| Organisatie | Heerlen |
|---|---|
| Organisatietype | Gemeente |
| Officiële naam regeling | Verordening gedragscode burgemeester 2015 |
| Citeertitel | Verordening gedragscode burgemeester |
| Vastgesteld door | gemeenteraad |
| Onderwerp | bestuur en recht |
| Eigen onderwerp |
Geen
Gemeentewet
Geen
Datum inwerkingtreding | Terugwerkende kracht tot en met | Datum uitwerkingtreding | Betreft | Datum ondertekening Bron bekendmaking | Kenmerk voorstel |
|---|---|---|---|---|---|
| 17-07-2015 | Nieuwe regeling (tevens intrekking van de Verordening op de gedragscode burgemeester) | 07-07-2015 | OBM-15000126 |
”GEDRAGSCODE BURGEMEESTER 2015”
I Specifiek uitgesloten combinaties van functies
II Specifiek verboden overeenkomsten/handelingen
III Enkele specifieke formele sancties
IV Verwijzingen naar de wet per artikel van de gedragscode
V Regels omtrent gebruik van gemeentelijke voorzieningen, vergoedingen en declaraties
Integriteit van politieke ambtsdragers komt ook in Nederland regelmatig ter sprake ofschoon de Nederlandse politiek een hoog niveau van integriteit kent. Ondanks dat zij aan veel verleidingen blootstaan en zich tal van kansen aan hen voordoen om op die verleidingen in te gaan, begaan Nederlandse politieke ambtsdragers weinig schendingen. Zij worden bevraagd over hun handelen. Zij worden onder meer bevraagd over hun declaratiegedrag, over hun nevenfuncties en de eventuele inkomsten die zij daaruit genereren. Over de incidenten, die zich als gevolg van hun handelen voordoen, wordt uitvoerig bericht in dag- en weekbladen en via de social media. Het grootste risico daarvan is dat de geloofwaardigheid van de politiek blijvende schade oploopt. Daarnaast valt niet uit te sluiten dat er onder druk van pers en publieke opinie snel maatregelen worden getroffen, die tot doel hebben om de geloofwaardigheid te versterken, maar die juist averechts werken omdat ze onvoldoende doordacht zijn. Het gevaar bestaat voorts, dat geen verschil meer wordt gemaakt tussen een lichte overtreding en een ernstige schending en dat enkel en alleen al het vermoeden van een misstand het einde van een politieke carrière kan betekenen. Dit alles geldt voor de landelijke politiek maar ook voor bestuurders op lokaal niveau.
Het gemeentebestuur bestaat uit raad, college en burgemeester. Voor elk van deze drie bestuursorganen afzonderlijk eist de wet een door de raad vast te stellen gedragscode. Bij de gemeente Heerlen worden deze codes vanuit hetzelfde perspectief over integriteit benaderd. Het verschil is, dat in de raad het accent ligt op het maken van politieke keuzes, dat het college is belast met het dagelijks bestuur en dat de burgemeester voorzitter is van beide bestuursorganen en daarnaast een aantal eigen taken heeft. Deze gedragscode is voor de burgemeester geschreven, omdat de wethouders en de raadsleden hun eigen gedragscode hebben.
Doel van de gedragscode voor de burgemeester
De gedragscode wil inzicht bieden in wat de wet eist van een burgemeester van de gemeente Heerlen. Daarmee beoogt de code in eerste instantie hem te beschermen tegen misstappen. De code volgt daarbij vrijwel letterlijk de wet, maar is her en der strenger dan de wet. Zo draagt zij niet alleen op belangenverstrengeling, maar zelfs de schijn ervan te voorkomen en moeten financiële belangen bekend gemaakt worden. Met de gedragscode beoogt de gemeente Heerlen voorts systematisch te bouwen aan een rechtvaardige handhavings-praktijk. Niet alleen om te voorkomen dat in de gemeente paniek-maatregelen genomen worden als een mogelijke overtreding van de gedragscode zich voordoet, maar ook om te voorkomen dat onschuldigen worden geschaad en schuldigen disproportioneel worden bestraft. De gedragscode is bovendien een hulpmiddel bij het handhaven van de politieke en bestuurlijke integriteit, zowel preventief als repressief.
Wet en gedragscode definiëren een reeks handelingen van politieke ambsdragers als integriteitschendingen. Sommige schendingen zijn generiek en zijn binnen bijna alle organisaties verboden (ongewenst gedrag, fraude). Andere komen gelet op de aard van het werk vooral voor in de politiek zoals belangenverstrengeling en corruptie (of de schijn daarvan) en het lekken van informatie. Van de schendingen die voorkomen, blijken belangenverstrengeling en het lekken van informatie in de Nederlandse politiek relatief veel voor te komen. Die krijgen in deze gedragscode dan ook veel aandacht.
De burgemeester mag zijn invloed en stem niet gebruiken om een persoonlijk belang of het belang van een ander(e organisatie) bij wie hij een persoonlijke betrokkenheid heeft veilig te stellen.
De burgemeester moet actief en uit zichzelf de schijn van belangenverstrengeling tegengaan.
Toelichting: De wetgever heeft de burgemeester op drie manieren bescherming geboden tegen de verleiding van belangenverstrengeling en tegen de schijn ervan:
(1) De wetgever geeft ten eerste aan dat het college van burgemeester en wethouders (hierna: het college) zijn taak als bestuursorgaan zonder vooringenomenheid moet vervullen. De wetgever maakt het college verantwoordelijk om er voor te waken dat persoonlijke belangen van een collegelid de besluitvorming beïnvloeden. Met persoonlijk belang wordt gedoeld op elk belang dat niet behoort tot de belangen die zij uit hoofde van hun taak behoren te vervullen. Deze waakzaamheid geldt ook als het gaat om de schijn van belangenverstrengeling.
