| Organisatie | Uithoorn |
|---|---|
| Organisatietype | Gemeente |
| Officiële naam regeling | Bomenbeleidsplan Uithoorn |
| Citeertitel | Bomenbeleidsplan |
| Vastgesteld door | gemeenteraad |
| Onderwerp | bestuur en recht |
| Eigen onderwerp |
Geen.
Geen.
Datum inwerkingtreding | Terugwerkende kracht tot en met | Datum uitwerkingtreding | Betreft | Datum ondertekening Bron bekendmaking | Kenmerk voorstel |
|---|---|---|---|---|---|
| 12-04-2007 | 22-05-2014 | nieuwe regeling | 12-04-2007 Gemeentepagina Nieuwe Meerbode, 27-08-2008 | RV.07.0004; BI07.0191 |
De gemeente Uithoorn heeft het bomenbeleidsplan vastgesteld. In deze samenvatting staan de antwoorden op de vragen: wat is het bomenbeleid en hoe wil de gemeente dit bomenbeleid de komende periode vormgeven.
Bomen hebben een belangrijke waarde voor de uitstraling en de leefbaarheid van Uithoorn en daarom zijn voor het beleidsplan de volgende doelen geformuleerd:
De gemeente beheert 12.000 bomen. Dit is ruim boven het gemiddelde van vergelijkbare gemeenten in het westen van het land.
Een bomenbeleidsplan is een plan waarin de gemeente Uithoorn aangeeft hoe de gemeente om wil gaan met de bomen. De gemeente is verantwoordelijk voor het in stand houden van de bomen. Vanuit de wet gezien is de veiligheid van bomen een belangrijk aspect.
De gemeente wil een groene, boomrijke gemeente blijven. Door een samenhangend beleid in te zetten, wordt dit gerealiseerd. Voor de samenhang richt het beleid zich op inrichting en ontwerp, beheer en onderhoud, regelgeving, communicatie en organisatie.
De gemeente heeft het bomenbeleidsplan samen met Oranjewoud en een klankbordgroep gemaakt. In de klankbordgroep zaten vertegenwoordigers van de Groengroep Uithoorn en vanuit buurtbeheer. Met een knelpuntanalyse, werksessies, veldbezoeken en studies is de informatie verzameld en de visie beschreven. De visie is vertaald naar een uitwerking voor ontwerp en inrichting, beheer en onderhoud, regelgeving en handhaving, taakverdeling en organisatie, en communicatie.
Bomen zijn een belangrijk onderdeel van onze leefomgeving. Naast een mooi beeld vervullen bomen belangrijke functies als het begeleiden van belangrijke structuren, het leveren van zuurstof, schaduw en vruchten, het bijdragen aan de reductie van fijnstof, het zorgen voor beschutting en nestgelegenheid voor dieren. Anderzijds kunnen bomen ook overlast verzorgen. Blad, wortels en diezelfde vruchten zorgen, vooral in het stedelijk gebied, voor verstopte goten, opgedrukte bestrating en vuile straten. Het bomenbeleidsplan streeft naar versterking en ontwikkeling van het groene karakter van de gemeente, waarbij tegelijkertijd de leefbaarheid van het stedelijk gebied en beheerbaarheid van bomen uitgangspunt vormen.
De juiste boom op de juiste plek
Hoe gaan we het bomenbeleid uitvoeren?
De gemeente werkt actief aan het bomenbeleidsplan door het uitvoeringsplan te realiseren. Het uitvoeringsplan zal zich richten op :
De aanleiding voor het opstellen van een bomenbeleidsplan is dat het bestaande beleid van de gemeente Uithoorn onvolledig is, en dat instrumenten voor uitvoering van het beleid momenteel aan herziening toe zijn. Het opstellen van het bomenbeleidsplan staat al een aantal jaren op het programma. In 2005 is er budget voor het beleidsplan beschikbaar gesteld.
De gemeente beheert ruim 12.000 bomen [1] (ofwel 0,45 boom per inwoner). Dit is ruim boven het gemiddelde van vergelijkbare gemeenten in het westen van het land. De gemeente wil een groene, boomrijke gemeente blijven, daarom willen we de bomen goed beheren. Om het beleid nieuwe leven in te blazen, zodat er weer een 'frisse blik' op bomen ontstaat, heeft de gemeente Oranjewoud gevraagd samen een bomenbeleidsplan op te stellen.
Bomen hebben belangrijke waarde voor de uitstraling en de leefbaarheid van Uithoorn en daarom zijn voor het beleidsplan de volgende doelen geformuleerd:
Op rijksniveau is het verminderen van regels een trend van de laatste jaren. Hierop aansluitend, schaffen veel gemeenten op dit moment het stelsel van kapvergunningen af.
In hoofdstuk 2, aanknopingspunten voor de visie, wordt ingegaan op het bestaande beleid met betrekking tot bomen, de knelpunten die aanwezig zijn en de uitgangspunten voor het nieuwe beleid. Hoofdstuk 3 bevat de visie op de bomen. Deze visie wordt in hoofdstuk 4 uitgewerkt; in dit hoofdstuk komen ontwerp, inrichting, beheer, regelgeving, organisatie en communicatie aan bod. Hoofdstuk 5 bevat het uitvoeringsplan met concrete projecten die uit dit bomenbeleidsplan naar voren komen.
2 Aanknopingspunten voor de visie
Groenbeleidsplan “Zicht op groen” (december 1999)
Het groenbeleidsplan (GBP) geeft een kader voor de kwaliteit van groenvoorzieningen in de gemeente Uithoorn. Vooral het streven naar samenhang in groen is een belangrijk aandachtpunt. Het versterken van de afzonderlijke wijkkarakteristieken moet eveneens leiden tot een verbetering van de groenkwaliteit. Het groenbeleidsplan hanteert de volgende uitgangspunten om te komen tot het juiste kader:
In de groenvisie en het plan worden bovengenoemde punten uitgewerkt. Daarbij voor het duurzaam behouden en ontwikkelen van de groenstructuur gebruik gemaakt van een indeling van hoofdstructuur groen:
Daarnaast wordt de gewenste hoofdstructuur voor bomen aangegeven.
Tot de groengebieden worden gebieden als Park de Biezenwaard, de begraafplaats, sportparken en het gebied rond het Zijdelmeer gerekend. Hierbij wordt zowel de verblijf- als de natuurfunctie benadrukt.
Onder groene linten worden de grote ontsluitingsroutes verstaan. De N201, de Zijdelweg en de Boterdijk zijn voorbeelden waar een continu beeld wordt nagestreefd in de vorm van bomenrijen/lanen. Langs de Amstel en langs de busbaan worden ook meer landschappelijke elementen, respectievelijk natuurlijke beplantingen en dijkprofielen voorgesteld.
Onder accentplekken wordt bijvoorbeeld het oude dorpscentrum van Uithoorn verstaan. Door hun specifieke bestemming wordt op deze plekken gestreefd naar een bijzondere inrichting als onderdeel van de totale groenstructuur.
Per wijk worden vervolgens uitwerkingen gemaakt in het groenbeleidsplan waarin de gewenste structuur (bomen) wordt aangegeven en waarin de verschillende typen groen een plek krijgen in de wijk.
Het plan wordt concreet gemaakt door het hoofdstuk Realisatie, waarin planning, financiën en communicatie voor de planperiode wordt aangegeven. In de bijlage van het GBP worden alle acties benoemd en wordt er een prioritering aan meegegeven (termijn).
Landschapsontwikkelingsplan Uithoorn
Het landschapsontwikkelingsplan (LOP) richt zich voornamelijk op het buitengebied van de gemeente. De verwevenheid van het landschap van Uithoorn met de bebouwing zorgt er echter voor dat er duidelijke overlappen zijn tussen het LOP en GBP. Dat is bijvoorbeeld te zien in de ecologische verbinding van de Amstel naar de Uithoornse polder.
In de landschapsvisie voor Uithoorn wordt gewerkt met een aantal motto’s:
Vooral in het motto ‘Identiteit versterkt’ worden strategieën uiteengezet waarin bomen een belangrijke rol spelen. Zo wordt voorgesteld om ontsluitingswegen te beplanten met bomen en om de ecologische verbinding die dwars door Uithoorn gesitueerd is te ontwikkelen en te versterken door ecologische stapstenen.
Andere beleiddocumenten die als uitgangspunt gebruikt zijn voor dit bomenbeleidsplan:
Eind januari is in een brede werksessie een knelpuntenanalyse uitgevoerd. Buurtbeheer, afgevaardigden van bewoners, woningbouwvereniging, wijkbeheer en afdeling Infrastructuur hebben tijdens deze sessie knelpunten aangegeven die zich voordoen bij bomen of als gevolg van bomen (toepassing, beheer).
Daarnaast hebben zij de mooiste plekken van Uithoorn aangegeven waarbij bomen beeldbepalend zijn. De volgende plekken hebben daarbij de meeste stemmen gekregen:
Daarnaast zijn er diverse plekken aangegeven met één stem; deze liggen voornamelijk in de Zijdelwaard (8 plekken) en de Kwakel (3 plekken).
