Nota bijzondere bijstand 2006: "armoede, niet armoedig bestrijden"

INLEIDING

Met de invoering van de Wet werk en bijstand (WWB) per 1 januari 2004 is ook de bijzondere bijstand en het minimabeleid gewijzigd. Zo voerde het Kabinet een bezuiniging door, mocht er geen categoriale bijstand meer worden verstrekt en werd de langdurigheidstoeslag ingevoerd. De invoering van de WWB betekende een versobering van het bestaande bijstandsbeleid voor minima in onze gemeente.

Door de het college werden voorstellen gedaan om minima daar waar mogelijk tegemoet te komen waarbij het uitgangspunt was:

• ·

  werk boven inkomen (arbeid moet lonen)

• ·

  geen categoriale bijstand meer voor mensen van 23 tot 65 jaar

• ·

  door beperking van financiële middelen zorg bieden waar dat nodig is.

Armoede staat zowel landelijk- als op gemeenteniveau nog steeds hoog op de politieke agenda. Zo besloot het Kabinet, nadat het eerst met bezuinigingsvoorstellen kwam, in 2004 toch weer een bedrag beschikbaar te stellen voor categoriale bijstand aan chronisch zieken, gehandicapten en ouderen.

Onlangs besloot het Kabinet de regels voor het toekennen van de langdurigheidstoeslag te verruimen, hierover volgt nog een wetsvoorstel. Ook wordt 35 miljoen bijzondere bijstand aan het gemeentefonds toegevoegd om de koopkracht van minima te verbeteren, dit mede in verband met gestegen energielasten.

Met deze nota nemen wij het huidige beleid onder de loep en onderzoeken wij mogelijkheden tot verbetering. Daarbij houden wij rekening met de beperkte financiële middelen die wij hebben om het beleid te verruimen. In het financieel overzicht worden de (on-)mogelijkheden beschreven.

Tot nu is er steeds onderscheid gemaakt tussen bijzondere bijstand en minimabeleid. Dit onderscheid werkt alleen maar verwarrend. Het gaat allemaal om hetzelfde:

mensen met een laag inkomen ondersteunen daar waar het kan.

In deze nota daarom geen onderscheid meer tussen minima- en bijzondere bijstandsbeleid. We hebben het nu alleen over bijzondere bijstand.

Met deze nota vervalt de nota Bijzondere Bijstand en Minimabeleid gemeente Bergen, de beleidsregels bijzondere bijstand en de uitvoeringsrichtlijnen bijzondere bijstand, zoals dat is vastgesteld vóór 1 mei 2006.

Het eerste hoofdstuk bestaat uit een algemeen deel. Daarin is het financieel overzicht opgenomen. De verschillende vormen van bijzondere bijstand worden kort uitgelegd en wordt aandacht besteed aan inkomen en draagkracht.

In het tweede hoofdstuk leest u over de categoriale regelingen. Wat gaat categoriaal en zijn aanpassingen nodig?

Het derde hoofdstuk brengt de huidige regelgeving met betrekking tot de verschillende doelgroepen in beeld en wordt, waar nodig, voorstellen tot verbetering en/of aanpassing gedaan.

In hoofdstuk vier besteden wij aandacht aan de individuele bijzondere bijstand en de beleidsregels. Ook vindt u hier een samenvatting van de voorstellen.

In de nota zijn zo veel mogelijk de op- en aanmerkingen vanuit de Commissie Maatschappelijke Zaken verwerkt. De nota is in een eerdere versie ter advisering voorgelegd aan de Cliëntenraad, de Seniorenraad en de Gehandicaptenraad.

De opmerkingen van de cliëntenraad zijn als bijlage bij de nota gevoegd.

HOOFDSTUK 1

Algemeen

In dit hoofdstuk even in het kort welke verschillende regelingen er zijn, een voorstel tot verhoging van de inkomensnorm en aandacht voor draagkracht. Verder een globaal financieel overzicht van de gevolgen.

1.1 Bijzondere bijstand

De definitie van bijzondere bijstand is te vinden in artikel 5 sub d en artikel 35 WWB:

“De bijstand die wordt verstrekt voor de uit bijzondere omstandigheden voortvloeiende noodzakelijke kosten van het bestaan, die niet kunnen worden voldaan uit de bijstandsnorm, de langdurigheids-toeslag, het vermogen en het inkomen voor zover dit meer bedraagt dan de bijstandsnorm. De bron van inkomsten is daarbij niet van belang, omdat ook minima met inkomsten uit werk of uit een andere uitkering dan de bijstand, recht hebben op bijzondere bijstand”.

Het recht op bijzondere bijstand voor bepaalde kosten hangt dus af van de omstandigheden in het individuele geval en kan dan ook slechts van geval tot geval worden beoordeeld. Het kan hierbij om zeer diverse kostensoorten gaan. Uit vaste jurisprudentie volgt dat het recht op bijzondere bijstand niet naar kostensoort is begrensd.

In het vierde hoofdstuk meer informatie over de bijzondere bijstand.

1.2 Categoriale bijstand

Het afwijkende karakter van categoriale bijstand (artikel 35 WWB) gelegen in het feit dat voor personen die behoren tot de aangewezen categorie niet nagegaan hoeft te worden of de bedoelde kosten ook werkelijk noodzakelijk zijn of gemaakt zijn. Door te behoren tot een aangewezen categorie is het aannemelijk dat die persoon zich in bijzondere omstandigheden bevindt. Dit leidt tot bepaalde noodzakelijke kosten van bestaan waarin de algemene bijstand niet voorziet en die de aanwezige draagkracht te boven gaan. De kosten waarvoor categoriaal een vergoeding kan worden verleend zijn beperkt, hierover meer in het tweede hoofdstuk.

Voor het overige is categoriale bijstand 'gewone' bijzondere bijstand.