Let wel: het gaat hier om persoonlijke belangen; het gaat niet alleen om - zoals vaak wordt gedacht - ‘persoonlijk gewin’ of ‘persoonlijk voordeel’ of ‘persoonlijke financiële inkomsten’. Collegeleden moeten dus beoordelen of er sprake is van een persoonlijk belang waardoor belangenverstrengeling ontstaat die de besluitvorming onterecht kan beïnvloeden.
De wetgever doet hier dus een beroep op de verantwoordelijkheid van het college als geheel om te voorkomen dat persoonlijke belangen van zijn leden de besluitvorming beïnvloeden. Deze verplichting geldt gedurende het gehele proces van besluitvorming en niet alleen tijdens de stemming.
Politieke ambtsdragers struikelen soms in gevallen waarin er ‘slechts’ sprake is van de schijn van belangenverstrengeling. Het is dan ook in het belang van henzelf dat dit voorschrift zo expliciet in de code is opgenomen.
(2) De wetgever verbiedt de burgemeester expliciet bepaalde welomschreven functies te bekleden, rollen te vervullen en (rechts)handelingen uit te voeren. In de artikelen 1.4 en 1.5 van deze gedragscode wordt naar die verboden verwezen. In bijlage 1 en 2 van deze gedragscode treft u een opsomming aan van deze verboden combinaties en handelingen. Het wordt dringend aangeraden deze bijlagen nauwkeurig te bestuderen.
(3) De wetgever eist van de burgemeester dat hij al zijn functies, en de inkomsten uit die functies, bekend maakt. Op die manier wordt het voor raadsleden, wethouders, fractievoorzitters, partijbestuurders, de griffier en de gemeentesecretaris mogelijk hem
te waarschuwen voor de kwesties waarin belangenverstrengeling dreigt. Ook de pers en de burger kunnen op basis daarvan hun controlerende taak uitoefenen. Daarom is in deze gedragscode ook verordonneerd dat de burgemeester tevens al zijn substantiële financiële belangen bekendmaakt bij ondernemingen die zaken doen met de gemeente.
De burgemeester onthoudt zich alleen van deelname aan de stemming in het college als er sprake is van een beslissing waarbij belangenverstrengeling dreigt; het gaat dan om kwesties waar hij zelf een persoonlijk belang bij heeft, of om kwesties waarbij het gaat om een belang van een individu of organisatie waarbij hij een substantiële betrokkenheid heeft. Ook in het uitzonderlijke geval dat de stemmen in het college dan staken en de stem van de burgemeester doorslaggevend is.
De burgemeester onthoudt zich bij beslissingen waarbij belangen- verstrengeling dreigt, niet alleen van stemming (zie art. 1.2) maar ook van de beïnvloeding van de besluitvorming in de andere fases van het besluitvormingsproces.
De burgemeester mag bepaalde in de Gemeentewet opgesomde functies niet uitoefenen (zie bijlage 1).
De burgemeester mag bepaalde in de Gemeentewet genoemde overeenkomsten en handelingen niet aangaan (zie bijlage 2).
De burgemeester maakt openbaar welke betaalde en onbetaalde functies hij vervult.
De burgemeester maakt tevens de inkomsten uit die functies openbaar.
De gemeentesecretaris draagt zorg voor een geactualiseerde openbare lijst met functies van de burgemeester. Op deze lijst wordt tevens vermeld of de werkzaamheden al dan niet bezoldigd zijn en wat de inkomsten zijn uit die functies.
De burgemeester doet er opgaaf van indien hij substantiële financiële belangen heeft - bijvoorbeeld aandelen, opties en derivaten - in ondernemingen waarmee de gemeente zaken doet of waarin de gemeente een belang heeft. Deze financiële belangen zijn openbaar en worden ter inzage gelegd. Ook een tussentijds ontstaan
De gemeentesecretaris draagt zorg voor een geactualiseerde openbare lijst met de op grond van 1.8 gemelde financiële belangen van de burgemeester.
Oud-burgemeesters worden gedurende twee jaar na het eind van de zittingstermijn uitgesloten van het buiten dienstbetrekking tegen beloning verrichten van werkzaamheden bij de gemeente Heerlen, met uitzondering van het raadslidmaatschap.
Toelichting: Deze regel is geschreven voor oud-bestuurders die (gaan) ondernemen en die dus opdrachten vervullen middels een contract. De burgemeester vergaart gedurende zijn bestuursperiode veel informatie over de gemeentelijke organisatie en ontwikkelingen die de gemeente aangaan. Als hij na de bestuursperiode (gaat) ondernemen en contracten wil aangaan met de gemeente Heerlen heeft hij een informatievoorsprong en treedt er oneerlijke concurrentie op ten aanzien van andere ondernemers. Het is nadrukkelijk niet de bedoeling dat hij van zijn bestuursfunctie profiteert. Minstens ontstaat de schijn dat hij zijn bestuurswerk gebruikt om (na de bestuursperiode) opdrachten te verkrijgen van de gemeente Heerlen.