De volgende korte samenvatting geeft de belangrijkste punten weer uit de knelpuntenanalyse. Voor een uitgebreid verslag wordt verwezen naar bijlage 1 Knelpuntenanalyse.
Taakverdeling, organisatie en communicatie
2.3 Constateringen in het veld
Veldbezoeken, uitgevoerd door Oranjewoud, hebben zich gericht op enerzijds het technisch beheer en onderhoud van de bomen en anderzijds is gekeken naar de structuur, toepassing en soortenkeus van bomen in Uithoorn. In deze paragraaf wordt een korte weergave geschetst van de veldbezoeken. Voor een uitgebreid verslag wordt verwezen naar bijlage 1 Knelpuntenanalyse.
Wanneer de gemeente als geheel wordt beschouwd kan gezegd worden dat de gemeente Uithoorn een bomenbestand bezit, waarbij het karakter van het waterrijke gebied goed terug te zien is in de soortenkeuze. Soorten als els, wilg en berk komen veelvuldig voor in de verschillende wijken, maar ook een wat bijzondere boom als de moerascypres benadrukt dit karakter.
Zo op het eerste gezicht kan gezegd worden dat de vitaliteit van de bomen redelijk is, echter aan het aantal echt oude bomen is te zien dat de levensduur van de bomen gering is.
De toepassing van bomen in de woonwijken is afwisselend in bestrating, in gras of in hogere heestergroen. Opvallend is wel dat nog een groot deel van de bomen in verharding staat.
Door toepassing, soortenkeus, vitaliteit, vorm en ouderdom dragen de bomen in de woonstraten van Uithoorn af en toe weinig bij aan de beeldkwaliteit (foto).
Op plekken waar meer ruimte is voor groepen bomen of brede lanen of rijen bomen zorgt de aanwezigheid ervan voor een hoge beeldkwaliteit. Een goed voorbeeld zijn de kastanjes langs de Prinses Christinalaan en de berken in het ruime profiel van de Burg. Kootlaan (nieuwste uitbreiding).
De belangrijkste punten die zijn opgevallen met het beheertechnische veldbezoek:
2.4 Uitgangspunten bomenbeleid Uithoorn
In de voorbereidende fase van het opstellen van dit beleidsplan is een eerste opzet gemaakt van de uitgangspunten voor het beleid. Deze eerste uitgangspunten zijn opgenomen in bijlage 2. Voortbordurend op deze uitgangspunten is de werkgroep in een werksessie tot meer 'Uithoornse' uitgangspunten gekomen, waarbij gestreefd is naar specifieke aandachtspunten die van toepassing zijn op de situatie van Uithoorn. Hiermee zijn de uitgangspunten van de raad en de resultaten uit de hoofdlijnen van de knelpuntenanalyse met elkaar in verband gebracht. De aangepaste uitgangspunten zien er als volgt uit:
Op basis van de hier voor beschreven inventarisatie en analyse wordt in het onderhavige hoofdstuk een visie voor de bomen in de gemeente Uithoorn uiteengezet, waarin de ambities van de gemeente zijn beschreven.
Dat bomen een belangrijk onderdeel zijn van onze leefruimte, daar is iedereen het wel over eens. Naast een mooi beeld vervullen bomen belangrijke functies als het begeleiden van belangrijke structuren, het leveren van zuurstof, schaduw en vruchten, het bijdragen aan de reductie van fijnstof, het zorgen voor beschutting en nestgelegenheid voor dieren enz. Anderzijds kunnen bomen ook voor overlast zorgen. Blad, wortels en diezelfde vruchten zorgen - vooral in het stedelijk gebied - voor verstopte goten, opgedrukte bestrating en vuile straten. Het bomenbeleidsplan van Uithoorn streeft naar versterking en ontwikkeling van het groene karakter van de gemeente, waarbij tegelijkertijd de leefbaarheid van het stedelijk gebied en beheerbaarheid van bomen uitgangspunt vormen.
De volgende punten vormen de basis voor de visie:
In de volgende paragrafen bovenstaande punten uitgewerkt tot de visie van het bomenbeleidsplan Uithoorn.
Uithoorn is een groene en boomrijke gemeente en dat moet ook zo blijven. In de huidige situatie zijn er echter bomen die onvoldoende groeimogelijkheden hebben (te kleine boomspiegels, concurrerende soorten, bebouwing, enz) of overlast veroorzaken. Deze knelpunten vinden hun oorsprong zowel in de ontwerpfase, waarbij onvoldoende ruimte wordt gecreëerd voor bomen, als in de beheerfase waarbij onvoldoende wordt gestuurd op ruimte maken door dunnen, snoei of kap.
Versterken en ontwikkelen van het groene karakter van de gemeente Uithoorn, waarbij kwaliteit van de bomen en de leefbaarheid van de woonomgeving uitgangspunt zijn.
Om de bovenstaande visielijn vorm en inhoud te geven worden de volgende uitgangspunten gehanteerd:
3.3 De juiste boom op de juiste plek
Uithoorn is een bomenrijke gemeente, echter van een deel van de bomen moet men zich afvragen of ze op de juiste plek staan. Kwarrende bomen in verharding, grote bomen dicht op een gevel en grote bomen in woonstraten zorgen voor een ongewenst beeld en overlast. Daarnaast draagt de huidige boomstructuur niet altijd bij aan het verhelderen van oriëntatie en samenhang.
Versterken en ontwikkelen van een heldere bomenstructuur van gemeentelijk niveau tot aan woonstraatniveau waarbij "de juiste boom op de juiste plek" het uitgangspunt is.
Om de bovenstaande visielijn vorm en inhoud te geven worden de volgende uitgangspunten gehanteerd:
Uithoorn kenmerkt zich door een zeer waterrijke geschiedenis. Het oude slagenlandschap langs de Amstel en de droogmakerijen in het noordwestelijke deel van de gemeente vormen hiervoor de basis. Het oude slagenlandschap met veenondergrond veroorzaakt in Uithoorn voornamelijk de problemen met de zetting. Bomen in de zettingsgevoelige gebieden bereiken uiteindelijke een lagere leeftijd dan bomen in zand- of kleigebieden. De gemiddelde leeftijd van een boom in deze zettingsgevoelige gebieden is 15 - 20 jaar als gevolg van ophogingen bij de herstraatcyclus.
Richten van het beleid, de aanleg en het beheer op de typisch Uithoornse situatie.
De bewoners van de gemeente waarderen bomen. Anderzijds kunnen bomen ook voor overlast zorgen.
Creëren van draagvlak voor de waarde(n) van bomen en bewoners van Uithoorn betrekken bij hun groene leefomgeving.
Om beter inzicht te krijgen in welke overlast wordt ervaren en om acceptatie van een zekere mate van overlast te bewerkstelligen streeft de gemeente Uithoorn naar een heldere communicatie met bewoners. Daarnaast wil de gemeente bewoners meer betrekken bij wijzigingen of aanpassingen van hun leefomgeving.
Om de waardevolle bomen inzichtelijk te krijgen en tegelijkertijd bewoners meer te betrekken bij het groen, richt de gemeente zich op het verzamelen van waardevolle bomen op een lijst. Deze lijst wordt samen met bewoners opgesteld. Aan deze zoektocht ligt een lijst met criteria ten grondslag waaruit blijkt waar een waardevolle boom aan dient te voldoen.
Waardering van bomen ligt niet altijd in ouderdom of soort, dus in de boom zelf, maar in het feit dat een plek mooi is, simpelweg omdat er bomen staan. Het beleid is erop gericht deze mooie plekken in stand te houden. Het inzichtelijk maken van deze plekken zorgt ervoor dat, wanneer bomen op die plek oud, ziek of beschadigd zijn, ze vervangen kunnen worden door nieuwe exemplaren.
Boomstructuur op basis van wegenpatroon
Bomen hebben een belangrijke functie als dragers van structuur en hiërarchie. De huidige wegenstructuur van Uithoorn en de bestaande bomenstructuur wordt dan ook als basis genomen voor het uitwerken van de toekomstige bomenstructuur.
Daarvoor is de volgende indeling gemaakt (zie ook de kaart Bomenplan in bijlage 4):
De hiërarchie en beleving van een weg of straat wordt echter niet enkel bepaald door bomen. Het totale profiel, de aanwezigheid van heesters of gras, verlichting en (verkeers)borden spelen mee in de beleving van de weg of de straat.
De belangrijkheid van een weg of straat wordt echter vooral bepaald door de breedte van het profiel: ruimte. Deze ruimte en de bomen hierin geven de weg belangrijkheid mee, zorgen voor een formele of informele sfeer en zorgen een groen of minder groen karakter.
De functie van de bomenstructuur verschilt per type weg. Zo zorgen bomen langs een grote hoofdweg door de gemeente voor herkenning en oriëntatie. De bomen langs dit soort wegen zijn veelal van een duurzame soort en van de 1e of 2e orde (grote bomen) [2]. Wijkontsluitingswegen vormen vaak het visitekaartje van de wijk. Het groen en de bomen geven vast een voorproefje van het groen in de wijk; ze hebben vooral waarde voor beleving en geleiding door een wijk. De bomen in de woonstraten bepalen voor een belangrijk deel het groene karakter van de directe leefomgeving van de bewoners.
