| Organisatie | Nieuwegein |
|---|---|
| Organisatietype | Gemeente |
| Officiële naam regeling | Beleidskader participatiebudget 2010-2013 - Toegerust aan het werk |
| Citeertitel | Beleidskader participatiebudget 2010-2013 |
| Vastgesteld door | gemeenteraad |
| Onderwerp | maatschappelijke zorg en welzijn |
| Eigen onderwerp |
Geen.
Wet participatiebudget
Datum inwerkingtreding | Terugwerkende kracht tot en met | Datum uitwerkingtreding | Betreft | Datum ondertekening Bron bekendmaking | Kenmerk voorstel |
|---|---|---|---|---|---|
| 03-03-2010 | 12-12-2014 | nieuwe regeling | 17-02-2010 Molenkruier, 03-03-2010 | 2010-017 |
Sinds 1 januari 2009 is de Wet participatiebudget van kracht. De wet bundelt drie eerder apart verstrekte budgetten voor de uitvoering van de Wet werk en bijstand (WWB), de Wet inburgering (WI) en de Wet educatie en beroepsonderwijs (WEB). De wet moet bijdragen aan het vergroten van de arbeidsparticipatie en de inburgering en het bevorderen van maatschappelijke participatie door educatie. Met de Wet participatiebudget hebben gemeenten meer bestedings- en beleidsruimte gekregen.
In dit beleidskader geeft de gemeente Nieuwegein aan hoe zij om wil gaan met de ruimte die de Wet participatiebudget biedt. Het beleidskader is tot stand gekomen via een interactief proces. In dit proces zijn zowel intern als extern personen en instanties betrokken op bestuurlijk, beleidsmatig en uitvoerend niveau. Drie vragen stonden gedurende dat proces centraal:
Dit beleidskader is aan de hand van deze drie vragen opgebouwd. Het bevat geen radicale beleidswijzigingen ten opzichte van het verleden. Nieuwegein werkt nu al met succes vanuit verschillende invalshoeken aan arbeidsparticipatie en maatschappelijke participatie. We willen de ruimte die de Wet participatiebudget biedt benutten om het nog beter te doen. Door het verdwijnen van schotten, het verminderen van administratieve lasten en het benutten van nieuwe mogelijkheden kunnen we de uitvoering optimaliseren en daarmee de dienstverlening aan onze inwoners verder verbeteren. Meer dan voorheen gaan wij voorzieningen inzetten die gericht zijn op het behalen van een startkwalificatie en andere educatieve toerusting. Zo willen wij mensen in staat stellen om een duurzame positie op de arbeidsmarkt en een duurzame positie in de Nederlandse samenleving te verwerven. Voorop stond en staat dat we ons medeverantwoordelijk voelen om mensen te faciliteren en toe te rusten, zodat zij naar vermogen mee kunnen doen.
Want dat is onze ambitie. Dat mensen naar vermogen mee kunnen doen. Door middel van arbeidsparticipatie en als dat (nog) niet mogelijk is door middel van maatschappelijke participatie. Participatie is op zichzelf geen doel. Het verwerven en behouden van (een bepaalde mate van) zelfredzaamheid wel. Mensen zijn zelf verantwoordelijk voor het bewerkstelligen en behouden van een bepaalde mate van zelfredzaamheid. Veel mensen lukt dat, sommigen niet. Wij faciliteren deze inwoners door hen passende voorzieningen te bieden, zodat inwoners in staat zijn om naar vermogen en duurzaam mee te doen. Deze algemene doelstelling laat zich vertalen in drie concrete beleidsdoelen, waarvan de volgorde niet willekeurig gekozen is:
Om deze doelstellingen te verwezenlijken richten wij onze activiteiten op inwoners die niet via werk in hun eigen inkomen kunnen voorzien, geen startkwalificatie hebben, geen inburgeringkwalificatie hebben, onvoldoende kennis van de Nederlandse taal hebben en inwoners die andere belemmeringen ervaren om deel te nemen aan het sociale verkeer (de arbeidsmarkt in het bijzonder). Niet alle activiteiten en voorzieningen zijn op de totale doelgroep van toepassing. Dit werken wij meer gedetailleerd uit in hoofdstuk 3.
De gemeente Nieuwegein biedt deze inwoners een breed scala aan voorzieningen. Het betreft in de eerste plaats voorzieningen gericht op arbeidsinschakeling, gericht op het behalen van een startkwalificatie en andere educatieve toerusting. Daarnaast bieden wij voorzieningen gericht op maatschappelijke participatie. Meer dan voorheen ligt de nadruk op voorzieningen die een duurzame vorm van arbeidsparticipatie en maatschappelijke participatie ondersteunen.
