| Overheidsorganisatie | Waterschap De Dommel |
|---|---|
| Officiële naam regeling | Beleid waterschap ten aanzien van oeverafkalving |
| Citeertitel | Beleid waterschap ten aanzien van oeverafkalving 2006 |
| Vastgesteld door | dagelijks bestuur |
| Onderwerp | milieu |
| Eigen onderwerp | milieu – water |
Ook gepubliceerd in Eindhovens dagblad op 19 mei 2006.
Datum ondertekening inwerkingtredingsbesluit: 17-5-2006
Bron bekendmaking inwerkingtredingsbesluit: Brabants dagblad, 19 mei 2006
Onbekend.
Geen
Datum inwerking- treding | Terugwerkende kracht tot en met | Datum uitwerking- treding | Betreft | Datum ondertekening Bron bekendmaking | Kenmerk voorstel |
|---|---|---|---|---|---|
| 19-05-2006 | 06-03-2010 | wijziging hoofdstuk 1 en 2 | 17-05-2006 Brabants dagblad, 19 mei 2006 | I-05-0354 | |
| 15-09-2003 | 19-05-2006 | nieuwe regeling | 27-08-2003 Brabants dagblad 15 september 2003 | Onbekend |
Hoofdstuk | Pagina | |
|---|---|---|
1. Inleiding | 3 | |
2. Juridisch kader | 3 | |
3. Beoordeling maatregelen tegen oevererosie | 4 | |
5. Implementatie | 7 | |
6. Financiële consequenties | 8 | |
Bijlage 1: Materiaalvoorkeur bij oeververdediging | 9 | |
Bijlage 2: beslisboom, wat te doen bij oevererosie | 10 |
Het inzakken van taluds en het afkalven van oevers zijn verschijnselen waar het waterschap reeds jarenlang mee te maken heeft. Tot nu toe is er geen duidelijke beleidslijn voorhanden hoe we met oeverafkalving moeten omgaan. Ten behoeve van een eenduidige beoordeling van oevererosie en afhandeling van ontheffingen is beleid geformuleerd, waarmee duidelijkheid wordt gegeven wanneer en onder welke voorwaarden oeverafkalving kan worden tegengegaan. In paragraaf 2 wordt de juridische achtergrond van oeverafkalving weergegeven. In paragraaf 3 worden de criteria beschreven voor het nemen van maatregelen tegen oevererosie. Het in deze notitie beschreven beleid van het waterschap met betrekking tot de handelswijze bij oeverafkalving is tenslotte in een samenvattende beslisboom weergegeven.
Bij de vraag “wat te doen bij oevererosie” zijn de volgende aspecten van belang:
Is oevererosie echt wel hinderlijk? Is er sprake van oevererosie, maar is deze nu en in de toekomst niet hinderlijk dan is het beleid niets doen.
Bij wie ligt het eigendom van de watergang, het onderhoudspad en de aanliggende grond?
Welke functie heeft het betreffende water in het waterbeheersplan gekregen?
Wat is de oorzaak van de oevererosie (natuurlijke omstandigheid, bovennormaal afkalvingsproces, eigen handelen)?
In algemene zin geldt dat het waterschap ervoor dient te zorgen dat de oppervlaktewateren, rekening houdend met de functies daarvan, in een geschikte toestand verkeren (vgl. artikel 5, eerste lid, van de Keur oppervlaktewateren 2005). Dit betekent onder meer dat zodanig onderhoud moet plaatsvinden dat een goede aan- en afvoer en berging van water is gewaarborgd. In grote lijnen heeft het waterschap in twee hoedanigheden met taluds en oevers te maken:
als beheerder van de watergang waarbij het waterschap de watergang en het onderhoudspad in eigendom heeft;
als beheerder van watergangen zonder onderhoudspad in eigendom van het waterschap.
Ad a) De watergang met onderhoudspad in eigendom van het waterschap
Het waterschap heeft watergangen die in eigendom zijn zelf in onderhoud, omdat deze watergangen waterstaatkundig belangrijk zijn. Om deze reden dient bij dergelijke watergangen een goede invulling gegeven te worden aan de onderhoudsplicht, met name op plaatsen waar de belangen van de instandhouding van het onderhoudssysteem en de risico's groot zijn.
