Beleidsplan Integrale Schuldhulpverlening 2012-2016

2.2.1. De gemeente

De gemeente stimuleert iedereen om een schuldenvrije toekomst na te streven. De memorie van toelichting omschrijft de verantwoordelijkheid van de gemeente als volgt:

• - De gemeenten bieden schuldhulpverlening aan die breed toegankelijk is;

• - De gemeenten bieden integrale schuldhulpverlening aan en vervullen de regierol;

• - De gemeenten bieden schuldregelingen aan, die uitgaan van gestandaardiseerd maatwerk;

• - De gemeenten bieden schuldhulpverlening aan, die van goede kwaliteit is waarbij op evenwichtige wijze rekening wordt gehouden met de belangen van schuldeisers;

• - De gemeenten leggen zo mogelijk sancties op indien een schuldenaar niet of onvoldoende meewerkt aan het schuldhulpverleningstraject;

• - De gemeenten bieden nazorg aan na afloop van de schuldhulpverlening.

In de tabel hieronder is omschreven hoe de verschillende verantwoordelijkheden van de gemeenteraad, het college van B&W en de gemeentelijke kredietbank er nu precies uitzien

2.2.2. De schuldenaar

De schuldenaar heeft zelf een essentiële rol en verantwoordelijkheid in de schuldhulpverlening. De kredietbank verwacht van de verzoeker om schuldhulpverlening dat hij deze verantwoordelijkheid ook neemt bijvoorbeeld door op afspraken te verschijnen, op tijd de juiste informatie aan te leveren, ervoor te zorgen dat zijn inkomen zo hoog mogelijk is (sollicitatieverplichting, meewerken aan re-integratietrajecten en het aanvragen van inkomensvoorzieniningen) en geen nieuwe schulden te maken.

De rol van een schuldhulpverlenende organisatie is van oudsher een bemiddelende rol tussen schuldenaar en schuldeiser. Om succes te kunnen bereiken is samenwerking nodig tussen de schuldhulpverlenende organisatie en de schuldenaar en tussen de schuldhulpverlenende organisatie en de schuldeisers. Aangezien een schuldregelingstraject zwaar is en de schuldenaar zelf verantwoordelijkheden houdt, is het belangrijk dat een schuldenaar gemotiveerd is en over de benodigde vaardigheden beschikt.

In de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening zijn om deze reden dan ook een inlichtingen- en medewerkingverplichting voor de schuldenaar opgenomen. Uiteraard wordt de schuldenaar ingelicht over zijn verplichtingen. Indien deze geschonden worden en/of de schuldenaar werkt niet mee aan zijn traject, dan kan dat een beëindiging van het traject inhouden. Dit zal worden vastgelegd in de beleidsregels die het college van B&W vaststelt.

Indien een schuldenaar niet de capaciteiten en vaardigheden blijkt te bezitten om een traject vol te houden (er is bijvoorbeeld sprake van een verstandelijke beperking), dan kan er doorverwezen worden naar beschermingsbewind. In sommige situaties is extra inzet van flankerende hulp al voldoende.

2.2.3. De schuldeisers

Voor het treffen van betalingsregelingen of het slagen van een schuldregeling is een akkoord bereiken met de schuldeisers noodzakelijk. In dat kader is het van belang dat schuldeisers vertrouwen hebben in de wijze waarop de gemeentelijke schuldhulpverlening wordt uitgevoerd en dat recht wordt gedaan aan hun belangen. Om deze reden is het lidmaatschap van de NVVK belangrijk. In paragraaf 5.1.1. wordt verder ingegaan op het lidmaatschap van de NVVK.

De belangen van schuldeisers zijn groot. Hun medewerking is dus niet altijd vanzelfsprekend. Bovendien krijgen sommige schuldeisers steeds meer eigen incassobevoegdheden en in de praktijk is zichtbaar dat schuldenaren steeds vaker moeten leven van een bedrag dat lager is dan de beslagvrije voet (Dit is het basisbedrag, waarop schuldeisers wettelijk gezien geen beslag mogen leggen). Hierdoor wordt de situatie van cliënten instabieler en is het in de praktijk lastiger schuldensituaties op te lossen.

Hoewel de gemeenten op deze ontwikkelingen geen rechtstreekse invloed hebben, wordt middels landelijke en regionale samenwerkingsafspraken (convenanten) geprobeerd om in zoveel mogelijk situaties medewerking van de schuldeisers te verkrijgen. Ook vroegsignalering en het voorkomen van escalatie van de problematiek speelt in de convenanten een rol.

2.2.4. Ketenpartners

Bij integrale schuldhulpverlening is er sprake van hulpverlening voor zowel de financiële als immateriële problematiek (indien aanwezig) om tot een duurzame oplossing te komen. Om deze reden wordt er samengewerkt met verscheidene ketenpartners. Naast deze ketenpartners is er ook een rol voor werkgevers.