1.3 Bijstand voor doelgroepen

Naast bijzondere bijstand en categoriale bijstand heeft de gemeente beleid geformuleerd voor speciale doelgroepen. Dat wil zeggen dat, als iemand tot een bepaalde doelgroep behoort, bijstand voor specifieke kosten kan worden verstrekt. Het verschil met categoriale bijstand is dat deze doelgroep wel kosten moet aantonen om voor een bijdrage in aanmerking te komen.

Het vaststellen van bijstand voor doelgroepen brengt een eenvoudige aanvraag en afhandelingprocedure met zich mee. Immers de doelgroep staat vast en de kosten waarvoor bijstand mag worden aangevraagd staan ook vast.

Verdere uitwerking van bijstand voor doelgroepen staat in hoofdstuk 3.

1.4 Voorliggende voorziening

Artikel 15 WWB geeft een definitie van het begrip 'voorliggende voorziening'.

• 1.

  “Geen recht op bijstand bestaat voor zover een beroep kan worden gedaan op een voorliggende voorziening die, gezien haar aard en doel, wordt geacht voor de belanghebbende toereikend en passend te zijn.

• 2.

  Het recht op bijstand strekt zich evenmin uit tot kosten die in de voorliggende voorziening als niet noodzakelijk worden aangemerkt”.

Hieruit volgt dat bijzondere bijstand kan worden verstrekt als een voorziening noodzakelijk is, maar de voorliggende voorziening toch geen vergoeding geeft (bijvoorbeeld om budgettaire redenen). Als de voorliggende voorziening de kosten echter als niet noodzakelijk beschouwt, dan bestaat er in principe ook geen recht op bijzondere bijstand.

Als de gemeente een aanvraag afwijst omdat de aanvrager een beroep kan doen op een voorliggende voorziening, moet vast staan dat de aanvrager ook werkelijk een beroep kan doen op deze voorliggende voorziening. Als de aanvrager bijvoorbeeld niet meer kan aanvragen bij de voorliggende voorziening omdat hij te laat is, kan de aanvraag niet worden afgewezen met de motivering dat hij een beroep kan doen op een voorliggende voorziening. De gemeente onderzoekt of de aanvrager verwijtbaar heeft gehandeld. Is dit het geval, dan stemt de gemeente de bijzondere bijstand af op grond van de Afstemmingsverordening (omdat er sprake is van tekortschietend besef van verantwoordelijkheid voor de voorziening in het bestaan). Vervolgens wordt gekeken of de bijzondere bijstand als lening verstrekt moet worden.

1.5 Draagkracht

De vaststelling van de draagkracht vindt plaats met inachtneming van de volgende punten:

het in aanmerking te nemen vermogen;

Als het vermogen van de aanvrager lager is dan het vrij te laten vermogen conform de WWB, dan wordt dit vermogen niet in aanmerking genomen bij het vaststellen van de draagkracht.

Er zijn uitzonderingen, waarvan de belangrijkste is: als er verwijtbaar niet is gereserveerd, kan het vermogen onder de vrijlatingsgrens wel worden betrokken bij de beoordeling van het recht op bijzondere bijstand.

• ·

  het inkomen voor zover dit meer bedraagt dan 120% van de van toepassing zijnde bijstandsnorm;

• ·

  een eventueel verstrekte langdurigheidstoeslag wordt niet meegenomen bij de vaststelling van de draagkracht (ook hier geldt, bij verwijtbaar niet reserveren eventueel wel).

  Vaststelling van het netto-inkomen

  Bij een vast inkomen wordt uitgegaan van het inkomen per datum aanvraag. Bij een wisselend inkomen gaan we uit van het gemiddelde inkomen over de achterliggende 12 maanden.

  In uitzonderlijke gevallen wordt hiervan afgeweken. Bijvoorbeeld als iemand op grond van de gegevens van de afgelopen periode, voldoende draagkracht heeft waardoor het verzoek om bijstand wordt afgewezen, maar waarvan het huidige inkomen op bijstandsniveau is. Of als iemand in het kalenderjaar een sterke inkomensterugval heeft en daardoor in financiële moeilijkheden komt.

  Bij de vaststelling van het netto-inkomen gaan we uit van de som van het netto-inkomen (loon + heffingskortingen) verminderd met de middelen zoals opgenomen in artikel 31 lid 2 en 3 WWB.

  De draagkrachtperiode

  De draagkracht wordt vastgesteld voor een jaar en gaat in op de eerste van de maand waarin bijzondere bijstand wordt aangevraagd. De draagkracht moet binnen het jaar worden gebruikt.

  Uitzondering: als er met terugwerkende kracht bijzondere bijstand wordt aangevraagd gaat de draagkracht in op de eerste van de maand waarin de kosten zijn gemaakt (dus ook met terugwerkende kracht).

  De draagkracht wordt binnen de vastgestelde periode van één jaar herzien als wijziging van de omstandigheden daartoe aanleiding geeft.

  Vaststelling draagkrachtruimte

  Voor de vaststelling van de draagkrachtruimte wordt het netto-inkomen verminderd met:

  • ·

    de van toepassing zijnde bijstandsnorm (inclusief vakantietoeslag) en toeslagen/verlagingen;

  • ·

    geen rekening houden met toegepaste maatregelen (dit zou het effect daarop

  verliezen);

  • ·

    wettelijke betalingen voor levensonderhoud (alimentatie) voor de (ex)partner en kinderen tot 21 jaar die niet tot het gezinsverband van de belanghebbende behoren;

  • ·

    eigen bijdragen Algemene wet bijzondere ziektekosten (AWBZ)

  Hoogte van de draagkracht

  De draagkracht wordt vastgesteld op:

  • ·

    100% van de ruimte boven de van toepassing zijnde bijstandsnorm exclusief vakantietoelage bij woonkostentoeslag;

  • ·

    100% van de ruimte boven de van toepassing zijnde bijstandsnorm exclusief vakantietoelage bij geldleningen;

  • ·

    100% van de ruimte boven de van toepassing zijnde bijstandsnorm exclusief vakantietoelage voor de aflossing en rente aan de Kredietbank Alkmaar;

  • ·

    100% van de ruimte boven de van toepassing zijnde bijstandsnorm exclusief vakantietoelage bij algemene periodieke bestaanskosten zoals: toeslag voor zelfstandig wonende jongeren, toeslag voormalig alleenstaande ouder;

  • ·

    100% van de ruimte boven 120% van de van toepassing zijnde bijstandsnorm exclusief vakantietoelage bij bijzondere kosten.

