnieuw een besluit te worden genomen, waarbij alle relevante feiten en omstandigheden opnieuw
tegen het licht worden gehouden. Een marginale beoordeling volstaat: het bestuur moet beoordelen of
het redelijk is dat de opgelegde maatregel wordt gecontinueerd. Daarbij kan worden gekeken naar de
omstandigheden waarin betrokkene verkeert, maar bijvoorbeeld ook of de betreffende persoon nu wel
aan zijn verplichtingen voldoet.
Artikel 8. Samenloop van gedragingen
De regeling voor de samenloop van gedragingen heeft betrekking op verschillende gedragingen van
een bijstandsgerechtigde die (min of meer) gelijktijdig plaatsvinden. De regeling geldt dus niet voor een
bepaalde gedraging die verschillende schendingen van verplichtingen met zich meebrengt.
Indien sprake is van schending van meerdere verplichtingen door één gedraging, dan dient voor het
toepassen van de maatregel te worden uitgegaan van de gedraging waarop de zwaarste maatregel van
Artikel 9. Indeling in categorieën
De gedragingen die verband houden met het geen of onvoldoende medewerking verlenen aan het
verkrijgen of behouden van algemeen geaccepteerde arbeid, worden in vijf categorieën
onderscheiden. Hierbij is de ernst van de gedraging het onderscheidend criterium. Een gedraging wordt
ernstiger geacht naarmate de gedraging concretere gevolgen heeft voor het niet verkrijgen of behouden
De gedragingen die in dit artikel worden genoemd zijn minder concreet omschreven dan in het
Maatregelenbesluit. De reden hiervoor is dat de WWB, in tegenstelling tot de Abw, volstaat met een
algemene omschrijving van de plicht tot arbeidsinschakeling. De concrete invulling van de
verplichtingen dient zoveel mogelijk te worden afgestemd op de mogelijkheden van de individuele
De eerste categorie, onderdeel a, betreft de formele verplichting om zich als werkzoekende in te
schrijven bij het CWI en ingeschreven te doen blijven.
De tweede categorie betreft de verplichting tot een actieve opstelling op de arbeidsmarkt, de eigen
verantwoordelijkheid van de belanghebbende om bijvoorbeeld voldoende te solliciteren en te voldoen
aan een oproep en medewerking te verlenen aan een onderzoek gericht op de mogelijkheden tot arbeidsinschakeling.
In de derde categorie gaat het om gedragingen die direct een aanleiding vormen tot een beroep op
bijstand of het zonder noodzaak langer voortduren daarvan. Het gaat hier om het stellen van niet
verantwoorde beperkingen ten aanzien van de aanvaardbare arbeid en om gedragingen die de kansen
op arbeidsinschakeling verminderen. Voorbeelden van deze categorie zijn negatieve gedragingen bij
sollicitaties en onvoldoende meewerken aan het opgesteld trajectplan waaronder ook sociale activering
en vrijwilligerswerk verplicht kan worden gesteld. De term `vrijwilligerswerk` lijkt in dit verband tegenstrijdig, aangezien het niet vrijblijvend is. Sociale activering en vrijwilligerswerk zijn echter in deze gevallen onderdeel van een ingezet traject met als doel reïntegratie. De vierde categorie betreft de situatie dat de belanghebbende helemaal niet wil meewerken aan trajectbemiddeling. In deze gevallen moet zijn vastgesteld dat er geen factoren (bijvoorbeeld psychische) aanwezig zijn die oorzaak zijn van het gedrag.
De vijfde categorie betreft het niet aanvaarden van algemeen geaccepteerde arbeid alsmede door
eigen toedoen voorafgaand aan de aanvraag algemeen geaccepteerde arbeid niet behouden dan wel
tijdens de bijstand deeltijdarbeid niet behouden.
