Spraakmakende bomen 2016

Aanleiding harmonisatie beleid

Op 1 januari 2014 is het noordelijk deel van Boarnsterhim samengevoegd met de gemeente Leeuwarden. Voor 1 januari 2016 dient het gemeentelijke beleid t.a.v. de monumentale en waardevolle bomen geharmoniseerd te zijn en opnieuw te worden vastgesteld. Waar nodig is het beleid aangepast aan de huidige situatie.

Voor de harmonisatie van het beleid van deze nota is in juni 2015 overleg gevoerd met de Stichting Bomenridders.

De nota geeft weer hoe we als gemeente Leeuwarden om gaan met monumentale en waardevolle bomen. Uitwerking van dit beleid kunt u terugvinden in de APV, beleidsregel monumentale en waardevolle bomen, de lijst met waardevolle en spraakmakende bomen en in de geactualiseerde bestemmingsplannen.

Inleiding

De uitstraling van de gemeente Leeuwarden wordt mede bepaald door de vele oude bomen. Deze “spraakmakende” monumentale en waardevolle bomen verdienen een voorkeursbehandeling: vanwege hun buitengewone waarde voor de gemeenschap kunnen ze niet of node gemist worden.

Juist in deze tijd van de vraag om vermindering van regelgeving willen we als gemeente duidelijk het signaal afgeven dat wij hechten aan een goede bescherming van onze monumentale en waardevolle bomen. Voor de niet monumentale en waardevolle bomen geldt het reguliere kapregiem: enkel voor 10 of meer bomen moet een kapvergunning worden aangevraagd. In deze nota wordt beschreven hoe we  monumentale en waardevolle bomen een extra bescherming bieden. De APV vormt de juridische grondslag voor deze regelgeving.

Artikel 4:11c Monumentale en waardevolle bomen

1. Het bevoegd gezag stelt een lijst met monumentale en waardevolle bomen vast.

2. De in lid 1 bedoelde lijst bevat in ieder geval de bomen voorkomende in het landelijk Register van Monumentale Bomen van de landelijke Bomenstichting.

3. De in lid 1 bedoelde lijst omvat per boom in ieder geval een herkenbare omschrijving, de standplaats, de kadastrale aanduiding, alsmede de reden van registratie.

4. De eigenaar of zakelijk gerechtigde van een boom als bedoeld in lid 1 dient het bevoegd gezag in te lichten over:

a. het geheel of gedeeltelijk tenietgaan van de houtopstand;

b. dreiging van het geheel of gedeeltelijk tenietgaan van de houtopstand.

5. Het bevoegd gezag stelt in aanvulling op artikel 4:11b, lid 2, nadere regels vast voor de afweging van belangen bij de beoordeling van aanvragen om vergunning als bedoeld in artikel 4:11a, lid 1, voor het (doen) vellen van monumentale of waardevolle bomen die vermeld staan op de in lid 1 bedoelde lijst.

Opdracht

De inventarisatie van de monumentale en waardevolle bomen in de gemeente Leeuwarden is uitgevoerd door de Bomendienst van het externe bureau BTL. Deze heeft de inspecties uitgevoerd en ook de updates van de vastgestelde lijsten van 2010 en 2014 verzorgd. Landelijk gezien zijn zij de deskundigen op dit terrein.

Definities

Bij het vaststellen van de nota in 2008 zijn de begrippen aangepast aan de landelijke definities.

Apv Leeuwarden Afdeling 3 Bewaren houtopstanden

artikel 4:10 Begripsomschrijvingen.

• 1.

  monumentale boom: beschermwaardige houtopstand met een leeftijd van minimaal 80 jaar en met een bijzondere schoonheid of zeldzaamheidswaarde of een bijzondere functie voor de omgeving, als dusdanig vermeld op de door het bevoegd gezag vastgestelde lijst met monumentale bomen;

c. waardevolle boom: beschermwaardige houtopstand met een leeftijd van minimaal 40 jaar en met een bijzondere schoonheid of zeldzaamheidswaarde of een bijzondere functie voor de omgeving als dusdanig vermeld op de door het bevoegd gezag vastgestelde lijst met waardevolle bomen

Voor de vierjaarlijkse inspectie wordt vooraf uit het beheersysteem een selectie gemaakt op basis van soort, leeftijd en stamdikte.  Bomen van 80 jaar en ouder zijn monumentaal. Bomen van 40 jaar en ouder met de potentie om uit te groeien tot een monumentale boom zijn waardevol. Daarnaast zijn nog een aantal specifieke kenmerken, waarvoor telkens één vereist is zoals:

• *

  de dendrologische waarde (vanwege soort en variëteit in combinatie met leeftijd, grootte en zeldzaamheid);

• *

  de ecologische waarde;

• *

  de beeldbepalende waarde;

• *

  de  cultuurhistorische waarde.