Om in beeld te brengen welke concrete resultaten we boeken en in hoeverre ons beleid het gewenste effect heeft houden we output- en outcome-indicatoren bij. De output-indicatoren zeggen iets over de concrete resultaten die we boeken met de ondernomen activiteiten. De outcome-indicatoren zeggen iets over de effecten van de resultaten die we boeken met de ondernomen activiteiten. Of te wel in hoeverre realiseren we onze beleidsdoelen? Dit hebben we uitgewerkt in hoofdstuk 6.
Dit beleidskader beschrijft de kaders voor de periode 2010 – 2013. Beleidskaders en uitgangspunten om de uitvoering te ondersteunen en te optimaliseren. Het jaar 2010 staat in het teken van implementatie. Het in dit plan omschreven beleid gaan we implementeren op basis van een op te stellen uitvoeringsprogramma. Tevens kijken we daarbij naar de meest optimale sturingsystematiek. Op dit moment zijn de verschillende onderdelen van het participatiebudget nog verdeeld onder meerdere programma´s en portefeuillehouders. Het ligt voor de hand deze samen te brengen in één programma en onder de verantwoordelijkheid van één portefeuillehouder.
Sinds 1 januari 2009 is de Wet participatiebudget van kracht. De wet bundelt drie eerder apart verstrekte budgetten voor de uitvoering van de Wet werk en bijstand (WWB), de Wet inburgering (WI) en de Wet educatie en beroepsonderwijs (WEB). De wet moet bijdragen aan het vergroten van de arbeidsparticipatie en de inburgering en het bevorderen van maatschappelijke participatie door educatie. Met de Wet participatiebudget hebben gemeenten meer bestedings- en beleidsruimte gekregen.
Om mensen makkelijker aan een baan te helpen en maatschappelijke participatie te bevorderen heeft het kabinet de middelen voor re-integratie, inburgering en volwasseneneducatie gebundeld. De Wet participatiebudget koppelt de middelen van drie bestaande wetten. Deze wetten (de WWB, de WI en de WEB) blijven gewoon bestaan. De budgetten behorende bij de wetten blijven ook apart op de begrotingen van de betrokken ministeries staan. Gemeenten ontvangen de middelen voortaan echter als één budget en krijgen meer ruimte in de besteding daarvan.
Met het participatiebudget wil het Rijk barrières slechten die lokaal maatwerk verhinderen. Gemeenten hebben met het budget meer ruimte om eigen afwegingen te maken in de nadruk die ze op de verschillende doelen willen leggen. Daarnaast hebben gemeenten meer ruimte om te bepalen wie in aanmerking komt voor bepaalde voorzieningen en meer mogelijkheden om combinatietrajecten in te zetten. De ruimte die gemeenten krijgen met de Wet participatiebudget geeft hen onder meer de volgende nieuwe mogelijkheden:
1.3 Randvoorwaarden participatiebudget
De Wet participatiebudget geeft gemeenten meer bestedings- en beleidsruimte. Omdat het een specifieke uitkering is zijn er wel voorwaarden verbonden aan de besteding van het budget. Er gelden twee bestedingsregels.
De eerste bestedingsregel is dat gemeenten het besteden aan participatievoorzieningen. Dan gaat het om:
De voorzieningen kinderopvang, schuldhulpverlening en medische advisering mogen we alleen betalen uit het participatiebudget wanneer zij onderdeel uitmaken van een re-integratietraject1. Deze voorzieningen mogen we niet financieren wanneer zij onderdeel zijn van een inburgerings- of educatietraject.
Verder is nadrukkelijk bepaald dat we uitvoeringskosten niet uit het participatiebudget mogen financieren.
Gemeenten kunnen participatievoorzieningen inkopen of zelf uitvoeren. Wanneer een gemeente het in eigen beheer doet mag zij de kosten slechts ten laste van het participatiebudget brengen als ze direct aan de geleverde participatievoorziening zijn toe te rekenen.
De tweede bestedingsregel is dat we een participatievoorziening enkel mogen verstrekken aan individuele burgers2 van 18 jaar of ouder en van 16 of 17 jaar wanneer geen sprake (meer) is van leer- of kwalificatieplicht of wanneer schooluitval dreigt en een startkwalificatie alsnog behaald kan worden door een leerwerktraject. Het feit dat het participatiebudget bestemd is voor individuele burgers betekent dat we het budget niet mogen inzetten voor bijvoorbeeld algemeen arbeidsmarktonderzoek of benchmarks, waarbij de kosten niet direct zijn toe te rekenen aan de re-integratie dan wel participatie van individuen. Ook mogen we het participatiebudget, zoals hiervoor al aangegeven, niet inzetten voor uitvoeringskosten.
De budgetonderdelen voor educatie en inburgering worden deels verdeeld op basis van outputverdeelmaatstaven (zie ook hoofdstuk 5). Dat betekent dat de omvang van het budget gedeeltelijk afhankelijk is van de geleverde prestaties. Daarnaast geldt voor het budgetonderdeel educatie dat deze middelen in ieder geval tot en met 31 december 2012 zijn geoormerkt én besteed dienen te worden bij ROC´s.
