Reglement tot toekenning van de Gelderse prijs voor ruimtelijke kwaliteit

Toelichting Met het tweejaarlijks toekennen van een prijs aan een voorbeeldig ruimtelijk project in Gelderland, gerealiseerd en zichtbaar in het veld, willen GS de ambitie ‘versterken van ruimtelijke kwaliteit’ blijvend onder de aandacht brengen. Binnen Gelderland zijn - thema’sgewijs - voldoende ruimtelijke projecten die verdienen om in het zonnetje gezet te worden; vanwege de inspirerende verschijning en uitstraling, om te leren van goede voorbeelden, om een groter publiek te bereiken en aandacht te vragen in vakkringen. Tevens draagt de prijs op haar manier bij aan de monitoring van de kwaliteit van de Gelderse leefomgeving.

Het streven naar versterking van de ruimtelijke kwaliteit wordt zowel op gemeentelijk, regionaal als op provinciaal niveau uitgedragen. Ruimtelijke kwaliteit wordt in z’n algemeenheid gezien als combinatie van drie waarden1: gebruikswaarden, belevingswaarden en toekomstwaarden aan de ene kant en vier belangen: economische, ecologische, sociale en culturele aan de andere kant; er ontstaat een matrix. Belangrijk is dat bij realiseren van ruimtelijke opgaven op verschillende schaalniveaus het bouwmeesterschap - zoals wij dat noemen - wordt ingezet. In nauwe samenwerking met betrokkenen worden bij die ruimtelijke opgaven verschillende kwaliteitsvraagstukken ingebracht, zoals landschappelijke en stedelijke inpassing, vormgeving en architectuur, sociaal-culturele inbedding en cultuurhistorie & identiteit. Projecten met een hoge ruimtelijke kwaliteit kennen in veel gevallen in de voorbereidende fase een ontwerpende benadering waar veel creativiteit en inspiratie vrij komt ten behoeve van de genoemde aspecten van bouwmeesterschap en waarmee integraliteit en samenhang tussen functies worden bevorderd. Het bouwmeesterschap wordt op deze manier zichtbaar gemaakt in het veld, de ons omringende leefomgeving. Eénmaal in de twee jaar wordt een editie (een uitreikingsronde) van de Gelderse prijs voor ruimtelijke kwaliteit georganiseerd. Dit ritme maakt mogelijk om aan de hand van thema’s actueel te blijven. Tevens houdt dit ritme rekening met het feit dat in RO-land realisatie van ruimtelijke projecten nu eenmaal tot stand komt na relatief lange doorlooptijden. Ook organisatietijd speelt een rol. Organisatie begint met keuze van het thema en daaropvolgend met de uitvraag (postaal en digitaal) richting Gelderse gemeenten, zowel bestuurlijk als ambtelijk. Gemeenten zijn voor ons belangrijke partners in het werkveld van de ruimtelijke ordening en ruimtelijke inrichting. Hen wordt gevraagd goede projecten bij de provincie aan te melden. De gemeenten zijn uiteindelijk ook de ontvanger van de prijzen. Nadrukkelijk kunnen derden, bijvoorbeeld adviseurs, architecten, projectontwikkelaars en regio’s projecten voorstellen bij de gemeenten. Van de binnengekomen projecten wordt een longlist samengesteld. Een speciaal daartoe in het leven geroepen provinciale selectiecommissie met bijzondere kennis van of sterke affiniteit met ruimtelijke kwaliteit stelt uit de longlist op basis van genoemde criteria (zie artikel 5.2 en 5.3) een shortlist samen. Dit gaat, zo mogelijk, gepaard met veldbezoeken. Het project dient gerealiseerd en zichtbaar te zijn. Voor ruimtelijke projecten die in een vergevorderd stadium van realisatie verkeren kunnen uitzonderingen worden gemaakt. Immers realisatietrajecten kunnen in RO-land lang duren en het is voorstelbaar dat bepaalde projecten eerder rijp zijn voor exposure. De uiteindelijk gekozen shortlist vormt de lijst met de genomineerde projecten voor de Gelderse Prijs voor ruimtelijke kwaliteit. Het streven is naar tien genomineerden per editie. Maar hier kan per editie van afgeweken worden als het thema dat toelaat of de kwaliteit van de aangedragen projecten daarop aanstuurt.