De gemeente Leeuwarden hanteert daarnaast voor plaatsing op de lijst dat de levensverwachting minimaal nog 15 jaar moet zijn en dat uit VTA (Visual Tree Assessment) controle blijkt dat er binnen 2 jaar geen levensbedreigende oorzaken zijn om de boom van de lijst af te voeren.

Inventarisatie monumentale en waardevolle bomen

Monumentale en waardevolle bomen vormen met name door hun omvang een essentieel onderdeel van de groene hoofdstructuur in de stad. Parken, recreatiegebieden en wegbeplanting maken onderdeel uit van het stedelijk weefsel van de stad. Zij zorgen voor verkoeling, CO2 reductie en vangen fijnstof af. Het positieve psychologisch effect van groen is wetenschappelijk bewezen. Bewoners waarderen groen om in te wandelen en te recreëren. De groene longen worden gebruikt om even op adem te komen.

Een uitgebreide rapportage van de inventarisatie en de tekeningen met de locaties van waardevolle en monumentale bomen zijn in te zien bij de sector Wijkzaken. Inmiddels zijn ook alle bomen ingevoerd in het gemeentelijke Geografische Informatie Systeem (=GIS).

Werkwijze vaststellen lijst met monumentale en waardevolle bomen:

• 1.

  Voor de vier jaarlijkse inspectie wordt vooraf uit het beheersysteem een selectie gemaakt op basis van soort, leeftijd en stamdikte;

• 2.

  Er komt een oproep in de Huis aan Huis en op de gemeentelijke website om bomen aan te melden.

• 3.

  Het college stelt de lijst met monumentale en waardevolle bomen voorlopig vast.

• 4.

  Dit besluit wordt bekend gemaakt en gedurende zes weken opengesteld voor reacties conform de uniforme openbare voorbereidingsprocedure van de Algemene wet bestuursrecht (=Awb).

• 5.

  Er komt een oproep in de Huis aan Huis en op de gemeentelijke website om bomen aan te melden. Daarnaast zijn de eigenaren – die zichzelf hiertoe hebben aangemeld - van mogelijk monumentale bomen ook afzonderlijk per brief benaderd. Zo heeft een ieder de kans gekregen om op het voornemen van het college om de bescherming van deze spraakmakende bomen beter te regelen te reageren.

• 6.

  Er volgt een reactienota met een afweging welke boom wel/niet geplaatst wordt op de lijst.

• 7.

  De lijst wordt definitief vastgesteld en gepubliceerd.

Wij willen in de begeleidende brief voorlichting geven over de voor en de nadelen van plaatsing op de lijst. Middels de uniforme openbare voorbereidingsprocedure kan de particuliere eigenaar zijn/haar zienswijze inbrengen. In de reactienota staat vervolgens de afweging die is gemaakt voor al dan niet plaatsing op de lijst. Daarna kan de eigenaar na het definitief vaststellen van de lijst alsnog in beroep gaan tegen de aanwijzing.

APV Leeuwarden Afdeling 3 Bewaren houtopstanden

artikel 4:11c Monumentale en waardevolle bomen

• 1.

  Het bevoegd gezag stelt een lijst met monumentale en waardevolle bomen vast.

• 2.

  De in lid 1 bedoelde lijst bevat in ieder geval de bomen voorkomende in het landelijk Register van Monumentale Bomen van de landelijke Bomenstichting.

• 3.

  De in lid 1 bedoelde lijst omvat per boom in ieder geval een herkenbare omschrijving, de standplaats, de kadastrale aanduiding, alsmede de reden van registratie.

• 4.

  De eigenaar of zakelijk gerechtigde van een boom als bedoeld in lid 1 dient het bevoegd gezag in te lichten over:

a. het geheel of gedeeltelijk tenietgaan van de houtopstand;

b. dreiging van het geheel of gedeeltelijk tenietgaan van de houtopstand.

Aantallen gemeente

De voormalige gemeente Leeuwarden kende in totaal ca. 45.000 bomen waarvan 1 procent een met monumentale status (445 bomen waarvan 115 particulier) en 3,5 % waardevolle (1565 waarvan 243 particulier).

Er staan 7.600 bomen in het voormalige noordelijke deel van Boarnsterhim waarvan 40 % valt onder de zogenaamde waardevolle boomstructuren. Hiervoor was een kapvergunning vereist.  Met de harmonisatie van beleid t.a.v. het reguliere kapregiem van de APV van de gemeente Leeuwarden is dit aantal sterk gedereguleerd. De monumentale en waardevolle bomen dienen te worden geïnventariseerd conform de hiervoor genoemde werkwijze. Een eerste voorlopige inventarisatie gaf aan dat er ruim 900 bomen mogelijk als waardevol of monumentaal bestempeld kunnen worden.