  Termijn van aanvragen

  De bijzondere bijstand kan met terugwerkende kracht worden verleend. De bijstand moet wel worden aangevraagd binnen 12 maanden na de datum waarop de kosten daadwerkelijk zijn gemaakt. Een bewijsstuk van de gemaakte kosten moet worden overlegd.

  Bijstandverlening met terugwerkende kracht kan het niet-gebruik van de bijzondere bijstand verminderen. Maar het voorkomt ook het onnodig meerdere malen aanvragen voor kleine bedragen: de cliënt kan nota's opsparen.

  Uitzondering op deze beleidslijn is de verlening van bijzondere bijstand voor verhuis- en inrichtingskosten (inclusief kosten van duurzame gebruiksgoederen). Hiervoor moet de cliënt wel vooraf een aanvraag doen. De reden hiervoor is dat het niet mogelijk is achteraf de noodzaak van de kosten vast te stellen

  6 Verhoging inkomensgrens en beschikbare middelen1.

Op dit moment kunnen alle inwoners van de gemeente die een inkomen hebben tot 100% van de geldende bijstandsnorm, een beroep doen op de bijzondere bijstand. Boven de 100% gaan we ervan uit dat mensen draagkracht hebben om zelf al dan niet gedeeltelijk in de kosten te voorzien. Het draagkrachtpercentage is vastgesteld op 15% van de ruimte boven de van toepassing zijnde bijstandsnorm.

Als gevolg van de invoering van de WWB en andere nieuwe Sociale wetgeving, alsmede door de algehele economische teruggang, wordt het voor gemeenten steeds moeilijker om binnen de kaders van die wetgeving extra financiële regelingen te treffen voor die inwoners die van een gering inkomen moeten leven. Omdat wij vanuit sociaal-economisch oogpunt voor zoveel mogelijk mensen iets willen doen, doen wij in deze nota een onderzoek naar de financiële gevolgen als wij de grens verhogen naar 120%. (Nb. De grens van 120% wordt al jaren door de gemeente Alkmaar gehanteerd. De gemeenten Castricum en Heerhugowaard hebben nu ook de grens opgetrokken naar 120%)

Financiële gevolgen

Als in de gemeente Bergen de doelgroep wordt uitgebreid naar alle inwoners met een inkomen tot 120% van de bijstandsnorm heeft dat natuurlijk financiële gevolgen. Wij willen het beleid in de regio graag volgen.

In onderstaande tabel geven wij aan wat de te verwachten financiële gevolgen zijn van wijzigingen in het beleid.

De 1e kolom geeft het bestaand beleid van 2006 weer. Bij ongewijzigd voortzetten van het huidig beleid is er een positief saldo.

In de 2e kolom geven wij aan wat de gevolgen zijn als we in 2006 een extra bijdrage aan schoolgaande kinderen verstrekken (het voorstel hierover vindt u in hoofdstuk 3.3). Er is dan een tekort van ruim € 10.000,00. Dit tekort kan worden opgevangen als we dit bedrag uit het restant van de chronisch zieken gaan nemen. Het beleid chronisch zieken blijft in 2006 dan gewoon zoals het is.

In de 3e kolom geven wij aan wat de gevolgen zijn als de inkomensgrens wordt verhoogd naar 120%. Ons voorstel is om vanaf 2007 de bijdrage aan chronisch zieken vast te stellen op € 150,00 en het overschot te gebruiken voor het betalen van de schoolkosten. Daarbij overwegen wij dat in 2007 de reserves chronisch zieken niet voldoende zijn om de € 250,00 te kunnen betalen aan deze groep.

In kolom 4 en 5 tenslotte ziet u wat er gebeurt als de grens om voor bijstand in aanmerking te komen wordt verhoogd naar 120%. Er is dan een tekort van ruim € 86.000,00 per jaar.

* Collectieve ziektekosten:

Uitbreiding van de doelgroep naar alle minima en verhoging van de grens naar 120% is niet direct financieel te vertalen. Hiernaar moet eerst onderzoek worden gedaan. De verwachting is, dat dit een verdubbeling van de kosten kan betekenen.

* Schoolkosten is nieuw beleid. Wij verwachten dat ongeveer 100 maal een beroep wordt gedaan op de regeling voor kinderen die de eerste keer naar het voortgezet onderwijs gaan en 100 aanvragen voor de hogere klassen.

* Mei circulaire (extra toevoeging van € 35 miljoen aan het gemeentefonds).

Het kabinet heeft besloten om iets extra’s te doen voor mensen met de laagste inkomens en gezinnen met kinderen. In de maartcirculaire is opgenomen dat het kabinet hiervoor 70 miljoen euro uittrekt. De helft gaat naar de bijzondere bijstand. De rest is voor een verhoging van de kinderkorting en een belastingkorting voor gezinnen met kinderen. Al eerder had het kabinet toegezegd dat in het voorjaar opnieuw wordt bekeken hoe de koopkracht zich ontwikkelt en of er extra maatregelen nodig zijn. Bovendien is het kabinet van plan om de milieuheffing over de aansluitkosten van de elektriciteit (52 euro per jaar) op 1 januari 2007 te schrappen.

De verwachting is dat voor onze gemeente een bedrag van ongeveer € 30.000,00 beschikbaar komt. Het volledige bedrag kan worden ingezet om de kosten van de bijzondere bijstand te betalen.