Functie oppervlaktewater
Als aangrijpingspunt geldt hier het belang van de waterhuishouding. Oeverbescherming die waterstaatskundig niet geboden is of verder gaat dan dat, valt niet onder de onderhoudsplicht van het waterschap en daartoe is het waterschap dan ook niet gehouden.
Instandhouding onderhoudssysteem
In de situatie van gekanaliseerde beken, waarlangs onderhoudspaden zijn gelegen zal het waterschap, met het oog op het aan de waterloop noodzakelijke onderhoud, het onderhoudspad in goede staat houden.
Ad b Als beheerder van de watergang zonder onderhoudspad in eigendom van het waterschap
Bij onderhoudspaden die niet in eigendom zijn van het waterschap zal er bij deformatie van de oevers sprake zijn van aantasting van particulier eigendom.
Natuurlijke deformatie van de oevers behoort tot het normaal maatschappelijk risico van de eigenaar of pachter. De vraag moet dan ook gesteld worden of de oevererosie een gevaar vormt voor de waterstaatkundige functie van de watergang. Is dit het geval dan kunnen eventuele herstelmaatregelen worden uitgevoerd die wel een beschermend effect op de individuele eigendommen hebben maar toch primair vanuit de taakstelling of de onderhoudsplicht van het waterschap gericht zijn op de waterstaatkundige verzorging van het gebied. Het betreft hierbij uitsluitend herstelmaatregelen van de oevers en de taluds zelf in het kader van de onderhoudsplicht, niet het aanbrengen van enige vorm van oeverbeschoeiing.
Ingevolge artikel 9, eerste lid, sub d van de Keur oppervlaktewateren 2005 Waterschap De Dommel is het onder meer verboden om kunstwerken aan te leggen in een oppervlaktewater. In geval van aantasting van particuliere eigendom geldt dat een perceelseigenaar een aanvraag voor een ontheffing voor het aanbrengen van oeverbeschoeiing kan indienen. Wanneer een dergelijke aanvraag gehonoreerd wordt (d.w.z. in welke gevallen het waterschap ontheffing verleent), staat beschreven in paragraaf 3. Voorts wordt hierin beschreven in welke gevallen het waterschap kan kiezen voor enige vorm van compensatie.
In deze paragraaf worden de criteria voor ontheffingverlening en schadevergoeding (bij watergangen en aanliggende percelen die niet in eigendom zijn) en de criteria voor het uit te voeren beheer en onderhoud (bij eigen watergangen en onderhoudspaden) beschreven.
Er wordt hier uitgegaan van “ hinderlijke oevererosie”. Onderscheid tussen watergangen/ onderhoudspaden wel/ niet in eigendom werd in paragraaf 2 behandeld. Basis voor de onderstaande uitwerking is het criterium welke functie op de watergang ligt en de (maatschappelijke) effecten van de oevererosie. Tevens wordt er bij de beoordeling rekening gehouden met de oorzaak van de oevererosie.
In geval van onevenredige (dreigende) aantasting particulier eigendom of het ontstaan van een maatschappelijk ongewenste situaties is oeverversterking vanzelfsprekend noodzakelijk, dit geldt voor:
schade aan bouwkavels;
schade aan kunstwerken of wegen;
schade aan bebouwing/ cultuurhistorische objecten (bijv. watermolens);
schade aan belangrijke landschappelijke waarden (o.a. oude bomen in landgoederen).
Bij het eerste geval wordt oeverbescherming toegestaan. De materiaalkeuze is afhankelijk van de functie. Bij de functies waternatuur, EVZ en water voor de landnatuur wordt uitgegaan van natuurlijk materiaal (zie bijlage 1). Voor water voor de agrarische natuur dient er in ieder geval sprake te zijn van milieuvriendelijk materiaal.