De sector Wijkzaken houdt deze lijst bij. In ieder geval wordt een keer per 4 jaar deze lijst geactualiseerd en door het college vastgesteld. Ondanks een zorgvuldige samenstelling kunnen er onjuistheden in de lijst voorkomen. Door de jaarlijkse inspecties neemt het bestand in betrouwbaarheid toe. De vastgestelde lijst is voor een ieder in te zien via de website van de gemeente Leeuwarden.

Extra bescherming voor spraakmakende bomen

Dat willen we doen op de volgende manier:

• 1.

  Door de lijst met monumentale en waardevolle bomen vast te stellen;

• 2.

  De beleidsregel monumentale en waardevolle bomen vast te stellen;

• 3.

  De groeiplaats van monumentale bomen toe te voegen aan de nog te actualiseren bestemmingsplannen;

• 4.

  Door voorlichting te geven over de waarde van de bomen voor de omgeving.

• 5.

  De particuliere eigenaren van monumentale bomen gratis een jaarlijkse VTA-inspectie en klein onderhoud (1 keer per 2 jaar) aan te bieden indien zij zich hiervoor opgeven.

• 6.

  Er worden extra beschermende maatregelen gevraagd als bijvoorbeeld de boom nabij een bouwproject staat. Deze maatregelen staan beschreven in het  Kwaliteitsdocument Openbare Ruimte.

• 7.

  Er wordt een compensatiebedrag voor kap van een monumentale of waardevolle boom opgenomen in de beleidsregel compensatie groen.

Adj. Punt 2 Beleidsregel monumentale en waardevolle bomen

Op basis van artikel 4.11c van de APV heeft het college nadere regels vastgesteld voor specifiek de afweging van belangen bij de beoordeling van aanvragen voor het vellen van monumentale of waardevolle bomen.

APV Leeuwarden Afdeling 3 Bewaren houtopstanden

artikel 4:11c Monumentale en waardevolle bomen

5. Het bevoegd gezag stelt in aanvulling op artikel 4:11b, lid 2, nadere regels vast voor de afweging van belangen bij de beoordeling van aanvragen om vergunning als bedoeld in artikel 4:11a, lid 1, voor het (doen) vellen van monumentale of waardevolle bomen die vermeld staan op de in lid 1 bedoelde lijst.

Adj. Punt 3 Bestemmingsplannen

In de praktijk blijkt dat er problemen kunnen ontstaan met aanvragen voor een omgevingsvergunning. Een aanvraag voor een omgevingsvergunning wordt getoetst aan het geldende bestemmingsplan. De aanwezigheid van een boom (buiten de bestemming groen) is geen weigeringsgrond: de boom is immers als dusdanig niet bestemd. De omgevingsvergunning moet worden verstrekt. Opnemen van monumentale bomen in het bestemmingsplan is een oplossing voor een goede afweging. Op de plankaart wordt de boom met kruinprojectie opgenomen, dit vanwege het beginselprincipe, dat de wortelkluit reikt tot de kruinprojectie in de ondergrond. In de tekst van het bestemmingsplan wordt een specifiek planvoorschrift voor monumentale bomen toegevoegd. De waardevolle bomen zijn/worden niet opgenomen in het bestemmingsplan

Adj. Punt 4 Voorlichting

Het geven van voorlichting aan particulieren en andere betrokkenen intern en extern kan leiden tot een zorgvuldige bewaking van de monumentale en waardevolle bomen. De sector Wijkzaken speelt een centrale rol hierbij.

Adj. Punt 5 Gratis diensten

Het daadwerkelijk verlenen van diensten aan particuliere eigenaren. De bomendeskundige inspecteert de monumentale boom eens in de twee jaar. Hij/zij adviseert de particulier over onderhoud aan de bomen. De kosten voor deze inspectie en voor het tweejaarlijkse klein onderhoud (inclusief ziektepreventie) zijn voor rekening van de gemeente. Groot onderhoud is voor rekening van de eigenaar, zoals het inhuren van een hoogwerker. Voor monumentale bomen bestaat de mogelijkheid om voor groot onderhoud een subsidie van de landelijke Bomenstichting te vragen. In de bijlage bij deze nota staat beschreven wat onder de diverse werkzaamheden wordt verstaan.

Adj. Punt 6 Extra bescherming bij uitvoering van werken

De Standaard RAW-bepalingen bij de uitvoering van werken: Van belang hierbij is de bepaling onder 51.02.01: “Machinale bewerking van de grond binnen het wortelgestel van te handhaven beplanting is niet toegestaan”. “Bij voorgeschreven tijdelijke ontgravingen binnen een wortelzone, wortels met een dikte van 50 mm of meer sparen. Indien wortels van kleinere afmetingen worden verwijderd, deze verwijderen zonder de wortels te breken of te trekken”. Op de toepassing van deze bepalingen wordt toegezien.