* Dekking voor het tekort

Bij verruiming van de inkomensgrens naar 120% van de van toepassing zijnde bijstandsnorm is er over de periode 2006,2007 en 2008 een tekort van ruim € 240.000,00.

Wij stellen voor dit tekort op te vangen door gebruik te maken van de reserves in het I-Deel WWB. Er is voldoende ruimte om dit tekort op te vangen.

1.7 Bereiken doelgroep

Voor iedere gemeente blijft het bereiken van de doelgroep, vooral als het gaat om extra voorzieningen, een probleem. Een voorbeeld hiervan is het feit, dat b.v. in Bergen de doelgroep met een inkomen tot 100% van het minimumloon bestaat uit ongeveer 2.100 huishoudens (CBS gegevens). De praktijk leert dat nog niet de helft van deze doelgroep een beroep doet op een voorziening. De gemeente zelf kan niet meer doen dan een optimale voorlichting realiseren en dit frequent herhalen. Daarnaast kan de gemeente gebruik maken van instanties die contact hebben met de doelgroep,zoals cliënten- gehandicapten- en ouderenraad, de Stichting Welzijn Bergen, openbare ruimtes zoals de bibliotheek, wachtruimtes bij artsen en fysiotherapeuten, de wijksteunpunten etc.

Verder zal de folder Het maximum uit het minimum worden verspreid onder onze cliënten en de hierboven genoemde organisaties.

Opmerkingen cliëntenraad:

De praktijk leert dat lang niet alle doelgroepen worden bereikt om in aanmerking te komen voor een uitkering. Als voorbeeld noemen wij de éénmalige uitkering voor gehandicapten, langdurig zieken en ouderen. Veel gemeenten hebben een koppeling met de Sociale Verzekeringsbank en sporen daarmee de AOW gerechtigden op. Waarom heeft de gemeente Bergen deze koppeling niet? De mogelijkheden hiertoe zijn al tijden bekend. Wij zijn van mening dat ook andere koppelingen moeten worden onderzocht zoals die met de Belastingdienst. Doordat de Belastingdienst met ingang van 1 januari 2006 ook de uitkeringen doet voor de huursubsidie is hier een schat aan informatie te verkrijgen om actief de doelgroepen te benaderen.

Reactie:

De afdeling Sociale Zaken zal in contact treden met deze instanties om te bespreken of deze gegevens verstrekt mogen worden. Hierbij de aantekening, dat niet iedereen het op prijs stelt om direct door de gemeente te worden benaderd met de opmerking, dat men (misschien) recht heeft op een bepaalde voorziening.

Hardheidsclausule

De hardheidsclausule is van toepassing op het bijzondere bijstandsbeleid, zodat er in bijzondere gevallen of situaties afgeweken kan worden van dat beleid. Deze gevallen of situaties worden altijd ter beoordeling voorgelegd aan het afdelingshoofd van Sociale Zaken.

HOOFDSTUK 2

Categoriale regelingen

Inkomenspolitiek is uitsluitend voorbehouden aan het Rijk. Immers de WWB was er op gericht om werk boven uitkering te stellen en alle extraatjes aan bijstandsgerechtigden zouden dit beleid doorkruisen.

Categoriale bijstand is een vorm van inkomenspolitiek en mocht dus niet meer, behoudens enkele uitzonderingen.

Deze uitzonderingen zijn:

• ·

  kwijtschelding gemeentelijke belastingen

• ·

  categoriale bijstand aan 65 plussers

• ·

  de collectieve ziektekostenverzekering

Later werd daar nog aan toegevoegd:

·categoriale bijstand aan chronisch zieken, gehandicapten en ouderen

Het college van Bergen heeft beleid vastgesteld voor deze uitzonderingen. In dit hoofdstuk 3 wordt dat beleid geëvalueerd.

2.1 Gemeentelijke belastingen

Met de invoering van de WWB per 1 januari 2004 mogen gemeenten niet meer aan inkomenspolitiek doen. Kwijtschelding van gemeentelijke belastingen was wel toegestaan maar dan onder het regime van landelijk vastgestelde regelingen. Gemeenten hebben daarin de keus om voor een streng (90%) te kiezen of voor een minder streng (100%) regime te kiezen. In 2004 is nog kwijtschelding verleend uit het minimabeleid. In 2005 viel de kwijtschelding onder het belastingregime maar hanteerde de gemeente Bergen nog wel eigen kwijtscheldingsbeleid. 2005 Werd gezien als een overgangsjaar.

Onder de “oude regeling” werd de vermogensgrens vastgesteld zoals dat in de WWB het geval was. Onder het “nieuwe regime” mag het vermogen niet hoger zijn dan anderhalf maal het normbedrag. Deze strengere vermogensvaststelling heeft er toe geleid dat een aantal mensen geen kwijtschelding heeft gekregen op grond van het feit dat het vermogen te hoog was of omdat men te veel schulden had.

Afschaffing zalmsnip en gevolgen afschaffing OZB gebruikersdeel:

Er is veel commotie ontstaan over de afschaffing van de zalmsnip per 1 januari 2005.

Voor alle inwoners betekende dat een inkomensachteruitgang van € 45,00 op jaarbasis. Inwoners die geen belasting betaalden op grond van het inkomen kregen tot 1 januari 2005 wel de € 45,00 uitbetaald. Met de afschaffing van de zalmsnip viel dit extraatje weg. Inwoners die wel belasting betaalden kregen geen aftrek meer van € 45,00. Door de commissie MZ is aandacht gevraagd voor de gevolgen die deze terugval heeft gehad voor de minima in onze gemeente.