In dit beleidskader geeft de gemeente Nieuwegein aan hoe zij om wil gaan met de ruimte die de Wet participatiebudget biedt. Het beleidskader is tot stand gekomen via een interactief proces. In dit proces zijn zowel intern als extern personen en instanties betrokken op bestuurlijk, beleidsmatig en uitvoerend niveau. Drie vragen stonden gedurende dat proces centraal:
Dit beleidskader bevat geen radicale beleidswijzigingen ten opzichte van het verleden. Nieuwegein werkt nu al met succes vanuit verschillende invalshoeken aan arbeidsparticipatie en maatschappelijke participatie. We willen de ruimte die de Wet participatiebudget biedt benutten om het nog beter te doen. Door het verdwijnen van schotten, het verminderen van administratieve lasten en het benutten van nieuwe mogelijkheden kunnen we de uitvoering optimaliseren en daarmee de dienstverlening aan onze inwoners verder verbeteren. Meer dan voorheen gaan wij voorzieningen inzetten die gericht zijn op het behalen van een startkwalificatie en andere educatieve toerusting. Zo willen wij mensen in staat stellen om een duurzame positie op de arbeidsmarkt en een duurzame positie in de Nederlandse samenleving te verwerven.
Voorop stond en staat dat we ons medeverantwoordelijk voelen om mensen te faciliteren en toe te rusten, zodat zij naar vermogen mee kunnen doen. Dit beleidskader stelt ons in staat re-integratie en educatie, voorheen twee afzonderlijke ‘kolommen’, op een logische manier te verbinden. Deze verbinding betekent dat:
Dit hoofdstuk gaat over het begrip participatie in het kader van de Wet participatiebudget en de samenhang die het heeft met andere beleidsterreinen.
Participatie betekent meedoen. Wanneer het gaat over meedoen in het kader van de Wet participatiebudget, dan gaat het over arbeidsparticipatie en maatschappelijke participatie. Meedoen is belangrijk. Het wijst op of draagt bij aan de onafhankelijkheid en zelfredzaamheid van individuen. Daarnaast heeft het een positief effect op de sociale samenhang en heeft het financieel-economische voordelen. Mensen die niet meedoen zijn – in meer of mindere mate – afhankelijk van anderen. Meedoen op zichzelf is geen doel. Het verwerven en/of behouden van (een bepaalde mate van) zelfredzaamheid wel. Veel mensen kunnen dat op eigen kracht, maar dat geldt niet voor iedereen. We onderscheiden wat dat betreft twee problematische situaties.
Een eerste problematische situatie doet zich voor wanneer iemand onvoldoende economisch zelfredzaam is. Het hebben van werk wijst op en draagt bij aan de economische zelfredzaamheid van een individu. We zien werk als de belangrijkste vorm van participatie. Niet werken wijst op een situatie van beperkte economische zelfredzaamheid. Beperkingen of belemmeringen om te werken zijn zeer uiteenlopend. De meest voorkomende factoren zijn: een beperkte opleiding, onvoldoende taalniveau, weinig werkervaring en onvoldoende communicatieve vaardigheden. Ook spelen elementen die samenhangen met persoonlijkheid en leefomstandigheden vaak een rol. Deze beperkingen en belemmeringen verkleinen de kans op (duurzame) arbeidsinpassing en economische zelfredzaamheid.
Een tweede problematische situatie doet zich voor wanneer iemand onvoldoende maatschappelijke zelfredzaam is. Vanuit het oogpunt van sociale samenhang en het welzijn van individuele inwoners is maatschappelijke zelfredzaamheid van belang. Wanneer maatschappelijke zelfredzaamheid problematisch is, kan dat doorwerken in de zelfredzaamheid op economisch vlak (en andersom). Om te kunnen functioneren in de samenleving zijn basisvaardigheden nodig. We doelen dan op: voldoende opleiding, kennis van de Nederlandse taal en samenleving, kennis en vaardigheden met betrekking tot communicatie, sociale omgang, pedagogisch functioneren en mobiliteit, financiële vaardigheden, rekenvaardigheden en digitale vaardigheden. Het ontbreken van deze basisvaardigheden belemmert maatschappelijke zelfredzaamheid. Hoe meer basisvaardigheden er ontbreken, hoe groter de kans is dat mensen afhaken.