Bij het tweede en derde geval kan oeverbescherming worden toegepast in cultuurtechnische vorm (bijv. baksteen). Bij kunstwerken/ wegen kan in principe ook gecertificeerd puin gebruikt worden. Bij schade aan landschappelijke waarden wordt oeverbescherming uitgevoerd met natuureigen materiaal (bijvoorbeeld aanplant). In bijzondere moeilijke gevallen (sterke erosie) en /of urgentie (voor aanleg van een stabiele aanplant is geen tijd meer) zal een harde oeververdediging noodzakelijk kunnen zijn. Hierbij dient wel gebruik gemaakt te worden van natuurvriendelijk materiaal (zie bijlage 1).
Is er sprake van de functie water voor de AHS dan zullen bij (voor het waterschap en/ of aangrenzende eigenaars) hinderlijke effecten op de onderhoudspaden en aanliggende percelen maatregelen tegen oevererosie genomen worden. Bij dergelijke watergangen zal het stroomgebied oeververdediging laten uitvoeren dan wel toestemming/ ontheffing daarvoor verlenen.
In eerste instantie zal gekeken moeten worden naar de oorzaken van de oeverafkalving. Is er sprake van afkalving door uitspoeling van grondwater, dan kan de oplossing gezocht worden in het aanleggen van een drain in de lengterichting. Is er sprake van oeverafkalving door een te steile oever dan kan de oever (iets) verflauwd worden. Bij oeverafkalving door uitschuring (hoge piekafvoeren) zal de oever moeten worden verstevigd met milieuvriendelijk materiaal (bijv. hout).
Ook bij de functie water voor de landnatuur zullen bij hinderlijke effecten op de onderhoudspaden en aangrenzende percelen maatregelen genomen moeten worden.
Is er sprake van oeverafkalving door uitspoelend grondwater dan is het aanleggen van een drain (in verband met natuurwaarden/ verdroging) geen optie. Hier dient oeverversteviging toegepast te worden waarbij gebruik wordt gemaakt van natuureigen materiaal (zie bijlage voorkeurmaterialen). Is er hier sprake van een te steile oever dan kan verflauwing uitgevoerd worden om oeverafkalving tegen te gaan.
Een alternatief bij beide functies is compensatie via een vergoeding of aankoop van een extra strook grond langs de watergang zodat voor onderhoud ook bij afkalving van de onderhoudspaden voldoende ruimte langs de watergang overblijft. Per geval zal afzonderlijk bekeken moeten worden wat de meest kosteneffectieve optie is: oeververdediging of aankoop. Voor de te volgen strategie in geval van onevenredige (dreigende) aantasting van particulier eigendom (bouwwerken/ cultuurhistorische en landschappelijke waarde) of schade aan kunstwerken en wegen zie onder I.
Het waterschap heeft als uitgangspunt dat waterlopen en oevers met de functie waternatuur zodanig worden ingericht dat natuurlijke processen in de beeksystemen meer kans krijgen (Waterbeheerplan 2001-2004). Erosie is een natuurlijk proces dat hoort bij meanderende beken met de functie waternatuur. Het beleid is er op gericht om dit proces veilig te stellen. Bij meanderende beken met de functie waternatuur zal om deze reden alleen ontheffing worden verleend voor het plaatsen van oeververdediging of het uitvoeren van herstelmaatregelen als er sprake is van:
Niet meer voldoen aan de waterstaatkundige functie.
Onevenredige (dreigende) aantasting eigendom derden (zie onder I).
Bij meanderende beken met de functie waternatuur wordt afkalving van aanliggende percelen tot het normaal maatschappelijk risico gerekend. Alleen als het waterschap een bovennormaal afkalvingsproces accepteert zal er sprake zijn van het bieden van compensatie via eventuele aankoop van grond langs erosie-gevoelige waterlopen met de functie waternatuur. Het waterschap zal alleen in die gevallen de aangrenzende grondeigenaren compenseren. Bovennormaal wordt hier gedefinieerd als afkalving die veroorzaakt wordt door een meer frequent voorkomen van piekafvoeren dan in een natuurlijke situatie en/ of door extreme piekafvoeren. In geval van afkalving als gevolg van eigen handelen door de aangrenzende eigenaar (bijvoorbeeld grondbewerking tot aan de insteek) zal het waterschap in beginsel niet overgaan tot compensatie. De beoordeling of er sprake is van erosie door extreme piekafvoeren of het eigen handelen van de aangrenzende eigenaar ligt bij het waterschap.