Beleving van groen en beeldkwaliteit vormen de belangrijkste aspecten van de bomen. In deze uitwerking van de bomenstructuur wordt er dan ook onderscheid gemaakt tussen de wegen waar 'structuur' een belangrijke rol speelt en wegen/straten waar beeldkwaliteit of beleving de overhand heeft. De laatste zijn veelal de plekken waar een maatwerk-oplossing voor gezocht moet worden. Denk hierbij aan woonstraten, hofjes, parkjes, parkeerplaatsen, pleinen enz.
Voor toekomstige inrichting en uitvoering van beleid is een handvat gemaakt in de vorm van de kaart Bomenplan - zie bijlage 4. Hierin worden zoals hierboven toegelicht de verschillende typen wegen uiteengezet, waarbij elk type een strategie meekrijgt. Daarnaast wordt per type gebied een richting meegegeven.
Bij de woonstraten wordt een richting aangegeven die benadrukt dient te worden. Voorbeelden zijn de Grevelingen of de straten in Meerwijk waarbij de richting van het landschap een belangrijke rol speelt. Het benadrukken van deze richting door middel van bomen is dan ook gewenst.
In wijken als het Thamerdal of de Zijdelwaard zijn hofjes, bochtige straten en pleintjes kenmerkend. Hier is het gebruik van losse boomgroepen, bomen op overhoeken en lijnelementen ter versterking van het besloten karakter wenselijk.
Eisen, randvoorwaarden en uitgangspunten
Om grip te krijgen op het toepassen van bomen: 'waar wel en waar niet', 'hoeveel bomen', 'in welke vorm' en 'hoeveel ruimte', gaat het niet alleen om het planten maar ook om het plannen. Wat is de toekomstige functie van de boom? Hoelang moet de boom er staan? Is de boom beheerbaar? In de onderstaande checklist worden richtlijnen gegeven bij nieuwe inrichting. Hierbij ligt de nadruk meer op het zoeken van ruimte voor bomen die reeds onderdeel zijn van een groenstructuur.
NB Reeds in het ontwerpstadium dient bij de toepassing van bomen rekening te worden gehouden met vervuiling van de bodem. Voorkomen moet worden dat chemische verontreiniging via de sapstroom in het milieu terecht komt. Per situatie moet beoordeeld worden of specifieke maatregelen nodig zijn, bijvoorbeeld vermijden van diepwortelende bomen.
CHECKLIST voor ontwerp- en (her)inrichting
Beheerbewust ontwerpen en ontwerpbewust beheren
Of wij tevreden zijn met onze leef-, woon- of werkomgeving wordt door veel factoren bepaald. De inrichting vormt de basis, maar gebruik, beheer en onderhoud bepalen mede de uiteindelijke kwaliteit. De vraag is hoe ontwerp en beheer op elkaar zijn af te stemmen tot een gezamenlijk eindresultaat: een openbare ruimte die past bij onze wensen en waar kwaliteit en kosten in evenwicht zijn.
'Beheerbewust ontwerpen en ontwerpbewust beheren' beoogt om een structurele oplossing te bieden door instrumenten, methodieken en procedures aan te reiken, zodat iedereen vanuit zijn eigen vakdiscipline gericht meewerkt om een gezamenlijk eindresultaat op te leveren.
In het ontwerp- en beheerproces is het van belang om te zorgen voor een goede overdracht van informatie tussen elke fase. Als de doelstelling en de ambitie helder zijn, werkt een ieder vanuit zijn eigen expertise dezelfde richting uit.
In dit bomenbeleidsplan kan beheerbewust ontwerpen en ontwerpbewust beheren toegepast worden door met elkaar afspraken te maken over de toepassing van bomen in Uithoorn, op een zodanige manier dat een optimale, beheerbare inrichting wordt bereikt. Een instrument dat hierin een rol kan spelen is bijvoorbeeld de CHECKLIST voor ontwerp- en (her)inrichting. Het instrument is erop gericht doelstellingen en kwaliteitsniveaus vast te leggen, zodat de ambitie voor alle partijen (ontwerp, uitvoering en beheer) gelijk wordt ingezet.
Beheervisie bomen, planmatig onderhoud, snoeiplannen
Bomen hebben vanaf het moment van planten tot aan het moment dat ze gerooid en vervangen worden veel aandacht nodig. Met name snoeimaatregelen zijn belangrijke ingrepen. Bomen worden gesnoeid om verschillende redenen:
Jonge bomen hebben op het moment van planten nog geen goed ontwikkelde kroon; in de praktijk wordt een dergelijk kroon een tijdelijke kroon genoemd. In deze eerste levensjaren worden takken, die de vorming van een kroon negatief beïnvloeden, verwijderd. Daarnaast worden de onderste takken in fasen verwijderd om een takvrije stam te creëren. Deze takvrije stam zorgt er voor dat het verkeer ongehinderd langs of onder de boom kan gaan. De frequentie van ingrijpen is 1x per 2 tot 3 jaar.
Bij oudere bomen met een blijvende kroon is het snoeien met name gericht op probleemtakken, die de kroon negatief beïnvloeden. Evenals bij jonge bomen, is bij oudere bomen van belang dat de ingrepen niet te groot zijn. Grote snoeiwonden zijn immers zijn plekken waar ziektes gemakkelijk binnendringen en plaatsen waar houtrot gemakkelijk kan optreden. Houtrot in de kroon leidt tot gevaarlijke instabiele boomkronen. De frequentie van ingrijpen bij oudere bomen is 1x per 3 tot 5 jaar.
Naast het snoeien van de kroon, gericht op begeleiding en onderhoud, bestaan er ook allerlei specifieke snoeivormen. Hierbij valt te denken aan het knotten van bomen (bijvoorbeeld de knotwilgen aan de Grebbe), het kandelaberen van bomen (bijvoorbeeld de platanen in de Alfons Ariënslaan) of het maken van leivormen (bijvoorbeeld de leibomen in het centrum).
Iemand die als gevolg van bomen schade oploopt, zal door de rechter in het gelijk worden gesteld als hij aan kan tonen dat de gemeente onvoldoende zorg aan de bomen heeft besteed. Voldoende zorg besteden betekent in ieder geval planmatig werken, op tijd snoeien en achterstanden in werk vermijden.
Een hulpmiddel bij planmatig werken is een gedegen snoeiplan. In dit plan kan bijvoorbeeld per straat worden aangegeven wanneer de bomen gesnoeid moeten worden. Naast dat het snoeiplan bij de uitvoering van het werk ondersteuning biedt, is het ook een goede basis om het uitgevoerde beheer te registreren. Dit zorgt ervoor dat de gemeente eenvoudig kan aantonen dat er voldoende aandacht voor de zorg van bomen is besteed. En in de communicatie met burgers kan dit gebruikt worden om bijvoorbeeld aan te geven dat een boom nu niet gesnoeid wordt, omdat de straat volgend jaar in zijn geheel aan de beurt is.
De gemeente heeft de uit te voeren jaarlijkse onderhoudsmaatregelen vastgelegd in het beheersysteem. Op basis hiervan kunnen de gemiddelde jaarlijkse kosten worden berekend. Voor het huidige bomenbestand bedragen de kosten ruim € 162.000,00.
Het gaat hierbij om maatregelen als snoeien, boomcontrole, water geven, boomband verruimen, en dergelijke. De kosten zijn inclusief versnipperen van het snoeihout, verkeersvoorzieningen en incidentele inboet. Het bedrag is exclusief voorbereiding en toezicht.
Overigens is de informatie in het beheersysteem aan herziening toe, en moet het weergegeven bedrag slechts als indicatief worden beschouwd.
Naast de kosten voor het reguliere onderhoud is budget benodigd voor de jaarlijkse veiligheidsinspecties (VTA) van de bomen.
Voor vervanging van de bomen aan het einde van de levensduur moet daarnaast rekening worden gehouden met een gemiddeld jaarlijks bedrag van € 187.000. De berekening van de vervangingsinvesteringen is als volgt:
Dat bomen een grote toegevoegde waarde hebben in onze leefomgeving lijkt duidelijk. Toch hebben bomen bescherming nodig en daarom zijn, in diverse regelgeving, de rechten omtrent vastgelegd. Denk hierbij onder andere aan de Boswet, de gemeentelijke kap- of bomenverordening.
De gemeente Uithoorn kent, zoals bijna alle gemeenten van Nederland, een gemeentelijke verordening waarin een kapverbod om houtopstanden te vellen is beschreven. Het kapverbod geldt tenzij men een kapvergunning van het College van burgemeesters en wethouders heeft verkregen. Omdat de kapvergunning in veel gevallen zonder meer kan worden toegekend, is besloten het kapverbod te laten gelden voor een bepaalde categorie bomen. De categorie waarvoor het kapverbod wel geldt, bestaat uit de particuliere en gemeentelijke bomen die op de lijst voor waardevolle bomen staan.
Omdat de lijst nog moet worden samengesteld is een beslismodel in dit bomenbeleid toegevoegd waardoor op eenvoudige wijze kan worden vastgesteld wanneer het een waardevolle boom betreft.