In Hoogezand-Sappemeer bestaan diverse voorbeelden van samenwerking:

• - Protocol samenwerking schuldhulpverlening Gemeentelijke kredietbank en maatschappelijk werk Kwartier Zorg en Welzijn;

• - Deelname aan selectiecommissie van Bureau Woonkans (Tweede kans-beleid van Lefier en Steelande wonen);

• - Deelname zorgnetwerk volwassenen;

• - Protocol huisvesten statushouders en regelen van financiën;

• - Werkafspraken met Werk & Inkomen op het gebied van vroegsignalering van schuldenproblematiek en doorverwijzingen.

Er bestaat een breed scala aan ketenpartners. Belangrijke ketenpartners van de kredietbank zijn: NOVO, VNN, CJG, Kwartier Zorg en Welzijn, Lefier en Steelande Wonen, Lentis en thuiszorg.

2.2.5. Vrijwilligers

Vrijwilligers spelen een steeds belangrijker rol in het sociale domein. Voor de cliënten van de kredietbank is vooral de afdeling paperaszo van Humanitas van belang. We verwachten dat de rol van vrijwilligers op het gebied van schuldpreventie en nazorg in de komende jaren toeneemt en onderzoeken samenwerking met meerdere partijen. Het gaat hierbij om een aanvulling op de huidige schuldpreventieactiviteiten en niet om een vervanging of uitbreiding. Op het gebied van de curatieve schuldhulpverlening is een grotere rol voor vrijwilligers nauwelijks in te vullen. Daarvoor is het vak van schuldhulpverlening te specialistisch.

Wij kiezen voor vrijwilligersondersteuning ter versterking van de schuldenaar bij zijn taken in het traject. Het gaat dan om hele praktische taken als hulp bij het invullen van het aanvraagformulier, het aanleggen van een ordelijke administratie, het wegwijs worden bij instellingen als de voedselbank, de kledingbank en in het algemeen: budgettips, het geven van mentale ondersteuning in lotgenotengroepen en het superviseren van de financiele administratie bij wijze van nazorg na afronding van het traject. Dit zijn taken die niet tot de core-business van de kredietbank behoren maar wel degelijk van invloed zijn op het resultaat aangezien meer en meer duidelijk wordt dat schuldenproblematiek voornamelijk een gedragsvraagstuk is. We zullen deze samenwerking zorgvuldig monitoren en begeleiden.

In de samenwerking met vrijwilligersorganisatie zetten wij in op inzicht geven in doelen en achtergronden, overdracht van kennis, goede afspraken, regelmatige evaluaties, snelle en deskundige back up en het spreiden van de ondersteuningsbehoefte over meer vrijwilligersorganisaties. Hiermee dragen wij zorg voor een goede regierol en continuïteit.

Garanties zijn niet te geven maar op grond van ervaringen in heden en verleden is er absoluut vertrouwen. Er zijn overigens ook geen financiële mogelijkheden om deze taken door professionals te laten ondersteunen.

4.2.1. Wat is preventie?

Voorkomen is beter dan genezen. Om deze reden wordt er ook schuldpreventie geboden door de kredietbank. Door middel van het aanbieden van preventieactiviteiten worden financiële problemen bij mensen voorkomen of vroegtijdig gesignaleerd. Maar ook nazorg bij mensen met een problematische schuldensituatie is een vorm van preventie. Het doel is burgers financieel vaardig te maken, zodat zij zich zo gedragen dat hun financiën op orde blijven/komen. Hiermee wordt ook de instroom bij de kredietbank beperkt.

Preventie wordt doorgaans opgedeeld in drie verschillende vormen, namelijk primaire, secundaire en tertiaire preventie:

• Primaire preventie

  Het voorkomen dat inwoners schulden maken door ze te leren bewust om te gaan met financiële verplichtingen. Deze vorm van preventie kan zowel op financieel vlak als op psychosociaal vlak ingezet worden.

  De GKB richt zich op deskundigheidsbevordering van intermediairs en samenwerking met instanties die budgettrainingen verzorgen, zoals MEE en het Noorderpoortcollege. Ook organisaties als Humanitas worden in deze deskundigheidsbevordering betrokken. Het doel is om met minder inspanningen grotere groepen te bereiken en de kwaliteit te verhogen.

  Daarnaast steken wij in op life-events met financiële effecten, zoals gezinsuitbreiding, scheiding, ontslag. Hiervoor zoeken we samenwerking met bijvoorbeeld het consultatieburo, UWV en Werk en Inkomen. Het doel is om pro-actief advies te geven op momenten dat er iets verandert in het leven van mensen zodat ze op eigen kracht hun uitgaven kunnen bijsturen.

• Secundaire preventie

  Het vroegtijdig onderkennen, opsporen en oplossen van schuldenproblematiek. De informatie kan zich hierbij ook richten op intermediairs.

  Vroegsignalering gaan we uitbouwen met partijen als de corporaties en woonvormen voor ouderen en ondersteunen met spreekuren op locatie. In het Sociaal Team Gorecht West zit een schuldhulpverlener en bij andere initiatieven van de gemeente en/of ketenpartners zullen we zoveel mogelijk aansluiten.

• Tertiaire preventie

  Het voorkomen van recidive bij inwoners, waar er al sprake is (geweest) van een problematische schuldensituatie.