In Nieuwegein werken we al enige tijd met een re-integratieladder. Met een dergelijke ladder3 kunnen we verschillende gradaties van economische zelfredzaamheid inzichtelijk maken. Het is een praktisch middel om de positie van mensen te bepalen. Het hoogste niveau van de ladder is het hebben van regulier betaald werk. Dit niveau is echter (nog) niet voor iedereen haalbaar. Sommige mensen bevinden zich op een andere positie op de ladder. Voor een aantal van hen geldt dat zij met de juiste ondersteuning de ladder verder kunnen bestijgen. Bij anderen zal de ondersteuning vooral gericht moeten zijn op het consolideren van de positie die zij op dat moment hebben.
Landelijk is recent een participatieladder ontwikkeld. Hiermee wordt zowel de positie van mensen met betrekking tot hun economische als hun maatschappelijke zelfredzaamheid in beeld gebracht. Bij de implementatie van dit beleidskader gaan we verkennen of we de huidige re-integratieladder moeten aanpassen of vervangen op basis van dit nieuwe model. We onderzoeken daarbij of we alle mensen die gebruik maken van participatievoorzieningen op een dergelijke ladder kunnen plaatsen. Bij deze verkenning hebben wij oog voor de discussie die landelijk gevoerd wordt over de mogelijke integratie van beide ladders.
2.3 Samenhang beleidsterreinen
Beleid gericht op participatie is niet nieuw. Op het gebied van re-integratie (WWB), inburgering (WI) en volwasseneneducatie (WEB) bieden we al jaren de nodige ondersteuning. Ook in het kader van de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO), de Wet sociale werkvoorziening (WSW), de Regionale Meld- en Coördinatiefunctie (RMC) en (meer recent) de Wet investeren in Jongeren (WIJ) werken we aan het bevorderen van de zelfredzaamheid4van onze inwoners. Daarnaast plaatsen we ook het armoedebeleid in veel gevallen in dit kader, omdat het bijdraagt aan het creëren van randvoorwaarden om mee te kunnen doen.
De Wet participatiebudget maakt het niet alleen mogelijk, maar ook noodzakelijk, om meer samenhang te brengen in deze bestaande doelstellingen en taken. De verwachting is dat in de toekomst ook de schotten tussen andere op participatie gerichte wetten zullen verdwijnen, waarmee een integraal beleid op het gebied van participatie aan belang wint.
De doelstellingen en doelgroepen van het participatiebeleid zijn in dit hoofdstuk uiteengezet.
Onze ambitie is dat iedereen in Nieuwegein naar vermogen meedoet. Door middel van arbeidsparticipatie en als dat (nog) niet mogelijk is door middel van maatschappelijke participatie. Participatie is op zichzelf geen doel. Het verwerven en behouden van (een bepaalde mate van) zelfredzaamheid wel.
Mensen zijn zelf verantwoordelijk voor het bewerkstelligen en behouden van een bepaalde mate van zelfredzaamheid. Veel mensen lukt dat, zelfstandig of met behulp van mensen om hen heen. In onze samenleving zijn echter ook mensen die dat niet lukt en die economisch en/of maatschappelijk afhankelijk zijn en blijven van anderen. Het ontbreekt hen aan kennis, vaardigheden of een omgeving met positieve stimulansen om economische en/of maatschappelijke zelfredzaamheid (blijvend) te bewerkstelligen. Wij willen deze inwoners faciliteren, met oog voor hun omstandigheden en omgeving. In samenwerking met relevante maatschappelijke partners bieden wij passende voorzieningen. Wij willen daarmee beperkingen en belemmeringen voor economische en/of maatschappelijke zelfredzaamheid op individueel niveau wegwerken, zodat inwoners in staat zijn om naar vermogen en duurzaam mee te doen. Deze algemene doelstelling laat zich vertalen in drie concrete beleidsdoelen, waarvan de volgorde niet willekeurig gekozen is:
De gemeente Nieuwegein wil dat haar potentiële beroepsbevolking5 deelneemt aan reguliere betaalde arbeid en daarmee economisch zelfredzaam is.
De gemeente Nieuwegein wil dat haar inwoners van 18 tot 27 jaar beschikken over een startkwalificatie6.
Zoals gezegd is de volgorde van de doelstelling niet willekeurig. In feite volgen we de re-integratieladder (zie paragraaf 2.2). Voor alle doelstellingen geldt dat wij streven naar een vorm van duurzame zelfredzaamheid. Deze extra nadruk op duurzaamheid is de belangrijkste accentverschuiving kijkend naar het beleid van de afgelopen jaren. Meer dan voorheen gaan wij voorzieningen inzetten die gericht zijn op het behalen van een startkwalificatie en andere educatieve toerusting. Zo willen wij mensen in staat stellen om een duurzame positie op de arbeidsmarkt en een duurzame positie in de Nederlandse samenleving te verwerven.