In geval van schade aan onderhoudspaden door oevererosie wordt er bij de functie waternatuur in principe geen oeververdediging toegepast. Ook zal in gekanaliseerde beken met de functie waternatuur voor bescherming van aangrenzende (landbouw) percelen geen oeverbescherming geplaatst worden. Ook hier geldt dat in gevallen van een bovennormaal erosieproces aangrenzende grondeigenaren worden gecompenseerd.
In verband met veiligheid en uitvoerbaarheid kan bij gekanaliseerde beken met een onderhoudspad wel herstel van de onderhoudspaden plaats vinden (geen herstel van de oever). Ook kan het aanpassen van de onderhoudsmethode (bijvoorbeeld met behulp van de maaikorf) worden toegepast.
Het in deze notitie beschreven beleid zal in de eerste plaats toegepast worden door de stroomgebieden.
De stroomgebieden zijn verantwoordelijk voor:
Het (bij alle watergangen) beoordelen of in het kader van het voldoen aan de waterstaatkundige functie oeververdediging geplaatst dient te worden of beoordelen welke andersoortige maatregelen hiervoor noodzakelijk zijn;
Het (bij alle watergangen) beoordelen of er sprake is van onevenredige aantasting van eigendom van derden en welke maatregelen hiertegen noodzakelijk zijn;
Het (bij watergangen/ oevers die niet in eigendom zijn) beoordelen van ontheffingsaanvragen voor plaatsing van oeververdediging of het uitvoeren van andersoortige maatregelen om oevers te beschermen tegen afkalving.
Het beleid zal na vaststelling worden toegelicht aan de beheersopzichters. Na ca 3 maanden zal geëvalueerd worden of het beleid en de in bijlage 2 opgenomen beslisboom werkbaar zijn. Er zal dan ook bekeken worden of de beslisboom in huidige vorm wordt gehandhaafd of dat deze aangepast zal worden. Volgend jaar volgt er evaluatie van het beleid (actie AW).
De financiële consequenties voor het waterschap van het in deze notitie beschreven beleid zijn ten opzichte van het al bestaande beleid te verwaarlozen. In de gevallen dat er sprake kan zijn van relatief hoge kosten, bijvoorbeeld in geval van compensatie in de vorm van een vergoeding of aankoop van een strook grond langs de watergang, is er sprake van een uitwerking van het in het Waterbeheerplan beschreven beleid (zie onder III).
Voorkeur (hoog naar laag): wiepen (evt. levende wilgentenen), schoon gecertificeerd puin, doorgroeijute of geotextiel, open blokkenmatten, stortsteen, schanskorf afgedekt met zand. Schoon metselwerk heeft ecologisch geen voorkeur, dus alleen toepassen als de omgeving dat vereist. Overweeg gemetselde stortsteen met hier en daar bewuste gaten en kieren als alternatief. Geen tropisch hardhout (ook geen FSC keur), geen damwand en geen plaatmateriaal in verband met ontbreken ruwe structuur voor begroeiing, nesteling en een meer natuurlijk en landschappelijk aanzien.
Waar hardhout noodzakelijk is alternatieven als gestoomd inlands hout of robinia toepassen.
Gebruik soorten die in de directe omgeving van nature op die grondsoort en bij dat grond- en oppervlaktewaterregiem voorkomen en standhouden. Gebruik inheems gecertificeerd plantmateriaal (SBB/Stichting Bronnen) of verzamel zelf in omgeving stekken.
Plantmateriaal dat gebruikt kan worden:
Rietzoden (nat-vochtig)
Wilg, Els (nat-vochtig)
Berk (nat-vochtig)
Es (vochtig-nat)
Eik (vochtig-droog)
Als bijmenging komen o.a. de volgende vochtminnende/ vochtbestendige soorten in aanmerking: vogelkers, sleedoorn, meidoorn, wegedoorn, hazelaar, hondsroos, sporkehout, gelderse roos.