  Motivatie en vaardigheden zijn cruciaal in het succesvol doorlopen van een schuldregeling. Vanaf 2013 gaan we werken met een NVVK screeningsinstrument om motivatie en vaardigheden te meten. De uitkomsten bepalen welke producten aangeboden worden en welke flankerende hulp wordt ingezet. Het doel is om een gedragsverandering te bewerkstelligen bij onze cliënten, door bewustwording, gericht coachen en inzet van flankerende hulp van onze ketenpartners.

  De praktische nazorg voor mensen die een schuldhulptraject hebben doorlopen wordt door vrijwilligers opgepakt. De regierol van de gemeente krijgt gestalte door middel van periodieke evaluaties met de kredietbank.

In paragraaf 4.2.2. zal er dieper op vroegsignalering ingegaan worden.

Preventie tracht de houding te beïnvloeden en stimuleert daarmee direct de zelfredzaamheid. Uit onderzoek van het Nibud is gebleken, dat bepaalde houdingskenmerken invloed hebben op financiële problemen, zoals: de spaarbehoefte, gevoeligheid voor verleidingen, de financiële opvoeding en een korte termijnvisie. Daarnaast spelen financiële vaardigheden en gebeurtenissen (geboortes, verhuizingen, terugval in inkomen e.d.) ook een belangrijke rol in het risico op het ontwikkelen van financiële problemen.3Voorbeelden van schuldpreventieactiviteiten zijn; cursus omgaan met geld, adviesgesprekken, les op scholen, het plaatsen van artikelen.

Preventie zorgt daarnaast voor bekendheid met de kredietbank onder de inwoners bijvoorbeeld door het plaatsen van artikelen. Hierdoor kunnen mensen in een problematische schuldensituatie de weg naar de hulpverlening beter vinden.

Ook zorgt de laagdrempeligheid van de preventieactiviteiten er in de praktijk nogal eens voor, dat twijfelende schuldenaren over de streep worden getrokken om schuldhulpverlening aan te vragen. Escalatie van een schuldensituatie kan op deze wijze voorkomen worden.

4.2.2. Derden in schuldpreventie

Preventie richt zich niet altijd rechtstreeks op burgers. Ook intermediairs en schuldeisers kunnen onderwerp van aandacht zijn, doordat zij een rol kunnen spelen bij vroegsignalering. Wij willen vroegsignalering bij andere organisaties stimuleren, zodat problematische schulden zo veel mogelijk worden voorkomen.

De verschillende ketenpartners spelen een belangrijke rol in vroegsignalering. Zo kunnen maatschappelijk werkers bijvoorbeeld goed inschatten of zij een cliënt door moeten verwijzen voor advisering of hulpverlening van de kredietbank.

Onlangs zijn nieuwe werkafspraken gemaakt tussen de gemeentelijke kredietbank en Werk&Inkomen, die de vroegsignalering moeten verstevigen en ertoe leiden dat schuldhulpverlening een onderdeel wordt van het traject naar werk van een uitkeringsgerechtigde met schulden. We blijven inzetten op het aanscherpen van dergelijke afspraken. Binnenkort vinden er daarom gesprekken plaats met Lefier en Steelande Wonen en er zal ook verkend worden hoe vroegsignalering verricht kan worden via wanbetaling in gemeentelijke belastingen.

Vroegsignalering kan een schuldenaar jaren eerder in beeld brengen bij schuldhulpverlening en dan is het vaak mogelijk om met lichtere middelen (en dus meer behoud van de zelfredzaamheid en minder inzet van de gemeente) de situatie aan te pakken.

Op landelijk niveau wordt vroegsignalering geregeld door middel van convenanten door de brancheorganisatie. Veel schuldeisers opereren immers op een landelijk niveau. Op lokaal niveau zijn in het bijzonder de wooncorporaties een belangrijke partij.

• Een voorbeeld van een dergelijk convenant is het convenant tussen de NVVK en Energie-Nederland. Bijna alle leveranciers van elektra, gas en warmte zijn aangesloten bij Energie Nederland. Dit convenant is een nadere uitwerking van de Ministeriële Regeling afsluitbeleid kleinverbruikers van elektriciteit en gas (MR). De kern van het convenant is dat de levering van energie wordt voortgezet dan wel opnieuw wordt gestart, wanneer een wanbetaler zich meldt voor schuldhulpverlening. Belangrijk is dat de betaling van de periodieke voorschottermijn zo spoedig mogelijk wordt hervat. Vroegsignalering is ook onderdeel van dit convenant.

4.2.3. Toekomst van preventie

Schuldpreventie behoort volgens de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening een onderdeel te zijn van het beleidsplan. Helaas laten de opbrengsten en effecten van schuldpreventie zich maar moeilijk meten, maar er mag aangenomen worden dat schuldpreventie een belangrijke rol kan spelen in het voorkomen van problematische schuldensituaties en het voorkomen van recidive, waardoor de zelfredzaamheid behouden kan worden en geen dure hulpverlening geboden hoeft te worden.