3.2 Doelgroepen en voorzieningen
Op basis van de Wet participatiebudget kunnen we een brede doelgroep ondersteunen met participatievoorzieningen. Tot de wettelijke doelgroep behoren alle inwoners van 18 jaar of ouder en van 16 of 17 jaar wanneer geen sprake (meer) is van leer- of kwalificatieplicht of wanneer schooluitval dreigt en een startkwalificatie alsnog behaald kan worden door een leerwerktraject. Vanzelfsprekend vallen hier alle doelgroepen van de WWB, de WI en de WEB onder. Daarnaast hebben we dus de ruimte om ook anderen participatievoorzieningen aan te bieden.
Om de hiervoor omschreven doelstellingen te verwezenlijken bieden wij participatievoorzieningen aan inwoners die niet via werk in hun eigen inkomen kunnen voorzien, die geen startkwalificatie hebben, die geen inburgeringkwalificatie hebben, die onvoldoende kennis van de Nederlandse taal hebben en inwoners die andere belemmeringen ervaren om deel te nemen aan het sociale verkeer (de arbeidsmarkt in het bijzonder). Niet alle voorzieningen zijn op de totale doelgroep van toepassing. Daarom ordenen wij de voorzieningen in drie clusters:
Het eerste cluster bestaat uit individuele voorzieningen die wij inzetten om inwoners te ondersteunen bij het bewerkstelligen en behouden van economische zelfredzaamheid. De doelgroep van deze voorziening bestaat uit de hieronder omschreven inwoners van Nieuwegein. Deze doelgroep meldt zich uit eigen beweging en wordt tevens door de gemeente (eventueel in samenwerking met maatschappelijke partners) actief geworven. Deze actieve werving heeft zowel curatieve als preventieve dimensies. De doelgroep bestaat uit:
Het tweedecluster bestaat uit collectieve voorzieningen die inwoners ondersteunen bij het bewerkstelligen en behouden van maatschappelijke zelfredzaamheid. Indien mogelijk vormt de ondersteuning in dit kader een opmaat naar een traject gericht op economische zelfredzaamheid. Wij bieden samen met maatschappelijke partners een open educatief aanbod basiskennis en –vaardigheden. De doelgroep wordt gevormd door alle inwoners van Nieuwegein van 18 jaar en ouder die niet maatschappelijk zelfredzaam zijn, omdat zij niet of in onvoldoende mate beschikken over:
Er geldt voor deze doelgroep geen ander criterium dan dat het gaat om inwoners die niet of in onvoldoende mate beschikken over de genoemde basiskennis en –vaardigheden, waardoor zij niet in staat zijn maatschappelijk te participeren. Aspecten als leeftijd, opleidingsniveau of inkomen vormen dus geen criterium. Voor sommige inwoners zal gelden dat een collectieve voorziening geen adequate ondersteuning biedt. Indien zij behoren tot de doelgroep van het derde cluster (zie hierna) kunnen zij rekenen op ondersteuning en begeleiding op basis van een individuele voorziening.
Het derdecluster bestaat namelijk uit individuele voorzieningen die wij inzetten om inwoners te ondersteunen bij het bewerkstelligen en behouden van maatschappelijke zelfredzaamheid. Indien mogelijk vormt de begeleiding een opmaat naar een traject gericht op economische zelfredzaamheid. De groep inwoners die aanspraak kunnen maken op een individuele voorziening gericht op maatschappelijke zelfredzaamheid bestaat uit:
In dit hoofdstuk maken we inzichtelijk wat we gaan doen. We beschrijven welke soorten voorzieningen we (kunnen) inzetten voor de hiervoor omschreven doelgroepen.
De gemeente Nieuwegein biedt een breed scala aan voorzieningen9. Ons aanbod is gebaseerd op het open educatief aanbod dat in de gemeente beschikbaar is en op de voorzieningen die zijn ingekocht in het kader van de WWB, de WI, de WIJ en de RMC. Zoals wij in het vorige hoofdstuk uiteen hebben gezet gaat het om drie clusters van voorzieningen:
Binnen het totaal van deze clusters zijn vier soorten voorzieningen te onderscheiden.
Allereerst zijn er voorzieningen gericht op arbeidsinschakeling. Dit zijn individuele voorzieningen, die allemaal behoren tot het eerste cluster. Te denken valt bijvoorbeeld aan:
Ten tweede zijn er voorzieningen gericht op het behalen van een startkwalificatie of anderszins gericht op de educatieve toerusting. Dit zijn over het algemeen individuele voorzieningen, maar hebben soms een collectief karakter. Deze voorzieningen zijn in alle drie de cluster terug te vinden. Te denken valt bijvoorbeeld aan:
Ten derde zijn er voorzieningen gericht op het bewerkstelligen en behouden van maatschappelijke zelfredzaamheid (mogelijk als opmaat naar economische zelfredzaamheid). Hieronder vallen zowel individuele voorzieningen als collectieve voorzieningen. Deze zijn terug te vinden in het tweede en derde cluster. Te denken valt bijvoorbeeld aan:
Tot slot zijn er diverse flankerende voorzieningen, die de inzet van hier bovengenoemde voorzieningen kunnen ondersteunen. Het kan gaan om gaat in de meeste gevallen om individuele voorzieningen. Hierbij valt bijvoorbeeld te denken aan:
De geboden ondersteuning en de participatievoorzieningen moeten doelmatig zijn met het oog op het bewerkstelligen en behouden van duurzame economische en/of maatschappelijke zelfredzaamheid. Wij hanteren daarom de volgende criteria bij de toekenning van voorzieningen:
4.3 Voorliggende voorzieningen
Bij de toekenning van een participatievoorziening wordt rekening gehouden met voorliggende voorzieningen. Hieronder verstaan wij in ieder geval:
5 Financiering en verantwoording
Hoofdstuk 5 gaat over de financiering van het participatiebudget en de verantwoording die afgelegd dient te worden aan het Rijk.