Deze zogenaamde ‘draaideurconstructie’ betreft alleen voormalig bestuurders die middels contracten een opdracht aannemen van de gemeente Heerlen. Een voormalig raadslid mag bijvoorbeeld wel in dienst treden bij de gemeentelijke organisatie.
De burgemeester mag zijn invloed en zijn stem niet laten kopen of zich laten beïnvloeden door geld, goederen of diensten die hem zijn gegeven of die hem in het vooruitzicht zijn gesteld.
Toelichting: Het bovenstaande artikel geeft een definitie van corruptie voor burgemeesters. Ging het bij belangenverstrengeling nog om het onterecht laten meewegen van een persoonlijk belang bij de besluitvorming, bij corruptie gaat het om omkoping van een politieke ambtsdrager. Belangenverstrengeling is niet in het Wetboek van Strafrecht opgenomen, corruptie is dat wel. In de onderliggende artikelen zijn regels opgenomen om de politieke ambtsdrager te helpen om de (schijn van) corruptie te voorkomen.
De burgemeester moet actief en uit zichzelf de schijn van corruptie tegengaan.
Geschenken zijn een potentiële sluiproute naar corruptie. Ze kunnen gebruikt worden om de besluitvorming te beïnvloeden. Ze kunnen corrumperen of de aanloop daartoe vormen. Ze wekken in ieder geval de schijn. De hieronder staande regels zijn geformuleerd als een ‘Nee, tenzij’ regel; een bestuurder neemt dus geen geschenken aan, tenzij er goede redenen zijn hiervan om af te wijken. De afwijkingen dienen vervolgens bekend gemaakt te worden bij de gemeentesecretaris, die bepaalt welke vervolgstappen nodig zijn.
De burgemeester neemt geen geschenken aan die hem uit hoofde van of vanwege zijn functie worden aangeboden, tenzij:
Als geschenken om een van de in artikel 2.2 genoemde redenen niet zijn geweigerd of teruggegeven, of om andere redenen toch in bezit zijn van de burgemeester, wordt dit gemeld aan de gemeente-
secretaris tenzij het gaat om het genoemde onder 2.2c. De geschenken worden dan alsnog teruggestuurd dan wel worden eigendom van de gemeente Heerlen. De gemeentesecretaris zorgt in dat geval voor de registratie ervan en bepaalt hun gemeentelijke bestemming.
B. Aannemen van faciliteiten en diensten
Het accepteren van faciliteiten of diensten van anderen kan een afhankelijkheid creëren, of een dankbaarheid, die de zuiverheid van het besluitvormingsproces kan aantasten. Ook met het aannemen van faciliteiten en diensten kan een bestuurder gecorrumpeerd raken. Het wekt in ieder geval de schijn van corruptie op.
De burgemeester accepteert geen faciliteiten en diensten van anderen die hem uit hoofde van of vanwege zijn functie worden aangeboden, tenzij het weigeren ervan het bestuurswerk onmogelijk of onwerkbaar zou maken.
De burgemeester gebruikt faciliteiten of diensten van anderen die uit hoofde of vanwege de bestuursfunctie worden aangeboden, niet voor privédoeleinden.
C. Aannemen van lunches, diners en recepties
De verplichting actief het ontstaan van de schijn tegen te gaan, betekent dat het lunchen, dineren of naar recepties gaan op kosten van anderen waar mogelijk moet worden vermeden, tenzij de redenen van artikel 2.7 van toepassing zijn. Er is budget voor de burgemeester om deel te nemen aan lunches, diners, recepties en werkbezoeken die voor het bestuurswerk noodzakelijk zijn.
De burgemeester accepteert lunches, diners, recepties en andere uitnodigingen die door anderen betaald of georganiseerd worden, alleen als
D. Accepteren van reizen, verblijven en werkbezoeken en andere uitnodigingen
Wat voor lunches en diners geldt, geldt in nog sterkere mate voor het reizen op kosten van derden. Dat wordt in de regel met grote argwaan bekeken. Het is beter alle schijn te vermijden en hiervoor het eigen budget aan te wenden.
De burgemeester accepteert werkbezoeken waarbij reis- en verblijfkosten door anderen betaald worden alleen bij hoge uitzondering. Een dergelijke invitatie dient altijd te worden besproken in het college. De invitatie mag alleen geaccepteerd worden als het bezoek aantoonbaar van groot belang is voor de gemeente en de schijn van corruptie minimaal is. Van een dergelijk werkbezoek wordt altijd verslag gedaan aan het college.
Bij buitenlandse werkbezoeken wordt schriftelijk verslag gedaan aan het college, met afschrift naar de raad.
Regels rondom het gebruik van gemeentelijke faciliteiten en
Toelichting: De burgemeester krijgt voor zijn bestuurswerk de beschikking over een aantal faciliteiten en over financiële middelen van de gemeente. Hij beschikt veelal over voorzieningen als werkkamer, computer met toebehoren, laptop, tablet, (mobiele) telefoon, fax en dergelijke die primair voor het bestuurswerk ter beschikking zijn gesteld. Ook kan de burgemeester beschikken over een auto met chauffeur. Het gebruik van faciliteiten voor privé doeleinden is binnen vastgestelde kaders mogelijk. Het is uitdrukkelijk niet de bedoeling dat de financiële middelen worden ingezet voor privé doeleinden, voor werk elders, of voor de partij. Gebeurt dat toch dan is er sprake van fraude.
De burgemeester houdt zich aan de regelgeving en het beleid dat is vastgesteld voor het gebruik van gemeentelijke faciliteiten en financiële middelen (zie bijlage 5).