Per 1 januari 2006 is het OZB gebruikersgedeelte voor alle inwoners afgeschaft. In de commissievergadering Maatschappelijke Zaken van 6 oktober 2005 werd door de fractie van Groen Links extra aandacht gevraagd voor koopkrachtreparatie voor minima. Aanleiding voor deze zorg heeft te maken met de afschaffing van het OZB-gebruikersdeel. De regering hoopt met de afschaffing van het OZB-gebruikersdeel de koopkracht te repareren voor onder andere de stijging van de ziektekosten en een algemene lastenverlichting. Voor de meeste inwoners van Nederland betekent de afschaffing van de OZB inderdaad een lastenverlichting. Echter niet voor de mensen die altijd al kwijtschelding kregen voor deze belasting. Deze groep voelt niets van een lastenverlichting.

Categoriale bijzondere bijstand

Inleiding

In de WWB is het mogelijk om aan personen van 18 jaar en ouder, die behoren tot de doelgroep van artikel 35 lid 3 /m 6 en lid 9 WWB en die aan de overige voorwaarden voldoen om in aanmerking te komen voor bijzondere bijstand, categoriale regelingen bijzondere bijstand verstrekken. De gemeente Bergen heeft in de nota bijzondere bijstand (van 2006) nadere invulling gegeven aan artikel 35 lid 3 WWB. Dit artikel geeft het college de mogelijkheid om aan 65-plussers categoriale bijzondere bijstand te verstrekken. De uitwerking hiervan is meegenomen in de uitwerking per categoriale regeling.

Invulling gemeentelijk beleid

Personen van 18 jaar en ouder kunnen in aanmerking komen voor de volgende vormen van categoriale bijzondere bijstand:

categoriale bijstand voor chronisch zieken, gehandicapten en ouderen en

categoriale bijstand t.b.v. deelname maatschappelijk verkeer.

2.3 Categoriale bijstand voor chronisch zieken, gehandicapten en ouderen

Inleiding

Er kan categoriale bijzondere bijstand worden verleend aan een persoon die behoort tot een categorie chronisch zieken of gehandicapten en die als gevolg van de chronische ziekte of handicap extra kosten maakt. Hieronder vallen ook personen met een ten laste komend kind dat chronisch ziek of gehandicapt is. Daar waar deze kinderen chronisch ziek of gehandicapt zijn, wordt de categoriale bijzondere bijstand verstrekt aan de ouder. Het is immers de ouder die zich als gevolg van de zorg voor het kind in de bijzondere omstandigheden bevindt die leiden tot noodzakelijke kosten van het bestaan waarin de algemene bijstand niet voorziet en die de aanwezige draagkracht te boven gaan.

Het ministerie van SZW heeft in februari 2004 een handreiking opgesteld waarin suggesties worden gedaan voor het afbakenen van de doelgroep en het vaststellen van de hoogte van de bijdrage. Voor wat betreft het bepalen van de doelgroep zou – mede omwille van praktische uitvoerbaarheid – uitgegaan kunnen worden van doelgroepen waarvoor al (medische) indicaties zijn gemaakt. Uit onderzoek is gebleken dat de volgende indicaties de meest voorspellende waarde hebben voor de hoogte van de ziektegerelateerde uitgaven:

• arbeidsongeschiktheid 80 tot 100%;

• langdurige thuiszorg;

• hulpmiddelen voor wonen/werk, hulpmiddelen voor vervoer, rolstoel / hulpmiddelen voor het lopen.

In de lijn van de handreiking van het ministerie van SZW heeft het college in 2006 deze doelgroepomschrijving gehanteerd en de doelgroep zelf verder uitgebreid (o.g.v. artikel 35 lid 3 WWB) met de 65 plussers.

Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten (Wtcg)

Sinds 1-1-2009 geldt de Wtcg. Wie chronisch ziek of gehandicapt is, heeft vaak extra kosten. De Wtcg regelt wie hiervoor een compensatie van de overheid krijgt en op welke wijze dat gebeurt.

De Wtcg vervangt de regeling buitengewone uitgaven bij de aangifte inkomstenbelasting.

De Wtcg kent:

• een algemene tegemoetkoming, welke jaarlijks automatisch wordt uitbetaald door het CAK;

• een korting op de eigen bijdrage AWBZ-zorg of Wmo;

• een nieuwe fiscale regeling voor specifieke zorgkosten;

• een compensatie voor ouderen (65-plussers) en

• een compensatie voor arbeidsongeschikten, welke jaarlijks door het UWV wordt uitgekeerd.

Daarnaast mag het college op grond van artikel 35 lid 4 WWB categoriale bijzondere bijstand verstrekken aan de doelgroep chronisch zieken en gehandicapten. Met deze beleidsregel maakt het college gebruik van deze bevoegdheid.

Doelgroep

De doelgroep is daarmee als volgt vastgesteld:

• 1.

  Personen die 65 jaar of ouder zijn, of;

2. Personen die chronisch ziek en/of gehandicapt zijn. Dit kan blijken uit:

• Verklaring van een arts waarmee wordt aangetoond dat iemand chronisch ziek of gehandicapt is (zie hiervoor ook het kopje’ Wat wordt verstaan onder een chronische ziekte’);

• Personen die een arbeidsongeschiktheidsuitkering ontvangen ter hoogte van de arbeidsongeschiktheidsklasse 80 – 100% of;

• Personen die langdurig gebruik maken van een vorm van thuiszorg en/of WMO hulp bij het huishouden of;

• Personen die in principe een indicatie voor thuiszorg en/of hulp bij het huishouden hebben, maar niet daadwerkelijk thuiszorg en/of hulp bij het huishouden krijgen omdat er een gezonde partner of inwonend kind is of omdat zij zo lang mogelijk zelfstandig willen blijven functioneren of;

• Personen die een voorziening o.g.v. de Wmo ontvangen voor wonen/werken, hulpmiddelen voor vervoer, rolstoel / hulpmiddelen voor het lopen of;

• Personen die een bijstandsuitkering ontvangen en vanwege een chronische ziekte of handicap 12 maanden of langer volledig vrijgesteld van de arbeidsplicht zijn (hieraan ligt een medisch advies/belastbaarheidsonderzoek ten grondslag).