Artikel 10. De hoogte en duur van de maatregel
Deze bepaling bevat de standaardmaatregelen voor de vijf categorieën van gedragingen die verband
houden met het geen of onvoldoende medewerking verlenen aan het verkrijgen of behouden van
algemeen geaccepteerde arbeid. De percentages waarmee de bijstand wordt verlaagd, zijn gelijk aan
het Maatregelenbesluit zoals dat gold tot de invoering van de Wwb per 1 januari 2005, met dit verschil dat in geval van het niet meewerken aan reïntegratie onderscheid is gemaakt tussen onvoldoende meewerken en in het geheel niet meewerken.
Indien binnen één jaar na een eerste verwijtbare gedraging sprake is van een herhaling van de
verwijtbare gedraging, wordt de grotere mate van verwijtbaarheid tot uitdrukking gebracht in een
verdubbeling van de duur van de maatregel. Met eerste verwijtbare gedraging wordt de eerste
gedraging verstaan die aanleiding is geweest tot een maatregel, ook indien de maatregel wegens
dringende redenen niet is geëffectueerd. Voor het bepalen van de aanvang van de termijn van 12
maanden, geldt het tijdstip waarop het besluit waarmee de maatregel is opgelegd, bekend is gemaakt.
Op basis van deze bepaling kan een recidivemaatregel slechts één keer worden toegepast. Indien
belanghebbende na een tweede verwijtbare gedraging wederom hetzelfde verwijtbaar gedrag vertoont,
zal de hoogte en de duur van de maatregel individueel moeten worden vastgesteld, waarbij gekeken zal
moeten worden naar de ernst van de gedraging, de mate van verwijtbaarheid en de individuele
omstandigheden van de betrokkene.
Hoofdstuk 3. Niet nakomen van de inlichtingenplicht
In dit hoofdstuk worden twee vormen van het niet nakomen van de informatieplicht onderscheiden:
1.Artikel 11: het niet tijdig verstrekken van inlichtingen aan de gemeente. In deze situatie is artikel 54
WWB van toepassing. Het bestuur kan in dat geval het recht op bijstand opschorten en
belanghebbende in de gelegenheid stellen binnen een door hem te stellen termijn het verzuim te
2.Artikel 12: het verstrekken van onjuiste of onvolledige inlichtingen aan de gemeente, waardoor er
ten onrechte een uitkering is verstrekt of een te hoog bedrag aan bijstand is verstrekt. In deze
situatie heeft de uitkeringsgerechtigde niet voldaan aan de inlichtingenplicht van artikel 17 van de
WWB. Het opzettelijk verzwijgen van relevante informatie tegenover de gemeente, met het
oogmerk een (hogere) uitkering te krijgen (fraude) vormt een schending van de informatieplicht van
Het kan ook voorkomen dat bepaalde gevraagde gegevens niet aan de gemeente worden verstrekt. In
dat geval kan het bestuur de rechtmatigheid van de uitkering niet vaststellen. De bijstand moet dan
worden geweigerd (in de situatie dat een uitkering wordt aangevraagd) of het besluit tot toekenning van
de bijstand moet worden ingetrokken (bij een lopende uitkering). Het opleggen van een maatregel is
dus bij het niet-verstrekken van gegevens die noodzakelijk zijn voor het vaststellen van de
rechtmatigheid van de uitkering niet aan de orde.
Artikel 11. Te laat verstrekken van gegevens
Indien een cliënt de voor de verlening van de bijstand van belang zijnde gegevens of gevorderde
bewijsstukken niet op tijd verstrekt, kan het bestuur het recht op bijstand opschorten (artikel 54, eerste
lid, van de WWB). Het bestuur geeft de cliënt vervolgens een termijn waarbinnen hij zijn verzuim kan
herstellen (de hersteltermijn).
Wordt de gevraagde informatie niet binnen de gestelde termijn aan de gemeente verstrekt, dan kan het
bestuur de bijstand stopzetten (het intrekken van het besluit tot toekenning van de bijstand). Worden de
gevraagde gegevens wél binnen de hersteltermijn verstrekt, wordt de bijstand voortgezet, maar wordt
tevens een maatregel opgelegd. Dit lid regelt de hoogte van de maatregel.
Een schriftelijke waarschuwing is geen maatregel. Dit wil zeggen dat bij herhaling van de gedraging in
principe een maatregel wordt opgelegd zonder toepassing van de recidivemaatregel.