Om onduidelijkheid voor de burger te voorkomen (wanneer wel of niet een kapvergunning aan te vragen), is communicatie van groot belang. Hiertoe wordt een project opgestart, waarin de lijst van waardevolle bomen samen met burgers wordt opgesteld (zie hoofdstuk 5 Uitvoeringsprojecten).
Voor alle andere particuliere en gemeentelijke bomen is geen kapvergunning meer nodig. De gemeente wil met de kap van gemeentebomen zeer zorgvuldig omgaan door de burgers in de buurtoverleggen hierover te informeren en de kap te bespreken. Deze werkwijze is in het stappenplan weergegeven in bijlage 4.
Uitgangspunten in het beslismodel voor aanwijzen van waardevolle bomen zijn:
In bijlage 3 wordt nader ingegaan op de specifieke eisen ten aanzien van de hierboven genoemde aspecten.
Ook al kan een particuliere boom zonder vergunning gekapt worden omdat hij niet op de lijst van waardevolle bomen staat, dan nog moet rekening worden gehouden met landelijke wetgeving, bijvoorbeeld de Flora- en Faunawet met betrekking tot het tijdstip waarop gekapt wordt.
Naast de lijst van waardevolle bomen worden ook ‘waardevolle plekken’ voor bomen onderscheiden. Dit is voor een gemeente als Uithoorn, waar de waarde niet altijd bij één enkele boom ligt, een belangrijk instrument. De gemeente richt het beleid op het behouden en versterken van het groene karakter van de gemeente en daarom zijn bomen op bepaalde plekken essentieel. Hierbij gaat het vooral om de kwaliteit van een plek waar bomen beeldbepalend zijn. In het Bomenplan in bijlage 4 zijn deze plekken aangegeven. Daarnaast zijn plekken aangegeven waar bomen in de toekomst wellicht een belangrijke beeldbepalende rol kunnen vervullen bijvoorbeeld als markering van de entree’s van de gemeente.
Naast de lijsten van waardevolle bomen en waardevolle plekken is het van belang, bij wijzigingen van de inrichting of plannen voor nieuwe aanleg, bestaande bomen en bomengroepen te her- en erkennen in de planvorming. Te vaak worden bestaande bomen genegeerd in de planvorming dan wel preventief gekapt.
Wanneer het gaat om bomen behorende tot de ‘waardevolle bomen’, dan wel gemeentelijke bomen, dient in geval van bouwplannen gelijktijdig een groenadvies aangevraagd te worden. Op deze wijze wordt gelijktijdig een besluit genomen over de bouw- en kapvergunning, waardoor groen, blauw, grijs en rood worden afgestemd.
Hulpmiddelen om deze afstemming tot stand te brengen zijn bijvoorbeeld:
Soms vormen bomen de aanleiding tot klagen. Wanneer overmatig veel blad een tuin inwaait of wanneer plakkerige afscheiding van luizen auto’s besmeurt. Vaak gaat het om subjectief gevoelde overlast en kan dit niet behandeld worden als objectief relevante hinder. Enige mate van overlast wordt eenieder geacht te dulden.
Soms is het echter moeilijk om de mate van hinder te objectiveren en kunnen criteria helpen om een klacht op de juiste wijze af te handelen.
In onderstaand schema worden een aantal veel voorkomende klachten of hinder op een rij gezet, waarbij een aantal objectiveringcriteria kunnen helpen bij de klachtenafhandeling.
Als een burger last van een boom ervaart, zal de gemeente aan de hand van het geformuleerde beleid beoordelen welke maatregelen worden genomen.
Onderstaand beslismodel vormt hierbij de leidraad.
[zie voor het beslismodel de hyperlink]
Schade door bomen, aansprakelijkheid, controle
Wanneer men daadwerkelijk schade heeft geleden door bomen of takken komt de rechtspraak in beeld. Het Burgerlijk Wetboek geeft aan dat bij aansprakelijkheid voor schade door bomen en takken het gaat om schuldaansprakelijkheid (gebeurtenis die de schade-veroorzaker direct verweten kan worden) en in sommige gevallen om pseudo-risico-aansprakelijkheid (daden die voor rekening komen van de schade-veroorzaker). Kort gezegd gaat het erom dat degene die schade door boom of takken heeft geleden, moet bewijzen dat deze schade de boom-eigenaar kan worden verweten, respectievelijk de boomeigenaar kan worden toegerekend in de zin van onvoldoende zorg voor de betreffende boom of tak.
Om een zo groot mogelijke veiligheid van de bomen te garanderen, schade aan derden, eventuele aansprakelijkheidsstelling en/of schadevergoeding aan derden te voorkomen, zal de gemeente in de toekomst de controle en onderhoud van het bomenbestand onverminderd moeten doorzetten en waar nodig te intensiveren.
Dit houdt in dat hiermee aan de volgende verplichtingen worden voldaan:
De resultaten van de inspectie, alsmede het uitgevoerde onderhoud, moeten vastgelegd worden.
De uitvoering van het werk aan bomen dient altijd door deskundige boomverzorgers te worden uitgevoerd. Boomonderhoud is specialistisch werk, dat niet door iedereen uitgevoerd kan worden. Een goede boomverzorger is iemand die een uitgebreide, aanvullende opleiding heeft gehad met onder andere betrekking tot:
Daarnaast moet een boomverzorger allerlei specifieke technieken beheersen. Hierbij valt te denken aan klimtechnieken, snoei- en vellingstechnieken, het gebruik van gemotoriseerd gereedschap en de veiligheid voor personeel en omgeving (bijvoorbeeld het verkeer).
Naast het uitvoeren van het reguliere onderhoud, dat vanuit wettelijk vastgelegde zorgplichten wordt vereist, is het van belang de kwaliteit van de bomen regelmatig te (laten) controleren. De meest gebruikte methode is de VTA-methode. VTA staat voor Visual Tree Assessment; dit is een onderzoekswijze gebaseerd op de beoordeling van zichtbare afwijkingen van een boom. Naast het vastleggen van het uitgevoerde beheer, is het ook noodzakelijk om de resultaten van de VTA-controles op een systematische manier vast te leggen.
4.4 Taakverdeling en organisatie
De gemeente beschikt over deskundigheid op het gebied van bomen. De gemeente heeft daartoe één of meer medewerkers in dienst, die tot taak hebben:
Voor de uitvoering van het boomonderhoud wordt gebruik gemaakt van gekwalificeerd personeel, zowel van de eigen dienst als inhuur en gespecialiseerde aannemersbedrijven.
Bij iedere communicatievorm wordt een aantal fasen onderscheiden en doorlopen. De eerste vraag die bij communicatie beantwoord moet worden is: wat en wie wil de gemeente met de communicatie bereiken, oftewel wat is het doel en wat is de doelgroep.
Op het moment dat die bekend zijn, kunnen de bijbehorende instrumenten gekozen worden om het doel te verwezenlijken en de doelgroep te bereiken. Instrumenten kunnen zijn: brochures, internet, huis-aan-huis-bladen, een actieve benadering van bijvoorbeeld schooljeugd, enzovoorts. Ieder instrument heeft zijn eigen uitwerking: een brochure is bijvoorbeeld goed geschikt om bestaand beleid, dat de komende tijd niet zal veranderen, aan de inwoners uit te leggen. Terwijl een artikel in de krant geschikt is om een actueel probleem aan de orde te stellen (bijvoorbeeld: ingaan op overlast door luizen in het voorjaar). Indien er in een straat een complete bomenrij wordt vervangen, dat moet er misschien wel een combinatie van instrumenten gekozen worden: een artikel in de krant voor de hele bevolking en een uitnodiging aan de bewoners in die straat voor een bijeenkomst in het buurtcentrum.
Op het moment dat de communicatie is uitgevoerd, dient er nagegaan te worden of het doel geslaagd is; oftewel het proces dient geëvalueerd te worden. Bij deze evaluatie komen de vragen aan de orde als:
De hedendaagse mondige burger ziet de overheid niet meer als de wijze instantie die het beste met zijn burgers voor heeft, maar denkt het zelf beter te weten. Vaak is dit ook zo. Bij aanpassingen – in inrichting of beheer – van enige omvang zal de burger daarom geraadpleegd moeten worden. Met name voor een gevoelig onderwerp als bomen is zorgvuldigheid in communicatie en participatie gewenst.
In deze paragraaf komen twee specifieke onderwerpen met betrekking tot communicatie met bewoners aan bod: de bomenfolder en de lijst met waardevolle bomen.
Om de visie en het beleid van de gemeente over bomen aan de bevolking bekend te maken, zal er een bomenfolder worden gemaakt. In deze folder kunnen onderwerpen staan als:
De folder kan huis-aan-huis worden verspreid en in het gemeentehuis aan de bevolking of bezoekers van de gemeente worden aangeboden.