Voorheen ontvingen gemeenten drie geldstromen (W-deel WWB, middelen voor inburgering en middelen voor educatie) van het Rijk, nu nog maar één. De Wet participatiebudget heeft naast deze ontschotting ook prestatiestimulansen geïntroduceerd. De beleidsterreinen educatie en inburgering krijgen daartoe een aantal outputverdeelmaatstaven, waarmee de hoogte van het participatiebudget door de gemeente – zij het in zeer beperkte mate – te beïnvloeden is. Door op onderdelen relatief hoger te scoren dan andere gemeenten, oefent een gemeente invloed uit op de hoogte van het participatiebudget twee jaar later. Veruit het grootste deel van het participatiebudget bestaat uit het W-deel van de WWB. Deze middelen zijn door gemeenten niet te beïnvloeden op basis van outputverdeelmaatstaven. Het rijk baseert de verdeling van dit onderdeel op de omvang van de beroepsbevolking, de kwalitatieve discrepantie laaggeschoolde arbeid en op het aantal mensen met een WW- en WWB-uitkering. Daardoor blijft het grootste deel van het participatiebudget objectief verdeeld en niet door gemeente te beïnvloeden. In onderstaande tabel is de verwachte geldstroom voor het begrotingsjaar 2010 uiteengezet.
In de tabel is geen rekening gehouden met de reserveringsregeling. Indien een gemeente in een jaar niet het volledige participatiebudget besteed, kan het Rijk het niet bestede deel terugvorderen. De gemeente heeft echter de mogelijkheid om 25%10 van het budgetoverschot te reserveren voor besteding aan participatievoorzieningen in het volgende jaar. De mogelijkheid van reserveren geldt niet voor de gelden die besteed dienen te worden bij ROC´s en/of aan opleidingen educatie11. Voor deze middelen geldt, vanwege de oormerking en bestedingsverplichting een andere systematiek tot en met 2012.
Wanneer er sprake is van een budgettekort kan in 2009 en 2010 een voorschot van maximaal 25% van het voor dat jaar toegekende participatiebudget genomen worden op het participatiebudget van het volgende jaar. De verantwoording vindt plaats in het jaar van besteding. In de jaarlijkse verantwoording aan het Rijk dient de gemeente het bedrag van de reservering of het voorschot aan te geven. Maar daarover meer in de volgende paragraaf.
Jaarlijks stellen we een begroting op voor het totale participatiebudget. Hierbij hanteren we de budgetonderdelen van de drie materiewetten als een eerste uitgangspunt. Daarnaast wordt de raming jaarlijks beïnvloed door de verwachte uitgaven (op basis van actuele ontwikkelingen of ervaringen in voorgaande jaren). Wij merken in dit verband op dat vanwege de economische ontwikkelingen het Rijk nu en in de komende jaren de omvang van (onderdelen van) het participatiebudget kritisch onder de loep neemt. Het is reeds bekend dat men op het WEB-deel van het budget in 2010 en 2011 fors (20% - 25%) zal bezuinigen. Deze en eventuele extra bezuinigingen zullen gevolgen hebben voor de voorzieningen die wij kunnen bieden. Bij de jaarlijkse raming houden wij hier rekening mee en maken wij eventuele gevolgen inzichtelijk.
Voorheen legden gemeenten separaat verantwoording af aan het Rijk over het W-deel WWB (verantwoording van bestedingen), de middelen inburgering (verantwoording van prestaties) en de middelen educatie (verantwoording van bestedingen). Dat verandert. Gemeenten ontvangen nog maar één budget en leggen daarover slechts één keer verantwoording af over het gehele budget op basis van het baten-lastenstelsel. Dat betekent dat de verantwoording aan het Rijk plaatsvindt via de bijlage van de gemeentelijke jaarrekening.