Toelichting: Het handelen van de overheid, wetten, verordeningen en beleid hebben grote invloed op het leven van burgers. Daaruit volgt dat de burger er recht op heeft over het overheidshandelen goed geïnformeerd te worden. De burger heeft er ook recht op de onderliggende redeneringen en afwegingen te kennen en te weten wie welke positie heeft ingenomen. Dat bij elkaar opgeteld schept de verplichting voor ambtenarenapparaat, college en raad om de burger nauwkeurig en op tijd op de hoogte te brengen van wat er wordt besproken, besloten en uitgevoerd.
Dat neemt niet weg dat het ook voorkomt dat informatie rond overheidshandelen niet bekend en verspreid mag worden. Het gaat dan altijd om gevallen waarin het openbaar maken zou leiden tot het schenden van rechten van burgers, tot het onterecht toebrengen van schade aan burgers of aan collectieve belangen. Het college dient zeer prudent om te gaan met het geheim verklaren van stukken. En de raad moet hier op toezien.
Een ander punt rond informatie is het informatierecht van de raad. Het college verstrekt de raad alle inlichtingen die de raad nodig heeft voor de uitoefening van zijn taak. Daarnaast geeft het college de raad mondeling of schriftelijk alle door een of meer leden gevraagde inlichtingen, tenzij het verstrekken ervan in strijd is met het openbaar belang. Als grens aan het verstrekken van inlichtingen aan de raad is dus genoemd, dat het moet gaan om informatie die noodzakelijk is voor het uitoefenen van de taak. Er kan discussie ontstaan over de vraag wanneer het punt bereikt is dat ‘de noodzakelijke informatie’ verstrekt is. Daar moeten zij samen uitkomen. Ook rond het vragen van informatie speelt het risico op belangenverstrengeling of corruptie.
De burgemeester verstrekt alle inlichtingen die de raad voor de uitoefening van zijn taak nodig heeft, tenzij dit in strijd is met het openbaar belang. De burgemeester kan geheimhouding opleggen overeenkomstig de wet.
De burgemeester betracht maximale openheid als het gaat om beleid en beslissingen en om de beweegredenen daarvoor. Hij handelt in overeenstemming met de Gemeentewet en de Wet openbaarheid van bestuur.
De burgemeester die de beschikking krijgt over gegevens waarvan hij het geheime of vertrouwelijke karakter kent of redelijkerwijs moet vermoeden, is verplicht tot geheimhouding van die gegevens, behalve als de wet hem tot mededeling verplicht.
Regels rondom de onderli nge omgang en de gang van zaken
Toelichting: Elk raadslid, elke wethouder en elke burgemeester is ook medemens, medeburger en medepolitieke ambtsdrager en verdient respect. Een respectvolle omgang met elkaar maakt het eenvoudig tot werkelijke beraadslaging over een kwestie te komen. Dat is wezenlijk voor een zorgvuldige besluitvorming. Bovendien is de manier waarop de raad en het college met elkaar omgaan van invloed op de geloofwaardigheid van de politiek.
Regels rondom de naleving van de gedragscode
Toelichting: Naast het vaststellen van een gedragscode met heldere gedragsregels is het van groot belang dat er op wordt toegezien dat de gedragscode ook daadwerkelijk wordt nageleefd. In de gedragscode zijn immers op de wet gebaseerde regels opgenomen voor politieke ambtsdragers. Ze leggen de voorwaarden vast waaraan het handelen van politieke ambtsdragers minimaal moet voldoen. Als zij zich niet aan deze regels houden, komen zij daarmee als het ware onder het morele minimum dat zij met elkaar hebben afgesproken.
Het toezien op de naleving van de gedragscode is niet alleen een verantwoordelijkheid van de raad, maar een gedeelde verantwoorde-
lijkheid van alle betrokkenen. Bijzondere rollen zijn weggelegd voor de voorzitters van college en raad, voor het presidium, voor de fractievoorzitters, voor een eventuele specifieke commissie van de raad, voor de gemeentesecretaris en de griffier, voor de besturen van partijen en afdelingen.
De raad stelt de gedragscode vast voor elk van de bestuursorganen: de raad, het college en de burgemeester.
A. Toezicht op de naleving van de gedragscode
Het toezicht van de verschillende gedragscodes betreft een gedeelde verantwoordelijkheid. In de gedragscodes van raadsleden, wethouders en burgemeester, wordt ieders taak apart genoemd. Een schending van de gedragscode is een schending van de integriteit van de politiek.
De raad ziet er in het bijzonder op toe dat de raad, de fracties en de individuele raadsleden de eigen gedragscode van de raad naleven. De griffier ondersteunt de raad hierbij.
Het college ziet er in het bijzonder op toe dat het college en de individuele collegeleden de gedragscode van de wethouders naleven. De gemeentesecretaris ondersteunt het college hierbij.
De burgemeester ziet er in het bijzonder op toe dat hij de gedragscode van de burgemeester naleeft. De gemeentesecretaris en de griffier ondersteunen de burgemeester hierbij.
De raad, het college en de burgemeester leggen jaarlijks een gezamenlijke verklaring af over het functioneren van de drie gedragscodes. De griffier en de gemeentesecretaris ondersteunen hen hierbij.
Er zijn verschillende fasen te onderscheiden die spelen bij het toezien op de naleving van de code, te weten:
· het bespreken van lastige integriteitkwesties;
· het signaleren van vermoedens van schendingen van de code;
· het eventueel onderzoeken van vermoedens van schendingen van de code;
· het eventueel sanctioneren van schendingen van de code.