Wat wordt verstaan onder ‘personen die langdurig gebruik maken van een vorm van thuiszorg’?

• Hulp bij het huishouden vanuit de Wmo: minimaal één uur hulp per week voor minstens 26 weken (periodes mogen bij elkaar opgeteld worden).

• Landurige Awbz zorg: minstens 26 weken lang minimaal één uur per week AWBZ-zorg of minimaal één etmaal per week verblijf in een AWBZ-instelling.

Hiermee wordt qua definitie aansluiting gezocht bij de regeling Wtcg.

Wat wordt verstaan onder chronische ziekte[1]?

Handicaps en chronische ziekten kunnen fysiek, verstandelijk of psychisch van aard zijn. In de literatuur, wetenschappelijk onderzoek en wetten zijn uiteenlopende definities te vinden van chronische ziekte en handicap. Duur, ernst en verloop zijn punten die vaak in de definities zijn opgenomen.

Als voorbeelden van chronische ziekten/aandoeningen kunnen worden genoemd:

kanker, cystische fibrose, aandoeningen van de alvleesklier, COPD, astma, hart- en nieraandoeningen, Parkinson, ernstige letsels, reuma, spierziekten, lymfoedeem, spierziekten, MS, reumatoide artrites, epilepsie, de ziekte van Crohn, transplantie, aandoeningen van hersenen of ruggenmerg, hiv/aids, groeisstoornissen, psychische aandoeningen, diabetes, lever- en darmziekten, migraine, hemofilie, spierdystrofie.

[1] Overgenomen uit folder ‘De Wtcg wat hebt u er mee? (ministerie VWS febr. 2010)

Voorwaarden

De voorwaarden waaraan een cliënt / het gezin moet voldoen om in aanmerking te komen voor deze regeling zijn:

• De aanvraag is schriftelijk ingediend;

• De cliënt / het gezin behoort tot de doelgroep van de regeling;

• Het gezamenlijk (huishoud)inkomen is niet hoger dan 110% van de van toepassing zijnde bijstandsnorm;

• Het gezamenlijk (gezins)vermogen is niet hoger dan de van toepassing zijnde bedragen, genoemd in artikel 34 lid 3 van de WWB;

• Er wordt voldaan aan de overige voorwaarden (als geen uitsluitingsgronden, voorliggende voorzieningen, domicilie, etc.) voor het recht op bijstand conform de WWB

Hoe hoog is de bijdrage?

De bijdrage bedraagt per kalenderjaar € 250,00 per huishouden.

• 2.4 Collectieve Zorgverzekering Minima (CZM)

  De WWB biedt gemeenten de mogelijkheid om minima een collectieve zorgverzekering aan te bieden. De gemeente Bergen zet zich in voor een ruimhartig minimabeleid en biedt inwoners met een beperkt inkomen deze mogelijkheid door hen deelname aan de Collectieve Zorgverzekering Minima (CZM) aan te bieden. De gemeente vergoedt 100% van het aanvullende deel van de maandelijkse premie van de CZM (het surplus op de basisverzekering). Door de CZM kunnen alle minima beschikken over een adequate aanvullende verzekering tegen ziektekosten.

  Voor de CZM hanteren we de volgende uitgangspunten:

  - De CZM is toegankelijk voor alle inwoners van Bergen met een inkomen tot 110% van de op hen van toepassing zijnde bijstandsnorm en een vermogen dat niet hoger is dan het van toepassing zijnde bedrag genoemd in artikel 34 lid 3 WWB.

• - De doelgroep wordt geadviseerd zich aanvullend te verzekeren. Om te bewerkstelligen dat minima dat ook doen kunnen deelnemers een vergoeding krijgen van 100% van het aanvullende deel van de premie van de CZM.

• - De vergoeding voor de premie van de aanvullende verzekering wordt rechtstreeks aan Univé betaald.

• - De collectiviteitskorting die de gemeente met de verzekeraar afspreekt, komt volledig ten goede aan de deelnemer. Deze betaalt dus minder aan premie dan een cliënt die niet meedoet aan de CZM.

• De Collectieve Zorgverzekering Minima wordt aan de doelgroep aangeboden als één pakket en bestaat uit:

  • 1.

    de basisverzekering

  • 2.

    een geselecteerde aanvullende verzekering.

• 2.5 Langdurigheidstoeslag

De langdurigheidstoeslag is een categoriale regeling welke is bestemd voor inwoners die 5 jaar of langer een bijstandsuitkering ontvangen. De langdurigheidstoeslag valt niet onder de bijzondere bijstand, maar wordt betaald uit het inkomensdeel van de WWB.

De langdurigheidstoeslag bedraagt voor gehuwden € 473,00 voor een alleenstaande ouder

€ 424,00 (90%) en voor een alleenstaande € 331,00 (70%).

Het uitgangspunt is dat personen die voor de langdurigheidstoeslag in aanmerking komen geen beroep kunnen doen op bijzondere bijstand voor duurzame gebruiksgoederen zoals omschreven in 3.1.

Hierbij hebben wij overwogen dat de langdurigheidstoeslag een keer per jaar als een belastingvrij bedrag wordt uitbetaald en bedoeld is voor vervangingsuitgaven.

De regelgeving voor toekenning is landelijk bepaald. Het komt er kort gezegd op neer dat alleen mensen zonder arbeidsmarktperspectief in aanmerking komen voor de regeling. Dit betekent dat iemand die de afgelopen 5 jaar heeft gewerkt, ook al is dat maar 1 dag geweest, niet in aanmerking komt. Ook mensen met een Wajong of WAO uitkering komen zelden in aanmerking voor de regeling.

Het kabinet doet, samen met de VNG onderzoek naar verbetering van de regeling zodat meer mensen voor de langdurigheidstoeslag in aanmerking komen.