Artikel 12. Verstrekken van onjuiste of onvolledige inlichtingen met gevolgen voor de bijstand
In artikel 17, eerste lid, van de WWB is bepaald dat belanghebbende op verzoek of onverwijld uit eigen
beweging mededeling doet van alle feiten en omstandigheden waarvan hem redelijkerwijs duidelijk
moet zijn dat zij van invloed kunnen zijn op zijn arbeidsinschakeling of het recht op bijstand. Het bestuur
zal moeten vaststellen wat het onder ‘onverwijld’ verstaat.
De ernst van de gedraging komt tot uitdrukking in de hoogte van het benadelingsbedrag. Dat is het door
de gemeente te veel betaalde bedrag aan bijstand.
De maatregel wegens het niet of niet behoorlijk nakomen van de inlichtingenplicht bedoeld in artikel 17
van de WWB wordt afhankelijk gesteld van de hoogte van het bedrag aan bijstand dat als gevolg van
de schending van die verplichting ten onrechte of te veel aan de belanghebbende is betaald.
De maatregel wordt toegepast op de toekomstige bijstandsuitkering van de belanghebbende.
De relatie met de strafrechtelijke sanctie.
Onder het boeteregime bestond de verplichting voor gemeenten om proces-verbaal op te maken
en aangifte te doen bij het Openbaar Ministerie indien er sprake was van fraude en het
benadelingsbedrag hoger was dan € 6.000,- (de aangifterichtlijn sociale zekerheid). Het is de bedoeling
dat deze taakverdeling tussen gemeenten en het OM blijft bestaan, ook al kent de WWB de bestuurlijke
boete niet en zullen gemeenten bij fraude (in casu het niet nakomen van de inlichtingenplicht) een
Het doen van aangifte wegens fraude sluit overigens het opleggen van een maatregel niet uit. Beide
Uitgangspunt is dat het OM bij de straftoemeting rekening houdt met de maatregel die is opgelegd door
het bestuursorgaan. Dit is het principe van ‘anrechnung’. Anderzijds ligt het niet voor de hand om over
te gaan tot het opleggen van een maatregel, als het OM inmiddels een sanctie heeft opgelegd. Het ‘una
via’ beginsel (geen samenloop van sancties op dezelfde onrechtmatige gedraging dan bij beslissing van
één enkele overheidsorgaan) kan zich daar tegen verzetten. De Centrale raad voor beroep heeft zich in
het (recente) verleden geregeld uitgesproken tegen ‘dubbele bestraffing’.
Artikel 13. Verstrekken van onjuiste of onvolledige inlichtingen zonder gevolgen voor de bijstand
In dit artikel wordt de zogeheten ‘nulfraude’ geregeld: het verstrekken van onjuiste of onvolledige
inlichtingen, zonder dat deze gedraging gevolgen heeft voor de hoogte van de bijstand. Voorbeelden
van nulfraude zijn het niet opgeven van een vermogensbestanddeel onder de vermogensgrens of het
niet melden van vrijwilligerswerk.
De bevoegdheid tot het geven van een waarschuwing bij het niet of niet behoorlijk nakomen van de
inlichtingenplicht is gelijk aan de bevoegdheid tot het geven van een waarschuwing bij het te laat
Artikel 14. Tekortschietend besef van verantwoordelijkheid
De verplichting om voldoende besef van verantwoordelijkheid te tonen voor de voorziening in het
bestaan, geldt reeds voordat een bijstandsuitkering wordt aangevraagd. Dit betekent dat wanneer
iemand in de periode voorafgaand aan de bijstandaanvraag een tekortschietend besef van
verantwoordelijkheid heeft getoond, waardoor hij niet langer beschikt over de middelen om in de kosten
van het bestaan te voorzien en als gevolg daarvan een bijstandsuitkering aanvraagt, de gemeente bij
de toekenning van de bijstand hiermee rekening kan houden door het opleggen van een maatregel.