In iedere fase is het van belang om ‘onpartijdig’, ‘terughoudend met publiciteit’ en ‘zorgvuldig’ te zijn. Alleen dan kan een rechtvaardige manier van handhaven van de gedragscode worden gegarandeerd.
Als de burgemeester twijfelt of een handeling die hij wil verrichten of nalaten een overtreding van de code zou kunnen zijn, wint hij advies in bij de gemeentesecretaris.
C. Het signaleren van vermoedens van schendingen van de code
Als de burgemeester vermoedt dat een regel van de gedragscode wordt overtreden door een raadslid of een wethouder, dan rust op hem de verplichting hier nader vooronderzoek naar te verrichten.
D. Het onderzoeken van vermoedens van schendingen van de code
In het geval er een concreet vermoeden is dat een wethouder, raadslid of de burgemeester een regel van de gedragscode heeft overtreden, kan er opdracht gegeven worden een onderzoek hiernaar te verrichten.
Als is komen vast te staan dat een politieke ambtsdrager een regel van de gedragscode heeft overtreden dan kan dit tot een sanctie leiden. Deze sanctie dient proportioneel te zijn. Bij het bepalen van de sanctie spelen de aard van de schending en de context waarbinnen de schending heeft plaatsgevonden, een belangrijke rol.
Niet alle schendingen zijn even zwaar en moeten of kunnen op dezelfde manier worden gesanctioneerd. Schendingen die de zuiverheid van de besluitvorming raken, zoals corruptie, belangen-
verstrengeling en sommige kwesties rondom het gebruik van informatie, raken aan de kerntaak van politieke ambtsdragers en zijn om die reden het ernstigst. Hier zijn de gevolgen voor burgers en het vertrouwen van burgers in het openbaar bestuur het meest in het geding. Bij dergelijke schendingen passen in de regel dan ook de zwaarste sancties. Een te lichte sanctie die volgt op een ernstige schending kweekt onbegrip en tast de geloofwaardigheid aan; hetzelfde geldt voor een te zware sanctie op een lichte schending.
Van belang is vervolgens om zowel verzwarende als verzachtende omstandigheden in kaart te brengen. Was er sprake van opzet? Van naïviteit? Is de politieke ambtsdrager onder druk gezet van zijn partijgenoten of anderen? Hoe ernstiger de schending en hoe duidelijker de regel is die is overtreden, hoe minder snel er een verzachtende omstandigheid zal worden aangenomen.
Er zijn verschillende ‘sancties’ die aan de orde kunnen zijn voor politieke ambtsdragers:
• schorsing en ontslag bestuurder
• raadslidmaatschap houdt op te bestaan of wordt vervallen verklaard (artikel X8 Kieswet, zie gedragscode voor de gemeenteraad van Heerlen)
• uit de fractie verwijderen door de eigen partij
• royement van het lidmaatschap van de eigen partij
De wet biedt de mogelijkheid tot het toepassen van diverse sancties (zie bijlage III). Sommige overtredingen van de gedragscode leveren een strafbaar feit op, waarvan aangifte kan of moet worden gedaan, en dat kan leiden tot strafrechtelijke vervolging.
Specifiek uitgesloten combinaties van functies
Burgemeester (Gemeentewet artikel 68)
1 De burgemeester is niet tevens:
Specifiek verboden overeenkomsten/handelingen
Burgemeester (Gemeentewet artikel 69)
Ergo, artikel 15, eerste en tweede lid, vertaald naar de situatie van de burgemeester:
Verwijzingen naar de wet per artikel van de gedragscode
Over zuiverheid van besluitvorming in: “Inleiding”
-Algemene wet bestuursrecht artikel 2:4
Artikel 1.4 (verboden combinaties van functies)
Artikel 1.5 (verboden overeenkomsten/handelingen)
Artikel 1.6 (over andere functies)
Artikel 1.8 (over financiële belangen)
-Basisnorm 14, Modelaanpak basisnormen integriteit openbaar bestuur en politie
Over gebruik van gemeentelijke faciliteiten en middelen
Artikel 4 (informatieverstrekking door bestuur)
-Algemene wet bestuursrecht artikel 2:5, te weten:
“1. Een ieder die is betrokken bij de uitvoering van de taak van een bestuursorgaan en daarbij de beschikking krijgt over gegevens waarvan hij het vertrouwelijke karakter kent of redelijkerwijs moet vermoeden, en voor wie niet reeds uit hoofde van ambt, beroep of wettelijk voorschrift ter zake van die gegevens een geheimhoudingsplicht geldt, is verplicht tot geheimhouding van die gegevens, behoudens voor zover enig wettelijk voorschrift hem tot mededeling verplicht of uit zijn taak de noodzaak tot mededeling voortvloeit.
Het eerste lid is mede van toepassing op instellingen en daartoe behorende of daarvoor werkzame personen die door een bestuurs- orgaan worden betrokken bij de uitvoering van zijn taak, en op instellingen en daartoe behorende of daarvoor werkzame personen die een bij of krachtens de wet toegekende taak uitoefenen.”