Zodra hierover meer bekend wordt ook ons beleid aangepast aan de nieuwe richtlijnen.

HOOFDSTUK 3

Bijstand voor doelgroepen

Met de invoering van de WWB is in de visie van het rijk opgenomen dat inkomenspolitiek uitsluitend is voorbehouden aan het rijk. Categoriale verstrekkingen mochten niet meer, behalve enkele uitzonderingen. Arbeid moest lonen en het afschaffen van categoriale regelingen droeg volgens de visie van het rijk bij aan het verminderen van de armoedeval en moest zorgen voor meer rechtsgelijkheid.

In de nota Bijzondere Bijstand en Minimabeleid gemeente Bergen (vastgesteld in december 2003) zijn deze uitgangspunten de basis geweest voor het beleid.

Nu we twee jaar verder zijn blijkt dat ons bijstandsbeleid voor doelgroepen soms ingewikkeld en in sommige gevallen ook onrechtvaardig is.

In dit hoofdstuk wordt het oude beleid geëvalueerd en daar waarnodig voorstellen tot verbetering gedaan.

Het gaat om de bestaande regelingen:

• ·

  duurzame gebruiksgoederen

• ·

  deelname maatschappelijk verkeer

• ·

  aanvullende ziektekostenverzekering voor minima

Als nieuw beleid wordt voorgesteld:

• ·

  schoolkosten

• 3.1

  Duurzame gebruiksgoederen

Met ingang van 1 januari 2004 is de langdurigheidstoeslag ingevoerd. Dit is een categoriale regeling voor mensen die 5 jaar of langer van een bijstandsuitkering moeten rondkomen. Categoriaal wil zeggen dat degene die tot de doelgroep behoort geen kosten hoeft te hebben om voor de regeling in aanmerking te komen.

Uit diverse onderzoeken blijkt dat mensen die langer dan drie jaar van een minimum inkomen moeten rondkomen vaak in de problemen komen wanneer er duurzame gebruiksgoederen nodig zijn. Daarom is in ons beleid opgenomen om aan die groep eenmaal per jaar een bijdrage toe te kennen ter hoogte van de bedragen in de langdurigheidstoeslag.

Voor gehuwden € 473,00; voor een alleenstaande ouder € 424,00 (90%) en voor een alleenstaande € 331,00 (70%). Het verschil met de langdurigheidstoeslag is dat voor deze regeling bonnen worden overgelegd.

Om voor de regeling in aanmerking te komen moet worden voldaan aan de volgende voorwaarden:

• ·

  individueel aanvragen;

• ·

  inkomen mag niet hoger zijn dan 120% van de van toepassing zijnde normen in de WWB;

• ·

  het vermogen mag niet hoger zijn dan anderhalf maal het minimum inkomen;

• ·

  overleggen van bewijsstukken;

• ·

  drie jaar of langer een inkomen hebben gehad dat niet hoger is dan 120% van de van toepassing zijnde bijstandsnorm;

• ·

  aanvrager(s) die in aanmerking komen voor de langdurigheidstoeslag kunnen geen beroep doen op de regeling;

• ·

  aanvrager(s) moeten een zelfstandige huishouding voeren;

• ·

  de regeling geldt voor inwoners van 23 tot 65 jaar.

Om de uitvoering zo eenvoudig mogelijk te laten verlopen en om te voorkomen dat er sprake is van “voorfinanciering” mogen de bewijsstukken ook achteraf worden ingeleverd. Niet inleveren betekent verrekenen met lopende uitkering of terugvorderen.

3.2 Categoriale bijzondere bijstand deelname maatschappelijk verkeer

Inleiding

Voor de voorzieningen voor maatschappelijke participatie, zoals stadspassen, bestaat in de WWB de mogelijkheid om categoriale bijzondere bijstand te verlenen. Het gaat dan om kosten die uitsluitend betrekking mogen hebben op sociaal-culturele en sportieve activiteiten.

Het college maakt op grond van artikel 35 lid 3 (65 plussers) en 5 (schoolgaande kinderen) WWB gebruik van deze bevoegdheid.

Doelgroep

Om in aanmerking te komen voor deze regeling moet de cliënt / het gezin behoren tot één van de onderstaande groepen:

• Het (eenouder)gezin met kinderen in de leeftijd van 4 jaar tot 13 jaar of;

• De cliënt / de gezinsleden van 65 jaar en ouder.

Let op: voor ouders met kinderen in de leeftijd van 13 tot 18 jaar bestaat de regeling indirecte schoolkosten. Hiermee wordt voldaan aan de wettelijke voorschriften genoemd in artikel 35 lid 5 WWB.

Voorwaarden

De voorwaarden waaraan het gezin moet voldoen om in aanmerking te komen voor deze regeling zijn:

• De aanvraag is schriftelijk ingediend;

• De aanvrager(s) behoren tot de doelgroep van de regeling;

• Het gezamenlijk (huishoud)inkomen is niet hoger dan 110% van de van toepassing zijnde bijstandsnorm;

• Het gezamenlijk (gezins)vermogen is niet hoger dan de van toepassing zijnde bedragen, genoemd in artikel 34 lid 3 van de WWB;

• Er wordt voldaan aan de overige voorwaarden (als geen uitsluitingsgronden, voorliggende voorzieningen, domicilie, etc.) voor het recht op bijstand conform de WWB.

Hoe hoog is de bijdrage?

De bijdrage bedraagt per kalenderjaar € 100,00 per schoolgaand kind en

De bijdrage bedraagt per kalenderjaar € 100,00 per gezinslid van 65 jaar en ouder.

3.3 Vergoeding indirecte schoolkosten

Inleiding

Indirecte studiekosten van ten laste komende schoolgaande kinderen komen in beginsel niet voor de verlening van bijzondere bijstand in aanmerking. Deze kosten worden geacht voldaan te kunnen worden uit een inkomen ter hoogte van de bijstandsnorm voor het gezin (lees de alleenstaande ouder of het gezin).

