Vrije meningsuiting en tegengaan wildplak, waaronder aanwijzing vrije plakplaatsen

Inleiding

Vrije meningsuiting is een belangrijke verworvenheid van onze samenleving. Dit fundamentele recht vraagt niet om een louter passief gedogende overheid, maar om een overheid die ook actief zorgt dat gedachten aan anderen kenbaar gemaakt kunnen worden. In gerechtelijke uitspraken is zodoende ter borging van het recht op vrije meningsuiting vastgelegd dat locale overheden - op redelijke schaal - gelegenheid moeten bieden tot het openbaar maken van gedachten door middel van aanplakken in de openbare ruimte (Uitspraak Arrondissementsrechtbank Amsterdam 7 oktober 1993).

Geheel vrijgeven van het aanplakken van posters leidt echter tot verloedering van de openbare ruimte. Daarbij maakt het niet uit of er ongereguleerd handelsreclame wordt aangeplakt, of dat het gaat maar verspreiding van niet-commerciële uitingen. Vandaar dat in de Algemene Plaatselijke Verordening (artikel 8.3) is vastgelegd dat aanplakken verboden is indien de gemeente gezorgd heeft voor voldoende vrije plakplaatsen.

Wildplakzuilen

Stadsdeel Zuidoost heeft een overeenkomst met buitenreclame-exploitant Wall. In deze overeenkomst is voorzien in de levering van elf wildplakzuilen. Door vele projecten in de openbare ruimte, bleken de afgelopen jaren meerdere van de voorgenomen locaties toch (nog) niet beschikbaar. Begin juni zullen echter alle elf geplaatst zijn.

Deze wildplakzuilen zijn bedoeld voor het vrijelijk verspreiden van gedachten, en nadrukkelijk niet voor handelsreclame. In 2004 zijn deze o.a. benut voor een kunstproject,

(Zie voor verdere foto's http://www.amsterdamzuidoost.net/kunstopenbaar/thumbnails.php?album=4 )

Minimum aantal plakplaatsen

De APV verplicht in artikel 8.3 lid 6 het Dagelijks Bestuur om met het oog op de vrijheid van meningsuiting het minimum aantal vast te stellen van aanplakobjecten die uitsluitend zijn te gebruiken voor het aanbrengen van meningsuitingen voor zover het geen reclame betreft. De zogenaamde vrije plakplaatsen. Er zijn geen harde criteria voor het bepalen wat een redelijke schaal is voor het bieden voor mogelijkheden tot het openbaar maken van gedachten door middel van aanplakken in de openbare ruimte. Uit jurisprudentie blijkt dat gedacht moet worden aan één vrije plakplaats per zes- à tienduizend inwoners. Gezien de grootte van onze wildplakzuilen, en de alternatieve mogelijkheden die tegenwoordig laagdrempelig ter beschikking staan met bijvoorbeeld het internet, lijkt het stadsdeel met het vaststellen van het minimum op negen stuks een adequaat niveau te bieden. Door elf zuilen te plaatsen, zal het mogelijk zijn ook in geval van eventualiteiten dit minimum te garanderen.

Commerciële buitenreclame

In het stadsdeel zijn diverse mogelijkheden voor handelsreclame in de openbare buitenruimte los van gevelreclame en stoepborden (die nader gereguleerd zijn door de richtlijn winkeluitstallingen 1996). Culturele affichage wordt gefaciliteerd door een gemeentebreed contract met G&D-promotions, die de exploitatie van driehoeksborden rond lantarenpalen verzorgd. Voor het marktsegment daaronder zijn er nog mogelijkheden op de kastjes van verkeersregelinstallaties, waarvoor BIZON gemeentebreed een contract heeft. Voor het hogere marktsegment zijn er verschillende mogelijkheden via o.a. de firma's JCDecaux en Wall (busabri's en mupi's gemeentebreed, vitrines en billboards door het stadsdeel gegund). Hiermee is voldoende tegemoet gekomen aan de belangen van ondernemers om in de buitenruimte te kunnen adverteren.

Actieprogramma Regelgeving en Handhaving

Als uitvloeisel van het bestuursakkoord stad-stadsdelen 2006-2010 is het stedelijk actieprogramma Regelgeving en Handhaving opgezet. Onderdeel hiervan is het komen tot een in de hele stad voorspelbaar optreden en handhaven door gebruik te maken van een standaard toezicht- en sanctieproces. Op het gebied van wildplakken is ter voorbereiding hiervan in oktober 2005 de handleiding aanpakken van wildplak opgesteld door dIVV, dRO, Stadsdeel Oud-West en Stadsdeel Zeeburg. De aanpak van Zeeburg is vele malen als voorbeeld van een succesvolle aanpak in de schijnwerpers gezet. Het licht voor de hand deze aanpak in de gehele stad over te nemen.