Over respectvolle omgang met elkaar
Artikel 5.2 (gedrag tijdens de raadsvergadering)
Over de vaststelling van de gedragscode
Artikel 6 (vaststellen voor een gedragscode voor de raad, de wethouders en de burgemeester)
Artikel 6.1, 6.2 (naleving van de code)
-Algemene wet bestuursrecht artikel 2:4
-wetboek van strafvordering artikel 162
Schending van de gedragscode kan een strafbaar feit opleveren (bijvoorbeeld het schenden van de geheimhoudingsplicht; artikel 272 Wetboek van strafrecht). Als de schending een misdrijf is, geldt een aangifteplicht (artikel 162 WvS).
Regels omtrent gebruik van gemeentelijke voorzieningen, vergoedingen en declaraties
De regels omtrent het gebruik van gemeentelijke voorzieningen, vergoedingen en declaraties zijn landelijk vastgelegd in:
Casuïstiek bij artikel 1 van de Gedragscode voor de burgemeester van de gemeente Heerlen, Regels rondom (de schijn van) belangenverstrengeling
De burgemeester is voorzitter van de vereniging van huiseigenaren van het appartement waar hij woont. Mag de burgemeester zijn burgemeesterschap combineren met dit voorzitterschap?
Antwoord: De Gemeentewet artikel 68 verbiedt de combinatie van deze functies niet.
Artikel 1.4 van de gedragscode wordt dus niet overtreden door het combineren van deze functies. De nevenfunctie moet wel worden gemeld (zie artikel 1.6) en de gemeentesecretaris moet zorg dragen voor bekendmaking van deze nevenactiviteit (artikel 1.7 code).
Let op: een burgemeester moet al zijn nevenfuncties melden.
Variant 1: De wethouder Wonen bereidt met zijn staf een wijziging van het bestemmingsplan voor die een gebied betreft waar het appartement staat waar de burgemeester woont.
a.Mag de burgemeester bij die besprekingen betrokken zijn?
Antwoord: Ja. In de voorgestelde bestemmingsplanwijziging worden beslissingen voorgelegd die het gehele gebied betreffen en niet specifiek zijn appartement. Er treedt dus a priori geen verstrengeling van belangen op als deze burgemeester mee doet aan de bespreking in de staf.
b.Mag de burgemeester deelnemen aan de besluitvorming in het college?
Antwoord: Ja, dat mag hij. Er vindt a priori geen verstrengeling van belangen plaats, dus hij kan deelnemen aan de besluitvorming in het college.
Variant 2: De raad doet voorstellen om precies in het gedeelte waar het appartement van de burgemeester staat, huizen te slopen. Het appartement van de burgemeester zal in dat geval ook gesloopt worden. Mag de burgemeester meestemmen over dit voorstel?
Antwoord: Nee, dat mag hij op grond van art 1.3 van de gedragscode niet. De aanpassingen betreffen zijn woning, waarmee hij een direct belang heeft bij het behandelen van deze bestemmingsplanwijziging. Als hij het dossier blijft behandelen, is hij in overtreding met artikel 1.3 van de code.
Let op: wanneer het een politiek gevoelig dossier betreft, kan het zijn dat de burgemeester beslist dat hij al in een eerder stadium niet betrokken wil zijn bij het dossier om de schijn van belangen-
Casuïstiek bij artikel 2 van de Gedragscode voor de burgemeester van de gemeente Heerlen, Regels rondom (de schijn van) corruptie
De collegeleden krijgen van Parkstad Limburg Theaters een seizoens-kaart aangeboden, die geldig is voor de huidige bestuursperiode. Mag deze kaart geaccepteerd worden?
Antwoord: Nee, het aannemen van de kaart, is een overtreding van artikel 2.2 van de gedragscode. Een dergelijke kaart is een gericht geschenk aan de collegeleden.
Variant 1: Alleen de portefeuillehouder cultuur krijgt de kaart aangeboden. Het is voor het bestuurswerk goed om te weten hoe het reilt en zeilt bij het theater. Mag deze kaart geaccepteerd worden?
Antwoord: Nee, het aannemen van de kaart, is ook nu een overtreding van artikel 2.2 van de gedragscode. Het is om te weten hoe het reilt en zeilt bij het theater niet noodzakelijk een kaart te hebben en het accepteren van een dergelijke gift roept mogelijk de schijn van corruptie op. Hij kan zich op een andere manier op de hoogte stellen zoals door het afleggen van een werkbezoek met een duidelijk werkprogramma. De kaarten dienen dus terug te worden gestuurd conform artikel 2.2.
Vraag: En als alleen de burgemeester de kaart krijgt aangeboden?
Antwoord: nee, ook dan geldt dat de kaart niet aangenomen kan worden. Zie het antwoord bij variant 1.
Variant 2: Een ambtenaar van de afdeling Cultuur heeft 20 vrijkaartjes gekregen om een internationaal festival bij te wonen.
De gemeente Heerlen heeft het festival gesubsidieerd. De mail die aan alle wethouders wordt gestuurd, eindigt met ‘Wie wil? 1 kaartje per persoon?’.
a.Mag de burgemeester dit kaartje accepteren?
Antwoord: Nee, dat zou in overtreding zijn met artikel 2.2. Het kaartje is een geschenk.
b.Is dit dan geen uitnodiging voor relaties?
Antwoord: Nee, dit is geen formele uitnodiging. Een argument om wel te accepteren zou kunnen zijn dat de gemeente financieel heeft bijgedragen aan dit festival en dat dit kaartje dus gezien kan worden als een uitnodiging aan relaties.