De gemeente zal de kapvergunningsplicht voor de particuliere bomen afschaffen. Dit houdt in dat iedereen, zonder toestemming van de overheid, bomen van zijn of haar terrein mag verwijderen. Op particuliere terreinen komen incidenteel toch zeer fraaie bomen voor, die de gemeente voor de toekomst wil behouden. Dit zijn de zogenaamde 'waardevolle bomen'. De ambtenaren van de gemeente weten op dit moment veel van dit soort bomen aan te wijzen, maar willen op voorhand geen lijst van aangewezen bomen aan de bewoners van Uithoorn opleggen. Voor het in stand houden van waardevolle bomen is de medewerking van de bevolking van groot belang; een lijst van bovenaf opleggen, werkt averechts. Om draagkracht voor deze lijst onder de bevolking van Uithoorn te krijgen, zal de lijst in samenwerking met de bewoners worden opgesteld. Via de media zal de determinatietabel uit paragraaf 4.3 worden verspreid en toegelicht. Iedere burger kan op basis van deze informatie waardevolle bomen in zijn omgeving ontdekken en voordragen.
Aan de eigenaars/huurders van grond met een waardevolle boom zal voorlichting gegeven moeten worden over rechten en plichten en over onderhoudsmaatregelen.
Communicatie extern met anderen dan bewoners
Wie beroepsmatig met bomen te maken heeft, dient uiteraard te weten welke boombeschermende maatregelen genomen moeten worden. Om bomen optimale bescherming te kunnen bieden is voorlichting derhalve noodzakelijk.
Gemeentelijke voorlichting richt zich op diverse doelgroepen, met verschillende invalshoeken voor de te verschaffen informatie:
Voor externe voorlichting valt te denken aan voorlichtingsfolders, perspublicaties (t.b.v. waardevolle bomen). Tevens zal voor externe opdrachtnemers informatie over verplichtingen en regelgeving beschikbaar worden gesteld.
Communicatie intern met ander afdelingen
Bomen hebben relaties met andere beleidsgebieden, zoals
Om de belangen van bomen veilig te stellen is het gewenst deze belangen zo goed mogelijk onder de aandacht te brengen van de betreffende medewerkers. Een bewezen manier is direct contact: in een projectenoverleg of in de vorm van structureel overleg over de openbare ruimte, dan wel informele contacten. Daarnaast kan het belang van de bomen via andere kanalen worden benadrukt: intranet, nieuwsbrieven, de Stadswerk bomenposter “Boombescherming op bouwlocaties” ophangen, etc.
Voor interne voorlichting kan een informatiepakket worden samengesteld met o.a. de lijst met waardevolle bomen, de Stadswerk Bomenposter en een resumé van het Bomenbeleidsplan en relevante gedeelten van de APV.
Dit Uitvoeringsplan is een onderdeel van het Bomenbeleidsplan van de gemeente Uithoorn. Het bevat een uitwerking van de projecten die gaan over beheer, toepassing en gebruik van bomen in de gemeente.
Met het Uitvoeringsprogramma blijft het bomenbeleid niet een papieren plan, maar juist een heel praktisch plan. De komende tijd zal de gemeente aan de slag gaan om de projecten ten uitvoer te brengen. Communicatie is een sleutelwoord in dit proces. Daarom zal per project de initiatiefnemer(s) worden benoemd.
Evaluatie Bomenbeleidsplan Uithoorn
Op 12 april 2007 is door de gemeenteraad het Bomenbeleidsplan Uithoorn vastgesteld. Doel van het nieuwe beleid was Uithoorn groen en boomrijk te houden, maar tevens de administratieve lasten voor burgers te verminderen door de kapvergunning te laten vervallen.
De evaluatie behelst een korte toets van de in het beleid opgestelde doelstellingen aan verschillende criteria zoals de ervaringen van intern en extern betrokkenen, de effecten van het kapbeleid en de passendheid van de communicatievorm. De beoogde effecten zijn aan de hand van deze evaluatiecriteria geëvalueerd. Hierbij is gebruik gemaakt van de input van alle clusters die betrokken zijn bij de uitvoering van het beleid.
De conclusie van het onderzoek is dat de administratieve lasten voor burgers en de gemeente duidelijk gedaald zijn en Uithoorn nog steeds een boomrijke en groene gemeente is. Hiermee is het beleid effectief gebleken.
De uitgangspunten van het Bomenbeleid Uithoorn: groene gemeente, de juiste boom op de juiste plek, typisch Uithoorn en waardering voor bomen worden voor een groot deel behaald. De afstemming tussen ontwerp en beheer loopt goed, de kwaliteit van de bomen op beeldbepalende plekken is verbeterd en bij (her)inrichting wordt rekening gehouden met de sfeer van de wijk en de hiërarchische structuren. Indien nodig treft men technische maatregelen op bijzondere locaties en men stemt de soortkeuze af op het landschapstype. De waardering voor bomen lijkt onder bewoners gegroeid te zijn sinds de invoering van het nieuwe beleid.
Verbeterpunten zijn met name het beheer van de bomen, wat door het ontbreken van een beheerplan niet optimaal is. Ook wringt de norm van 0,45 boom per inwoner met de richtlijn kwaliteit voor kwantiteit. Te vaak worden nu zoveel mogelijk bomen geplant in plaats van een paar mooie bomen die de ruimte krijgen om ook in de toekomst te groeien. Ook het zorgen voor een goede ondergrondse ruimte is nog geen standaard uitgangspunt in de inrichtingsfase.
De lijst voor waardevolle bomen werkt in de praktijk redelijk maar is niet geheel actueel en lastig te gebruiken doordat een kaart ontbreekt. De rol van buurtbeheer bij het toetsen van kap van gemeentelijke bomen is onbekend, onduidelijk en biedt in de praktijk weinig meerwaarde.
Aanbevolen wordt het huidige beleid voort te zetten waar het goed gaat en te zorgen voor aanpassingen waar verbeterpunten gesignaleerd zijn op de gebieden beheer, lijst voor waardevolle bomen en communicatie.
Op 12 april 2007 is door de gemeenteraad het Bomenbeleidsplan Uithoorn vastgesteld. Doel van het nieuwe beleid was Uithoorn groen en boomrijk houden, maar tevens de administratieve lasten voor burgers te verminderen door de kapvergunning te laten vervallen.
Vanuit het veld kwamen, na vijf jaar in werking te zijn, signalen dat het beleid wellicht op sommige punten bijstelling verdient. Gedacht kan worden aan het beheer van bomen, het aanmelden van waardevolle bomen en de rol van buurtbeheer bij de kap van gemeentelijke bomen.
Tevens is het uitvoeringsprogramma Bomen 2007-2010 twee jaar geleden afgerond en diende nagegaan te worden wat hiervan de effecten zijn. Bovenstaande argumenten waren aanleiding voor deze evaluatie van het Bomenbeleidsplan Uithoorn.
In dit rapport staan de aanpak en de bevindingen van de evaluatie. Het geeft inzicht in de effecten welke het beleid bewerkstelligt en in de huidige ontwikkelingen op bomengebied. Op basis van de uitkomsten kan het beleid indien nodig geactualiseerd worden zodat het nog beter past bij de actuele kernpunten van de gemeente: vergroten zelfredzaamheid van de burger en de gebruiker betaalt.
De evaluatie behelst een korte toets van de in het beleid opgestelde doelstellingen aan verschillende criteria zoals de ervaringen van intern en extern betrokkenen, de effecten van het kapbeleid en de passendheid van de communicatievorm. De beoogde effecten zijn aan de hand van deze evaluatiecriteria geëvalueerd. Hierbij is gebruik gemaakt van de input van de clusters Advies en Ondersteuning, Projecten, Beheer en Wijkzaken (LO), Vergunningen, Veiligheid en Handhaving en Burgerzaken (PubZ), Communicatie (OND) en Projectontwikkeling (ONTW). Al deze clusters zijn mede betrokken bij de uitvoering van het beleid.
Van alle betrokken clusters is aan de hand van een gestructureerd interview nagegaan of de doelstellingen gehaald zijn en of er nog knelpunten of verbeterpunten mogelijk zijn in het beleid. Burgers zijn betrokken door het invullen van een vragenlijst bij buurtbeheeroverleggen. De Groengroep die in eerste instantie ook betrokken was bij het opstellen van het beleid is ook betrokken door een gestructureerd interview. In de bijlage staan de vragenlijsten voor zowel intern als extern.
De basis voor de huidige visie op bomen in Uithoorn is:
Deze punten vallen uiteen in deelpunten waar vanuit het beleid is opgebouwd. Deze zijn te vinden in de bijlage 1 en worden puntsgewijs besproken bij de bevindingen.
Aanvullend aan het beleid is een amendement opgenomen waarin gesteld is dat er minimaal 0,45 boom per inwoner in Uithoorn moet zijn. Deze norm is gebaseerd op het inwonersaantal en de 12.000 aanwezige gemeentelijke bomen in 2007.
Hoofdcriterium voor de evaluatie is de passendheid van de uitgangspunten bij de huidige financiële situatie van de gemeente en de hieruit voortvloeiende nieuwe doelstellingen van de gemeente: zelfredzaamheid van de burger vergroten en de gebruiker betaalt.