Momenteel kan de kredietbank de huidige vraag naar hulpverlening aan. Het is belangrijk dat schuldhulpverlening in de toekomst ook deze vraag nog aan kan. Juist daarom is het van belang om te investeren in preventie; preventie kan de instroom in schuldhulpverlening beperken. In de vorige paragraaf is daarom in het bijzonder ook aandacht geschonken voor vroegsignalering.

Afbeelding 1: De ondersteuningspiramide van Divosa en Radar bieden een visuele weergave van een nieuwe kijk op het sociaal domein. Schuldpreventie activiteiten bevinden zich in de 0e en 1e lijn.

Schuldpreventie kan dus de instroom op de dure tweedelijns zorg beperken door in te zetten op de nulde en eerste lijn. Inzetten op preventie is inzetten op de eigen kracht en zelfredzaamheid en hiermee past schuldpreventie in de huidige ontwikkelingen en visie ‘Burgers in de Benen’. De rol van schuldpreventie binnen deze ontwikkelingen dient verder onderzocht te worden. Hierbij kan specifiek gedacht worden aan de frontlijnaanpak in Gorecht West. Verscheidene vragen dienen verkend te worden. Behoort schuldpreventie bijvoorbeeld thuis in het sociaal team? In hoeverre kunnen vrijwilligers een rol spelen binnen preventie? In 2012 zullen de gesprekken hierover al starten.

4.3.1.Breed toegankelijke schuldhulpverlening

Uit het onderzoek ‘Schulden? De gemeente helpt!’4 blijkt dat het slecht voor de effectiviteit van de gemeentelijke schuldhulpverlening is als bepaalde groepen van schuldhulpverlening worden uitgesloten. Daarbij komt dat problematische schulden een belangrijke belemmerende factor zijn voor (volwaardige) participatie. Om deze reden is het belangrijk om gemeentelijke schuldhulpverlening breed toegankelijk te laten zijn. Dit wordt onderschreven door de memorie van toelichting van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening. Het realiseren van een breed toegankelijke schuldhulpverlening is zelfs één van de doelen van de wet om de effectiviteit van de gemeentelijke schuldhulpverlening te vergroten.

• Het verhaal van Hendrik en Melanie

  Hendrik en Melanie hebben elkaar 13 jaar geleden ontmoet en het was liefde op het eerste gezicht, ondanks dat Hendrik nog in scheiding lag. Hendrik en zijn ex-vrouw, Karen, hadden veel ruzie over geld. Volgens Hendrik had Karen een gat in haar hand. Na de echtscheiding blijven er dan ook verscheidene aflossingsverplichtingen over voor Hendrik. De grootste schuld was ontstaan als gevolg van het uitkopen van de hypotheek van de echtelijke woning. Ook heeft Hendrik zelf in het verleden enkele kredieten afgesloten, onder andere om een auto te kunnen kopen voor zijn werk en om verbeteringen in huis aan te brengen.

  Hendrik en Melanie gaan al snel samenwonen in het flatje van Melanie. Een jaar later blijkt Melanie in blijde verwachting. Het is duidelijk dat zij een nieuwe woning zullen moeten gaan zoeken, aangezien de flat te klein wordt. Hendrik en Melanie zien al snel een prachtige koopwoning staan in een goede buurt. De woning heeft wel achterstallig onderhoud, maar ook de gewenste mooie ruime tuin en een praktische garage. Hendrik en Melanie besluiten om hypotheekadvies in te gaan winnen. Zij vragen zich af of ze de woning wel zouden kunnen betalen en opknappen, terwijl zij ook nog verscheidene aflossingsverplichtingen hebben.

  Gelukkig heeft de hypotheekadviseur van de DSB goed nieuws. Zij kunnen een hypotheek afsluiten voor de woning, maar ook kunnen zij via de hypotheek ineens hun schulden aflossen en ook nog geld overhouden om het achterstallig onderhoud aan de woning te verrichten.

  In januari 2010 krijgt Hendrik ontslag wegens bedrijfseconomische redenen. Na aflossing van de hypotheek blijft er nu onvoldoende geld over om de rest van de vaste lasten te betalen en de boodschappen te kunnen doen. Achterstanden beginnen zich op te stapelen. In mei 2010 trekken Hendrik en Melanie de conclusie dat zij hun woning te koop moeten zetten, aangezien de hypotheek het grootste probleem is. De hypotheeksom bedraagt 194.000 euro, terwijl zij een vraagprijs kunnen hanteren van 120.000 euro. Een restschuld van 74.000 euro dreigt dus.

  Als in december 2010 nog geen enkele kijker is geweest en één van de schuldeisers loonbeslag wil gaan leggen, melden Hendrik en Melanie zich ten einde raad bij de kredietbank.

• Steeds meer woningbezitters melden zich bij schuldhulpverlening. De mogelijkheden van schuldhulpverlening verschillen als er sprake is van een eigen woning. In het verhaal van Hendrik en Melanie is er sprake van een flinke onderwaarde. De hypotheek is het grootste probleem. Om deze schuld op te kunnen lossen, zal de woning verkocht moeten worden. Pas dan staat de exacte schuldpositie vast en kan er eventueel een afkoopvoorstel aan de bank gedaan worden als er verder geen beletsels zijn. Hendrik en Melanie hadden gelukkig zich zelf al gerealiseerd, dat zij de woning moeten verkopen en zijn hiermee bezig sinds mei 2010. Helaas is er tot op heden niet eens een kijker bij de woning geweest. Schuldhulpverlening kent geen instrumenten om Hendrik en Melanie verder te helpen; zij zullen allereerst de woning moeten verkopen.