Gemeenten moeten aantonen dat het participatiebudget rechtmatig besteed is. Dat wil zeggen besteed aan participatievoorzieningen bestemd voor mensen die behoren tot de wettelijke doelgroep (zie paragraaf 1.3). De accountant van de gemeente beoordeelt of het budget al dan niet rechtmatig besteed is. Bij deze controle gaat de accountant na of lasten, baten en balansmutaties tot stand zijn gekomen in overeenstemming met de begroting en de van toepassing zijnde wettelijke regelingen.
Voor het aanleveren van de verantwoordingsinformatie wordt gebruik gemaakt van het door het rijk voorgeschreven model:
De gemeente Nieuwegein wil dat iedereen naar vermogen mee kan doen. Om te bepalen of en wanneer we succesvol zijn, houden we resultaten bij. Dit gaat verder dan de outputverdeelmaatstaven en de rechtmatigheideisen van het Rijk.
Door middel van het bijhouden van prestatie-indicatoren kunnen we meten in hoeverre het beleid resultaat sorteert en het gewenste effect heeft. Prestatie-indicatoren hebben verschillende verschijningsvormen. Binnen de gemeentelijke overheid kan het beleidsproces worden gezien als een proces waarbij input (hoeveelheid inzit van mensen, middelen en uren) via throughput (de ondernomen activiteiten en ingezette voorzieningen) wordt omgezet in output (feitelijke resultaat van de activiteiten en voorzieningen) en uiteindelijk in outcome (de effecten van de bewerkstelligde resultaten, ofwel doelrealisatie). Input-, throughput-, output- en outcome-indicatoren hebben allemaal in meer of mindere mate een relatie met de gestelde beleidsdoelen en zijn allemaal in meer of mindere mate te meten.
Bij het beoordelen van de mate van succes ontstaat een compleet beeld als er informatie beschikbaar is over middelen, processen/producten, prestaties en effecten en over de relaties tussen deze elementen. Voor elk van de vier elementen kunnen we prestatie-indicatoren ontwikkelen. Op die manier hebben we te allen tijden inzichtelijk hoe we dingen doen, wat we daarmee bereiken en welke effecten daarvan uitgaan. Wanneer we ook de relatie tussen deze indicatoren leggen, ontstaat een beeld over effectiviteit (relatie tussen output en outcome) en over efficiëntie (relatie tussen input/throughput en output).
6.2 Wanneer zijn we succesvol?
Om te bepalen of ons beleid het beoogde effect en resultaat heeft, of het kortom succesvol is, houden we prestatie-indicatoren bij. In het kader van onze bedrijfsvoering worden diverse input- en throughput-indicatoren bijgehouden. Onderdeel hiervan zijn in ieder geval de volgende indicatoren, omdat ze als outputverdeelmaatstaven door het Rijk worden gehanteerd:
Om in beeld te brengen welke concrete resultaten we boeken en in hoeverre ons beleid het gewenste effect heeft, gaan we output- en outcome-indicatoren bijhouden. De output-indicatoren zeggen iets over de concrete resultaten die we boeken met de ondernomen activiteiten. We bepalen de indicatoren op basis van de werkorganisatie en werkprocessen die ondersteund worden door een administratief systeem dat de consulenten bijhouden. We gaan de volgende output-indicatoren bijhouden:
Tijdens de implementatiefase bepalen we per indicator een realistisch streefgetal. De belangrijkste indicatoren verwerken we in de programmabegroting.
De outcome-indicatoren zeggen iets over de effecten van de resultaten die we boeken met de ondernomen activiteiten. Of te wel in hoeverre worden onze beleidsdoelen (paragraaf 3.1) gerealiseerd. Deze effecten zijn moeilijk te meten en vast te leggen in concrete prestatie-indicatoren (zie ook de tabel op pagina 17). De effecten kunnen we wel meten op basis van een onafhankelijk kwalitatief onderzoek dat eens in de twee à drie jaar onder inwoners, die gebruik hebben gemaakt van de participatievoorzieningen, wordt gehouden. Met dat onderzoek brengen we ondermeer het volgende in beeld:
Tijdens de implementatiefase gaan we het meetinstrument voor de effecten van onze resultaten concretiseren.
Na vaststelling van dit beleidskader door de gemeenteraad van Nieuwegein, wordt het jaar 2010 gebruikt om het beleid te implementeren en een uitvoeringsprogramma op te stellen. Ook wordt gekeken naar de meest optimale sturingsystematiek.
Vanzelfsprekend betrekken wij de afdeling Werk & Inkomen, Bureau Inburgering, het regionaal Jongerenloket, diverse maatschappelijke partners (waaronder het UWV WERKbedrijf en onderwijsinstellingen) en betrokkenen die actief zijn op aanverwante terreinen, bij de implementatie en het opstellen van een uitvoeringsprogramma. Overige aandachtspunten in het implementatietraject zijn onder andere:
Een specifiek onderdeel van het implementatietraject is een onderzoek naar de te hanteren randvoorwaarden voor het regionaal inzetten van het participatiebudget. Een vraagstuk dat relevant is geworden door ondermeer de activiteiten in het regionaal opererende jongerenloket. Het onderzoek maakt inzichtelijk wat de financiële mogelijkheden en consequenties (kunnen) zijn van regionale samenwerking op basis van een regionaal budget.