Adj. Punt 7 Compensatiebedrag beleidsregel compensatie groen.

Artikel 4:12a Bijzondere vergunningsvoorschriften

7. Tot aan de vergunning te verbinden voorschriften kan behoren een bedrag voor het compenseren van groen indien niet of niet geheel wordt voldaan aan het gestelde in art. 4.12a lid 1. Het college is bevoegd om hiervoor een beleidsregel op te stellen.

Compensatie geldt niet voor zieke bomen

De Bomenridders zijn van mening dat als een boom ziek is deze gekapt moet worden zonder de “boete” van een compensatiebedrag. Wat hun betreft is het redelijk dit niet alleen voor waardevolle particuliere bomen maar ook voor monumentale particuliere bomen te laten gelden. Deze lijn kan worden doorgetrokken naar gemeentelijke waardevolle en monumentale bomen.

Onze APV biedt hier mogelijkheden toe.

Artikel 4:11 geeft aan Omgevingsvergunning voor het vellen of doen vellen van houtopstanden.

• 1.

  Het is verboden zonder vergunning van het bevoegd gezag 10 of meer houtopstanden in een gebied per jaar te vellen of te doen vellen, dit met uitzondering van de houtopstanden genoemd in de vastgestelde lijst van monumentale en waardevolle bomen volgens het gestelde in art. 4:11c. Hiervoor geldt dat voor alle vermelde bomen vergunning noodzakelijk is.

• 2.

  Het in het eerste lid gestelde verbod geldt niet voor:

h. bomen die onherstelbaar ziek of beschadigd zijn.

Als gevolg hiervan geldt ook het APV artikel 412a Bijzondere vergunningsvoorschriften niet. In dit artikel staat de compensatieregeling opgenomen. We hoeven immers geen vergunning af te geven voor bomen die onherstelbaar ziek of beschadigd zijn. De gemeentelijke bomendeskundigen hebben hierbij het mandaat om op basis van hun professionaliteit het (eind) oordeel te vellen t.a.v. de toepasbaarheid van artikel h. Onherstelbaar zieke of beschadigde spraakmakende bomen in particuliere tuinen die men wil kappen zijn hiermee vrijgesteld van het compensatiebedrag. In de beleidsregel staat dit nader toegelicht als: “Er is sprake van een onherstelbaar beschadigde of zieke boom wanneer een boom door het treffen van (beheer)maatregelen naar deskundigen oordeel niet meer in staat is een voor de omgeving verantwoorde restlevensduur te verkrijgen van minimaal 2 jaar. Zulks ter uitsluitende beoordeling en verantwoording door aangewezen gemeentelijke deskundigen”.   

Risico’s

Door bescherming in bestemmingsplannen wordt de bewegingsvrijheid van de gemeente t.a.v. herbestemming en herinrichting van haar grondgebied beperkt. De gemeente bestemt de groeiplaats van de monumentale bomen, dit beperkt de bewegingsvrijheid van de eigenaar van een boom. Indien het college vanwege zwaarwegend maatschappelijk belang toch een monumentale boom wil laten kappen moet daarvoor een wijzigingsprocedure worden doorlopen. Dit houdt in dat de voorgestelde wijziging ter inzage wordt gelegd en er zienswijzen kunnen worden ingediend. Het definitieve besluit blijft bij het college.

Het gedetailleerd vastleggen van bomen in soms globale plannen kan lastig zijn. Per plan zal moeten worden bekeken op welke wijze de bestuurlijke wens tot bescherming van bomen in bestemmingsplannen het beste vormgegeven kan worden.

Juridische consequenties

Er is gekozen om bij het vaststellen van de lijst met monumentale en waardevolle bomen de uniforme openbare voorbereidingsprocedure afd. 3.4 Awb toe te passen.

De mogelijkheid tot inspraak voor eigenaren van particuliere mogelijke monumentale bomen is hierdoor dubbelop. De eerste keer bij het vaststellen van de lijst. De tweede keer bij de procedure van het bestemmingsplan. De waardevolle bomen worden niet opgenomen in het bestemmingsplan.

Met het vaststellen van deze nota + bijbehorende stukken wordt de bescherming van monumentale en waardevolle bomen expliciet geregeld. Het toetsingskader voor vergunningverlening is hiermee nu en in de toekomst geregeld.

Communicatie

De vastgestelde lijst + beleidsregel en nota zullen op de reguliere wijze worden gepubliceerd in de Huis aan Huis. Daarnaast wordt ook in een pagina aan de “Grote Klok” gewezen op het belang dat de gemeente hecht aan haar spraakmakende bomen.

Verder zullen de particuliere eigenaren in de begeleidende brief worden gewezen op de voor- en nadelen van het in bezit hebben van een monumentale of waardevolle boom.