  In overleg met de schuldhulpverlening wordt besloten om Hendrik en Melanie een blanco WSNP-verklaring en –verzoekschrift mee te geven. Aangezien schuldhulpverlening onmogelijk is en er geen zicht is op verandering in de situatie (tot op heden geen kijkers), wordt besloten om direct hulp te vragen aan de rechtbank. Normaal gesproken kan een verzoekschrift voor WSNP pas worden ingediend bij de rechtbank als het traject van schuldhulpverlening niet tot een akkoord met schuldeisers heeft geleid. De WSNP was aanvankelijk ook bedoeld als een stok achter de deur voor het slagen van het minnelijk traject van schuldhulpverlening.

  Als de rechter besluit om Hendrik en Melanie toe te laten tot de WSNP, dan zullen zij na drie jaar schuldenvrij zijn (schone lei) als zij zich houden aan de voorwaarden. De WSNP kan wel een oplossing bieden, omdat in dit geval de woning geveild zal worden. Waarschijnlijk zal de woning dan nog minder gaan opbrengen, maar de restschuld van de woning zal in de WSNP gesaneerd worden.

4.3.2.Afwijzingsgronden

Uitsluiting van schuldhulpverlening in individuele situaties is wel mogelijk daar waar de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening daar ruimte toe biedt. De afwijzingsgronden zullen uitgewerkt worden in de beleidsregels, die vastgesteld worden door het college van B&W. De volgende voorwaarden voor schuldhulpverlening zijn zonder meer aan te wijzen:

• - Schuldhulpverlening wordt enkel geboden aan inwoners van de gemeente Hoogezand-Sappemeer;

• - Schuldhulpverlening wordt geboden aan meerderjarige verzoekers

  (schuldpreventie kan zich wel richten op minderjarigen. Minderjarigen zijn juridisch gezien handelingsonbekwaam en kunnen daardoor in principe geen overeenkomsten sluiten);

• - Schuldhulpverlening wordt aan een vreemdeling enkel geboden, indien hij/zij ingezetene is die rechtmatig in Nederland verblijf houdt in de zin van artikel 8, onder a tot en met een l, van de Vreemdelingenwet 2000 (art. 3 lid 5 Wgs).

Daarnaast vloeien uit artikel 6 en 7 van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening ook mogelijke afwijzings- en beëindiginggronden voor schuldhulpverlening voort. In deze artikelen zijn de medewerkingsplicht en de inlichtingenplicht van de verzoeker voor schuldhulpverlening benoemd. Tot op heden werden deze verplichtingen overigens ook altijd vastgelegd in de overeenkomst met de verzoeker.

Hieronder worden de groepen genoemd, die uitgesloten kunnen worden voor schuldhulpverlening. Hierin kan de gemeenteraad beleidskeuzes maken.

Zelfstandig ondernemerschap

Van oudsher wordt er geen hulp geboden aan zelfstandig ondernemers met financiële problemen. Bij de meeste schuldhulpverlenende organisaties is een inschrijving bij de Kamer van Koophandel een afwijzingsgrond voor hulpverlening. De hulpverlening aan zelfstandig ondernemers vraagt namelijk een heel andere vakkennis. Om deze reden worden zelfstandig ondernemers met financiële problemen vaak verwezen naar externe organisaties, die wel gespecialiseerd zijn in dit onderwerp. Uiteraard kent de gemeente Hoogezand-Sappemeer wel de uitvoering van het BBZ (Besluit Bijstandsverlening Zelfstandigen). Een BBZ-krediet kan fungeren als een saneringskrediet. De memorie van toelichting van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening acht gemeentelijke schuldhulpverlening aan zelfstandig ondernemers zelfs onmogelijk.

Recidive

Volgens artikel 3 lid 2 Wet gemeentelijke schuldhulpverlening kan het college schuldhulpverlening in ieder geval weigeren als een persoon eerder gebruik heeft gemaakt van schuldhulpverlening. Momenteel is dit in feite al de werkwijze in schuldhulpverlening. Er wordt hierbij gespiegeld aan de werkwijze bij de WSNP; in deze wet is bepaald dat een nieuw verzoek voor wettelijke schuldsanering afgewezen wordt als de schuldenaar in de tien voorafgaande jaren al eerder in een wettelijke schuldsanering verkeerde. Verwarrend hierbij is dat het voorkomt dat de kredietbank een recidivist momenteel soms wel hulp biedt, maar dan niet in de vorm van een oplossing voor de schulden. Om een ongewenste escalatie van de problematiek te voorkomen, kan er hulp geboden worden bij het borgen van de basale lasten; huur, energie, water en zorgverzekering. Ook is informatie en advies bieden mogelijk. De casus van Jeffrey is in deze paragraaf opgenomen om dit verder te verduidelijken.