Een tekortschietend besef van verantwoordelijkheid kan uit allerlei gedragingen blijken, zoals:
In het tweede lid wordt een relatie gelegd tussen de hoogte van de maatregel en het
benadelingsbedrag. Het benadelingsbedrag is in dit geval de omvang van het vermogen of de
voorziening waarmee de betrokkene gedurende kortere of langere tijd buiten de bijstand zou zijn
gebleven of minder bijstand zou behoeven te ontvangen.
Het derde lid is een uitzondering op het tweede lid. In geval van het niet aanvragen van een
voorliggende voorziening voor levensonderhoud wordt de maatregel gedurende een maand gesteld op
100%. Te denken valt aan het niet tijdig aanvragen van een andere uitkering waardoor het recht op die
uitkering vervalt. In geval van bijzondere bijstand wordt de maatregel gesteld op 100% gedurende de
gehele periode waarop aanspraak op bijzondere bijstand gemaakt zou kunnen worden. Te denken valt
bijvoorbeeld aan het niet tijdig aanvragen van huursubsidie.
Artikel 15. Zeer ernstige misdragingen
Onder de term ‘zeer ernstige misdragingen’ kunnen diverse vormen van agressie worden verstaan, zij
het dat er sprake moet zijn van verwijtbaarheid en van gedrag dat in het normale menselijke verkeer in
alle gevallen als onacceptabel kan worden beschouwd.
Gemeenten kunnen alleen een maatregel opleggen indien er een verband bestaat tussen de ernstige
misdraging en (mogelijke) belemmeringen voor de gemeente bij het vaststellen van het recht op een
uitkering. Vandaar dat in dit artikel wordt bepaald dat de zeer ernstige misdragingen moeten hebben
plaatsgevonden onder omstandigheden die rechtstreeks verband houden met de uitvoering van WWB.
In artikel 18, tweede lid, WWB wordt gesproken over ‘het zich jegens het bestuur zeer ernstig misdragen’. Dit
betekent dat alleen (zeer) agressief gedrag tegenover leden van het bestuur en hun ambtenaren
aanleiding zijn voor het opleggen van een maatregel. Er kan dus geen maatregel worden opgelegd als
een klant zich agressief heeft gedragen tegenover een medewerker van een andere organisatie die
belast is met de uitvoering van de WWB (bijvoorbeeld een reïntegratiebedrijf). Het is dat geval wel
mogelijk om een maatregel op te leggen wegens het niet of onvoldoende gebruikmaken van een
voorziening gericht op arbeidsinschakeling (artikel 9, derde en vierde lid, van deze verordening).
Bij het vaststellen van de maatregel in de situatie dat een uitkeringsgerechtigde zich ernstig heeft
misdragen, zal gekeken moeten worden naar de ernst van de gedraging, de mate van verwijtbaarheid
en de persoonlijke omstandigheden van de betrokkene.
Voor het bepalen van verwijtbaarheid van de misdraging zal gekeken moeten worden naar de
omstandigheden waaronder de misdraging heeft plaatsgehad.
In dit verband is het relevant een onderscheid te maken tussen instrumenteel geweld en
frustratiegeweld. Van instrumenteel geweld is sprake als iemand het toepassen van geweld bewust
gebruikt om een bepaald doel te bereiken (bijvoorbeeld het verkrijgen van een uitkering). Agressie die
ontstaat door onmacht, ontevredenheid, onduidelijkheid en dergelijke kan worden aangeduid met
frustratieagressie. Het zal duidelijk zijn dat de mate van verwijtbaarheid bij instrumenteel geweld in
beginsel groter is dan bij frustratiegeweld.
Het opleggen van een maatregel staat geheel los van het doen van aangifte bij de politie. Het bestuur
legt een maatregel op, terwijl de functionaris tegen wie de agressie zich richtte aangifte kan doen bij de
Artikel 16. Het handhavingsbeleid
In het handhavingsplan en de rapportage na afloop van elk jaar wordt in elk geval aandacht
Artikel 17. Personen van 65 jaar en ouder
Dit artikel behoeft geen toelichting.
Artikel 18. De inwerkingtreding