Kijkend naar artikel 2.6 moet echter geconcludeerd worden dat een mail van een ambtenaar van de afdeling Cultuur met de afsluiting ‘Wie wil? 1 kaartje per persoon’ niet gezien kan worden als een gerichte uitnodiging van de festivalorganisatie aan zijn relaties. Daarbij is onvoldoende duidelijk of het ingaan op deze ‘uitnodiging’ functioneel is: heeft de burgemeester een formele rol te vervullen op het festival, opent hij het festival, overhandigt hij een boek, oorkonde, lintje?
c.Had de ambtenaar deze kaartjes mogen aannemen?
Antwoord: Nee. Het organiseren van de gemeentelijke betrokkenheid bij dit festival behoort tot de normale werkzaamheden van de ambtenaren. De extra beloning in de vorm van vrijkaartjes had dus geweigerd moeten worden.
Let op: Het is van belang om te bekijken of het accepteren van giften in professionele zin daadwerkelijk noodzakelijk is en of er geen andere manieren zijn om het doel te bereiken, zonder dat daarbij de schijn van corruptie wordt opgeroepen.
Verschillende argumenten worden door politieke ambtsdragers gebruikt om giften aan te nemen en in te gaan op uitnodigen. 'Het is voor het bestuurswerk of het raadswerk noodzakelijk of zeer informatief' en 'het is nodig om de relatie goed te houden' zijn de meest gehoorde. Toch blijken deze redenaties in de praktijk vrijwel nooit te kloppen, omdat er andere manieren ter beschikking staan die minder de schijn van corruptie opwekken. In de morele afweging worden deze argumenten vrijwel altijd ontmaskerd als een smoes om een 'leuk extraatje' te ontvangen.
De burgemeester heeft een lezing gegeven op een bewoners-
bijeenkomst. Na afloop krijgt hij een bos bloemen. Mag hij die aannemen?
Antwoord: Ja, de bos bloemen kan gezien worden als een geschenk dat uit hartelijkheid wordt gegeven en waarvan het niet accepteren de gever op dat moment ernstig in verlegenheid zou brengen. Het is bovendien niet het type geschenk dat de schijn van corruptie opwekt.
Let op: Dit komt regelmatig voor. Politieke ambtsdragers staan veel op podia en krijgen vaak als dank bloemen, fotoboeken, boekenbonnen, flessen wijn, pennen, T-shirts en petjes met opdrukken, koffiemokken en andere geschenken uit de categorie 'bagatelgiften'. In veel van dergelijke situaties is het weigeren (hoewel het devies) praktisch onmogelijk zonder de gever in verlegenheid te brengen.
Het college krijgt van het 'goede doelen programma' van Siemens, met veel korting een video-vergadersysteem aangeboden. Met dit systeem kunnen collegeleden vanaf een andere locatie toch deelnemen aan een beraadslaging. Zo laat het bedrijf zien goede besluitvorming zeer van belang te vinden en te willen ondersteunen. Mag deze faciliteit worden aangenomen?
Antwoord: Nee, het aannemen van het systeem, is een overtreding van artikel 2.5 van de gedragscode. Artikel 2.5.a. is niet van toepassing; er is budget om het college te faciliteren. Mocht het noodzakelijk zijn een dergelijk systeem aan te schaffen dan kan dat vanuit gemeentelijke middelen betaald worden.
Het college krijgt van de directie van IKEA een uitnodiging om de presentatie bij te wonen van hun nieuwe plannen. Daarbij zal ook een diner plaatsvinden met Heerlense ondernemers. Mag het college de uitnodiging accepteren?
Antwoord: Ja, de collegeleden mogen in principe ingaan op dit verzoek. Het is noodzakelijk voor het bestuurswerk dat collegeleden geïnformeerd worden. Niet alleen door gesubsidieerde organisaties, ook door commerciële partijen of andere belanghebbenden. Dergelijke uitnodigingen bieden collegeleden de mogelijkheid geïnformeerd te worden. Vaak gaat een dergelijk bezoek gepaard met een luxere aankleding van het werkbezoek, zoals een georganiseerde lunch of diner en door de organisatie geregeld vervoer. Doorgaans levert het accepteren hiervan geen overtreding van de code op. Aan de mate van luxe die nog geaccepteerd kan worden, zitten uiteraard grenzen. Alvorens op een dergelijk verzoek in te gaan, is het verstandig dat het college zich hiervan rekenschap geeft.
Het college nodigt zijn relaties uit voor het bijwonen van de finish van de Raboronde. Daartoe zal het zijn gasten ontvangen in de VIP-loge. Is dit in overtreding met artikel 2.1. van de gedragscode?
Antwoord: Nee, dit is niet in overtreding met artikel 2.1. van de gedragscode. Het is voor de burgers van Heerlen noodzakelijk dat het college zijn netwerk onderhoudt. Het college zal in het kader hiervan dan ook op gezette tijden zelf bijeenkomsten organiseren. Het organiseren van bijeenkomsten ter representatie van de stad is geen handeling die de (schijn van) corruptie oproept, in tegenstelling tot het accepteren van een uitnodiging. In ogenschouw dient genomen te worden dat de kosten daarvan (moreel) te verantwoorden zijn en dat tijdens het netwerken geen valse verwachtingen of onrechtmatige beloftes worden gedaan.
Casuïstiek bij artikel 3 van de Gedragscode voor de burgemeester van de gemeente Heerlen, Regels rondom het gebruik van gemeentelijke faciliteiten en financiële middelen
De burgemeester heeft een nevenfunctie als lid van een universitaire adviesraad voor technologieontwikkeling. De vergaderingen van deze adviesraad vinden plaats ver buiten de gemeente. Mag de burgemeester een auto met chauffeur gebruiken om naar de vergadering van zijn nevenactiviteit te gaan?