Het is daarnaast verstandig om de mate van verwijtbaarheid mee te wegen en de hoogte van de eigen bijdrage hierop aan te passen. Aan budgetbeheer is een eigen bijdrage verbonden. De hoogste eigen bijdrage wordt kostendekkend geacht. Deze bijdrage is in 2012 €41,50 per maand.

Overigens wordt het begrip recidivist verschillend gedefinieerd in beleid in schuldhulpverlening. Enkele praktijkvoorbeelden zijn:

• - Belanghebbenden, die binnen een bepaalde periode nadat het door het college opgezette schuldregelingstraject succesvol is afgerond, opnieuw een beroep doen op de schuldhulpverlening van de gemeente;

• - Een inwoner, die zich al meerdere keren heeft gewend tot de schuldhulpverlening, maar geen resultaat heeft bereikt door verwijtbaar handelen (afkomstig uit de Memorie van Toelichting op de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening);

• - Een ingezetene die zich voor de tweede keer meldt bij schuldhulpverlening.

De gemeentelijke kredietbank heeft tot op heden ervoor gekozen om aansluiting te zoeken bij de WSNP.

Fraude

Volgens artikel 3 lid 3 Wet gemeentelijke schuldhulpverlening kan het college in ieder geval schuldhulpverlening weigeren in geval van fraude, die een financiële benadeling van een bestuursorgaan tot gevolg heeft en de fraudeur in verband daarmee onherroepelijk strafrechtelijk is veroordeeld of een onherroepelijke bestuurlijke sanctie, die beoogt leed toe te voegen, is opgelegd.

Ook bij fraude geldt momenteel al dat schuldhulpverlening geweigerd wordt. Na het verstrijken van een termijn van vijf jaar na de fraude kan eventueel wel schuldhulpverlening gestart worden. Ook hier wordt er gespiegeld aan hetgeen bepaald is in de WSNP. Daarnaast zal een afkoopvoorstel in de praktijk in geval van fraude ook nooit geaccepteerd worden door de schuldeiser als er weinig tijd verstreken is na de pleegdatum. Het heeft daarom ook geen nut om bij redelijk recente fraude toch een schuldregelingstraject op te starten. Om deze reden is het te adviseren om ook fraude aan te wijzen als een afwijzingsgrond.

Ook bij fraude is het eventueel wel mogelijk om informatie en advies en/of budgetbeheer te bieden. Om te voorkomen dat een privéprobleem een maatschappelijk probleem gaat worden, is het verstandig om deze uitzondering aan te houden. Ook hier zou het dan mogelijk zijn om het hoogste eigen bijdrage tarief te heffen.

• Het verhaal van Jeffrey

  In 2010 werd de schuldbemiddeling van Jeffrey afgerond bij de kredietbank. Jeffrey was na zes jaar van financiële ellende schuldenvrij. Opgelucht en vol goede moed neemt hij afscheid van de kredietbank. Hij wil geen nazorg en vertrouwt op zijn vaardigheden.

  De eerste maand gaat het goed. Jeffrey noteert zijn uitgaven in een kasboekje, dat hij speciaal gekocht heeft, omdat hij niet weer dezelfde fouten wil maken. Tot zijn grote schrik en verdriet blijkt dan zijn moeder ernstig ziek te zijn.

  Jeffrey zit veel aan het ziekbed van zijn moeder en helpt zijn vader in het huishouden. Na drie zeer zware maanden overlijdt zijn moeder en Jeffrey valt in een zwart gat. Jeffrey is twee keer eerder depressief geweest en glijdt nu weer in een depressie. Jeffrey kijkt niet meer om naar zijn post en spendeert zijn geld aan activiteiten, die hem opkikkeren. Uiteindelijk besluit Jeffrey naar de huisarts te gaan en zijn problemen te erkennen. Ook begint hij zijn post te openen met behulp van een goede vriendin. Hij leest dat er achterstanden zijn in alle vaste lasten. De achterstand in de huurbetaling is al overgedragen aan de deurwaarder, de energiemaatschappij dreigt met afsluiting, de inboedel- en wa-verzekering zijn geroyeerd en een deurwaarder dreigt met inboedelbeslag vanwege een achterstand in de gemeentelijke belastingen. Jeffrey heeft geen idee hoe hij zijn problemen aan moet pakken. Hij was net op de goede weg met zijn depressieve klachten, maar heeft het gevoel nu een immense stap terug te doen. De volgende ochtend belt Jeffrey met zijn contactpersoon van vroeger bij de kredietbank.

  Een schuldregeling of een WSNP-traject wordt geboden als een tweede kans. Een schuldenaar komt dus niet zomaar in aanmerking voor een tweede traject. In artikel 288 lid 2 sub d Fw is bepaald dat een verzoekschrift voor WSNP wordt afgewezen, indien een schuldenaar in de voorgaande 10 jaren eerder in het WSNP traject gezeten heeft. Het minnelijke (buitengerechtelijke) traject wordt gespiegeld aan de WSNP. Jeffrey kan dus in 2020 eventueel pas weer in aanmerking komen voor schuldregeling, indien hij problematische schulden heeft.