Doelgroep

• Het (eenouder)gezin met kinderen in de leeftijd van 13 tot 18 jaar.

Voorwaarden

De voorwaarden waaraan de cliënt / het gezin moet voldoen om in aanmerking te komen voor deze regeling zijn:

• De aanvraag is schriftelijk ingediend;

• De aanvrager(s) behoren tot de doelgroep van de regeling;

• Het gezamenlijk (huishoud)inkomen is niet hoger dan 110% van de van toepassing zijnde bijstandsnorm;

• Het gezamenlijk (gezins)vermogen is niet hoger dan de van toepassing zijnde bedragen, genoemd in artikel 34 lid 3 van de WWB;

• Er wordt voldaan aan de overige voorwaarden (als geen uitsluitingsgronden, voorliggende voorzieningen, domicilie, etc.) voor het recht op bijstand conform de WWB

Hoe hoog is de bijdrage?

De vergoeding bedraagt maximaal € 125,00 per schoolgaand kind per schooljaar.

Een schooljaar loopt van 1 juli tot 1 juli.

HOOFDSTUK 4

Bijzondere bijstand en beleidsregels

Naast categoriale regelingen en bijstand voor specifieke doelgroepen blijft het natuurlijk altijd mogelijk om maatwerk te leveren via de bijzondere bijstand.

Het digitale handboek van Schulinck, waar de afdeling Sociale Zaken sinds 2004 gebruik van maakt, geeft over het algemeen veel duidelijkheid over de te verstrekken bijzondere bijstand. Op diverse onderdelen laat Schulinck ruimte voor gemeentelijk beleid. De regels en richtlijnen in deze notitie worden na publicatie ook opgenomen in het handboek Schulinck, waarmee invulling gegeven wordt aan de ruimte voor eigen beleid.

Een verstrekking valt onder de individuele bijzondere bijstand als:

• 1.

  een toets plaatsvindt of de betrokkene de kosten gemaakt heeft, tot welk bedrag en of de gemaakte kosten noodzakelijk zijn en

• 2.

  bij deze toets is vastgesteld of de kosten niet kunnen worden voldaan uit de norm of een voorliggende voorziening en

• 3.

  bij deze toets wordt vastgesteld of de kosten voortvloeien uit bijzondere omstandigheden en

• 4.

  bij deze toets is vastgesteld dat de kosten niet voldaan kunnen worden uit de aanwezige draagkracht.

Kostensoorten

4.1 Bijzondere bijstand voor inrichtingskosten

In eerste instantie geldt als algemene regel dat de kosten van woninginrichting c.q. de aanschaf van duurzame gebruiksgoederen worden voldaan uit de algemene bijstand (of een ander inkomen) door middel van reservering vooraf (sparen) of achteraf (lenen).

Bijstand voor inrichtingskosten kan op de volgende manieren worden verstrekt:

• 1.

  als borgstelling voor een bij de Kredietbank af te sluiten lening;

• 2.

  verstrekt als leenbijstand

• 3.

  om niet

Ad 1.

In bepaalde situaties is de Kredietbank alleen bereid een lening te verstrekken als de gemeente borg staat voor de te verstrekken lening. Dit geniet de voorkeur, omdat, zoals vermeld de Kredietbank ten opzichte van de Wet werk en bijstand een voorliggende voorziening is.

Ad 2.

Bijzondere bijstand verlenen in de vorm van een geldlening is slechts mogelijk als geen lening afgesloten kan worden en de noodzaak van de aanschaf van duurzame gebruiksgoederen vaststaat.

Ad 3.

In bijzondere individuele situaties kan bijzondere bijstand om niet worden verleend. Maar pas als de eerder genoemde mogelijkheden (Kredietbank, lening, leenbijstand) niet aan de orde zijn.

Waar de Kredietbank wordt genoemd wordt ook bedoeld een andere kredietverstrekker. De WWB heeft in artikel 15 de mogelijkheid geschapen dat in die gevallen waar er geen Kredietbank is, of daarmee geen relatie bestaat, borgtocht kan worden verleend als belanghebbende een saneringskrediet krijgt bij een commerciële bank.

Voor de hoogte van het aflossingsbedrag van de lening zijn standaardbedragen vastgesteld. Deze bedragen 6% van de geldende bijstandsnorm (norm + toeslag, inclusief vakantiegeld) minus het bedrag aan vakantiegeld dat wordt gereserveerd. Deze bedragen worden steeds per 1 januari en 1 juli, als de landelijke bijstandsnormen wijzigen, aangepast.

Als er sprake is van herinrichtingskosten in verband met een echtscheiding wordt in principe maximaal de helft van het standaardbedrag voor volledige inrichting als noodzakelijk beschouwd. De aanvrager heeft immers doorgaans ook aanspraak op de helft van de aanwezige boedel uit de boedelscheiding.

Voor duurzame gebruiksgoederen wordt in principe een afschrijvingsduur gehanteerd van 8 jaar.

Verhuis- en herinrichtingskosten

Ook hier geldt als eerste regel dat men voor de kosten van verhuizing en herinrichting reserveert. Voor wat betreft bijstandsverlening moeten de kosten dan ook noodzakelijk te zijn.

Als een verhuizing noodzakelijk en onvoorzien is, kan worden aangenomen dat de reserveringsmogelijkheden beperkt zijn geweest tot de periode dat verhuizing noodzakelijk bleek.

Voor wat betreft verhuis- en inrichtingskosten is bijstandsverlening slechts mogelijk als er sprake is van bijzondere omstandigheden.

Welke kosten komen voor bijstandsverlening in aanmerking?

• ·

  de verhuiskosten

• ·

  de kosten van dubbele huur

• ·

  de kosten van behang en stoffering tot een bepaald maximum, zie voor de bedragen de bijlage

Draagkracht: 100% boven de van toepassing zijnde bijstandsnorm.

Hoofdstuk