De lijst met genomineerden projecten is door de bank genomen een lijst waarop een grote variatie waarneembaar is aan projecten, ondanks dat er sprake is van een bindend thema. Deze variatie karakteriseert de Gelderse Prijs en wordt vooral bepaald door geografisch spreiding, verschillende stedelijke en landelijke contexten of sferen en variatie in mate van complexiteit, van eenvoudige tot gecompliceerde projecten. Met een gevarieerde lijst wordt een zo breed mogelijk kwaliteitsbeeld van Gelderland geschetst. De provincie bepaalt niet de winnaar, dat doet een extern te werven jury. De jury bestaat uit maximaal vijf leden en staat onder leiding van een externe voorzitter. Voor de jury wordt een werkboek samengesteld en veldbezoeken aan de genomineerde projecten georganiseerd. Op een jurydag vindt beraadslaging plaats en worden genomineerde deelnemers eventueel bevraagd. De jury heeft de vrije hand om op eigen deskundigheid te varen voor wat betreft het bepalen van de te hanteren criteria waarmee de jury de nominaties gaat beoordelen. Deze speelruimte is belangrijk. In grote lijnen - zo is onze ervaring tot nu toe - liggen haar criteria in het verlengde van de criteria van de provinciale selectiecommissie (zie artikel 5.2). De jury stelt het juryrapport op. Leden van de jury komen uit de vakwereld van o.a. ruimtelijke ordening, stedenbouw, architectuur, landschapsarchitectuur, kunst, projectontwikkeling. Het gekozen thema heeft ook invloed op de samenstelling van de jury. Telkens wordt gestreefd naar op z’n minst één lid dat met net even iets meer afstand kan kijken naar de genomineerden projecten, bijvoorbeeld een ‘bekende Gelderlander’ of een journalist. De leden van de jury hebben tot slot een onafhankelijke positie ten opzichte van de genomineerde projecten. Naast het vakkundig oordeel van de jury wordt een publieksprijs georganiseerd. Het publiek kan haar stem uitbrengen op één van de genomineerde projecten. Dit gebeurt aan de hand van een digitale stemmethode. Deze publieksparticipatie vergroot de betrokkenheid van burgers bij de Gelderse Prijs voor ruimtelijke kwaliteit. Belangrijk is om ten aanzien van bouwmeesterschap een bewustwording te stimuleren en te facilteren.

Daarom is een belangrijk onderdeel van de Gelderse prijs voor ruimtelijke kwaliteit het boek waarin de genomineerde projecten worden geportretteerd. Dit boek levert een bijdrage aan de vraag naar goede voorbeelden van ruimtelijke kwaliteit. Het boek dient ter inspiratie en heeft een aantrekkelijke vormgeving. Tevens worden digitale informatiedragers ingezet, zoals website en twitter.

Een manifestatie vormt het slotstuk van de Gelderse Prijs voor ruimtelijke kwaliteit. Een programma wordt opgesteld en er wordt voor een aantrekkelijke locatie gekozen. De bekendmaking van de winnaars van juryprijs en de publieksprijs is een belangrijk onderdeel. Ook wordt dan het boek beschikbaar gesteld. Juryprijs en publieksprijs kunnen aan verschillende projecten of aan één en de zelfde worden toegekend. De geldprijzen, betaalbaar te stellen aan betreffende winnende gemeenten, dienen in overleg met betrokkenen, besteed te worden aan het winnende project. Gedacht kan worden aan bijdragen aan kunstobject, informatiepaneel- of brochure, leerproject, etc. De rol van het Gelders bestuur is vierledig. Portefeuillehouder Ruimte bepaalt het thema van de editie. GS stellen de nominaties vast en melden dit in ieder geval aan de Gelderse gemeenten en het publiek. GS stellen per editie een jury samen en nemen de uitkomsten van de juryberaadslagingen over. Portefeuillehouder Ruimte reikt op de manifestatie zowel de juryprijs als publieksprijs uit aan de winnaars.

GS melden de uitkomsten van de Gelderse prijs voor ruimtelijke kwaliteit in ieder geval aan de Gelderse gemeenten en het publiek.

1 Het helpt bij het verstaan van het begrip ruimtelijke kwaliteit de drie genoemde waarden verder uit te splitsen in kwaliteitsaspecten als (bron: www.ruimtexmilieu.nl):