  Recidive is een belangrijke afwijzigingsgrond van schuldhulpverlening. In veel beleidsplannen wordt deze afwijzigingsgrond dan ook opgenomen.

  Laten we Jeffrey nu aan zijn lot over of bieden we hem de helpende hand? Indien de situatie escaleert, dan is er een kans dat er een negatieve spiraal ontstaat met allerlei maatschappelijke gevolgen en kosten. Het is bijvoorbeeld mogelijk dat Jeffrey uit zijn huis wordt gezet en dat hij als gevolg daarvan zijn baan verliest. Hierna zal hij wellicht in een crisisopvang belanden en houdt hij minder geld over van zijn uitkering om zijn schulden af te betalen.

  Via het budgetbeheer kan de kredietbank Jeffrey wel helpen zonder een schuldregelingstraject te bieden door de situatie zoveel mogelijk in evenwicht te brengen en daar te houden. Op die wijze kan Jeffrey hopelijk in rust werken aan zijn depressie en de dood van zijn moeder verwerken. Op die wijze kan Jeffrey zoveel mogelijk weer gaan meedoen in de maatschappij. Kosten op andere terreinen worden zodoende ook weer bespaard.

  Hierbij moet wel uitdrukkelijk vermeld worden, dat de kredietbank altijd een grondige afweging maakt alvorens er besloten wordt om hulp te bieden bij de recidive.

5.1.1. Lidmaatschap NVVK

De NVVK is de koepelorganisatie van schuldhulpverlenende instanties in Nederland. De kredietbank van Hoogezand-Sappemeer is lid van de NVVK. Het lidmaatschap op zich geeft al een belangrijke blijk van kwaliteit om verschillende redenen.

Ten eerste wordt er bij de kredietbank gewerkt volgens de gedragscodes, modules en normen van de NVVK; NVVK-leden hebben een gelijke werkwijze, die tot stand is gekomen onder andere door ervaring en door afspraken met belangrijke partijen. Dat zorgt voor eenheid, maar geeft ook vertrouwen aan derden zoals schuldeisers.

Tegelijkertijd kan schuldhulpverlening enkel echt succesvol zijn door middel van maatwerk. Gestandaardiseerd maatwerk zorgt voor een balans hierin. Overigens kunnen verschillen in lokale situaties ook zorgen voor nuance verschillen tussen schuldhulpverlenende organisaties. Daarnaast is de NVVK ook belangenbehartiger, intermediair en kennis- en informatiecentrum. Het lidmaatschap is dus zeer waardevol.

De NVVK is dan ook een voorvechter geweest van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening. Een ontwikkeling in de NVVK is dat vanaf 2013 de bestaande leden een audit zullen gaan krijgen. Hierdoor ontstaat er een grotere controle op de kwaliteit van de verschillende leden. De strenge kwaliteitseisen van de NVVK zullen zo beter gewaarborgd blijven. Het lidmaatschap zal hierdoor nog sterker een keurmerk gaan worden. Zeker in deze tijd is er steeds meer behoefte hieraan. Momenteel is de audit nog in ontwikkeling en momenteel wordt er een pilot uitgevoerd.

5.1.2. Certificering

Het is ook mogelijk om een schuldhulpverlenende organisatie te certificeren volgens de NEN 8048. Deze certificering is gebaseerd op de modules van de NVVK. De landelijke dekkingsgraad van de certificering is momenteel 17% en dat percentage is groeiende. De certificering moet gelden als een kwaliteitskeurmerk en moet transparantie en professionalisering in de hand werken. Daarnaast is het een belangrijk middel om malafide organisaties te gaan weren.

De inhoud van de huidige certificering is gebaseerd op de bestaande modules van de NVVK en deze modules zijn opgesteld voordat de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening werd ingevoerd. Met de invoering van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening is schuldhulpverlening van privaatrecht naar publiekrecht verschoven, waardoor onderdelen van de certificering waarschijnlijk verouderd zijn sinds 1 juli. Aangezien er nog veel onduidelijkheden hierover zijn, adviseren wij om een besluit tot certificering te laten wachten totdat er meer duidelijkheid is over de inhoudelijke gevolgen van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening voor de certificering. In 2013 zou er bekeken kunnen worden of onduidelijkheden weggenomen zijn. Er kan dan ook aandacht zijn voor andere aspecten met betrekking tot uitvoering en kosten.

5.1.3. Klanttevredenheidsonderzoek

Onlangs is een onderzoek naar de kredietbank van Hoogezand-Sappemeer afgerond. Op 16 januari 2012 is dit onderzoek behandeld tijdens de opiniërende raadsvergadering en op 30 januari tijdens de besluitvormende raad. Een onderdeel van dit onderzoek was het klanttevredenheidsonderzoek. Dit klanttevredenheidsonderzoek kan dienen als een nulmeting. Periodiek (eens in de twee jaar) kan het onderzoek herhaald worden om te peilen of het kwaliteitsniveau gehandhaafd blijft. Op basis hiervan kunnen verbeteracties uitgezet worden, indien dat nodig blijkt.