5. Bevindingen per uitgangspunt
De grootste angst bij het afschaffen van de kapvergunning was dat Uithoorn kaalgeslagen zou worden. Dit blijkt in de praktijk na vijf jaar niet het geval te zijn. Alle geïnterviewde gaven aan dat Uithoorn een groene en boomrijke gemeente is. Uit de jaarlijkse bomenbalans blijkt dat de gestelde norm van 0,45 boom per inwoner, op 1 jaar na, jaarlijks gehaald wordt. Het jaar waarin het niet gehaald werd was het 0,44 en kwam dit doordat er in het najaar bomen gekapt waren voor de herinrichting Zijdelweg die pas in het voorjaar vervangen werden. Uiteindelijk kwamen hier meer bomen terug dan gekapt waren.
Wel geeft deze norm in de praktijk onduidelijkheid bij (her)inrichtingsprojecten. De norm wordt in de praktijk regelmatig vertaald naar regel ‘1 boom er uit is ook 1 boom erin’. De richtlijn dat we als Uithoorn kwaliteit boven kwantiteit stellen verbleekt daar wel eens bij. Het is niet altijd duidelijk of de norm voor het totaal geldt of ook per plangebied. Bij (her)ontwikkelingstrajecten zit een spanningsveld tussen het voldoen aan de norm en de vraag om meer parkeerplaatsen of bebouwing en dus minder plek voor voldoende bomen.
Een bomenbeheerplan ontbreekt zowel voor jaarlijks onderhoud als een meerjarenplan. Dit is een onderdeel van het groenbeheerplan wat ook nog ontbreekt. Hierdoor is geen optimale continuïteit in het beheer waardoor de kwaliteit ook niet optimaal is.
Daarnaast is het in de beheerfase lastig om voldoende groeimogelijkheden te creëren voor de bomen. Vaak is in de ontwerpfase gekozen voor een ontwerp waarbij veel bomen worden geplaatst. Dit ook in het kader van de norm van 0,45 boom per inwoner. De bomen groeien en komen daarbij in de knel doordat ze te weinig ruimte hebben. Dunnen van het bomenbestand stuit vaak op weerstand bij bewoners en wringt met de gestelde norm. Dit gebeurt daardoor in de praktijk weinig wat tot een minder optimale bomenkwaliteit leidt.
De norm van 0,65 boom per woning in nieuwbouwwijken werkt goed. Sinds enige jaren zijn de projectontwikkelaars van nieuwbouwprojecten verantwoordelijk voor de inrichting van de buitenruimte. De gemeente geeft de kaders zoals de norm van 0,65 boom per woning en de ontwikkelaar is nog 1 à 2 jaar verantwoordelijk voor het onderhoud van de bomen. Door de regie uit handen te geven heeft de gemeente minder grip op de kwaliteit van het eindresultaat. Tevens is de communicatie door de ontwikkelaars naar de bewoners minder optimaal en leidt dit regelmatig tot verkeerde verwachtingen bij bewoners. De uitvoering van de inrichting van het groen is regelmatig van onvoldoende kwaliteit, bomen worden bijvoorbeeld te laat geplant of krijgen geen water. Bij nieuwe gebiedsontwikkelingen worden bewust zoveel mogelijk vakken van 10m2 gecreëerd om zoveel mogelijk bomen te kunnen planten. Hier kunnen alleen klein blijvende soorten worden toegepast. Grote vakken voor grote boomsoorten komen in nieuwbouwplannen veel minder voor. De gestelde norm, van minimaal 10m2 grond die een boom nodig heeft, werkt dus in de praktijk aardig. Echter het blijkt regelmatig dat er ondergronds toch onvoldoende ruimte genomen is wat tot wegkwijnende bomen kan leiden.
De juiste boom op de juiste plek
In de ontwikkelingsplannen en bij herinrichting wordt, sinds dit beleid, gewerkt met de ‘juiste boom op de juiste plek’. De bomenstructuur wordt uitgewerkt aan de hand van het wegenpatroon in Uithoorn. Dit is echter niet op alle plekken helder zoals de Wiegerbruinlaan waar aan één kant wel bomen staan maar aan de andere kant van de weg niet. Men houdt over het algemeen goed rekening met waar welk type boom komt te staan, passend bij de sfeer van de wijk en de al aanwezige bomen. Wel staan nog in veel woonstraten grote bomen die daar eigenlijk niet passen en tot problemen leiden maar die zijn voor het huidige beleid geplant en worden pas vervangen als ze een gevaar voor de omgeving zijn.
Het beheer van de bomen is door gebrek aan beheerplannen nog niet altijd volgens het idee van het ‘juiste beheer op de juiste plek’.
Bij de inboet van bomen, dat wil zeggen dat bomen die dood zijn gegaan vervangen worden, wordt het principe van de juiste boom op de juiste plek aangehouden. De vermoedelijke oorzaak van het dood gaan van de boom wordt bepaald en aan de hand daarvan besloten of dezelfde boom terug komt of een ander type/soort.
Jaarlijks worden de bomen geïnspecteerd met een VTA (Visual Tree Assessment). Hier wordt gekeken of de boom nog veilig is en of er snoeimaatregelen nodig zijn. De VTA gebeurt bij alle gemeentelijke bomen en sinds twee jaar bij particuliere bomen die op de Waardevolle bomenlijst staan. Dit laatste is nog niet geborgd in beleid maar als extra service naar burgers toe opgezet door cluster Wijkzaken.
De wijken in Uithoorn die gebouwd zijn op veengrond, zoals Meerwijk, moeten regelmatig herbestraat worden. Hierbij wordt rekening gehouden met zowel de soort als de levensduur van de boom die geplant wordt. Ook treft men technische maatregelen op bijzondere locaties zoals de lindes aan de Amstel in het Oude Dorp waar gezorgd is dat deze bomen in de verharding toch goed kunnen groeien.
Het kiezen voor kwaliteit boven kwantiteit wordt in de praktijk niet altijd gedaan omdat bij (her)inrichtingsproject soms de voorkeur gegeven wordt aan het behalen van de gestelde norm van 0,45 boom per inwoner. Dit wordt vertaald naar 1 boom er uit is 1 boom er in binnen het projectplan. Dit leidt uiteindelijk tot genoeg bomen binnen het plan voor de norm maar ze hebben onvoldoende ruimte voor duurzame groei. Hierdoor kan het zijn dat al bij het begin van een herinrichtinstraject duidelijk is dat er teveel bomen geplant worden waardoor ze na een aantal jaren het niet goed meer doen. Het beleid geeft duidelijk aan dat kwaliteit boven kwantiteit gaat maar in de praktijk wringt dit met de gestelde norm.
De waardering voor bomen onder burgers is lastig meten maar uit de interviews kwam naar voren dat de men ervaart dat de waardering is toegenomen. Ook de bewoners in buurtbeheer geven aan dat hun waardering voor bomen is toegenomen. Onduidelijk is hoe dit precies komt.
Als burgers informatie willen over bomen zoeken de meeste mensen op internet. Een klein deel belt en een enkeling stelt de vraag bij de balie. Bij de balie is het beleid te vinden en kijkt men samen met burgers wel op de lijst van de Waardevolle bomen indien ze daar vragen over hebben. In het begin van de uitvoering van het beleid is veel aandacht geweest voor het opstellen van het beleid en de Waardevolle bomenlijst. Daarna is de communicatie over het beleid in het algemeen minder intensief geweest. Bij voorbereiding van en participatie in projecten wordt het beleidsplan echter altijd als basis gebruikt en dus ook besproken met bewoners. De ontwikkelde bomenfolder is zowel intern als extern nu niet meer bekend. In het begin van het plan was deze wel bekend en werd deze gebruikt. De website behoeft een actualisatie in combinatie met de pagina’s voor het aanvragen van een omgevingsvergunning.
Het overzicht in het beleid over wat te dulden overlast is werkt wel erg goed in de communicatie naar bewoners toe als ze klachten hebben over bomen. Bijna alle bewoners weten dat een gemeentelijke boom die overlast geeft niet zo maar gekapt zal gaan worden.
Het afgelopen jaar zijn er enige klachten en vragen binnengekomen van burgers over overlast die ze ervaren van bomen die schaduw werpen op hun zonnepanelen. Gezien de toename van het gebruik van zonnepanelen is het mogelijk dat er in de nabije toekomst meer van dergelijke vragen komen. Schaduw van bomen vermindert de werking van zonnepanelen daadwerkelijk [3]. Hierover is echter nog niets opgenomen in het beleid.
In Uithoorn wordt regelmatig gegraven voor bijvoorbeeld kabels en leidingen. Wortels van bomen kunnen hierdoor beschadigd raken. Hiervoor is beleid opgesteld wat in de praktijk goed werkt en waardoor maar weinig bomen onherstelbaar beschadigd raken.
De lijst voor waardevolle bomen is bij bijna iedereen bekend zowel intern als extern bij buurtbeheer en de Groengroep. Dat men in Uithoorn elke particuliere boom mag kappen zonder vergunning, als de boom niet op deze lijst staat, is niet bekend bij iedereen. Ook hoe het precies zit bij het kappen van gemeentelijke bomen is niet helder. Sommige bewoners menen dat buurtbeheer geen rol speelt bij kap van gemeentelijke bomen en andere denken dat er een rol is maar benoemen die anders dan afgesproken.