Antwoord: Nee, een auto met chauffeur staan de burgemeester ter beschikking voor zijn werkzaamheden als burgemeester. Het inzetten van de auto met chauffeur voor zijn nevenwerkzaamheden is in strijd met artikel 3.1. van de code. Ook eventueel gemaakte taxikosten ten behoeve van zijn nevenactiviteit mag de burgemeester niet
declareren. De burgemeester kan dus het beste gebruik maken van zijn eigen auto of het openbaar vervoer om naar de vergadering van adviesraad voor technologieontwikkeling.
De redenatie dat hij gevraagd is voor de adviesraad omdat hij burgemeester is en hij daarom gebruik kan maken van de dienstauto met de chauffeur, is niet houdbaar. Het lidmaatschap is gekoppeld aan de persoon niet aan de functie van burgemeester van de gemeente Heerlen. Als deze persoon geen burgemeester meer is, vervalt niet automatisch zijn lidmaatschap van de adviesraad. Het betreft hier dus een echte nevenfunctie waar de gemeentemiddelen niet voor ingezet kunnen worden. Overigens betekent dit ook dat de burgemeester eventuele financiële vergoeding mag accepteren en houden.
Casuïstiek bij artikel 4 van de Gedragscode voor de burgemeester van de gemeente Heerlen, Regels rondom informatie
De raad heeft het voornemen om de bestemming van een gebied te wijzigen zodat het mogelijk wordt om in dat gebied huizen te bouwen. Verschillende commerciële partijen en andere belang- hebbenden hebben hier een stevige lobby voor gevoerd en zijn verheugd dat de raad het serieus in overweging neemt. Het college heeft besloten het dossier geheim te verklaren en de raad heeft dit bekrachtigd. Er wordt in de pers echter regelmatig over het dossier geschreven. Vaak zit men er maar weinig naast, wat er op duidt dat er wellicht door een of meerdere raadsleden gepraat wordt met journalisten. De burgemeester is van mening dat het geheim behandelen van deze kwestie niet langer opportuun is. 'Alles
ligt toch al op straat'. Mag hij ingaan op het verzoek van een journalist om met hem over het dossier te spreken?
Antwoord: Nee, het spreken met anderen over deze kwestie is een overtreding van artikel 272 van het Wetboek van Strafrecht (lekken van geheime informatie) en van artikel 4.2 van de gedragscode. Alleen het bestuursorgaan dat de geheimhouding heeft opgelegd (in dit geval het college), of het orgaan dat de geheimhouding heeft
bekrachtigd (de raad) kan het geheime karakter van de stukken opheffen. Zolang dat niet is gebeurd, ook al is de meeste informatie in de krant verschenen, is het spreken over de kwestie een schending van de geheimhoudingsplicht wat zelfs strafbaar kan zijn.
(Twitterbericht van de burgemeester)@fanfare-sint-huppeldepup.
‘Ik zit hier in een besloten vergadering over de toekenning subsidies. Het is spannend. #bezuinigenaltijdmoeilijk’.
Antwoord: Niet doen. In een besloten vergadering worden zaken vertrouwelijk besproken. Een twitterbericht als dit is dus een overtreding van artikel 4.2 van de gedragscode.
Het is nog niet bekend gemaakt wanneer de inschrijving voor de nieuwe huizen in een net ontwikkeld gebied van start zal gaan. De burgemeester schat in dat met een beetje goede wil van politiek en ambtenarij dit waarschijnlijk midden in de zomer zal plaatsvinden. De zus van de burgemeester wil graag wonen in dat gebied. Mag hij zijn zus waarschuwen niet in die periode op zomervakantie te gaan, zodat zij als eerste kan inschrijven?
Antwoord: Nee, het waarschuwen van zijn zus is in overtreding met artikel 4.3. Deze inschatting kan alleen gemaakt worden door een persoon die veel voorkennis heeft. De burgemeester heeft informatie die andere burgers niet hebben wat hem een informatievoorsprong geeft. Dit aanwenden ten bate van zijn zus is dus in overtreding met artikel 4.3 van de gedragscode en mogelijk een verstrengeling van
Casuïstiek bij artikel 5 van de Gedragscode voor de burgemeester van de gemeente Heerlen, Regels rondom de onderlinge omgang en de gang van zaken tijdens de vergaderingen
Oefening 11: Op de Nieuwjaarsborrel zijn de burgemeester en een wethouder met elkaar in gesprek. Het gesprek wordt allengs een discussie. De discussie loopt, naarmate de avond vordert en de wijn vloeit, uit de hand. Op een goed moment horen de andere aanwezigen de burgemeester tegen de wethouder schreeuwen:
‘Dat dossier is een puinhoop niet en dat is jouw schuld! Je bent de slechtste wethouder die Heerlen ooit gekend heeft, dat vindt iedereen. Ik zal er alles aan doen om ervoor te zorgen dat je niet herkozen wordt!’. Is dit aanvaardbaar gedrag?
Antwoord: Nee, dit gedrag is niet aanvaardbaar en een overtreding van artikel 5.1.a. Een wethouder diskwalificeren op deze manier in het openbaar, is niet correct. Het feit dat ook anderen horen wat de burgemeester zegt, is hierbij mede van belang.
Aldus besloten tijdens de openbare vergadering van de gemeenteraad van de gemeente Heerlen van 7 juli 2015.