5.1.4. Ketentevredenheidsonderzoek

In het kader van onderzoek naar kwaliteit is het ook mogelijk om de tevredenheid van de partners te onderzoeken. Bij schuldhulpverlening is immers van groot belang dat de schuldhulpverlening integraal is. Om deze reden willen we naast het klanttevredenheidsonderzoek ook een ketentevredenheidsonderzoek uitvoeren.

5.2.1.Huidige financiën

De begroting voor 2012 is een raming inclusief de overheveling van 115.000,- euro, waarmee in 2012 de bezuinigingen (uitname uit gemeentefonds en het wegvallen van tijdelijke middelen) werden opgevangen.

De begroting vanaf 2013 is in deze raming inclusief de extra middelen, die in het raadsbesluit van 9 juli 2012 werden toegekend.

5.2.2.Financiering vanaf januari 2014

Tijdens de besluitvormende raad van 9 juli 2012 is de financiering van de kredietbank Hoogezand-Sappemeer geregeld door 64.739 euro structureel beschikbaar te stellen en 62.626 euro eenmalig beschikbaar te stellen voor 2013. Dit was nodig, omdat er een structurele uitname van het gemeentefonds van 64.739 euro was verricht en omdat de tijdelijke extra middelen voor schuldhulpverlening zijn weggevallen. Het besluit d.d. 9 juli 2012 heeft als gevolg dat de kredietbank van Hoogezand-Sappemeer het niveau van dienstverlening, zoals omschreven in het onderzoek naar de GKB uit januari 2012, kan handhaven in 2013. Aangezien een bedrag van 62.626 euro eenmalig beschikbaar is gesteld voor 2013, valt er in 2014 alsnog een deel van de financiering van de gemeentelijke kredietbank weg. Het is nodig om in beeld te brengen wat hier de consequenties van zijn, zodat een beoordeling van de vervolgacties mogelijk is. Dit vraagstuk is een onderdeel van de kerntakendiscussie en zal dus nog in beeld gebracht worden.

5.2.3. Besparende maatregelen

1. De Gemeentelijke kredietbank heeft eigen inkomsten. Bij een schuldbemiddeling wordt 9% gereserveerd van de afloscapaciteit van de debiteur (Dit bedrag wordt dus ten koste van de schuldeisers gereserveerd.) Daarnaast zijn er inkomsten aan rente uit sociale leningen, herfinancieringen en saneringskredieten. Deze inkomsten zijn allemaal conform wet- en regelgeving;

2. Daarnaast vraagt de Gemeentelijke kredietbank een eigen bijdrage voor budgetbeheer. De eigen bijdrage is ingevoerd om de taakstelling van 75.000 euro structureel te behalen in 2011. Veel kredietbanken werken al langer met het systeem van eigen bijdrage en dit is dan ook conform de richtlijnen van de NVVK.

Er zijn verschillende tarieven ingevoerd. Indien een schuldenaar zich voor het eerst meldt bij de kredietbank zal allereerst gestart worden met het laagste tarief en deze geldt in ieder geval gedurende de komende 36 maanden.

Na afloop van deze periode gaat er een hoger tarief gelden. Het gaat hier bijvoorbeeld om mensen, die in budgetbeheer blijven, omdat zij duurzaam financieel onzelfredzaam zijn of om mensen, die niet schuldregelingsgeschikt zijn. Het hogere tarief is momenteel 10 euro. Bij een inkomen van meer dan 130% van het minimuminkomen is het tarief 20 euro.

Daarnaast geldt er nog een tarief van 41,50 euro. Dit hoge tarief wordt bijvoorbeeld in rekening gebracht bij mensen, die hun financiën weer in eigen beheer zouden kunnen nemen, maar zich niet naar deze zelfstandigheid laten begeleiden. Dit hoge tarief zou ook gevraagd kunnen worden bij recidivisten en fraudeurs, die zich in een verwijtbare situatie bevinden. Op die wijze kan er wel basale bescherming geboden worden, zodat de financiële problematiek niet escaleert, maar dekt de schuldenaar zelf de kosten hiervan. Aangezien er geen duur schuldregelingstraject opgestart hoeft te worden en puur ‘bed-bad-brood’ worden beschermd via het budgetbeheer, is het hoge tarief redelijk kostendekkend;

3. Het blijven inzetten op preventie kan de instroom beperken bij de gemeentelijke kredietbank en zo dure inzet van schuldhulpverlening besparen. In de komende periode wordt daarbij de schuldpreventie opnieuw onder de loep genomen; welke rol kunnen vrijwilligers hebben in preventie en welke rol heeft preventie in het frontlijnteam Gorecht West? Dit zal in het werkplan verder worden uitgewerkt.

4. Er is aandacht voor het stimuleren van uitstroom voor dat deel van het cliëntenbestand dat financieel zelfredzaam zou kunnen zijn. Indien zelfredzame inwoners met budgetbeheer niet uit willen stromen, dan heeft dat consequenties voor de eigen bijdrage. Voordat inwoners uitstromen uit de hulpverlening is nazorg een belangrijke laatste stap van hulpverlening, zodat recidive zoveel mogelijk voorkomen wordt.