Intern wordt aangeven dat het proces van het betrekken van buurtbeheer onduidelijk en onpraktisch is. Gesteld wordt dat ze advies moeten geven, maar er staan geen antwoordtermijnen in. Niet elke wijk heeft altijd een buurtbeheergroep en de vergaderingen zijn vier keer per jaar en dat maakt het soms lastig dit binnen projecten op een korte termijn goed te regelen. Men vraagt zich af of het logisch is dat een groep niet-deskundigen die verder geen direct om- of aanwonende zijn wel een dergelijk stempel zouden moeten kunnen drukken op een aanvraag voor kap. Over het algemeen worden bewoners wel naar tevredenheid betrokken bij plannen van de gemeente om bomen te kappen. De rol is voor buurtbeheerleden zelf ook niet altijd duidelijk, ze weten niet dat ze betrokken moeten worden of denken juist dat ze instemmingsrecht hebben.
Het aanwijzen van waardevolle bomen dwingt plannenmakers rekening te houden met de bomen in het plangebied. De afgelopen jaren zijn daardoor verschillende bomen verplaatst en behouden.
De lijst blijkt in de praktijk niet altijd te kloppen en is niet altijd eenduidig over welke boom het gaat doordat de bomen niet ingetekend staan op een kaart. Tevens ontbreekt een koppeling met de VTA waardoor er bomen op de lijst staan die niet meer voldoen aan de gestelde criteria zoals een goede conditie voor de komende 10 jaar.
De doelstelling van de lijst voor waardevolle bomen is een lijst van bomen te hebben die de gemeenschap waardevol vindt. Op de lijst staan nu ongeveer 140 bomen of boomgroepen. De lijst is samengesteld met de bewoners van Uithoorn om een groot draagvlak te creëren. Insteek van het beleid is dat bewoners aangeven of een boom waardevol is. Om toch te filteren is een aantal criteria geformuleerd zoals de leeftijdsgrens van 40 jaar, de habitus is karakteristiek en de boom moet gezond zijn. Daarnaast moet de boom aan tenminste 1 van de specifieke voorwaarden voldoen. Die vallen in de thema’s; ruimtelijke betekenis, monumentale waarde, ecologische betekenis en overige waarden. Het beoordelen van een aangemelde boom gebeurt intern, maarde gebruikte criterialijst is vrij specialistisch.
De Groengroep geeft aan dat een koppeling met het landelijk register van de Bomenstichting ontbreekt. Bij dit register kunnen monumentale bomen ouder dan 80 jaar aangemeld worden. Het is de vraag of het aanmelden bijdraagt aan de doelstelling van het beleid en of dit een taak van de gemeente is.
Volgens het beleid moet er niet alleen gekeken worden of een boom waardevol is maar ook plekken worden genoemd waar het waardevol is als er bomen staan. Dit onderscheid is niet duidelijk bij aanmelding van een boom en staat ook niet op de lijst zelf.
Het is niet duidelijk hoe je een waardevolle boom kan aanmelden of afmelden. Een minderheid van buurtbeheer weet hoe je dit kan doen. In de praktijk wordt 1 à 2 keer per jaar een boom aangemeld voor de lijst door een burger.
De bomenfolder is gemaakt maar wordt in de praktijk inmiddels niet gebruikt door de gemeente. Deze folder is nog redelijk actueel en zou zo weer gebruikt kunnen worden in alle participatietrajecten.
Het opstellen van een snoeiplan is nog niet opgepakt. Wel wordt aan de hand van het VTA gesnoeid maar hierdoor ontbreekt snoei aan jonge bomen of begeleidingssnoei. Dit geeft een minder mooi kwaliteitsbeeld dan gewenst.
De lijst voor waardevolle bomen is opgesteld en werkt in de praktijk afdoende.
De APV is aangepast, men hoeft geen kapvergunning meer aan te vragen voor een particuliere boom. De aanvraag van vergunningen is van ongeveer 80-90 gezakt naar 1 à 2 per jaar. Tevens is de kapaanvraag een onderdeel van de omgevingsvergunningen waardoor de efficiëntie van behandeling en aanvraag nog verder is toegenomen. De verwachte daling in administratieve lasten is daarmee uitgekomen.
Het bomenplan is grotendeels uitgevoerd (zie de bijlage 4 voor de stand van zaken). Een aantal projecten staat nog op stapel zoals de herinrichting van de Tromplaan.
De administratieve lasten voor burgers en de gemeente zijn duidelijk gedaald en Uithoorn is nog steeds een boomrijke en groene gemeente. Hiermee is het beleid effectief gebleken.
De uitgangspunten van het Bomenbeleid Uithoorn: groene gemeente, de juiste boom op de juiste plek, typisch Uithoorn en waardering voor bomen worden voor een groot deel behaald. De afstemming tussen ontwerp en beheer loopt goed, de kwaliteit van de bomen op beeldbepalende plekken is verbeterd en bij (her)inrichting wordt rekening gehouden met de sfeer van de wijk en de hiërarchische structuren. Indien nodig treft men technische maatregelen op bijzondere locaties en men stemt de soortkeuze af op het landschapstype. De waardering voor bomen lijkt onder bewoners gegroeid te zijn sinds de invoering van het nieuwe beleid.
Verbeterpunten zijn met name bij het onderhoud van de bomen, wat door het ontbreken van een beheerplan niet optimaal is. Ook wringt de norm van 0,45 boom per inwoner met de richtlijn kwaliteit voor kwantiteit. Te vaak worden nu zoveel mogelijk bomen geplant in plaats van een paar mooie bomen die de ruimte krijgen om ook in de toekomst te groeien. Ook het zorgen voor een goede ondergrondse ruimte is nog geen standaard in de inrichtingsfase.
De lijst voor waardevolle bomen werkt in de praktijk redelijk maar is niet geheel actueel en lastig te gebruiken doordat een kaart ontbreekt. De rol van buurtbeheer bij het toetsen van kap van gemeentelijke bomen is onbekend, onduidelijk en biedt in de praktijk weinig meerwaarde.
Zet het huidige beleid voort waar het goed gaat en zorg voor aanpassingen waar verbeterpunten gesignaleerd zijn:
Zorg dat de bomenbalans jaarlijks goed uitkomt maar laat los dat binnen elk project een boom er uit een boom erin betekent [4]. Zorg eventueel voor mogelijke compensatie elders in de gemeente. Zo krijgen bomen ook genoeg ruimte om in de toekomst uit te groeien tot mooie bomen en houden we een duurzaam beleid aan. Gedacht kan worden aan het opstellen van een stappenplan met daarin: stap 1: zorg voor vervanging in het plangebied, stap 2 indien dit gemotiveerd onmogelijk is zorg dan voor herplanting ter compensatie, in een daarvoor aangewezen gebied.
De juiste boom op de juiste plek
Vragenlijst evaluatie bomenbeleidsplan
Vragenlijst buurtbeheeroverleg
In 2007 heeft de gemeente Uithoorn een bomenbeleidsplan gemaakt. Doel van dit beleid was Uithoorn een groene gemeente te houden maar ook om het burgers makkelijker te maken een boom op eigen grond te kappen. Inmiddels loopt dit beleid nu 5 jaar en wil de gemeente dit evalueren. We doen dit intern maar ook extern door burgers via buurtbeheer en de Groengroep te betrekken. Onderstaande vragenlijst geeft belangrijke input voor de evaluatie van het bomenbeleid.
Vragenlijst buurtbeheeroverleg
Tijdens een bijeenkomst op 24 januari 2006 hebben vertegenwoordigers van het ambtelijk apparaat en diverse bewonersgroeperingen, voorgezeten door de wethouder, besproken welke knelpunten op het gebied van bomen zich voordoen in Uithoorn.
De geconstateerde knelpunten zijn onderstaand weergegeven per aandachtsveld.
Bijlage 2: Uitgangspunten 2005
In de voorbereiding is een eerste aanzet gemaakt voor de uitgangspunten van dit beleidsplan. In onderstaande tekst zijn deze uitgangspunten op een rij gezet. Tijdens het uitwerken van het beleidsplan zijn deze eerste uitgangspunten aangescherpt tot uitgangspunten die specifiek op Uithoorn betrekking hebben (zie ook paragraaf 2.4).
Deze uitgangspunten zijn op 9 februari 2006 besproken in de gemeenteraad.
Bijlage 3: Specifieke eisen ten aanzien van waardevolle bomen
De criteria waaraan een boom moet voldoen, om de kwalificatie 'waardevolle boom' te krijgen zijn als volgt.
De boom moet voldoen aan de vier basisvoorwaarden:
Daarnaast moet de boom voldoen aan tenminste één van de specifieke voorwaarden:
Bijlage 4: Stappenplan voor het rooien van gemeentelijke bomen
Stap 1 : Een boom die aantoonbaar een gevaar voor de omgeving vormt kan direct gekapt worden. Dat geldt ook voor dode bomen.