Het participatiebudget bestaat uit drie onderdelen, die voorheen los van elkaar stonden. Als gevolg hiervan is het op dit moment zo dat de thema´s re-integratie, inburgering en educatie onder meerdere programma´s in de begroting vallen, in het college verdeeld zijn onder twee portefeuillehouders en in de organisatie bij verschillende afdelingen zijn ondergebracht.
Zowel voor de uitvoering als voor de kaderstellende en controlerende functie van de gemeenteraad, is het aan te bevelen om de drie onderdelen in één programma onder te brengen, onder de verantwoordelijkheid van één portefeuillehouder. Wij stellen voor om dit als uitgangspunt te nemen voor een nieuwe programma-indeling, die van kracht kan worden in de begroting 2011. Tevens stellen wij voor dat wij het dit voorjaar aantredende college adviseren één portefeuillehouder voor het participatiebudget aan te houden.
De Wet werk en bijstand (WWB) heeft gemeenten beleidsmatig en financieel de verantwoordelijkheid gegeven voor het bijstandsbeleid. Het doel van de WWB is om zoveel mogelijk mensen aan het werk te krijgen en het beroep op de bijstand te voorkomen en te verminderen.
De Wet inburgering (WI) regelt de inburgeringsplicht. Inburgering is een eerste stap op weg naar integratie. Niet alleen arbeidsparticipatie is in dit verband van belang, maar ook het actief meedoen aan en betrokken zijn bij de samenleving. Inburgeringsplichtigen zijn zelf verantwoordelijk voor het met goed gevolg afleggen van het examen. Gemeenten handhaven deze verplichting, bieden aan specifieke groepen voorzieningen aan, stellen vast wie uitgezonderd wordt van de plicht en proberen door middel van informatie en advies vrijwillige inburgeraars te werven.
De Wet educatie en beroepsonderwijs (WEB) heeft een sterk sociaal-maatschappelijk karakter. De wet bundelt verschillende vormen van beroepsonderwijs en volwasseneneducatie, gericht op bieden van mogelijkheden voor mensen (opleiding, algemene vorming, zelf ontplooiing) om beter te kunnen functioneren in de samenleving. Een belangrijk uitgangspunt in de WEB is dat iedereen een startkwalificatie behaald.
De verwachting is dat in de toekomst ook de schotten tussen andere op participatiegerichte wetten zullen verdwijnen. Meest concreet valt te denken aan de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO’ en de Wet sociale werkvoorziening (WSW). De WMO regelt de verantwoordelijkheid van gemeenten voor de participatie van inwoners, in het bijzonder de meest kwetsbare groepen. Mensen moeten zoveel en zolang mogelijk zelfstandig functioneren en aan activiteiten kunnen deelnemen. De WSW is de wet die mogelijk maakt dat mensen met een lichamelijke, verstandelijke of psychische beperking in een beschermde omgeving arbeid verrichten of dat zij onder begeleiding op de reguliere arbeidsmarkt werkzaam zijn.
Met betrekking tot jongeren worden in dit kader ook de Regionale Meld- en Coördinatiefunctie (RMC) en de Wet investeren in jongeren (WIJ) genoemd. Om meer grip te krijgen op het terugdringen en voorkomen van voortijdig schoolverlaten is Nederland verdeeld in 39 RMC regio´s. De RMC regio is verantwoordelijk voor een sluitende melding en registratie, doorverwijzing en herplaatsing van voortijdig schoolverlaters (VSV´ers); voor het bevorderen van een goede samenwerking tussen alle partijen in de regio die te maken hebben met jongeren tot 23 jaar, en het realiseren van een sluitende aanpak met een zo goed mogelijk traject op-maat voor jongeren die extra zorg nodig hebben.
De WIJ is van kracht sinds 1 oktober 2009 en is bedoeld om jongeren te stimuleren hun school af te maken, werken en leren te combineren of een baa te aanvaarden. De wet verplicht gemeenten om jongeren van 18 tot 27 jaar die zich melden voor een uitkering een aanbod te doen. Dit kan een baan zijn, een vorm van scholing of een combinatie van beide, afgestemd op de situatie van de betreffende jongere. Als zij werk accepteren krijgen ze salaris van de werkgever. Bij acceptatie van het leeraanbod krijgen ze een inkomen dat even hoog is als de bijstandsuitkering. Als het aanbod niet wordt geaccepteerd krijgt de jongere geen uitkering van de gemeente.