Vernieuwde werkwijze

Acties in het verleden waren binnen Amsterdam altijd gericht op de wildplakkers zelf met als gevolg dat zij hun werktijden verschoven naar de nachtelijke uren, wanneer de milieupolitie niet werkt. Wildplakkers die gepakt werden kregen een bekeuring van 200 euro. Deze methode voldeed niet meer, omdat de pakkans klein was en de hoogte van de boete in geen verhouding stond tot de omzet van de organisatie die opdracht gaf tot het wildplakken.

De vernieuwde werkwijze in Zeeburg is een combinatie van handhaven, schoonmaken en communicatie. De handhavers openbare ruimte richten zich niet meer op de wildplakker, maar op de opdrachtgever. Hierdoor wordt de pakkans vergroot. Ook wordt de wildplakker niet meer bekeurd, maar wordt een dwangsom van 200 euro per opgeplakte poster opgelegd aan de opdrachtgever. Handhavers openbare ruimte gaan 's morgens rond zessen het gebied in om de resultaten van nieuwe wildplakactiviteiten te inventariseren. Er wordt onmiddellijk met opruimen begonnen, zodat om 08.00 uur alle posters verwijderd zijn en het gebied weer schoon is. Door de snelheid waarmee affiches worden verwijderd, is het rendement voor de opdrachtgever nihil. Niemand heeft de posters gezien en er is vaak geen tijd (en geld) meer om nieuwe posters te produceren. Geregeld wordt ook een hele stapel drukwerk in beslag genomen, waardoor er helemaal niet meer geplakt kan worden.

Bewoners worden onder meer door middel van AT5 opgeroepen om wildplakacties te melden op een speciaal e-mailadres. Ook heeft een aantal grote locaties voor feesten en partijen in het verhuurcontract een passage opgenomen dat wildplakken in Amsterdam verboden is en dat zij informatie over opdrachtgevers doorgeven aan handhavers openbare ruimte. Daarmee is de pakkans enorm vergroot. De nieuwe aanpak heeft ervoor gezorgd dat het wildplakken binnen Stadsdeel Zeeburg sterk is verminderd.

Huidige handhavingsituatie in stadsdeel Zuidoost

Effectieve handhaving blijkt ook in stadsdeel Zuidoost lastig. Pakkans wildplakkers is gering, de boete laag ten opzichte van de winsten, en bovendien kon het instellen van beroep tegen de boete in vrijspraak resulteren vanwege het geringe aantal vrije plakplaatsen in het stadsdeel. Op een aantal plaatsen, veelal bij metrostations, wordt nog veelvuldig wildgeplakt. Dit jaar bovendien het vernieuwde station Bijlmer opgeleverd en tevens de omgeving in hoge kwaliteit heringericht. Dit vraagt om goed beheer en handhaving om dat kwaliteitsniveau vast te houden. Op korte termijn zijn voldoende vrije plakplaatsen gerealiseerd.

De eerstvolgende stap is het mogelijk maken van het aanpakken van de opdrachtgevers. Met vervolgstappen zoals het direct verwijderen van wildplak, kan verder invulling gegeven worden aan de uitvoering van het bestuursakkoord waarin opgedragen wordt vervuiling en schade in de openbare ruimte snel te herstellen. Goed bestuur vraagt echter om eerst de doeltreffendheid en doelmatigheid in Zuidoost van de flankerende maatregelen van stadsdeel Zeeburg in beeld te krijgen, en de kosten hiervan.

Slotsom

Met de plaatsing van vrije plakzuilen geeft het stadsdeel voldoende gelegenheid tot het openbaar maken van gedachten door het aanplakken in de openbare ruimte. Voor een doeltreffende aanpak van het wildplakken (op andere plaatsen dus) en het oneigenlijk gebruik van de vrije plakplaatsen met handelsreclame, is een samenhangende aanpak en dito besluitvorming nodig. De eerste stap van de nieuwe werkwijze - het aanpakken van de opdrachtgevers d.m.v. dwangsombeschikkingen - kan na besluitvorming door het d.b. direct ingevoerd worden. Voor de vervolgstappen is het opstellen van een beknopt plan van aanpak de geëigende weg. Dit behelst de voorgestelde Zuidoost-aanpak van integrale handhaving van het wildplakverbod d.m.v. gerichte communicatie en opsporing, direct schoonmaken en dwangsombeschikkingen, inclusief een beschrijving van de geïnventariseerde hotspots, geraamde schoonmaakkosten, capaciteitsbeslag handhavers, noodzakelijke afspraken met particuliere eigenaren, e.d. Als laatste maar niet minste moet het plan van aanpak voorzien in een éénduidig beschreven handhavingsproces waarin staat wie wat doet en wie welke bevoegdheden heeft.