Stap 2 : Nagaan of te kappen boom op de lijst staat van waardevolle bomen die is vastgesteld door de gemeente. Staat de boom op deze lijst dan moet er een kapvergunning aangevraagd worden. De motieven voor de kap zijn een essentieel onderdeel van de aanvraag. De procedure voor de kapvergunning wordt dan gevoerd.
Stap 3: De voorgenomen kap aanmelden bij de programmamanager buurtbeheer voor het buurtoverleg en publiceren op de gemeentepagina.
Stap 4: Tijdens de publicatie en in het buurtoverleg zal blijken of de voorgenomen kap tot reactie leidt. In overleg proberen tot overeenstemming te komen. Lukt dit niet dan wordt de beslissing voorgelegd aan de verantwoordelijk wethouder.
[zie ook de hyperlink 'bijlage 4']
Bijlage 6: Notitie aanvulling bomenbeleidsplan
In de raadsvergadering van donderdag 22 februari 2007 is het Bomenbeleidsplan behandeld. Het bomenbeleidsplan streeft naar een versterking en ontwikkeling van het groene karakter van de gemeente, waarbij tegelijkertijd de leefbaarheid van het stedelijk gebied en de beheerbaarheid van bomen uitgangspunt vormen. Uit de discussie in de gemeenteraad is gebleken dat het bomenbeleidsplan op breed draagvlak kan rekenen. Vanuit de raad is een stevig signaal gekomen dat het om een groene en boomrijke gemeente te blijven wenselijk is dat het huidige bomenbestand qua aantal minimaal op peil blijft en dat dit wordt toegevoegd aan het bomenbeleidsplan. Daartoe is een amendement ingediend (zie bijlage 1). In reactie op het amendement is vanuit het college aangegeven dat het in het amendement genoemde instrument (kapvergunning met automatische herplantplicht) niet geschikt is om het door de partijen aangegeven doel te bereiken. Een tweede effect van het amendement is dat een verzwaring van de administratieve lasten ten opzichte van de huidige situatie optreedt hetgeen niet strookt met het door de raad eveneens beoogde maatschappelijk effect van lokale deregulering. Tot slot zijn de complicaties van de uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid aangegeven (zie ook bijlage 2).
Het college heeft aangeboden een alternatief voorstel aan te dragen waarin wordt ingegaan op de mogelijkheden om het bomenbestand qua aantal minimaal op hetzelfde peil te houden. Hierbij is rekening gehouden met de wens tot deregulering conform het coalitieakkoord.
Uit de overwegingen van het amendement blijkt dat het beoogd maatschappelijke effect is dat het aantal bomen qua volume minimaal op het huidige peil blijft om de gemeente “groen” te houden.
Het is ondoenlijk en onwenselijk om het gehele particuliere bomenbestand in beeld te brengen. Dit heeft ook geen meerwaarde aangezien uitsluitend de als waardevol aangemerkte bomen op particuliere gronden een bijdrage leveren aan het groene karakter van Uithoorn. Opgeteld bij de 12.000 bomen in de openbare ruimte die de gemeente beheert, vormt het op deze wijze verkregen bomenbestand het volume dat minimaal op peil gehouden dient te worden. Voorgesteld wordt om dit aantal te vertalen naar een norm per inwoner (op basis van 12.000 bomen is de norm 0,45 boom per inwoner) en deze norm als ondergrens aan te houden om het beoogde maatschappelijk effect te bereiken. Stijging van het aantal inwoners, kap van waardevolle of gemeentelijke bomen verplicht dan altijd tot een zodanige kwantitatieve herplant dat de norm gelijk blijft.
Het handhaven van deze norm dient niet alleen een gemeentelijke aangelegenheid te zijn. Uit het amendement blijkt dat deze wens eveneens aanwezig is bij de meerderheid van de raad. Een substantiële bijdrage kan geleverd worden door particulieren (waaronder ontwikkelaars) die gebieden in de gemeente herontwikkelen. Voor de gebieden die in het kader van bouwplannen ontwikkeld worden, geldt de bebouwingsleidraad. Deze leidraad geeft aan welke afspraken gemaakt moeten worden voordat de ontwikkeling kan worden uitgevoerd. Het voordeel van deze afspraken is dat voorafgaand aan vaak ingrijpende activiteiten bepaalde waarden (waaronder bomen) benoemd worden. Bestaand beleid is dat bij herontwikkeling van nieuwbouwlocaties in beginsel al een norm van 0,65 boom per woning voorgeschreven. Het ontwikkelcontract waar de bebouwingsleidraad onderdeel van uitmaakt, vormt voorafgaand aan de ontwikkeling de basis voor de afspraken. Naar aanleiding van de discussie met de raad over het bomenbeleidsplan wordt de herziene bebouwingsleidraad 2007 op dit punt aangescherpt met onderstaande tekst.
Door de ontwikkelaar moet een inventarisatie van de groenstructuur en van de aanwezige bomen worden gemaakt. De ontwikkelaar dient een plan te maken voor deze groenstructuur en de aanwezige bomen, gericht op het kwantitatief en kwalitatief op peil houden van de aanwezige groenstructuur inclusief de bomen. Dit plan heeft de goedkeuring van de gemeente nodig. Voor het in stand houden of verplaatsen van door de gemeente waardevol geachte bomen en beplantingen zal de ontwikkelaar volgens het plan en op vakkundige wijze zorg moeten dragen. De combinatie van het hanteren van een norm van 0,65 boom per woning en afspraken over het behoud van waardevolle bomen (al dan niet op dezelfde locatie) zorgt er voor dat bij herontwikkeling op kosten van de ontwikkelaar een bijdrage wordt geleverd aan het in stand houden van een kwantitatief bomenbestand.
Om de gemeenteraad in de gelegenheid te stellen zijn controlerende taak goed uit te voeren, zal jaarlijks een overzicht verstrekt worden van het aantal gekapte en het aantal aangeplante bomen in relatie tot de norm binnen de bestaande en toekomstige openbare buitenruimte.
De (eenmalige) uren voor het in beeld brengen van het waardevolle bomenbestand waren reeds geraamd in de begroting 2007. Het maken van afspraken met ontwikkelaars voor herontwikkelingslocaties vindt eveneens plaats binnen de reguliere werkzaamheden. Het opstellen van een rapportage- en bewakingssysteem om het aantal gekapte en geplante bomen binnen de bestaande en toekomstige openbare buitenruimte te monitoren, kan binnen het werkplan van de afdeling met beperkte eenmalige middelen worden opgevangen.
Door introductie van een norm van het aantal bomen per inwoner kan het maatschappelijk effect bereikt worden dat het bomenbestand in Uithoorn minimaal op het huidige peil blijft om de gemeente groen te houden. Met aanscherping van de bebouwingsleidraad en het uitvoeren van het gemeentelijk beleid conform het bomenbeleidsplan leveren, zowel particulieren als de overheid, een bijdrage aan het bereiken van dit maatschappelijk effect. De raad kan aan de hand van een jaarlijks overzicht controleren of aan de norm voldaan is.
Effecten van het handhaven van de kapvergunning overeenkomstig het amendement
Als de kapvergunning overeenkomstig het amendement wordt behouden voor alle bomen, met uitzondering van de bomen in eigendom van de burgers van Uithoorn, heeft dit de volgende effecten:
op basis van deze inventarisatie zal gecontroleerd en gehandhaafd moeten worden of er zonder vergunning gekapt is en alsnog vergunning aangevraagd moet worden of dat voldaan is aan de herplantplicht. Dit gaat ten koste van de beschikbare capaciteit voor handhaving van de bouw- en milieuregelgeving en de APV;
illustraties bij 3.2, 3.3 en 3.4.pdf (versie geldig sinds: 17-10-2013; PDF-bestand; grootte: 558.62 kB)
Checklist voor ontwerp- en (her)inrichting. Bij hoofdstuk 4 Uitwerking.pdf (versie geldig sinds: 17-10-2013; PDF-bestand; grootte: 103.48 kB)
Beslismodel voor het aanwijzen van waardevolle bomen. bij hoofdstuk 4.3.pdf (versie geldig sinds: 17-10-2013; PDF-bestand; grootte: 67.97 kB)
Beslismodel overlast bomen. bij hoofdstuk 4.3.pdf (versie geldig sinds: 17-10-2013; PDF-bestand; grootte: 50.79 kB)
Bijlage 4 Stappenplan voor het rooien van gemeentelijke bomen.pdf (versie geldig sinds: 17-10-2013; PDF-bestand; grootte: 66.67 kB)
4. overzicht bevindingen. Behorende bij Evaluatie bomenbeleidsplan Uithoorn.pdf (versie geldig sinds: 17-10-2013; PDF-bestand; grootte: 187.56 kB)
Dit betreft straat- en parkbomen, het genoemde aantal is exclusief de bomen in bosverband.
1e grootte = bomen groter dan 12m; 2e grootte = bomen 6-12 m; 3e grootte = bomen tot 6 m.
http://www.milieucentraal.nl/themas/energie-besparen/zonnepanelen december 2012
Uit praktijkonderzoek in de gemeente Wijdemeren blijkt dat een herplantplicht van 60% reëel en haalbaar is.